LAI_7_2016_short

Polskich Sił Powietrznych.
samolotów szkoleniowych.
Cena: 12, 9 zł, w tym 5% VAT
Cena: 12, 9 zł, w tym 5% VAT
ILA 2016 w Berlinie
28
W NUMERZE
46 szkolenie dla
szłosci
Finme canica, obecnie pod nazwą Leonardo,
inspirowana wizją, ciekawością oraz twórczością
wielkiego mistrza inwencji - projektuje technologię jutra.
M-346: to najbardziej opłacalna, z awansowana
technologicznie platforma do szkolenia pilotów
samolotów najnowszych generacji. Eksploatowana we
Włoskich Siłach Powietrznych, w Republice Singapuru i
Izraelskich Siłach Powietrznych, a w produkcji także dla
Leonardo Aircraft Company jest światowym liderem
w projektowaniu, produkcj i wsparciu wojskowych
W ciągu ostatnich 50 lat, w ponad 40 krajach, na
wszystkich kontynentach, na 2 tysiącach samolotów
wyprodukowanych przez Leonardo, wyszkoliło się ponad
20 tysięcy pilotów wojskowych i cywilnych.
leonardocompany.com
Helicopters | Aeronautics | Electronics, Defence & Security Systems | Space
LOTNICTWO AVIATION INTERNATIONAL
LOTNICTWO AVIATION INTERNATIONAL
ISSN 2450–1298
Nakład: 14.5 tys egz.
MC-21 pokazany w Irkucku • A-10C Thunderbolt I
Be l AH-1Z Viper • Sikorsky CH-53K King Stallion
ISSN 2450-1298 INDEX 407437 www.zbiam.pl
I SN 2450-1298 INDEX 407437 www.zbiam.pl
Be l AH-1Z Viper • Sikorsky CH-53K King Stallion
LOTNICTWO AVIATION INTERNATIONAL LIPIEC 2016
ISSN 2450-1298 INDEX 407437 www.zbiam.pl
Lipiec 7/2016
Styczeń 1/2016
Styczeń 1/2016
Spod znaku
Chińskie
stacje
kosmiczne
wczoraj, dziś
i jutro
Defilada lotnicza
nad Teheranem
STYCZEŃ 2016
Cena: 12, 9 zł, w tym 5% VAT
STYCZEŃ 2016
Vol. II, nr 7 (11)
Lipiec 2016
NUMER 7
Baltic Air Policing 2015
Baltic Air Policing 2015
Zdjęcie okładkowe: Samolot myśliwski Suchoj Su-30M.
Fot. Piotr Butowski
64 70
44 74
44 74
Dywizjon „agresorów” Śmigłowce w Syrii
Operacja “Chammal” ShinMaywa US-2 Komunikacyjny PWS-24
Operacja “Chammal” ShinMaywa US-2 Komunikacyjny PWS-24
90
90
Aktualności wojskowe
Łukasz Pacholski................................... 6
Targi Pro Defense 2016.
Bezzałogowe systemy powietrzne
Maciej Szopa...........................................10
Świąteczna wiosna
Lotnictwa Wojsk Lądowych
Miłosz Rusiecki......................................12
Symulator MiG-29M przekazany
23. Bazie Lotnictwa Taktycznego
Maciej Szopa...........................................14
42
Spod znaku Su.
Najnowsze myśliwce Suchoja
Piotr Butowski......................................42
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Korekta
Monika Kern-Jędrychowska
Redakcja techniczna
Adam Mojski,
redakcja.techniczna@zbiam.pl
Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Andrzej Kiński,
Krzysztof Kubala, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,
Edward Malak, Andrzej Olejko, Łukasz Pacholski,
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki,
Robert Senkowski, Maciej Szopa.
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10/19
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Anna Zakrzewska
anna.zakrzewska@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
Elżbieta Karczewska
elzbieta.karczewska@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można
składać bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub
kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2016
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej
nowej stronie:
www.zbiam.pl
Modyfikacje i modernizacje
V-22 Osprey
Aktualności kosmiczne
Waldemar Zwierzchlejski..................16
Aktualności cywilne
Paweł Bondaryk...................................18
Nowatorskie stanowisko do
badania wirników śmigłowców
Andrzej Wrona.....................................20
Międzynarodowe Pokazy
Lotnicze Aerofestival 2016
Łukasz Pacholski.................................22
Wiropłaty na AERO 2016
Marcin Ruszkowski..............................24
Salon ILA 2016 w Berlinie
Tomasz Szulc........................................28
Irkut rzuca wyzwanie gigantom.
MC-21 pokazany w Irkucku
Piotr Butowski......................................32
Siły Powietrzne Iranu na paradzie
z okazji Święta Sił Zbrojnych
Babak Taghvaee...................................38
38
52
Modyfikacje i modernizacje
V-22 Osprey
Paweł Henski........................................52
Ukraińskie bezzałogowe
systemy powietrzne WR-2
i WR-3 nad Donbasem
Marcin Gawęda.....................................56
Ostatnie lata służby
A-10C Thunderbolt II
Paweł Henski....................................... 60
Czerwone gwiazdy
w „niebieskiej”
przestrzeni powietrznej
Johan Franken,
Frank Van Der Avoort........................64
Rosyjska interwencja w Syrii.
