1.2.3. Parlamenti Evropian 22Parlamenti Europian është parlamenti shumëkombësh më i madh në botënëpërmjet 626 parlamentarëve të zgjedhur drejtpërsëdrejti (me mandat prej 5 vjetësh)pasqyrohet vullneti politik i 375 milionë qytetarëve të Evropës. Me këtë, Parlamentiështë forum i cili Bashkimit ia siguron legjitimitetin demokratik.Parlamenti Evropian (PE) ç’prej kohësh ka qenë objekt kritike dhe reputacioni itij ka qenë kryesisht se ky është një institucion joefektiv. Mirëpo, edhe pse është e saktëse autorizimi që ia japin PE-së Marrëveshjet nuk mund të krahasohen me autorizimet eparlamenteve kombëtare të shteteve, zhvillimi me kalimin e kohës e posaçërisht memiratimin e Aktit Unik Europian e pastaj të Marrëveshjeve të Mastrihtit dhe tëAmsterdamit, dëshmon në mënyrë të sigurt se ai ushtron një ndikim të konsiderueshëmnë sistemin e UE-së. Njësoj si në parlamentet kombëtare, ky ndikim realizohetnëpërmjet 1) procesit legjislativ; 2) procesit buxhetor; 3) mbikëqyrjes së forumeveekzekutive.1) Sot PE-ja “pushtetin ligjvënës” (të drejtën për të nxjerrë akte juridike) e ndan meKëshillin e UE-së në shumë fusha. Por, kjo nuk parashikohej kështu me Marrëveshjen eRomës e cila i caktoi kryesisht një rol këshilldhënës, por është pasojë e ndryshimeve tëmëtutjeshme të marrëveshjes që ia lejuan shkallë-shkallë të drejtën që PE-ja tandryshojë legjislativën e propozuar, e pastaj ta nxjerrë bashkë me Këshillin.Autorizimet e veta ligjvënëse PE-ja i realizon me procedurat e mëposhtme:• procedura e konsultimeve: për t’u miratuar propozimi ligjvënës i Komisionit ngaKëshilli nevojitet mendimi paraprak i Parlamentit;• prodedura e bashkëpunimit: kjo përfshin dy “lexime” në PE dhe në Këshill, gjë që ibën të mundur PE-së të propozojë ndryshime në propozimin e Komisionit dhe nëpozicionet e përbashkëta të Këshillit që duhet t’i miratojë ai pas leximit të parë. Kjoprocedurë, që u vendos me Aktin Unik Europian, u reduktua skajshmërisht meMarrëveshjen e Amsterdamit për disa raste në UEM, me qëllim që të zgjerohetprocedura e bashkëvendosjes;• procedura e bashkëvendosjes: në këto raste që zgjerohen për një numër gjithnjë mëtë madh fushash politike, PE-ja e ndan autorizimin e vendosjes për nxjerrjen e aktitjuridik të caktuar bashkë me Këshillin, për dallim nga dy procedurat paraprake kuKëshilli paraqitet si miratues i fundit i aktit. Kjo procedurë zbatohet në fushat etregut të brendshëm, në qarkullimin e lirë të fuqisë punëtore, në arsim, në kërkime,kurse me Marrëveshjen e Amsterdamit është zgjeruar në fushat e punësimit,shëndetësisë publike, të qarkullimit të lirë të njerëzve, etj.;• procedura e dhënies së pëlqimit: në këtë procedurë PE-ja duhet ta japë pëlqimin evet për propozimet pas leximit të parë, pa pasur mundësi për paraqitjen eamendamenteve. Kjo procedurë zbatohet te marrëveshjet ndërkombëtare tërëndësishme, siç janë marrëveshjet e antarsimit, marrëveshjet e asociimit me vendet22 Parlamenti Europian seancat e veta plenare mujore i mban në Strasbur, seancat e komiteteve mbahen nëBruksel, kurse Sekretariati i përgjithshëm i Parlamentit është i vendosur në Luksemburg.
e treta, për fondet strukturore ose vendosja e masave kundër vendit anëtar që i shkeltë drejtat themelore të njeriut.2) PE-ja e miraton (por mund edhe ta refuzojë, siç ka ndodhur disa herë) buxhetin eUE-së. Ai, siç u tha më sipër, e ka fjalën e fundit në të ashtuquajturat shpenzime tëpadetyrueshme, siç janë për shembull programet sociale, arsimi, fondet strukturore etj.PE-ja e ndjek edhe zbatimin e buxhetit nëpërmjet Komitetit të tij të kontrollit tëbuxhetit.3) PE-ja çdo 5 vjet e miraton emërimin e kryetarit dhe të anëtarëve të KomisionitEuropian. Ai mund t’i votojë mosbesim Komisionit dhe ta detyrojë atë që të japëdorëheqje. Përveç kësaj, Komisioni është i detyruar t’i paraqesë raporte të ndryshmePE-së, kurse PE-ja mund t’u parashtrojë pyetje me shkrim dhe pyetje gojore anëtarëvetë Komisionit.Ministrat e Këshillit gjithashtu duhet t’u përgjigjen pyetjeve me shkrim tëparashtruara nga PE-ja. Ata marrin pjesë edhe në seancat plenare kur zhvillohendiskutime të rëndësishme. Përveç kësaj, në fillim dhe në kalim të periudhës së kryesimittë Këshillit, kryetari i Këshillit i vendit anëtar i cili e mban kryesimin pikësëpari eprezanton programin e vet, e në fund jep vlerësim për periudhën e kryesimit.Anëtarët e PE-së nuk janë të organizuar sipas kombësisë, por në grupe të partivepolitike me prapavijë ideologjike të ndryshme, që nga e majta e skajshme deri te grupete partive me orientim të djathtë. Ndër grupet politike tradicionalisht më të rëndësishmenë PE janë kristian-demokratët, socialistët, liberalët, të gjelbrit dhe komunistët /socialistët e majtë.PE-ja e ka kryetarin e vet dhe 14 nënkryetarë të cilët e udhëheqin Byronë e PEsë,të ngarkuar për organizimin e brendshëm, për detyrat administrative dhe përpolitikën e kuadrove. Konferenca e kryetarëve përbëhet prej kryetarit të PE-së dhe prejkryesuesve të grupeve të partive politike të cilët ndërmjet tjerash e përcaktojnë rendin editës të PE-së, i propozojnë anëtarët e komiteteve etj.Pjesa më e madhe e punës së PE-së zhvillohet në komitetet e PE-së të cilatmbulojnë fusha të ndryshme të politikës në UE, prej punëve të jashtme dhe çështjeveekonomike e monetare, deri në bujqësi dhe në tregun e brendshëm.1.2.4. Komisioni Evropian 23Komisioni Evropian përbëhet prej 20 anëtarëve (komesarëve), duke përfshirë kryetarine tij si dhe një apo dy nënkryetarët të cilët emërohen nga radhët e komesarëve. Të gjithësë bashku e përbëjnë kolegjiumin e komesarëve.Anëtarët e Komisionit veprojnë në mënyrë të pavarur nga vendet anëtare të cilët inominojnë dhe kryekëput në interes të Unionit, dhe zgjedhen në bazë të kompetencës sëtyre. Të gjithë anëtarët e Komisionit duhet të jenë shtetas të vendeve anëtare të UE-së.23 Selia e Komisionit Europian është në Bruksel.