selvstændig formue og aktieselskabslovensstyringsmodel frem for det statsligebudget- og bevillingssystem.• Inddragelse af den private sektorskompetencer gennem valg af bestyrelsesmedlemmerog rekruttering afdirektion og medarbejdere.”Fíggjarlig stýringEitt partafelag verður vanliga stýrt fíggjarligavið at tað verður gjørd ein árlig fíggjarætlan fyrifelagið, <strong>um</strong>framt mánaðarligir roknskapir. Ársroknskapurinhjá felagn<strong>um</strong> verður gjørdur sambærtársroknskaparlógini, s<strong>um</strong> hevur ásetingar<strong>um</strong> roknskaparviðurskiftini hjá felagn<strong>um</strong>.LeiðslaSambært partafelagslógini skal eitt partafelaghava eina nevnd og eina stjórn. Í nevndinaskulu veljast minst 3 limir. Í stjórnini skulu– <strong>um</strong> viðtøkurnar fyri felagið ikki áseta annað– verða 1 til 3 limir.Partaeigararnir kunnu gera sína ávirkan áfelagið galdandi á aðalfundin<strong>um</strong>. Partaeigarihevur rætt til at taka orðið á aðalfundin<strong>um</strong>,og hevur atkvøðurætt <strong>um</strong> tey viðurskifti, s<strong>um</strong>aðalfundurin tekur avgerð <strong>um</strong>.Fyrimunir og vansar við at Apoteksverkiðverður skipað s<strong>um</strong> partafelagPartafelagsformurin gevur fíggjarligt frælsi ímun til tað frælsi, s<strong>um</strong> ein stovnur, s<strong>um</strong>er á fíggjarlógini, hevur. Endaliga fíggjarligaheimildin liggur hjá leiðslu og nevnd. Felagiðhevur eina sjálvstøðuga ogn, s<strong>um</strong> er atskildfrá landskassan<strong>um</strong>, og lántøka er grundað ákredittvirðið hjá felagn<strong>um</strong>. Partafelagsformuringevur Apoteksverkin<strong>um</strong> størri frælsi at virka,eitt nú tá ið íløgur skulu gerast. Løgtingið skalikki játtað peningin til íløguna, og harafturatkann avlop flytast til seinni ár.Løgting og landsstýri hava – <strong>um</strong>framt viðserlóggávu fyri virksemi v.m. - onga ávirkaná felagið, uttan ta ávirkan partafelagslógingevur partaeigar<strong>um</strong>. Landskassin ábyrgdasttí bert við eginognini í felagn<strong>um</strong>, uttan so, atlandskassin t.d. hevur borgað fyri lántøku.Vanliga eiga samfelagsuppgávur ikki atverða álagdar partafeløg<strong>um</strong>. S<strong>um</strong> dømi kannnevnast, at ikki verður álagt eini fyritøku atframleiða ella selja eitt nú heilivág, ið ikki erlønandi.Verður Apoteksverkið skipað s<strong>um</strong> partafelag,skal støða takast til býtið mill<strong>um</strong> tað handilsligavirksemi og myndugleikauppgávuna. Talaner <strong>um</strong> uppgávur s<strong>um</strong> eitt nú eftirlit viðApoteksverkin<strong>um</strong>, góðkenning av heilivágsprís<strong>um</strong>og áseting av neyvari regl<strong>um</strong> fyrivirksemin<strong>um</strong> hjá Apoteksverkin<strong>um</strong>. Ein parturav hes<strong>um</strong> uppgáv<strong>um</strong> liggur nú í Almanna- ogHeils<strong>um</strong>álaráðn<strong>um</strong>, meðan ein partur liggurhjá Landsapotekaran<strong>um</strong>.Har<strong>um</strong>framt eru aðrar fyriskipanir, s<strong>um</strong> støðaskal takast til. Her verður serliga hugsa <strong>um</strong>framleiðslu, veiting og <strong>um</strong>siting av heilivágitil sjúkrahúsini. Í londun<strong>um</strong> kring okk<strong>um</strong>verður henda uppgávan vanliga <strong>um</strong>sitin avsjúkrahúsapotek<strong>um</strong>. Hjá okk<strong>um</strong> verður hendauppgávan <strong>um</strong>sitin av