Жиноятчиликка қарши курашда халқаро ҳамкорлик. Масъул ...

3.3. Жиноятчиликка қарши курашда экстрадициямуаммолариДавлатларнинг ҳамкорлигида амалга ошириладиган жиноийишлар бўйича ҳуқуқий ёрдам кўрсатишнинг турларидан бирижиноятчини ушлаб қайтариб бериш (экстрадиция) дир.Жиноятчиларни қайтариб бериш, яъни экстрадиция тартибиқуйидагича регламентация қилинади: тезкор-қидирув ёки терговҳаракатини амалга ошириш учун ушбу ҳаракат ёзма равишдарасмийлаштирилади ва унда шартномада мустаҳкамланган барчашартлар инобатга олинади.Халқаро жиноятчиликка қарши кураш борасида мураккабмуаммолардан бири бу жиноятчиларни қайтариб бериш муаммоси бўлибҳисобланади, чунки у бевосита манфаатдор давлатларнинг суверенитетигадахлдордир. Экстрадиция жараёнининг мураккаблиги ва кўпвақт талаб қилишига сабаб шуки, у бир неча давлатларнингманфаатларига, ўз навбатида, уларнинг ички муассасаларига тегишлибўлган манфаатларга ҳам дахлдордир. Давлатлараро муносабатлардажиноятчиларни қайтариб бериш ҳуқуқий ёрдам акти сифатида қаралади.Ҳуқуқий ёрдам кўрсатишни ўзининг мазмунига кўра,қуйидаги турларга ажратиб кўрсатсак бўлади:а) ҳуқуқбузарларни қайтариб бериш бўйича ёрдам кўрсатиш;б) суд топшириғи асосида гувоҳларнинг кўрсатмаларини йиғиш,ашёвий далилларни кўриб чиқиш учун тақдим этиш ва бошқа зарурбўлган ҳужжатларни кўрсатиш борасида ёрдам бериш.Ҳуқуқий ёрдам кўрсатишнинг биринчи тури асосий ҳисобланади.У етарли даражадаги ўзига хосликларга эга бўлиб, турли хилбосқичларда ҳуқуқбузарларни қайтариб бериш тўғрисидаги халқарокелишувлар билан батафсил регламентация қилинган. Давлатларушбу ҳаракатларни ўзаро келишилган ҳолда ҳал қилиш учун бирбирларибилан жиноий ишлар бўйича ҳуқуқий ёрдам кўрсатиштўғрисида махсус конвенциялар қабул қиладилар ва конвенцияларнингкўп қисми жиноятчиларни қайтариб беришшартларига тегишли бўлади.Ҳуқуқий ёрдам кўрсатишнинг иккинчи тури ҳам халқарошартномалар билан регламентация қилинган ва ўзида қуйидагиларниакс эттиради:а) бундай ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги кўп томонлама халқарошартномалар;51