OROZJUSZ CHOROGRAFIA PRZEZ ALFREDA ... - Kultura Antyczna

9stosunków etnicznych przedstawił znany katalog plemion słowiańskich na północod Dunaju, zwany Geografem Bawarskim. Ostatnio ustalono, że powstał on wpołowie IX wieku 22 . Pod względem technicznym stoi on znacznie niżej odchorografii orozjańskiej. Przede wszystkim pozbawiony jest mapy, stanowiącejdotąd z reguły podstawowy człon opisu geograficznego, oraz niezwykle rzadkowyznacza położenie opisywanego obiektu etnicznego przy pomocy nazw miejscowychlub fizjograficznych, nie mówiąc już o wykreślaniu ich położenia przypomocy szerokości i długości geograficznej, stosowanej przez uczonych aleksandryjskich.ANGLOSASKI PRZEKŁAD OROZJUSZA ZE SCHYŁKU IX WIEKUZnaczny postęp, a raczej nawrót do lepszych wzorów chorograficznych oznaczaanglosaski przekład dzieła Orozjusza, wykonany w ostatnim dziesiątku IX wiekuprzez króla Alfreda. Składa się on z dwu części: dawnej chorografii Orozjusza, któraw wielu partiach z wyżej wymienionych względów była już przestarzała, oraz znowej oryginalnej chorografii Europy środkowej (na północ od Dunaju i na wschódod Renu) opracowanej stylem i techniką orozjańską przez samego Alfreda lub raczejpod jego kierunkiem.Dzieło Orozjusza nie było pierwszym i ostatnim wśród przetłumaczonych najęzyk anglosaski za czasów króla Alfreda. On sam lub jego bliscy współpracownicyprzetłumaczyli sporo wybitnych pomników teologii, liturgii, filozofii i historiinapisanych w języku łacińskim. Wymienić tu należy takie dzieła, jak Cura Pastoralis,Consolationes Boecjusza, Soliloquia Św. Augustyna, Historia kościoła angielskiegoBedy, fragmenty Pisma Św. i kilka drobniejszych 23 . Tłumaczenia nie zawsze byływierne. Alfred postępował niekiedy z królewską swobodą z tłumaczonymioryginałami. W zasadzie bowiem dążył do uchwycenia treści; mniej dbał o formalnązgodność; niekiedy skracał, a nawet uzupełniał. Niektóre z tych braków trzebapoliczyć na karb obiektywnych trudności, jak np. terminologiczna niewydolnośćjęzyka anglosaskiego, niedostateczna znajomość języka łacińskiego we wszystkichjego odcieniach, trudności przedmiotowe (teologia, filozofia) i idąca w ślad za tymniewystarczająca znajomość przedmiotu u tłumacza itp. 24 Od pewnych dowolnościnie jest też wolny przekład dzieła Orozjusza. Tłumacz opuścił cztery ostatnierozdziały księgi V, trzy pierwsze i niektóre dalsze w księdze VI, przez co księga V iVI dały w przekładzie jedną księgę V. Poważnie została również skrócona księga VII(księga VI przekładu), a trzy ostatnie rozdziały zostały w ogóle pominięte.Nas jednak bardziej interesują uzupełnienia poczynione przez króla Alfreda wrozdziale chorograficznym. Tłumacz ani słowem nie wyjaśnia tych uzupełnień,jakkolwiek z dokładniejszej analizy przekazu wynika, że król Alfred zbierał do nichprzed napisaniem specjalne materiały 25 . Potrzeba uzupełnień nasuwała się choćbystąd, że chorografia Orozjusza kończyła się na Renie, a zatem nie obejmowała nawetdawniejszej ojczyzny Anglów, Sasów i Jutów na kontynencie oraz pomijałaPółwysep Skandynawski, z którym Anglosasi już w VIII wieku pozostawali wżywym kontakcie. Ponadto, żadne dzieło geograficzne i kartograficzne będące wużytku, nie notowało obecności Słowian nad Łabą i nie uwzględniało ichrozprzestrzenienia się na południe od Dunaju. Trzeba przyznać, że wiadomości królaAlfreda o Słowianach bałkańskich były szczupłe i niejasne, natomiast sporo trafnychinformacji zebrał on o Słowianach zachodnich. Wszystko to musiało go skłaniać dowypełnienia białej plamy zalegającej nad tą częścią Europy od czasów antycznych.Kraje od nowa przez siebie opisane objął król Alfred jedną nazwą: Germania;miała ona rozpościerać się między Renem a Donem. Określenie to nie jest uspra-