Apoteksverkin<strong>um</strong>, tí íFøroy<strong>um</strong> er einki serstakt sjúkrahúsapotek. Umpartafelagsformurin verður valdur, er neyðugtat stovna sjúkrahúsapotek, fyri framhaldandiat trygga veiting av neyðug<strong>um</strong> heilivági tilsjúkrahúsini. Henda veitingartrygdin er einfortreyt fyri fleiri av viðgerðun<strong>um</strong> á sjúkrahúsun<strong>um</strong>.6.3.2 Sjálvstøðugt fyrisitingarsubjektUm almennur stovnur skal leggjast uttan fyrifíggjarlóg, hevur hetta í Danmark, í ávís<strong>um</strong>før<strong>um</strong>, verið gjørt við at skipa stovnins<strong>um</strong> eitt sjálvstøðugt fyrisitingarsubjekt(„særligt forvaltningssubjekt/selvstændigtforvaltningssubjekt”).Tað, s<strong>um</strong> eyðkennir sjálvstøðug fyrisitingarsubjekter, at tey eru stovnað við almennarifyriskipan, s<strong>um</strong> meginregla við lóg, s<strong>um</strong> hevurásetingar <strong>um</strong> virksemi, leiðslu, heimild ogábyrgd v.m.Eitt sjálvstøðugt fyrisitingarsubjekt er eineind, s<strong>um</strong> vanliga sambært løgtingslóg røkirein ávísan part av „tí almennu fyrisitingini”, ogs<strong>um</strong> hevur sjálvstøðugar inntøkur og ogn.Í 1998 varð álit gjørt <strong>um</strong> almennar grunnarí Danmark 30 . Í hes<strong>um</strong> áliti verður víst á, at teysjálvstøðugu fyrisitingarsubjektini eru grunnar,s<strong>um</strong> mangla tað avgerandi eyðkenni fyrigrunnar í løgfrøðiligari merking, nevniliga,at teir eru sjálveigandi. Virksemið í hes<strong>um</strong>grunn<strong>um</strong> hevur vanliga „almennan áhuga“,s<strong>um</strong> ofta hava støðið í:ß At rættarsubjektið er stovnað við einialmennari fyriskipanß At fæið/kapitalurin kemur heilt ellapartvíst frá tí almennaß At rættarsubjektið í stóran mun erbundið av almenn<strong>um</strong> stuðliÍ danska álitin<strong>um</strong>, s<strong>um</strong> sipað verður tilomanfyri, verður víst á, at „baggrunden for anvendelsenaf særlige forvaltningssubjekter harværet et politisk ønske i de konkrete tilfældeom at placere aktiviteten i et selvstændigtretssubjekt adskilt fra den statslige formue ogministerierne kombineret med, at man fortsathar villet bevare den endelige kontrol meddet pågældende retssubjekt. Politisk set harman således ved brug af lovgivningen fortsatmulighed for at kunne udøve indflydelse på30 Finansministeriet, Erhvervsministeriet,Justitsministeriet og Økonomiminsteriet: Fondemed offentlig interesse, 1998retssubjektet – herunder nedlægge eller omdannedet til et andet retssubjekt.”At ein stovnur er eitt sjálvstøðugt fyrisitingarsubjektmerkir sostatt, at landsstýrismaðurinikki hevur vanligar instruktiónsheimildirmótvegis stovnin<strong>um</strong>. Tó kannlandsstýrismaðurin í ávísan mun gera sínaávirkan galdandi við at velja leiðslu og nevnd,hava eftirlit við virksemin<strong>um</strong>, ella broytaviðtøkur fyri stovnin. Í lógini fyri stovnin eigurat verða ásett, hvørjar heimild og ábyrgdlandsstýrismaðurin hevur í mun til stovnin,herundir ásetingar <strong>um</strong> eftirlit við stovnin<strong>um</strong>.S<strong>um</strong> meginregla kann eitt sjálvstøðugtfyrisitingarsubjekt niðurleggjast, broytast ellaeinskiljast við lóg. Undir givn<strong>um</strong> fyritreyt<strong>um</strong>kunnu ognirnar – við virðing fyri triðjamansrættind<strong>um</strong>– latast aftur til landið, uttan attalan er <strong>um</strong> ognartøku.