01 - ballina N5.cdr - knsh.org

Kulturëromanit vërejmë se autorilibrin e përcjell me një gjuhëtë rrjedhshme, tëkuptueshme diku edhe mefjalformime e me figura tëcilat ia ngisin për një shkallëvlerën ideoartistike dheideoestetike romanit.Pra vend të theksuarbrenda bërthamës sëromanit autori i ka dhënëedukatës, shkollimit si njëparakusht për integrim tëshoqërisë shqiptare. Kjoshihet në vazhdim të leximittë romanit kur paspërfundimit të shkollësfillore Betimi me shokëtdëshirojnë të orientohen përnë shkollë të mesme nëdrejtimet e dëshiruara. Mekëtë autori jep një tablloreale të kohës me batica ezbatica të shumta duke filluaredhe nga rastet sociale të cilatishin atëbotë por edhe tani tëbollshme, ku shumica e nxënësvedetyrohen ta ndërpresinshkollimin e të shkojnë nëpërzanate të ndryshme.Megjithatë në bankat eshkollës së mesme tanimë ishinulur shokët të cilët e personifikojnëkëtë roman, ku tani paraqitet edhenjë sfidë për mësim, me një shoqëritë re.Autori në vazhdim paraqetzënken e Betimit me një nxënës tëklasës në Kumanovë, paraqitet ajomotoja e ndarjes ndërshqiptare,moto që ndan në mes vetishqiptarët “katundar e qytetar”,kjo ndarje megjithatë për fat të keqndodh jo vetëm në trojet e ndarashqiptare në Maqedoni fshatqytet,por edhe në Luginë tëPreshevës e gjetiu, ku pason ajofyerja e cila ndërlidh segmentin efyerjes në atë mëngjes të hershëmte kordoni i policisë, e që erdhiedhe deri te përleshja fizike në mestë Betimit dhe qytetarit nxënës. Kjoështë një nga porositë e autorit qëdel si konkluzion praktik që të mosekzistojë ndarja vëllazërore nëqytetar fshatar. Tjetra që ekarakterizon ecejakjen e romanitështë edhe ngjarja e vonesës sënxënësve për në shkollë dheshpifja se gjoja është dëmtuargoma e kombit dhe si rrjedhojë ekësaj del përfundimi se nuk bën tëgënjejmë sepse kujdestari e zbuloikëtë shumë mirë dhe se thonë se“gënjeshtra i ka këmbët eshkurtra” e gjithmonë e vërtetadel në shesh.Lidhëshmëria tematikeU mor vesh që strukturën e vetromani e ka me porosi edukativeqë është një gjetje e mirë nga autori, por jo vetëm kaq sepse romani kalidhëshmëri tematike në mes tëmotivit që përmendëm më lart dhetemës aktuale që ishteatëbotë jo vetëm përshqiptarët por edhe përEvropën e Amerikën: lufta eUÇK-së, UÇPMB-së e vitit2001 e cila shpërtheu nëvazhdën e ushtrimit tëdhunës dhe represionitsistematik që ushtrontepolicia dhe ushtria serbesidomos nëpër fshatrat ebanuara me shqiptarë dhelufta e UÇK-së në Maqedoni,ku këto e ndryshuan përshumë shkallë historinë tonëkombëtare.Në vazhdim paraqitetnë skenë vendosmëria eBetimit dhe Shkëlqimit tënisen për në luftë, në log tëtrimërisë, për t'iu ndihmuarvëllezërve matanë kufiritdhe të rreshtoheshin ushtarëtë UÇPMB-së, por për shkak tëmoshës së re u detyruan tëkthehen dhe të presin porosinë e tëpanjohurit se edhe te ju do të ketësë shpejti log të burrërisë. Kjo edhendodhi dhe Betimi me çdo kushtkishte dëshirë të rreshtohet nëforcat e UÇK-së përkundërmoshës së re dhe dëshirës përrreshtim, gjeti refuzimin, por mëvonë pas bartjes së predhave nëistikame u bë pjesë e pandarshme ekarvanit të luftës për çlirim, dheme këtë edhe arrijmë deri teepilogu i romanit.Prej gjithë kësaj që u tha derimë tani del konstatimi romani“ Mëngjesi i hershëm”, shoqërohetme një vlerë të kënaqshmeartistike dhe kujtojmë se Iljasau eka kaluar me sukses “sprovën” semund të jetë i suksesshëm edhe nëkëtë zhanër të letërsisë…18korrik 201123