str 1 - Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

2. Stan badań nad polszczyzną XIV wieku11Jeśli zasób dostępnych źródeł językowych z XIV wieku rozbijemy na dwa okresy:pierwszą połowę tego stulecia i drugą, to okaże się, że badacz historii dawnejpolszczyzny dysponuje zestawem tekstów zróżnicowanych zarówno ilościowo, jaki jakościowo. Pierwszą połowę XIV wieku reprezentują przede wszystkim dokumentyłacińskie (także niemieckie), zawierające wyrazy polskie, i być może dwa wymienioneteksty literatury religijnej. Dla drugiej połowy tego stulecia mamy w dalszym ciąguliczne dokumenty łacińskie, ale obok nich pojawiają się, szczególnie pod koniectego okresu, bardzo ważne teksty ciągłe, niezwykle cenne roty przysiąg sądowych 2i Psałterz floriański. Tę tendencję wzrostową (pod względem ilości oraz różnorodności)możemy obserwować i w następnych stuleciach (XV i XVI wieku). Szczególniezastosowanie druku stanowiło przełom dla rozwoju piśmiennictwa.2. Stan badań nad polszczyzną XIV wiekuUwagę badaczy XIV-wiecznej polszczyzny przyciągały przede wszystkim zabytkipisane po polsku. Materiał z tekstów ciągłych: Psałterza floriańskiego i rot przysiągsądowych wykorzystano do opracowań leksykograficznych (por. Słownik staropolski –SSt). Dostarczyły też one (zwłaszcza roty sądowe) cennego materiału dla rozwijającejsię prężnie dialektologii historycznej (zob. np. Nieminen 1932, Taszycki 1934a, b, Kuraszkiewicz1951 i wiele dalszych prac). W końcu podjęto prace nad monograficznymopracowaniem zabytków. Gruntownego opisu doczekał się Psałterz floriański – i tozarówno jego część XIV-wieczna (zob. Kamińska 1981, 1991), jak też XV-wieczna(por. Cybulski 1988, 1993). Wnikliwymi badaniami objęto także polskie roty przysiągsądowych (większość z nich pochodzi z XV wieku). Do tej pory ukazała się monografiapoświęcona fonetyce rot sądowych wielkopolskich (zob. Trawińska 2005). Opublikowanyzostał też bardzo cenny indeks wyrazowy do tych rot (Trawińska 2009). Niedawnowydana została również rozprawa poświęcona analizie fonetyki małopolskich rotsądowych (Przęczek-Kisielak 2011). Badacze zajęli się także drobniejszymi zabytkamitakimi jak Fragment Łopacińskiego (zob. Wydra, Rzepka 1980).Ogromnej literatury przedmiotu doczekały się dwa wcześniejsze zabytki, którychdatowanie nastręcza wiele trudności, mianowicie Bogurodzica i Kazania świętokrzyskie.Przytaczanie ogromnej bibliografii na ich temat byłoby w tym miejscu niecelowe.W wypadku Bogurodzicy wystarczy powołać się na prace E. Ostrowskiej (1967)i S. Urbańczyka (1978). Kazania świętokrzyskie doczekały się ostatnio wspaniałejedycji wraz z opracowaniem (por. Stępień 2009).Na tym tle uderza brak zainteresowania materiałem znajdującym się w dokumentachłacińskich. Jest to poniekąd zrozumiałe, bowiem dla badaczy atrakcyjniejszewydawały się zabytki polskie. Materiał ze źródeł łacińskich powinien stać się jednak2Najstarsze roty przysiąg sądowych pisane po polsku pochodzą z końca XIV wieku. Por. najstarsze rotypoznańskie – 1386, gnieźnieńskie – 1390, kościańskie – 1391, pyzdrskie – 1392, łęczyckie – 1385,krakowskie – 1388. Roty sądowe mazowieckie pisane po polsku pojawiły się dopiero w XV wieku.