Śmigłowce nad Palmyrą
Marcin Gawęda ....................................70
Francja w nowej sytuacji
polityczno-militarnej na świecie
(część II)
Marek Łaz..............................................76
Chińskie stacje kosmiczne
wczoraj, dziś i jutro
Waldemar Zwierzchlejski.................84
Kugisho D4Y Suisei (część II)
Leszek A. Wieliczko........................... 88
www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 5

SALONY I WYSTAWY
Maciej Szopa
Targi
Pro Defense 2016.
Bezzałogowe
systemy powietrzne
Bezzałogowe systemy powietrzne E-310 i Drozd na stoisku
Wojskowych Zakładów Lotniczych nr 2 S.A. W tle widoczna
stacja kontroli naziemnej pierwszego z tych systemów.
Targi Proobronne i Kongres Organizacji Proobronnych z Polski i państw NATO Pro Defense 2016 zgromadziły w Ostródzie
niemal 130 wystawców. Przedstawiona oferta bezzałogowych systemów powietrznych okazała się być bardzo dobrze
przygotowana, była ona bowiem skoncentrowana przede wszystkim na systemach prostych w obsłudze i niedrogie.
Największym bezzałogowym systemem
powietrznym zademonstrowanym na
ostródzkich targach Pro Defense 2016
był prezentowany na stoisku Wojskowych
Zakładów Lotniczych nr 2 S.A. (Polska Grupa Zbrojeniowa
S.A.) system E-310, czyli taktyczny BSP
krótkiego zasięgu.
System ten jest obecnie jednym z kandydatów
do zwycięstwa w przetargu zorganizowanym
przez Inspektorat Uzbrojenia MON pod kryptonimem
Orlik, który ma dać Siłom Zbrojnym RP rozpoznawczy
system bezzałogowy mający działać na
szczeblu brygady w promieniu do 100 km. E-310
zaprezentowano na wyrzutni pneumatycznej wraz
ze stacją kontroli naziemnej, ponownie w nieco
bardziej dojrzałej konfiguracji niż poprzednio. Tym
razem nowość stanowiła możliwość chowania
w kadłubie obserwacyjnej głowicy optoelektronicznej
przy lądowaniu i większy silnik, ciszej pracujący
od poprzedniego.
Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2 S.A. przedstawiły
także mniejsze rozpoznawcze bezzałogowe
systemy powietrzne – maszynę z kadłubem
dwubelkowym i śmigłem pchającym Drozd oraz
quadrokopter Sowa, który premierę miał kilka tygodni
wcześniej na bydgoskich targach Air Fair –
Wszystko dla lotnictwa.
Bezzałogowe systemy powietrzne były także
obecne na stoiskach jednostek Sił Zbrojnych RP.
I tak na stoisku jednostki Wojsk Specjalnych „Nil”
został zaprezentowany rozpoznawczy bezzałogo-
Aeronautics Defense Orbiter – pierwszy z zakupionych w większej ilości bezzałogowych systemów powietrznych dla Sił Zbrojnych
RP wykorzystywany do prowadzenia rozpoznania.
wy system powietrzny klasy mini FlyEye produkowany
przez polską firmę WB Electronics. Obecnie
kilkadziesiąt systemów tego typu użytkują Siły
Zbrojne RP i polska Straż Graniczna. Żołnierze zaprezentowali
także system bezzałogowy tej samej
klasy Aeronautics Defense Orbiter z 12. Bazy Bezzałogowych
Statków Powietrznych w Mirosławcu.
Na stoisku WB Electronics znalazł się tym razem
tylko jeden bezzałogowy aparat latający, ale
za to chyba najbardziej odpowiadający profilowi
targów Pro Defense 2016 spośród wszystkich wy-
WB Electronics FlyEye – najliczniejszy dziś bezzałogowy system powietrzny polskiej armii, w Ostródzie zaprezentowany na
stoisku Jednostki Wojskowej „Nil” (jednostka Wojsk Specjalnych).
robów tej największej prywatnej firmy polskiego
sektora obronnego. Był nim bojowy bezzałogowy
system powietrzny Warmate, charakteryzujący się
promieniem działania 10 km. Maszyny te służą do
samobójczych ataków na cele, także te opancerzone,
i mogą być ciekawym orężem dla grup działających
za liniami wroga i uderzających na jego
jednostki zaopatrzeniowe. Cena Warmate (aparatu
latającego) to zaledwie kilkadziesiąt tysięcy złotych,
a zatem jest to wyrób niedrogi – szczególnie
jeśli jego cenę porówna się z cenami współczesnych
przeciwpancernych pocisków kierowanych.
Jeszcze bardziej „kalkuluje się” jego alternatywne
użycie jako rozpoznawczego aparatu latającego.
Taka możliwość także została przewidziana przez
producenta – aparat latający zamiast głowicy bojowej
alternatywnie może także otrzymać niewielką
optoelektroniczną głowicę obserwacyjną.
System o podobnej koncepcji – NeoX – pokazał
również warszawski Instytut Techniczny Wojsk
Lotniczych. Aparat latający ze śmigłem pchającym
i zaopatrzony w duże winglety został pokazany
z makietą głowicy odłamkowo-burzącej GO-2.
