• Nr 39 BELGRAD 2009 • - Polonia-serbia.org

TAK TO WTEDY PRZEŻYWALISMY W NOWYM SADZIE
(Bombardowanie NATO w 1999 r.)
Pierwszy dzień bombardowania NATO zastał mnie w nocnym
pociągu z Baru do Nowego Sadu. Chociaż wszystkie miejsca
w wagonie sypialnym były wykupione, w całym wagonie były
zajęte tylko dwie kabiny. Po północy, z rozmowy konduktorów wywnioskowałam,
że dzieje się coś niezwykłego – padają bomby! W
mijanych miastach i osiedlach przez całą noc błyskały ekrany telewizorów.
Rano w Nowym Sadzie ulice były zupełnie puste. Tak to
się zaczęło…
Posypały się listy z poczty elektronicznej i telefony od naszych
przyjaciół i krewnych z Polski.
Dzisiaj, dzięki tej korespondencji, mogę odtworzyć tamte wydarzenia.
***
11.4.1999
Droga Teresko, wzruszył nas Twój telefon. Przyjemnie jest wiedzieć,
że ktoś z nami wspólnie przeżywa nasze nieszczęście. Zaraz
po tym telefonie było bombardowanie – kilka potężnych wstrząsów.
Podobno bombardowano rafinerię. Budynek Wydziału Filozoficznego
ucierpiał w czasie bombardowania mostu (tego najnowszego).
W bibliotece na dole wypadły szyby, jak i na całym niemal parterze.
W naszej bibliotece i gabinetach nie ma szkód. Wakacje się przeciągnęły
do odwołania.
W czasie alarmu schodzimy razem z naszymi najbliższymi sąsiadkami
i ich pieskiem do mieszkania sąsiadów, którzy wyjechali
na Węgry zaraz po pierwszym bombardowaniu, myśląc, że ,,nieporozumienie”
nie potrwa długo. Schodząc z trzeciego piętra na parter
udajemy, że jesteśmy w schronie. Tam też śpimy. Na szczęście w
naszej okolicy nie ma obiektów wojskowych (tak nam się wydaje).
Mosty, które nam zburzono, są oddalone jakieś 2-3 km i nawet nam
szyby nie powypadały z okien. Zbombardowano też rafinerię nafty
i wiele innych obiektów w Nowym Sadzie. Teraz się boimy o nasz
trzeci i ostatni most. Jak będę jeździć do pracy do Czarnogóry? W
,,wolnych chwilach” staramy się żyć normalnie, w mieście nie ma
paniki, a nawet sklepy pracują jak zwykle i można jeszcze kupić
chleb itp. Najdziwniejsze, że jeszcze mamy prąd, gaz i wodę. Nawet
te przeciągłe syreny nie wyprowadzają nas z równowagi i na ulicach,
w ciągu dnia, załatwiamy swoje interesy. Swięta były smutne, były
alarmy...
***
Droga Teresko, zakwitły drzewa i ogrody. Wiosna, jak nigdy,
pojawiła się nagle i nie sposób jej nie zauważyć, ale dla nas jest to
jakiś inny, nierealny świat. Nasz świat jest ponury i nie ma w nim
miejsca na wiosnę.
Szczęśliwie ostatnie trzy noce były spokojne, chociaż były ogłaszane
alarmy przeciwlotnicze. Po ostatnim bombardowaniu naszych
mostów (dwa z nich są bezpowrotnie zniszczone), wprowadzono
akcję ochraniania mostów w całym kraju, a w tym i naszego
ostatniego mostu w Nowym Sadzie. Co wieczór ludzie wychodzą na
mosty i stoją do rana, do odwołania alarmu, ,,broniąc mosty swoim
ciałem”. Przez całą noc odbywają się na moście koncerty, przyjeżdżają
znane osobistości z wielu krajów i stoją na moście razem z
innymi.