Í lógina fyri tað sjálvstøðuga fyrisitingarsubjektiðeigur greitt at verða ásett 31 ,ß at útreiðslur hjá stovnin<strong>um</strong> ikki skulutakast við í fíggjar- ella játtanarlógß at inntøkur ikki skulu takast við í fíggjarlógß at talan er <strong>um</strong> landsstovn, s<strong>um</strong> eróheftur av beinleiðis ávirkan frá landsstýrin<strong>um</strong>ß hvørjar avleiðingarnar verða, <strong>um</strong> delegatióninverður tikin aftur, serstakligaviðvíkjandi ogniniHóast raksturin hjá sjálvstøðuga fyrisitingarsubjektin<strong>um</strong>ikki er við á fíggjarlóg, og ogninverður hildin atskild frá landskassan<strong>um</strong>, ertað tó at rokna s<strong>um</strong> landsstovnur, og kemurundir vanligar fyrisitingarligar reglur, tó viðteim<strong>um</strong> undantøk<strong>um</strong>, s<strong>um</strong> standast av serligustøðu tess.31 <strong>Álit</strong> frá Fíggjarmálaráðn<strong>um</strong> frá 2001: „<strong>Álit</strong> <strong>um</strong>landsstovnar og –grunnar. Tilknýti til fíggjarlóg,landsroknskap og grannskoðanarviðurskifti.”28 <strong>Álit</strong> <strong>um</strong> Apoteksverkið í framtíðini 29
Fíggjarlig stýringÍ serlógini fyri fyrisitingarsubjekt verður ásett,hvørjar roknskapar- og grannskoðanarreglureru galdandi fyri stovnin. Vanliga skulu tílíkirstovnar fylgja almennu roknskaparreglun<strong>um</strong>.LeiðslaLeiðsluviðurskiftini í ein<strong>um</strong> sjálvstøðug<strong>um</strong>fyrisitingarsubjekti verða ásett í lógini fyristovnin. Vanliga er talan <strong>um</strong> eitt stýri og einastjórn.Stýrið kann - heilt ella partvíst - verða valtav stovnaran<strong>um</strong> (landin<strong>um</strong>).Fyrimunir og vansar við at skipaapoteksverkið s<strong>um</strong> eitt sjálvstøðugtfyrisitingarsubjektTað kann í serlóg fyri fyrisitingarsubjektið ásetastneyvari heimildir og ábyrgdir fyri stovnin.Hetta kann metast at verða ein fyrimunurfyri politiska myndugleikan, tí harvið kannlandsstýrið/Løgtingið seta karmarnar, s<strong>um</strong>stovnurin skal virka undir.Hinvegin er stovnurin óheftur av landsmyndugleikun<strong>um</strong>í virki sín<strong>um</strong>. Ræðisrætturinliggur hjá stýri og stjórn. Tó kann ábyrgdinav myndugleikauppgáv<strong>um</strong> s<strong>um</strong> eitt nú eftirlitvið stovnin<strong>um</strong>, <strong>um</strong>framt áseting av neyvariregl<strong>um</strong> fyri virksemin<strong>um</strong> hjá Apoteksverkin<strong>um</strong>,ikki delegerast til tað sjálvstøðugafyrisitingarsubjektið. Ábyrgdin av hes<strong>um</strong> uppgáv<strong>um</strong>verður hjá landsstýrismannin<strong>um</strong>.Ein fyrimunur við at stovnurin ikki er áfíggjarlóg er, at avlop kann flytast til seinniár. Hetta hevur við sær, at leiðslan fyri stovninhevur størri frælsi at stýra virksemin<strong>um</strong> ogleggja langtíðarætlanir, enn <strong>um</strong> stovnurin vará fíggjarlóg.Ein vansi við at velja sjálvstøðugt fyrisitingarsubjektí mun til at velja partafelagsforminer, at stovnurin er skipaður við lóg, ogat Løgtingið til eina og hvørja tíð kann veljaat broyta lógina.6.4 EinskiljingAlmennur stovnur kann eisini leggjast uttanfyrifíggjarlógina s<strong>um</strong> privat virkisøki. Hetta merkir,at stovnur og virksemi verður einskilt. Ein tílíkeinskiljing kann fara fram við, at stovnurins<strong>um</strong> heild verður einskildur, ella at partar avvirksemin<strong>um</strong> verður einskilt.Einskiljingin kann fara fram á tann hátt, atstovnurin og/ella virksemið verður latið:ß ein<strong>um</strong> ella fleiri løgfrøðislig<strong>um</strong> persón<strong>um</strong>,har landið ikki eigur alt stovnsfæið,til dømis partafeløg<strong>um</strong>, at rekaß ein<strong>um</strong> ella fleiri likamlig<strong>um</strong> persón<strong>um</strong>at reka, til dømis farmaceut<strong>um</strong>.