NeoX, potomek demonstrowanego kiedyś przez
ITWL bezzałogowego systemu powietrznego Nietoperz,
wygląda na większą i droższą, za to wyposażoną
w mocniejszy ładunek bojowy i dysponu-
10
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SZKOLENIE LOTNICZE
Maciej Szopa
Symulator MiG-29M
przekazany 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego
22 czerwca bieżącego roku w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego odbyła się uroczystość przekazania Siłom
Zbrojnym RP zaawansowanego symulatora samolotu myśliwskiego MiG-29M. Urządzenie to, stworzone
przez słowacką firmę Virtual Reality Media z Tręczyna, przy współpracy polskiego KenBIT-u, umożliwi
efektywne kosztowo szkolenie pilotów z Mińska Mazowieckiego i Malborka.
Samolot myśliwski MiG-29 pojawił się
w polskim lotnictwie wojskowym w 1989 r.
i w tym samym czasie na lotnisku w Mińsku
Mazowieckim pojawił się pierwszy symulator
lotu umożliwiający zapoznanie się z tym – rewolucyjnym
na ówczesne polskie warunki – myśliwcem.
Urządzenie to – kabina treningowo-symulacyjna
KTS-21 – było użytkowane do 2015 r. Oparte na
analogowych maszynach liczących zajmowało dziesiątki
metrów sześciennych i zbudowano dla niego
specjalny budynek. Jak ocenia po latach obecny dowódca
bazy pułkownik dyplomowany pilot Maciej
Trelka było w dużej mierze nieefektywne, szczególnie
biorąc pod uwagę możliwości nowoczesnych
symulatorów cyfrowych. Potrzeba pozyskania nowego
symulatora była zgłaszana od lat, ale stała się
jeszcze bardziej pilna w chwili, w której samoloty
myśliwskie MiG-29 z 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego
zostały zmodernizowane w Wojskowych Zakładach
Lotniczych nr 2 S.A. w Bydgoszczy to standardu
określanego dzisiaj jako MiG-29M. W znacznym
stopniu różni się on od poprzedniego jeśli chodzi
o wyposażenie kabiny pilota. Pozyskanie nowego
symulatora nie było łatwe, jako że nowa wersja
polskich myśliwców MiG-29M jest jedyna w swoim
rodzaju. Było jasne, że nowe urządzenie siłą rzeczy
będzie musiało powstać przy udziale polskich wojskowych
i polskiego przemysłu obronnego.
Stosowną umowę podpisano 18 kwietnia
2014 r., ponad rok od rozpoczęcia procedury przetargowej.
Stało się tak po zwycięstwie w przetargu
polskiej firmy KenBIT Koenig i Wspólnicy Spółka
Jawna. Podpisana umowa miała wartość 29,9 milionów
złotych. Partnerem polskiej firmy, odpowiedzialnej
przede wszystkim za sprawy związane
z posadowieniem urządzenia w budynku 23. Bazy
Lotnictwa Taktycznego i jego eksploatację, zosta-
Symulator FMS 29 w całej okazałości. Urządzenie to zajmuje tylko ułamek tego co jego poprzednik
– kabina treningowo-symulacyjna KTS-21.
ła słowacka firma Virtual Reality Media (VRM).
Partner ten specjalizuje się m.in. w symulatorach
postsowieckiego sprzętu pancernego, samolotów
i śmigłowców i to on był budowniczym symulatora
(wcześnie podobne urządzenie wykonała na
zamówuenie słowackiego ministerstwa obrony).
Umowa dotyczyła dostarczenia i montażu symulatora
w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego, pakietu
logistycznego, zestawu części zapasowych
i materiałów eksploatacyjnych, a także aparatury
kontrolno-pomiarowej. W ramach umowy została
dostarczona także dokumentacja techniczna, oraz
przeprowadzono szkolenie personelu mającego
obsługiwać nowe urządzenie.
Jak powiedział dowódca bazy przeskok techniczny
w porównaniu z dotychczas eksploatowanym
symulatorem jest nie do przecenienia.
Największą korzyścią z wprowadzenia nowego
urządzenia będzie stworzenie możliwości szkolenia
pilotów samolotów myśliwskich MiG-29 z najmłodszych
promocji. Ma to zdecydowanie uprościć ten
proces, bez potrzeby nadmiernego zużywania pa-
14
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SALONY I WYSTAWY
W powietrzu najnowsze śmigłowce niemieckich wojsk
lądowych: wielozadaniowy transportowy średni NH90 TTH
(na pierwszym planie) oraz szturmowy Tiger.
Tomasz Szulc
Salon ILA 2016
w Berlinie
Tegoroczny salon lotniczo-kosmiczny na berlińskim lotnisku Schonefeld był najmniejszy i najmniej interesujący
w zakresie lotniczej techniki militarnej w całej swej najnowszej historii, czyli od 1992 r. Skutki „regionalizacji”
międzynarodowych imprez tego typu odczuwają i inni renomowani organizatorzy.
Przemysł europejski, którego sporą część stanowią
firmy niemieckie oraz konsorcja międzynarodowe,
w których niemiecki kapitał odgrywa
istotną rolę, od lat traci pozycje na światowym
rynku lotniczo-militarnym. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza
w Europie zainicjowano właściwie tylko jeden
program o tym profilu – A-400M, który ciągle boryka
się z poważnymi problemami.
