01 - ballina N5.cdr - knsh.org

MëmëdheuDurrësi-tradita e turizmit bregdetarDurrësi është qytet bregdetar nëShqipërinë e mesme. Porti i Durrësitështë kryesori në vend, gjithashtu njëport i rëndësishëm detar i Mesdheut.Qyteti ka mbi 200,000 banorë dhenjëherit është qendra e prefekturës dheqarkut të Durrësit.HistoriaDurrësi mund te krahasohet meqytetet me te medhenj te Mesdheutantik dhe Mesdhetar. Qyteti EpidamnDyrak u ndertua nga Iliret Taulane,dallendyshasit ne shekuj XIII-XI p.KBanoret e pare te Dyrrahut, parailireve te quajtur protoiler, pellazge,ngriten ne rrethinat e ketij qyteti,vendbanimet e para prehistorike. Nekushtet e nje klime mesdhetare, zoname e pershtateshme per banim ishteajo e lumit Erzen (Ululeus) si dheUltesira Perendimore perreth saj. Nebregdetin e Gjirit te Durresit u vendosqendra e pare apo limani me emrinDyrrah. Sipas autoreve antik, ky qytetu themelua nga dy mbreter me origjineilire te quajtur Dyrah dhe Epidamn.Mbreti Epidamn, ndertoi pjesen efortifikuar te qytetit ne juglindje teMalit te Durresit, kurse nipi i tijDyrrak, ndertoi Portin qe per shume eshume shekuj mban emrin e tij. Ngaketo dy emra mbijetoi deri ne ditettona, emri Dyrrah-Durresi, per veterolin e tij si liman-Port. Emri i vertet imbretit vendas Dyrrah, indentifikohejdhe me konfiguracionin gadishullor terelievit, duke shprehur qenien e dyshpateve (dy rrahe), qe duken kur hynne Gjirin e Durresit.Qyteti u zhvillua me shpejtesi perte mundesuar zevendesimin e rolit teTroies, duke u bere pika me epershtateshme nderlidhese midisPelegi-Europe dhe Hesperise tepopulluar nga Tuske e Dardane. Neshekujt X-VIII p.K u krijua FederataTaulane: Shtete me KryeqenderDyrrahun. Ne shekujt VII-III p.KFederata Taulane e shendrroiTaulanine ne shtetin kryesor Ilire teUltesires Perendimore Panadriatike,duke e bere kryeqendren Dyrrah, qytetme zhvillim te gjithanshem "Dere edritare" te Europes. Ne shekujt II p.Kderi X era e re , Europa Perendimorenjihej me emrin Durres, qe ishte Shtet iPavarur brenda Perandorise Romake-Bizantine.Gjate periudhes Bizantinevazhdoi te mbetej qyteti me irendesishem ne brigjet perendimore teGadishullit te Ballkanit. Ai ishtekryeqendra e Provinces "Epiri i Ri",ku perfshiheshin krahinat nga lumiMat deri tek lumi Vjosa. Ne kohen ePerandorit te Anastasit I (491-519)dhe Justianani I (527-565), qytetipesoi transformime te ndjeshme nestrukturen urbane duke marre tiparet enje qyteti tipik bizantino-kristian.Ne shekujt VIII u formua neDurres, Njesia Administrative"Ahrondia e Dyrrahut", formevetqeverisje e qytetit me krahinatperreth. Ne vitet e para te shek. IX uthemelua "Thema e Dyrrahut", qekishte per qellim mbrojtjen ngarreziku i sulmeve te Arabeve dheFrengeve si dhe per te perballuarpresionet tregtare te Venedikut. Kjonjesi ushtarake-administrative,perfshinte trojet nga Tivari ne veri ederi ne Gjirin e Vlores ne jug, ndersane lindje kufizohej me lumin Drin. MeDurresin, si kryeqender te saj, u krijuadhe u perhap Qyteterimi Mesjetar,kultura arbnore, u kalua ne sisteminfeudal dhe ne krijimin gradual te njeshtrese fisnikesh te rinj. Gjithe kyproces, coi nga formalizimi deri tekshkeputja e plote e lidhjeve te zonesDurres nga Bizanti.Ne shek. XI-XV, Shteti Shqipetarnjihet me emrin Shteti i Arberit. Kyshtet, kulmin e tij e arriti ne periudhene mbreterimit te Gjergj Kastriotit.Sipas kronikeve Osman te shek. XVI,Durresi apo sic e cilesojne ata"Kostandinopoja e Dyte", u pushtuanga turqit me 13 Gusht 1501. PushtimiOsman pati pasoja te renda perDurresin. Qyteti me i madh dhehijerende, u shendrrua ne nje qytezeme 100-120 shtepi, duke mbetur i tilleper nje periudhe relativisht te gjate.Vetem ne shek XVII, qyteti filloi terimare veten duke u bere qender etregetise tranzite dhe skela kryesore eShqiperise se Mesme. Ne reformenadministrative te vitit 1888, Durresiishte Sanxhak i vilajetit te Shkodres.Ne fillim te vitit 1912 qyteti me rreth4700 banore, ishte nyje kryesorenderlidhjeje midis qendrave televizjes kombetare.Me 21 Nentor 1912, ne Portin eDurresit, zbriten nje grup patriotesh tekryesuar nga atdhetari I.Qemali, tecilet vinin me misionin historik qe teshpallnin mevetesine e shtetitShqiptar dhe me 26 Nentor ne Durresngrihet flamuri i Pavaresise. Sundimitturk i kishte ardhur fundi, por duket seqytetin e lakmonin invazione te tjera:pushtimi serbe(1913), ai austrohungareze(1916) dhe pushtimi italian(1918).Gjate viteve te monarkiseshqiptare (1924-1939) Durresi fitoinje frymarrje te re dhe qytetariafisnike durrsake e beri qytetin e vetmodel te zhvillimit ekonomikkapitalist. Me 7 Prill 1939 qyteti dherrethinat e tij u pushtuan nga trupat eushtrise italiane dhe gjermane dhe me14 Nentor 1944, Durresi u clirua.Periudhes se sistemit socialist(1945-1990), i perkasin investimet nedisa dege te industrise, kolektivizimi ibujqesise, masivizimi i arsimit, ngritjae nje seri objektesh social kulturoreetjer. Ne fillim te viteve '90 zune fillnormat e para te sistemit demokratikme shume probleme per fazen etranzicionit, por me perspektive per teardhmen. Sistemi i ri dhe reformatekonomike qe u zbatuan ne Shqiperidhe ne Durres pas vitit 1990, sollentransformime te ndjeshme ne jetenekonomike.Ne rrethin e Durresit janeaktualisht ne aktivitet 3511 subjekte1418korrik 2011