Puls Szpitala nr 25 - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie

lipiec sierpień wrzesień 2009Z cyklu ZMYSŁYSzósty zmysłPrawdy i mity o intuicjiIntuicja to zdolność bezpośredniegodotarcia do wiedzy, natychmiastowywgląd, bez udziału obserwacji i rozumu- definicja intuicji w dwóchsłowach to nieświadome myślenie.W większym stopniu, niż przez dziesięcioleciasądziła nauka - myślenieodbywa się nie na scenie, ale w ukryciu.Jak pisze David G. Myers w książce„Intuicja jej siła i słabość” myślenie,pamięć i postawy funkcjonująna dwóch poziomach - świadomymi celowym oraz nieświadomym i automatycznym.Współcześni badaczenazywają to podwójnym przetwarzanieminformacji.Wiemy więcej niżzdajemy sobie z tegosprawę, co ciekawe,większa cześć codziennegomyślenia,odczuwania i działaniaodbywa siębez udziału świadomości,choć ta koncepcjamoże być dlaczłowieka myślącego(homo sapiens)trudna do zaakceptowania.Obecnie większośćpsychologów twierdzi,że nieświadomasynteza wiedzy, doświadczenia(tak definiujesię też intuicję)często wpływa na nasze postępowanieczy sądy. Nie ma w tym nicnadzwyczajnego - po prostu umysłgromadzi więcej informacji niż namsię wydaje i w odpowiedniej chwilipotrafi ich użyć.Intuicja jest obecna, gdy sędziowiewyrokują o ludzkim losie, gdy inwestorzyobracają gotówką, w diagnozachlekarskich, taktykach trenerów,nie wspominając o hazardzistach.Przebłysk genialnej intuicji towarzyszyłteż wielkim odkryciom. GdyArchimedes wyskakiwał z wanny lubgdy Newtonowi jabłko spadło nagłowę. 72 na 83 laureatów NagrodyNobla w dziedzinie nauk ścisłychprzyznało, że intuicja odegrała rolęw ich sukcesie. Jak pisał słynny matematykHenri Poincare „Za pomocąlogiki dowodzimy. Za pomocą intuicjiodkrywamy.”Jednak, aby tak się stało trzeba uznać,że intuicja to lata doświadczeń zmienionew błyskawiczny wgląd, analiza,która stała się nawykiem.Jest to szczególnie ważne wtedy, kiedylekarz, czy ratownik medycznymusi podjąć decyzję tak szybko, jakto możliwe, aby uratować ludzkie życie.Psycholog Gary Klein badał ludzi,którzy w swojej pracy muszą błyskawiczniepodejmować decyzje przesądzająceo życiu i śmierci: strażaków,pilotów, załogi karetek ratunkowych.W ich pracy jest tyle niepewności i takmało czasu na wybór. Teoretyczniepowinni przegrywać częściej niż wygrywać.A jednak częściej wygrywają.Współpracowniczka Kleina BethCrandall badała z kolei pielęgniarkipracujące w oddziale wcześniaków.Szybkie wykrycie rozwijającego sięzakażenia jest dla takich dzieci kwestiążycia lub śmierci. Wysłuchaładziesiątek historii o pielęgniarkach,które od pierwszego spojrzenia nadziecko wiedziały, że należy natychmiastinterweniować. Nie deduko-PULS SZPITALAwały, nie analizowały, nie prowadziłyrachunku prawdopodobieństwa. Tutajzadecydowała intuicja. W takiejsytuacji nie działa żadne nadprzyrodzonejasnowidzenie, ale intuicjaw czystej postaci. Błyskawicznieczłowiek rejestruje szereg subtelnychszczegółów sytuacji, błyskawicznieporównuje ze zgromadzonym doświadczeniemi wysnuwa wnioskiw postaci przeczucia. Człowiek wie,że wie. Ta zasada dobrze opisuje różnicemiędzy intuicją a rozumem.A słynna kobieca intuicja? Prawdaczy mit?Po części jedno i drugie. Od wiekówmężczyznom przypisuje się racjonalnąanalizę, a kobietom irracjonalnąintuicję. Wnioski ze współczesnychbadań nad problemem rzeczywiściepotwierdzają tezę, że kobiety częściejniż mężczyźni kierują się w działaniuosobistymi przeczuciami, są teżbardziej empatyczne. To może byćefekt treningu kulturowego i społecznego.Kobietom bardziej wypadaokazywać uczucia, cieszyć się i płakać.To także kwestiamacierzyństwa, któreuczy kobietę odczytywanianiewerbalnychsygnałów płynących oddziecka. Mimo to jednak,jak rozglądamy sięwokół siebie, możemydostrzec sceptycznekobiety kierujące sięchłodną analizą i mężczyznz wyczuloną intuicją,empatycznychi wrażliwych.Co zatem zrobić z intuicją?Można ją potraktowaćz przymrużeniemoka, ale też nienależy się na intuicjęzamykać. Wzbogaconadoświadczeniempotrafi czynić cuda. Z drugiej stronywobec intuicji należy stosowaćzasadę ograniczonego zaufania. Pozbawionahamulców może się przejawiaćw iluzjach, przesądach, stereotypach,wreszcie zwykłej głupocie.Jedno jest pewne: intuicji nie da sięz naszego umysłu wyeliminować. Jaknapisał Robert Ornstein: „Nigdy niebyło i nigdy nie będzie wystarczającodużo czasu, aby być naprawdę racjonalnym.”Na podstawie artykułu Joanny Podgórskiej„Czy masz świadomość swojejnieświadomości”.Opracowała Krystyna Kosińska3