Nie ma w Europie planów budowy samolotu
bojowego nowej generacji, prace nad bezzałogowymi
systemami powietrznymi przebiegają rozpaczliwie
powoli i dystans wobec amerykańskich
i izraelskich liderów w tym sektorze systematycznie
rośnie, zamiast maleć. Siły zbrojne państw,
które mają ogromne tradycje lotnicze (np. Francji)
kupują kolejne systemy bezzałogowe spoza Europy,
w europejskich siłach zbrojnych pojawiają się,
na razie nieśmiało nawet konstrukcje chińskie,
a „flagowe” programy „paneuropejskie” jak tkwiły
w miejscu, tak tkwią!
Lotnictwo
Po raz pierwszy w Berlinie pojawił się ukraiński
samolot transportowy An-178, który, mimo, że
jest jedynym latającym prototypem, debiutował
przed rokiem w Paryżu (w ekspozycji statycznej,
choć przyleciał do Francji „o własnych siłach”),
a w Berlinie uczestniczył w pokazach w locie. Firma
Antonowa przeżywa obecnie bardzo trudny
okres. Wskutek słabych wyników ekonomicznych
najpierw straciła niezależność, potem zmieniono jej
kierownictwo, a ponadto od prawie dwóch lat cierpi
ona wskutek zerwania współpracy z Rosją. Nie tylko
nie może eksportować samolotów do tego kraju,
który był ich głównym odbiorcą, ale i nie może importować
stamtąd komponentów i podzespołów,
a bez nich nie wzniesie się w powietrze żaden An.
Także najnowszy An-178 potrzebuje licznych podzespołów
z Rosji. Być może uda się uzyskać je dla
samolotów oferowanych na eksport, ale nie jest to
pewne. Jak dotąd podpisano umowy na dostawę
10 maszyn do Turkmenistanu i jednej do Iraku, ale
anonsowany początek dostaw za nieco ponad dwa
lata wydaje się mało prawdopodobny.
Brytyjczycy przysłali do Berlina po raz pierwszy
samolot tankowania powietrznego Airbus
Ukraiński średni samolot transportowyAntonow An-178
debiutuje w powietrzu.
A330 MRTT, śmigłowiec Chinook HC.6 i dwa
zmodernizowane Lynx, oznaczone AW159 Wildcat.
Śmigłowce tego ostatniego typu są potencjalnie
atrakcyjnym towarem eksportowym, gdyż są
mniejsze i lżejsze od maszyn amerykańskich. Jak
dotąd na AW159 Widcat zdecydowała się Korea
Południowa i Filipiny.
Używa ich oczywiście także Royal Navy, gdyż
to na jej potrzeby dokonano modernizacji konstrukcji
Lynxa eksploatowanego od około czterdziestu
lat. Śmigłowce są produktem firmy Leonardo
Helicopters. Za tą nieznaną niemal nikomu nazwą
(funkcjonującą na rynku od początku bieżącego
roku i nawiązującą wyraźnie do Leonarda daVinci)
28
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

NA TROPACH POSTĘPU
Piotr Butowski
rzuca wyzwanie gigantom.
Rosyjski premier Dmitrij Miedwiediew prezentuje MC-21-300,
pierwszy duży samolot pasażerski w Rosji od ćwierć wieku,
MC-21 pokazany w Irkucku
z którym Rosjanie chcą konkurować z najpopularniejszymi na
świecie Airbus A320 i Boeing 737. Fot. Piotr Butowski
8 czerwca 2016 r. w dalekim Irkucku nad Bajkałem, w hangarze zakładu IAZ (Irkutskij Awiacjonnyj Zawod)
po raz pierwszy pokazano nowy samolot komunikacyjny MC-21-300, którym korporacja Irkut rzuca wyzwanie
Airbusowi A320 i Boeingowi 737. MC-21-300 to bazowa, 163-miejscowa wersja przyszłej rodziny
samolotów MC-21. Samolot ma wystartować do pierwszego lotu na początku przyszłego roku.
W uroczystości uczestniczył premier rządu
Rosji Dmitrij Miedwiediew, co podkreśla nadzieje,
jakie rosyjski rząd pokłada w tym samolocie.
MC-21 to jeden z najnowocześniejszych samolotów
na świecie, samolot pasażerski XXI wieku. Jesteśmy
bardzo dumni, że powstał on w naszym kraju.
Miedwiediew oddzielnie zwrócił się do zagranicznych
dostawców uczestniczących w projekcie
MC-21. Jest to dla nas bardzo ważne, że
obok naszych najlepszych producentów lotniczych
w projekcie uczestniczyły liczne firmy zagraniczne.
Pozdrawiamy tych biznesmenów, którzy pracują
w Rosji, którzy także obecnie znajdują się w tej sali,
i razem z naszym krajem osiągają wielkie sukcesy.
MC-21 ma być produktem przełomowym.
Rosjanie rozumieją, że dodanie obok Airbusa 320
i Boeinga 737 (a także nowego chińskiego samolotu
C919) kolejnego takiego samego projektu
nie miałoby szans na powodzenie. Aby MC-21
odniósł sukces musi być zauważalnie lepszy niż
konkurenci. Wielkie ambicje widać już w nazwie
samolotu: MC-21 to po rosyjsku Magistralnyj Samoliot
21. wieka. Właściwie zapis cyrylicą MC
powinniśmy tłumaczyć jako MS, i tak nazywano
go w pierwszych zagranicznych publikacjach, ale
Irkut szybko wprowadził porządek i określił międzynarodowe
oznaczenie swojego projektu jako
MC-21.
