Kvalitetu vazduha u regionu sjeveroistocne Bosne.pdf - Ekologija.ba

KVALITET VAZDUHA U REGIONU SI BiH I ZNAČAJ INFORMISANJA O KVALITETU 7Izvori ugljen monoksida antropogenog porijeklasu obično smješteni u urbanim i industrijskimsredinama. Time i tako nastali ugljen monoksidima poseban uticaj na njegovu ukupnukoncentraciju u urbanim sredinama, odnosno naukupno aerozagađenje. Mada je ukupna količinaugljen monoksida nastala prirodnim putem velikazbog njegove velike disperzije, taj uticaj naaerozagađenje je zanemarljiv.Ugljen monoksid je gas bez mirisa i ukusa, neštolakši od vazduha. Zapaljiv je i gori svjetloplavimplamenom. Ne potpomaže gorenje. Tri su glavnaizvora ugljen monoksida koji se pojavljuje uatmosferi:• motorna vozila,• sagorijevanje čvrstih, tečnih i gasovitihgoriva, i• industrijski procesi.Motorna vozila su najveći pojedinačni emiteriugljen monoksida u atmosferu¸ na njih otpada do60% ukupno emitovanog ugljen monoksida.Količina ugljen monoksida u nezagađenojatmosferi je mala i kreće se u granicama od 0,008do 0,174 ppm, a prosječne koncentracije su oko0,087 ppm.Osnovna manifestacija uticaja ugljenmonoksida naljude prvenstveno se odražava kroz njegovovezivanje sa hemoglobinom krvi čime se istiskujekiseonik i otežava njegov transport kroz organizam.Negativno djelovanje ugljenmonoksida, koja seispoljavaju i pri relativno niskim koncentracijama,je posljedica prije svega 240 puta većeg afinitetaprema hemoglobinu nego što je ima kiseonik.Posljedica toga su obično smetnje u ravnoteži, očnesmetnje, slabljenje koncentracije, teškoće pridisanju ili glavobolje.Opšti zaključak u vezi sa ovom pojavom je većprihvaćena činjenica da se koncentracija CO uhemoglobinu od 2% može smatrati beznačajnomdok koncentracije veće od 2.5% pretstavljajukritičnu vrijednost.Dejstvo ugljenmonoksida na biljke može se smatratibeznačajnim. Ova činjenica se može smatratirelevantnom i sa stanovišta dejstva na građevinskematerijale.Sve iznesene činjenice pokazuju da je problematikaugljenmonoksida prvenstveno izražena u domenudejstva na ljude i sa tog stanovišta je i ima smislarazmatrati u sklopu ukupnih negativnih uticaja.1.4. Oksidi azotaOd različitih oksida azota koji se pojavljuju uvazduhu najznačajniji su, kao polutanti, azotmonoksid (NO) i azot dioksid (NO 2 ). Azotmonoksid je gas bez boje i mirisa, slabo rastvorljiivu vodi. Azot dioksid je gas crveno-narandžastosmeđeboje sa karakterističnim mirisom.Jedan od razloga povećane ukupne koncentracijeoksida azota u toku kasne jeseni i zime jeizgaranje u većem obimu tečnih, čvrstih igasovitih goriva koja se koriste za proizvodnjutoplotne enrgije.Dejstvo azotmonoksida na čovjeka slično je dejstvuugljenmonoksida, dolazi naime do istiskivanjakiseonika iz krvi, odnosno nastankamethemoglobina čime je ugroženo snabdevanjeorganizma kiseonikom. Činjenica je međutim da sukoncentracije azotmonoksida koje se pojavljuju uatmosferi jedva škodljive ali je njihov značaj kaoaerozagađivača bitan prvenstveno zbog stvaranjaazotdioksida (NO 2 ) koji je toksičniji i naročitoštetan za disajne organe. Iz navedenih konstatacijaizvode se i granične vrijednosti koje se zakonskipropisuju.Dejstvo azotnih oksida na biljke ispoljava seprvenstveno kroz uticaje azotdioksida. Njegovoštetno dejstvo ogleda se prvenstveno kroz voštaniizgled lišća, nekrozu i prevremeno opadanje. Sobzirom na ove uticaje u svijetu se danas smatra dasu sve vrste biljaka zaštićene od uticaja oksida azotaza dugotrajne koncentracije od 0.03 mg/m 3 .1.5. OzonOzon (O 3 ) je alotropska modifikacija kiseonika kodkoje se kiseonik pojavljuje u molekulama koje sesastoje od tri atoma. Nastaje u atmosferi prilikomelektričnih pražnjenja i djelovanjem ultraljubičastihzraka. Ozon je plavičasti gas karakterističnogmirisa. Kako je ozon vrlo nestabilna molekula suncega ne samo stvara već ga i stalno razgrađuje,stvarajući ponovo molekularni kiseonik i slobodneatome kiseonika.