Niestety NATO nie odpowiedziało na apel papieża, żeby nie
bombardować nas na Wielkanoc i zeszła niedziela upłynęła w atmosferze
alarmów i bombardowania. W Wielką Sobotę zniszczono
most. To samo jest i dzisiaj, na Wielkanoc prawosławną. Odpowiedz
była, że nie byłoby humanitarnie wstrzymywać się od napadów w
tym dniu, bo ,,nie wszyscy mają święto”. W mieście odbywa się wiele
imprez kulturalnych pod nazwą „Kulturą przeciwko NATO”. W teatrach
są bezpłatne przedstawienia, odbywają się spotkania naukowe
i ciekawe prelekcje. W sobotę Bogdan występował na Trybunie
Młodych, gdzie codziennie w południe są nagrywane audycje dla
TV z muzyką i odczytami ludzi z kultury i z uniwersytetu. Gdyby
nie ta ciężka sytuacja mogło by się mówić o wielkim wzlocie kulturalnym.
Codziennie w południe odbywają się koncerty na rynku.
Ludzie starają się oderwać od strasznej rzeczywistości. Zadziwiająca
jest dyscyplina i spokój. (Właśnie w tej chwili łupnęło i radio podało.
że uderzono koszary na Detelinarze.)
***
16.4.1999.
Krzysiu, poczty w Internecie nie może nikt przetrzymywać,
może być jedynie wyłączony Internet, co się juz raz u nas zdarzyło,
po bombardowaniu pierwszego mostu. Teraz wyłączają, jak jest
alarm przeciwlotniczy. Dzisiejsza noc była najgorsza ze wszystkich
dotąd. Całą noc nadlatywały samoloty, a nasza artyleria starała się
je odpędzić. Zaczęło się gdzieś przed północą i trwało długo, kilka
razy w ciągu nocy. Pożar był w rafinerii. To jest dość daleko od
nas. My się staramy utrzymywać w kondycji. Wieczorem idziemy
na parter. Bogdan udaje ze czyta literaturę naukową, a my gramy w
kości z naszą sąsiadką, pies się przyzwyczaił i śpi, a babcia-sąsiadka
ogląda stare serie w TV. Jak się zaczyna kanonada wybiegamy przed
dom lub stoimy w bramie i oglądamy ,,wojnę gwiazd”. Niektórzy
biegną na nasyp przed naszym domem, żeby lepiej widzieć. Sytuacja
staje się coraz poważniejsza i coraz mniej nadziei na jakiś pokojowy
koniec. NATO chce zając pozycje w Europie i tylko to jest ważne.
Dziecko już dawno zastało wylane z kąpielą. Wierzę jedynie w precyzyjność
współczesnej techniki i w to, że pociski prawie zawsze padają
na wyznaczony cel wojenny, ale co jest na wojnie wojenny cel?
Nie bierz sobie bardzo do serca tego co piszę, pewnie jestem
pod wrażeniem dzisiejszej nocy. Teraz jest jeszcze dzień, ale nowa
noc się nieuchronnie zbliża! Na most nie idziemy, nie jesteśmy bohaterowie.
Chociaż może właśnie w tłumie jest bezpiecznie? Dzisiaj
Velko ma urodziny i nastrój jest świąteczny.
***
Bardzo Wam wszystkim dziękujemy za troskę o nas i poparcie.
Nawet nie wiecie jak jest to dla nas ważne. Dzień zaczynamy od
sprawdzenia poczty elektronicznej. Ostatnio zaczęła działać zwykła
poczta. Przyszło parę listów, ale z ogromnym opóźnieniem. Po tym
wielkim bombardowaniu, o którym pisałam, mieliśmy jedną spokojna
noc, ale za to dzisiejsza była znowu burzliwa. Kolejne pociski
spadły na rafinerię, dwie nowe dziury pojawiły się w ostatnim naszym
moście na Dunaju, naszym ostatnim kontakcie z południową
częścią naszego kraju, z Belgradem (i moja pracą). Zniszczono
przekaźnik TV i nie mamy programu. Szczęśliwie mamy jeszcze
program satelitarny. Trudno sobie wyobrazić, ale dzisiejszy pogrom
spokojnie przespaliśmy i o wszystkim dowiedzieliśmy się dopiero
rano z radia. Przypuszczalnie zaczął w nas działać jakiś mechanizm
obronny, który więcej nie może przyjąć stresów. Moja jedyna na-
5