Pierwszy samolot numer 21001 otrzymał imię Aleksandra Jakowlewa, który w 1934 r. założył i potem przez pół wieku kierował
biurem konstrukcyjnym, które dzisiaj zaprojektowało MC-21. Fot. Piotr Butowski
Cel został postawiony jasno: bezpośrednie
koszty eksploatacji samolotu MC-21 mają być
o 12-15% mniejsze, niż u najlepszych obecnych
samolotów tej klasy (za przykład jest wzięty Airbus
A320), w tym zużycie paliwa ma być o 24%
mniejsze. W porównaniu do zmodernizowanego
A320neo, na typowej trasie o długości 1000 mil
morskich (1852 km) samolot MC-21 ma zużywać
o 8% mniej paliwa, a bezpośrednie koszty operacyjne
mają być niższe o 5%. Co prawda, mniejsze
o 12-15% koszty eksploatacji pozostają w deklaracjach
Irkuta niezmienne od czasów, kiedy ropa
była dwukrotnie droższa niż obecnie, co budzi
pewne wątpliwości. Przy obecnej niższej cenie
paliwa różnica kosztów eksploatacji między
obecną i kolejną generacją samolotów powinna
się zmniejszyć.
W trakcie prezentacji MC-21 prezydent Połączonej
Korporacji Lotniczej (OAK) Jurij Sliusar
na spotkaniu z prasą powiedział, że konkurencja
z Airbusem i Boeingiem nie będzie łatwa, ale wierzymy,
że technicznie nasz samolot jest najbardziej
konkurencyjny w swojej klasie. Bezpośrednio po
uroczystości azerbejdżańskie linie lotnicze AZAL
podpisały z firmą leasingową IFC memorandum
o możliwym leasingu 10 samolotów MC-21, z 50
jakie IFC wcześniej zamówiła u Irkuta.
Długie kompozytowe skrzydło
Najważniejszym rozwiązaniem, jakie ma zmniejszyć
zużycie paliwa jest wyrafinowana aerodynamika
zupełnie nowego skrzydła o dużym
wydłużeniu 11,5, a tym samym wysokiej doskonałości
aerodynamicznej. Przy prędkości
Ma=0,78 jego doskonałość aerodynamiczna jest
lepsza o 5,1% niż w A320 i 6,0% niż w 737NG;
przy prędkości Ma=0,8 różnica jest jeszcze więk-
32
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

IMPREZY LOTNICZE
Babak Taghvaee
z okazji Dnia Sił Zbrojnych
Formacja nr 1 – 3 x F-5F: 3-7174 z 21. TFS z TFB.2 (prowadzący) oraz 3-7159 i 3-7154 z 41. TTS z TFB.4 (prowadzeni).
Fot. Keyvan Tavakkoli
Co roku, z okazji Dnia Sił Zbrojnych, irańskie Siły Lądowe, Siły Powietrzne i Siły Morskie biorą udział
w różnych defiladach na terenie całego kraju. Jednakże ta w Teheranie różni się od przedsięwzięć tego typu
w innych miastach tym, że obejmuje przelot statków powietrznych lotnictwa Sił Lądowych i Sił Powietrznych.
W tym roku Siły Powietrzne wystawiły do przelotu 25 samolotów, lotnictwo Sił Lądowych zaś – 50
śmigłowców, defilada odbyła się 17 kwietnia 2016 r.
Dwumiejscowy samolot szkolno-bojowy F-5F (3-7159) z 41. Taktycznego Dywizjonu Szkolnego ląduje w Mehrabad International
Airport/TFB.1 Lashgari po jednym z lotów treningowych. Fot. Saman Kiarash
Jednomiejscowy samolot bojowy F-5E Saegheh (3-7368) z 23. Taktycznego Dywizjonu Myśliwskiego ląduje w Mehrabad
International Airport. Fot. Saman Kiarash
Z
różnych przyczyn, w tym z powodu prac budowlanych
w Porcie Lotniczym Mehrabad (remont
pasa startowego 29R połączony z wymianą
jego asfaltowej nawierzchni na nowoczesną,
betonową), wielu uczestników nie wzięło w tym
roku udziału w defiladzie. Zakładano, że tylko samoloty
F-5F, Saegheh i MiG-29 będą startowały z Portu
Lotniczego Mehrabad, podczas gdy pozostali
uczestnicy przylecą ze swoich baz macierzystych.
W marcu 2016 r. zastępca dowódcy Sił Powietrznych
ds. operacyjnych wydał dyrektywę dotyczącą
udziału w defiladzie z okazji Dnia Sił Zbrojnych
Iranu. Wśród baz wystawiających samoloty
do pokazu były: 1., 2., 3., 4., 6., 8. i 9. Taktyczna
Baza Lotnicza. Otrzymały one rozkaz przygotowania
samolotów i ich załóg do udziału w defiladzie.
7 kwietnia 2016 r. do 1. Taktycznej Bazy Lotniczej
Lashgari pod Teheranem przybyła pierwsza
grupa samolotów z 2. Taktycznej Bazy Lotniczej
Fakkuri at Tabriz. Były wśród nich dwa F-5F
z 21. Taktycznego Dywizjonu Lotniczego (3-7167
i 3-7174), cztery Saegheh (3-7366 do 3-7369) oraz
pojedynczy Saegheh II (3-7182) z 23. Taktycznego
Dywizjonu Lotniczego, a także MiG-29B (3-6101)
i MiG-29UB (3-6307) z 22. Taktycznego Dywizjonu
Lotniczego.
