01 - ballina N5.cdr - knsh.org

Vështrim"GLOBALIZMI DHE HUAZIMET,''VRASËSIT" E GJUHËS SHQIPE''Diniela VebiuKohët e fundit po bëhet njëzhurmë e madhe mediatike përristandartizimin e gjuhës shqipe sizgjidhja e vetme për të shpëtuarnga ky konfuzion që dashur padashur na ka kapluar të gjithëve,duke u kthyer në një shqetësim mëvehte për secilin shqiptar. Shpeshherë nëpër biseda të zakonshme endiejmë mungesën dhe eshprehim dëshirën e mirë përbotimin e një fjalori të ri të gjuhësshqipe me të gjitha fjalët shqipe tëtë dyja dialekteve, atij gegë dhetoskë. A duhet të ristandarizohetgjuha shqipe, kur probleme të tjeratë saj na paraqiten të fryra, madjederi dikund trashanike? Fjalori iGjuhës Shqipe botuar në vitin 1980nga Akademia e Shkencës përStudimin e Gjuhës Shqipe, ka afro41. 000 fjalë. E quajtur dhe emirëpranuar si iniciativa e parëpër botim, kohët e mëvonshme ukonsiderua e papranueshmemungesa e fjalëve të tjera qëfaktikisht jane pjesë e shqipes,pavarësisht dy dialekteve të saj.Kanë kaluar vite , ka hyrëmijëvjeçari i ri e ne vazhdojmë tëjemi i vetmi popull i kontinentitme një gjuhë kaq të vjetër e pa njëfjalor etimologjik të saj. I vetmi"Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe"është publikuar së voni në anglishtprej dijetarit Vladimir Orel. Megjithë vlerat, sipas studiuesve ainuk u ka shpëtuar disa pasaktësivee mangësive shpesh të mëdha.Shqipja flitet në Republikën eShqipërisë, në Kosovë, në visetshqiptare të Maqedonisë, të Malittë Zi, të Serbisë jugore, si dhe nëviset e Çamërisë në Greqi. Gjuhajonë flitet gjithashtu, në ngulimetshqiptare në Itali, në Greqi, nëBullgari, në Ukrainë, si dhe nëshqiptarë të mërguar në viset endryshme të botës para Luftës seDytë Botërore dhe në këtëdhjetëvjeçarin e fundit. Shqipja,pra flitet në viset perëndimore tëBallkanit, aty ku kryqëzohenrrugët që lidhin Lindjen mePerëndimin, pikërisht në atë rajonqë ka qenë djepi i qytetërimit antikevropian. Është e vërtetë qëshqipja ka pësuar ndikime ngagjuhët e huaja sidomos në leksik,po është po kaq e vërtetë që ajo kashfaqur aftësi për ti asimiluar dhendryshuar sipas modelit të vethuazimet, duke treguar forcën dhegjallërinë e saj . Fjalaristandardizim nuk është epërshtatshme për atë që mendojnëtë bëjnë gjuhëtarët e intelektualët.Mendoj se nuk bëhet fjalë për tëndryshuar standardin. Këtu bëhetfjalë për të shikuar se si standardi isotëm e kryen funksionin e tij dhecilat janë rrugët nëpërmjet të cilavedo të pasurohet më tej ky standard,do të bëhet më funksional dhe dota kryejë më mirë funksionin e tijpër të cilën është krijuar. Jo e gjithëpasuria leksikore dhe gramatikoreështë e përfshirë në këtë standard,sidomos dialekti i Veriut nuk e kaingranuar të gjithë pasurinë evet.Dialekti gegë fatkeqësishtështë prerë dhe është cunguarduke lënë boshllëqe të mëdha nëgjuhën shqipe, hapësira që ne sotpo e shohim të vështirë timbulojmë.Dihet se shumë shkrimtarë tëmëdhenj, që kanë shkruar nëdialektin e Veriut, kanë qenë tëdiskriminuar politikisht, dukefilluar me At Gjergj Fishtën, ErnestKoliqin, Martin Camajn, LazërShantojën dhe shumë të tjerë,veprat e të cilëve nuk janë njohurdhe kanë mbetur të panjohura, sirrjedhim, nuk është shfrytëzuarpasuria e tyre leksikore. Një arsyetjetër është se vetë zhvillimi istandardit që nga periudha kur aipërcaktoi konturet e tij e deri mësot ka bërë të nevojshme që tërishikohen disa probleme. Gjatëshfletimit të një libri më ra në sy njëshembulli i thjeshtë , sipasKongresit të Drejtshkrimit emrat efestave fetare duhet të shkruhenme shkronjë të vogël. Ky ishte njëqëndrim diskriminues që i bëhejfesë nga shteti diktatorial, që equante veten shteti i parë ateist nëbotë. Sot kanë ndryshuar këtomentalitete. Në një shtetdemokratik nuk mund të lejohet të1218korrik 2011