DITURIA

Etien Dilo dhe Shqipëria e tijBaki YmeriKrejt shqiptarët pajtohen me mendimin se nuk është diçka në rregull me klasën tonë politike. Janë të shqetsuar si pasojë e varfërisë sociale, kërkojnëdiç tjetër, duke kundruar me të njëjtin parametër, edhe nga e majta, edhe nga e djathta. Duke u nisur nga ky pikëshikim i përgjthshëm, do të ishte gjënormale pritja e disa propozimeve të reja që do të zgjonin interes dhe besim te të dy palët, edhe te pala e majtë që vuan nga komplekset e socializmittë dështuar si sistem politik, edhe te pala e djathtë që është ntrashur me djersën dhe gjakun shqiptar, duke i lënë kriminelët e pandëshkuar, sidomosata që e masakruan Kaliopi Dilon në Sheper të Zagorisë, më 25 janar 1991. Po vrasësit ku janë, pyet Piro Kuqi dhe përgjigjet me fjalë të tjera: Askushnuk na përgjigjet. O, kjo kasaphanë, këta ujqër që e mbrojnë xhelatin, këta vampirë që endennëpër popull! Kush është Etien Dilo, autori i monografisë “Në udhëtim” ku bën fjalë përfamiljen e tij të persekutuar dhe personalitetet të padiskutueshme kur luhej fati i kombit.Etieni u lind më 1938 në Sheper të Zagorisë, kreu studimet e larta në Universitetin eTiranës, shërbeu si mësues dhe drejtues shkollash në rrethin e Fierit dhe gjimnazin e Balshit.Pas shembjes së diktaturës komuniste qe nderuar me titullin “Mësues i Merituar”. Ka ribotuar“Gramatikën” e Ilia Dilo Sheperit dhe ka botuar disa artikujt studimorë në shtypin e kohësdhe ka botur librat “Bija e Sheperit, një emër që rron mes nesh”, “Ilia Dilo Sheperi, asht ngaashti i mëmëdheut”, “Një botë që lind e nuk lind dot”, etj. Ka lënë në dorëshkrim edhe dy libratjerë dhe është ndarë nga jeta aksidentalisht në korrik të vitit 2008. Nga burimet elektronikekuptojmë se Etieni iku e prishi punë, me punën e papërfunduar. Një libër e la në kompiuter. PërEtienin pa prishur qejf e me modesti do të rikujtoja thënien: ”Nuk është vetëm fisi që lartësonnjeriun, por është edhe njeriu që lartëson fisin”. E përjetojmë dhimbjen me kurajon zagoriote:“Kujtoj Mëmën e Babanë. Qaj me lot duke kujtuar motrën e vëllanë. Etienin që kurrë “nuk ubinte” kambanave” për t’u dukur, e mendojmë ulur në karige, stoik para kompjuterit tek i jepZagorisë, Kosovës, Shqipërisë, edhe një dëshmi atdhetarizmi, ashtu në heshtjen e heshtjes qëdëgjohet vetëm nga ”kujtesa e kohës”.Dhe më tej: “Etien Dilo ishte shqiptari në fytyrën e shpirtin e të cilit zbuloje veç urtësi emënçuri, atdhetari që kurdoherë do të jetë një faqe libri për ne dhe gjeneratat që do vijnë, siarkeolog i dokumentave për gjuhën shqipe. Ngushllohemi me punën e me jetën aktive të këtijfidani të brishtë të lisit Dilo, majë kulmore në Zagori e në Shqipëri, si studiues e atdhetar qëna jep mesazhin e krenarisë së vlerave dhe vyrtyteve shqiptare që i bëjnë aq nder vyrtyteve njerëzore.” Libri i tij “Në udhëtim” strukturohet në 3 kapituj:Bij të Zagorisë, punëtorë të Rilindjes Kombëtare; Era e lirisë, zëra të Zagorisë; Shkërmoqja. Derisa në kapitullin e fundit boton disa elegji dhenjë pjesë të letërkëmbimit (Xh.Puravelli-F. Dilo), në kapitujt tjerë, pas fjalës hyrësejep mesazhin e Agim Shehut merastin e përurimit të bustit të Ilia Dilo Sheperit, citonnga fletët e historisë në gojën epopullit, jep shkrimet Nga pusi në mal, në Fushën eSheperit, Drejt “Itakës” sonë, Dyfjalë për Sejfullanë, “Apostuj të rremë”, Një studimakademik, Studimi i RilindjesKombëtare, një domosdoshmëri e kohës sonë, JaniDilo, një jetë kushtuar çështjessonë kombëtare, Këta bij të Zagorisë, ç’vend zënëmidis rilindësve dhe midis atd-hetarëve veteranë?Nga korrespondenca kup-tojmë se pasardhësit e Ilia Dilo Sheperit janë idealistë“që shkruajnë me krenarinëe shqiptarizmit që rrënjët i ka të thella në edukatëne të parëve.” Aty bëhet fjalë përpasojat e krimit komunist dhe trimërinë e asaj nënezagoriote (Kaliopi Dilo), që ra nëatë vend e që lartëson nderin dhe lavdinë e nënavetona të masakruara nga bishat ediktaturës bolshevike. Në shkrimet e Etien Dilosdhe korrespondencën e përfshirënë librin e tij kuptojmë shumë gjëra për heshtjen eatyre që s’lanë hale pa trazuarpër të vrarë shqiptarizmin e traditën zagoriote, përzagoritët e Çajupit “që e bënë tëparët tanë me mençuri e sakrifica të pashoqe deri nëvetmohim”, për Faik Konicën qëka thënë: “Për të bërë Shqipërinë do të mbështetemite tre shtylla të mëdha, te edukatafamiljare shqiptare, tek edukata shkollore dhe tekedukata fetare.”Nga letërkëmbimi edeshifrojmë edhe përmbajtjen e librit të EtienDilos, sipas të cilit kuptojmë sekëto tre shtylla që i përmend Konica, “zagoritët ikishin ngritur të shëndetshme,shumë kohë përpara se të ngrihej shteti shqiptar.Familjet zagorite totalisht kishinnë themelin e tyre moralin e lartë dhe në praktikëedukatën e punës shembul-lore, edukatë kjo që kishte emancipuar tërë jetënshqoërore në krahinë e kudo kujetonin këta engjëj që rrezatonin kulturë e multikulturë.Një vepër briliante që ta mëson të vërtetën se “të parët tanë zagoritë, si të gjithë rilindësit, e kishin orientuar busullën e mirësisë tek drita editurisë dhe këtë e bënin realitet. Me mençuri e sakrifica hapën një shkollë gjysmë të mesme mu në mes të Zagorisë, në Manastirin e Nivanit, që më1880.” Ja kjo është Zagoria ortodokse e të parëve tanë që e predikonin diturinë, atdhetarizmin dhe fenë, pa urrejtje e përçarje, ngase ata që e kutivojnëfanatizmin islamik, ortodoks apo katolik, nuk ndërtojnë por vetëm prishin. Ndaj edhe unë po e përmbyll këtë shkrim me thënin e Jezu Krishtit: “Fali,o Zot, se ata nuk dinë se ç’bëjnë!”16