9 kwietnia 2016 r. do 3. Taktycznej Bazy Lotniczej
w Nojeh (Shahrokhi) pod Hamedan przebazowano
trzy samoloty F-4E (3-6522, 3-6641
i 3-6648) z 61. Taktycznego Dywizjonu Myśliwskiego
6. Taktycznej Bazy Lotniczej Yassini pod
Bushehr. Tego samego dnia dwa F-4E z 91. Taktycznego
Dywizjonu Lotniczego przebazowano z 9.
38 Lotnictwo Aviation International
LIPIEC 2016

SIŁY POWIETRZNE
Ministerstwo Obrony Rosji otrzymało już połowę z 116
zamówionych samolotów myśliwskich Su-30SM,
a łącznie z zamówieniami eksportowymi powstało
już ponad 350 różnych odmian tego myśliwca
i produkcja trwa nadal. Fot. Irkut
Piotr Butowski
Spod
znaku Su.
Najnowsze myśliwce Suchoja
Samolot myśliwski Su-27, będący w służbie od ponad trzydziestu lat, okazał się tak dobrą platformą, że
w zmodernizowanych wersjach Su-30 i Su-35 jeszcze przez kilka dziesięcioleci będzie najliczniejszym rosyjskim
samolotem bojowym.
Na początku kwietnia bieżącego roku Ministerstwo
Obrony Rosji złożyło w korporacji Irkut
zamówienie na 36 samolotów myśliwskich
Su-30SM. To już szósty kontrakt na Su-30SM
w ciągu zaledwie czterech lat, od 23 marca 2012 r.;
łącznie opiewają one na 116 myśliwców. Pierwszy
Su-30SM dla Sił Powietrzno-Kosmicznych Rosji wystartował
21 września 2012 r. i został przekazany do
prób w ośrodku w Achtubinsku. Pierwsze operacyjne
myśliwce trafiły do 120. mieszanego pułku lotniczego
w Domnie koło Czyty przy granicy z Chinami w listopadzie
2013 r. W październiku 2015 r. Su-30SM trafiły
do kolejnej jednostki, 31. pułku lotnictwa myśliwskiego
w Millerowo. Lotnictwo Sił Morskich Rosji dostało
pierwsze trzy myśliwce Su-30SM 19 lipca 2014 r.;
najpierw poszły one do ośrodka szkolenia i przygotowania
bojowego w Jejsku, a w grudniu 2014 r. zostały
rozmieszczone w bazie Saki na Krymie. Latem bieżącego
roku samoloty myśliwskie Su-30SM ma otrzymać
rosyjska grupa akrobacyjna „Russkije Witjazi” z Kubinki,
obecnie latająca na Su-27.
We wrześniu 2015 r. cztery Su-30SM z Domny
zostały przebazowane do Syrii, gdzie służą jako
osłona myśliwska rosyjskiej lotniczej grupy bojowej.
W Syrii Su-30SM wykonują loty uzbrojone
w cztery kierowane pociski rakietowe „powietrze-
-powietrze” średniego zasięgu R-27R i dwa pociski
małego zasięgu R-73.
Su-30 z Irkucka: wyrósł w Indiach,
teraz dla Rosji
Wprowadzenie Su-30SM do służby w Siłach Powietrzno-Kosmicznych
Rosji przebiega płynnie,
zwłaszcza w porównaniu do Su-35S, o którym będzie
dalej mowa. Po latach produkcji dla klientów
zagranicznych samolot jest tak dobrze dopracowany,
że niewielka adaptacja do wymagań rosyjskich
i próby przeszły bez problemów. Do dzisiaj
Ministerstwo Obrony Rosji otrzymało połowę
z zamówionych myśliwców Su-30SM. Gdy wszystkie
kontrakty zostaną zrealizowane, Siły Powietrzno-Kosmiczne
i lotnictwo Sił Morskich Rosji będą
miały 9 eskadr Su-30SM i produkowany w Irkucku
samolot stanie się najliczniejszym myśliwcem
w Rosji. Jest to o tyle zaskakujący zwrot sytuacji, że
oryginalnie samolot ten został zrobiony na eksport
i przez dziesięć lat był produkowany wyłącznie dla
klientów zagranicznych.
Irkucki Su-30 jest także najbardziej rozpowszechnionym
rosyjskim myśliwcem za granicą.
W serii kontraktów (pierwszy podpisano 30 listopada
1996 r., a najnowszy – 24 grudnia 2012 r.)
łączne zamówienie Sił Powietrznych Indii osiągnęło
272 samoloty myśliwskie Su-30MKI. Do początku
2016 r. Indie otrzymały około 225 samolotów,
w tym 50 dostarczonych bezpośrednio z Rosji oraz
175 zmontowanych przez zakład HAL Nasik. Na
początku bieżącego roku Ministerstwo Obrony Indii
rozpoczęło uzgadnianie kolejnego zamówienia,
na jeszcze 40 myśliwców Su-30MKI.