ß partvís løgfrøðilig<strong>um</strong> persón<strong>um</strong>, harlandið ikki eigur alt stovnsfæið og partvíslikamlig<strong>um</strong> persón<strong>um</strong> at rekaUm Apoteksverkið verður einskilt, verðaásettar treytir fyri at reka apotek. Hesar treytirkunnu vera, at loyvi krevst at reka apotek, og atapotekið er undir leiðslu av farmaseuti. Talankann eisini verða <strong>um</strong>, at tað er frítt at setaapotek á stovn, soleiðis s<strong>um</strong> tað er galdandií eitt nú Íslandi.Verður Apoteksverkið einskilt, fær landiðinntøkur av søluni. Um einskiljingin verðurframd á tann hátt, at loyvi krevst fyri at rekaapotek framyvir, er møguleiki at taka loyvisgjald.Eins og tá talan er <strong>um</strong> at skipa Apoteksverkiðs<strong>um</strong> alment partafelag, verður neyðugtat flyta myndugleikauppgávurnar til annanat <strong>um</strong>sita. Í hes<strong>um</strong> føri má spurningurin <strong>um</strong>sjúkrahúsapotek eisini viðgerast.Torført er at meta, <strong>um</strong> skipanin verðurdýrari ella bíligari at reka enn verandi skipan.Mynduleikauppgávur og tann handilsligiparturin, s<strong>um</strong> nú eru sjálvfíggjandi, skuluundir eini slíkari skipan skiljast sundur. Táverða inntøkurnar frá søluni at fara á privatarhendur, heldur enn at vera við til at fíggjamyndugleikapartin.6.5 Sjálvsognarstovnar/-grunnarEin sjálvsognarstovnur/-grunnur er ein sjálvstøðugløgfrøðilig eind, „s<strong>um</strong> eigur seg sjálvan„,og s<strong>um</strong> er stovnaður á privatrættarlig<strong>um</strong>grund arlagi. Hetta merkir, at landið ikki eigurgrunnin, og kann tí ikki við lóggávu avtakagrunnin ella ráða yvir ognun<strong>um</strong>, uttan at komaí stríð við ognarrættin hjá grunnin<strong>um</strong>, s<strong>um</strong> ertryggjaður í grundlógini §73 32 .At talan er <strong>um</strong> sjálvsognarstovn merkir, ateingin annar uttan stovnurin sjálvur hevurognarrættin yvir fæn<strong>um</strong>. Í sambandi viðavtøku, kann nettoognin bert útgjaldast tiltey endamál, s<strong>um</strong> viðtøkurnar áseta.Lógargrundarlagið fyri sjálvsognarstovnarer – <strong>um</strong> talan er <strong>um</strong> vinnurekandi grunnar– lóggávan <strong>um</strong> vinnurekandi grunnar.Har<strong>um</strong>framt verða tílíkir grunnar skipaðirvið viðtøk<strong>um</strong>, s<strong>um</strong> eisini áseta reglur fyrivirksemin<strong>um</strong> hjá grunnin<strong>um</strong>.Vísandi til, at bólkurin hevur avmarkað segtil ikki at viðgera sjálvsognarstovnar (grunnaspurningurin,sí 3.4), verður ikki komið nærriinn á tað, s<strong>um</strong> eyðkennir sjálvsognarstovnar.Arbeiðsbólkurin metir tó ikki, at tað er skilagottat lata sjálvsognarstovn reka Apoteksverkið, tígrunnaformurin kann hava óhepna ávirkan átann dynamikk, s<strong>um</strong> Apoteksverkið eigur atverða opið fyri í framtíðini.32 <strong>Álit</strong> frá Fíggjarmálaráðn<strong>um</strong> frá 2001: „<strong>Álit</strong> <strong>um</strong>landsstovnar og –grunnar. Tilknýti til fíggjarlóg,landsroknskap og grannskoðanarviðurskifti.”30 <strong>Álit</strong> <strong>um</strong> Apoteksverkið í framtíðini 31