Inni użytkownicy to Malezja, która otrzymała
18 samolotów myśliwskich Su-30MKM w latach
2007-2009 i Algieria, która otrzymała 44 samo-
Blok antenowy systemu radiolokacyjnego RŁSU-30MKI Bars z pasywnym skanowaniem elektronicznym. Antena obraca się
w lewo i w prawo po 25 stopni dla rozszerzenia strefy obserwacji. Fot. Piotr Butowski
42
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SIŁY POWIETRZNE
Modyfikacje i modernizacje
V-22 Osprey
Paweł
Henski
Fot. US Navy
W 2020 r. wielozadaniowe samoloty transportowe pionowego startu i lądowania Bell-Boeing V-22 Osprey
oznaczone jako CMV-22B mają znaleźć się na uzbrojeniu amerykańskich sił morskich. Z kolei V-22 należące
do Korpusu Piechoty Morskiej oraz Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych czekają kolejne modyfikacje
i modernizacje poszerzające ich możliwości operacyjne.
Oblatany w 1989 r. V-22 przeszedł długą
i trudną drogę zanim rozpoczęła się
jego regularna eksploatacja w jednostkach
piechoty morskiej (US Marine Corps,
USMC) oraz jednostkach podległych Dowództwu
Operacji Specjalnych Sił Powietrznych Stanów
Zjednoczonych (Air Force Special Operations Command,
AFSOC). W okresie jego testowania doszło
Zarówno Korpus Piechoty Morskiej, jak i Dowództwo Operacji Specjalnych Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych zainteresowane
są zmodyfikowaniem Osprey’a do wykonywania misji bliskiego wsparcia. Fot. US Navy
do siedmiu katastrof, w których zginęło 36 osób.
Samolot wymagał dopracowania technologicznego
oraz nowych procedur szkolenia załóg uwzględniających
specyfikę pilotażu samolotu z przestawianymi
wirnikami. Niestety od czasu uzyskania zdolności
operacyjnej w 2007 r., doszło do kolejnych czterech
wypadków w których zginęło osiem osób. Podczas
ostatniego wypadku – twardego lądowania, które
miało miejsce 17 maja 2014 r. w bazie Bellows na
wyspie Oahu, zginęło dwóch żołnierzy piechoty
morskiej, a 20 odniosło rany.
Pomimo, że V-22 w znaczący sposób zwiększają
możliwości bojowe USMC oraz jednostek specjalnych,
samoloty te nie miały dobrej prasy, a cały
program często jest poddawany krytyce. Nie pomogły
też Osprey’owi ujawnione w ostatnich latach
informacje o często niewłaściwym serwisowaniu
samolotów w dywizjonach piechoty morskiej oraz
celowym zawyżaniu statystyk dotyczących jego
niezawodności i gotowości bojowej. Pomimo tego
V-22 postanowiły również zakupić Siły Morskie
Stanów Zjednoczonych (US Navy, USN), które
będą wykorzystywać je jako pokładowe samoloty
transportowe. Z kolei piechota morska widzi V-22
w roli latających tankowców i zarówno ta formacja
jak i dowództwo operacji specjalnych chcą uzbroić
V-22 w broń ofensywną, tak aby mogły pełnić
52
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

KONFLIKTY ZBROJNE
Bezzałogowy samolot rozpoznania taktycznego Tu-143
z systemu WR-3 Rejs w momencie startu z samobieżnej
wyrzutni. Fot. MO Ukrainy
Marcin Gawęda
systemy
bezzałogowe
WR-2 i WR-3 nad Donbasem
Od chwili rozpoczęcia operacji antyterrorystycznej w Donbasie dużym problemem ukraińskich sił
rządowych jest brak nowoczesnych środków rozpoznania. Z tego powodu w operacji nadal wykorzystuje
się przestarzałe poradzieckie systemy rozpoznania operacyjno-taktycznego i taktycznego WR-2 Striż
i WR-3 Rejs z bezzałogowymi samolotami Tu-141 i Tu-143, których początki sięgają lat siedemdziesiątych
ubiegłego wieku.
W
chwili rozpadu ZSRR, wraz z dużą ilością
samolotów i śmigłowców, Ukraina
odziedziczyła także pewną ilość bezzałogowych
systemów powietrznych.
W 1992 r. w składzie Sił Powietrznych Ukrainy znalazło
się pięć jednostek z systemami WR-2 i WR-3:
379. samodzielny pułk zdalnie kierowanych aparatów
latających z systemami WR-2, 383. samodzielny
pułk zdalnie kierowanych aparatów latających
z systemami WR-3, 94. samodzielna eskadra bezzałogowych
środków rozpoznawczych z systemami
WR-2 (rozformowana w 1994 r.), 321. samodzielna
eskadra bezzałogowych środków rozpoznawczych
z systemami WR-2, oraz 4. samodzielna gwardyjska
eskadra bezzałogowych środków rozpoznawczych
z systemami WR-2.
Zmiany organizacyjne oraz zużywanie się
sprzętu spowodowały, że do interesujących
nas wydarzeń dotrwał tylko 383. samodzielny
pułk zdalnie kierowanych aparatów latających
(Окремий полк дистанційно керованих
літальних апаратів, OP DKLA). Miejsce dyslokacji
Jednostki Wojskowej nr 3808 – miasto Chmielnicki
na zachodniej Ukrainie. W składzie pułku
znalazły się oba typy bezzałogowych systemów
powietrznych. Opracowane przez biuro doświadczalno-konstrukcyjne
Tupolewa przeznaczone
były (są) do rozpoznania fotograficznego, telewizyjnego
i skażeń. Ich cechą charakterystyczną jest
duża masa oraz wysoka prędkość przelotowa, jaką
nadaje turbinowy silnik odrzutowy. Przykładowo
silnik TR-3-117 rozpędza aparat Tu-143 do prędkości
rzędu 950 km/h, a masa startowa aparatu
wynosi 1,4 t (długość 8 m), w przypadku jeszcze
większego Tu-141 prędkość sięga 1100 km/h, przy
masie 5,3 t (długość 14 m).
Ile bezzałogowych systemów rozpoznawczych
pozostało w ukraińskiej służbie trudno określić.
W 2014 r. w składzie 383. pułku było na pewno
znacznie więcej systemów WR-3 niż WR-2 i to
głównie bezzałogowe samoloty Tu-143, wykonywały
loty rozpoznawcze nad zrewoltowanym Donbasem.
Mocno nasycona żołnierzami kontraktowymi
jednostka, jak na standardy ukraińskie, miała
charakter doborowy. Podporządkowana była bezpośrednio
Dowództwu Sił Powietrznych i wykonywała
większość zadań na rzecz ukraińskiego lotnictwa
i obrony przeciwlotniczej. Przed konfliktem do
standardowych zadań jednostki należało: wykorzystywanie
samolotów bezzałogowych w roli celów
dla szkolenia obsług przeciwlotniczych zestawów
rakietowych, wykorzystywanie samolotów
bezzałogowych w tym samym celu do szkolenia
pilotów samolotów myśliwskich, w tym umożliwiając
prowadzenie walki z bliskiej odległości z użyciem
fotokarabinu, prowadzenie oceny skuteczności
bombardowania na poligonie, wykonywanie
zadań taktycznych związanych z prowadzeniem
rozpoznania, wykonywanie zadań taktycznych na
korzyść ćwiczących wojsk radiotechnicznych.
Warto wspomnieć, że w 2011 r. wydzielone siły
i środki 383. pułku wzięły udział w ćwiczeniach
na Krymie „Adekwatne Reagowanie-2011”. Miały
one miejsce na poligonie „Czauda” i uczestniczyło
Bezzałogowy samolot Tu-143 (WR-3 Rejs) w czasie pracy pojazdu transportowo-załadowczego TZM. Zwraca uwagę tryzub.
Fot. MO Ukrainy
56
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SIŁY POWIETRZNE
Paweł Henski
Ostatnie lata służby
A-10C Thunderbolt II
Dwa lata temu Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych postanowiły wycofać ze służby słynne samoloty
szturmowe A-10C Thunderbolt II. Ta kontrowersyjna decyzja spotkała się jednak ze sprzeciwem Kongresu
amerykańskiego, który ostatecznie zezwolił Siłom Powietrznym na rozpoczęcie wycofywania szturmowców
A-10C dopiero w 2018 r. A-10 pozostaną więc w służbie jeszcze co najmniej przez pięć lat, podczas których
przejdą ostatnie modyfikacje podtrzymujące ich możliwości bojowe.
Olbrzymie koszty programu budowy wielozadaniowego
samolotu myśliwskiego
o cechach utrudnionej wykrywalności
F-35 Lightning II zmusiły Siły Powietrzne
Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF) do
szukania oszczędności. Coraz trudniej było USAF
wygospodarowywać z budżetu fundusze na zakupy
kolejnych transz nowych myśliwców. Teoretycznie
samoloty szturmowe A-10 mają być zastąpione
przez myśliwce F-35A. Najprostszą metodą znalezienia
oszczędności wydawało się więc wycofanie
najbardziej wyeksploatowanych szturmowców
A-10C, a docelowo – całej ich floty. Wycofanie
A-10C, w ciągu pięciu lat, miało przynieść oszczędność
rzędu 4,2 miliarda dolarów. Dodatkowo, zatrzymanie
programu modernizacji skrzydeł A-10,
pozwoliłoby na zaoszczędzenie kolejnych 500 milionów
dolarów. Nawet gdyby USAF zdecydowały
się zatrzymać w służbie 42 A-10C, które przeszły
wymianę poszycia skrzydeł i wycofać resztę samolotów
oszczędności wyniosłyby około 1 miliarda
dolarów. Oprócz uwolnienia środków finansowych,
wycofanie A-10 miało umożliwić również przesunięcie
personelu naziemnego – około 800 najbardziej
doświadczonych techników – do obsługi przyszłej
floty F-35A.
Już na początku 2012 r. USAF zaproponowały
rozwiązanie pięciu dywizjonów Gwardii Narodowej
(Air National Guard, ANG) oraz Dowództwa
Rezerwy Sił Powietrznych (Air Force Reserve Command,
AFRC), co zmniejszyłoby flotę samolotów
A-10 z 348 do 246 egzemplarzy. W 2013 r. Siły
Kongresmani zdecydowali, że USAF będą mogły całkowicie wycofać A-10C dopiero jeśli testy poligonowe wykażą, że F-35A
zdolne są do przejęcia ich zadań. Ewentualne testy porównawcze zaplanowano na 2018 r.
Powietrzne ogłosiły plan wycofania całej floty
A-10.
Batalia w Kongresie
Plan USAF spotkał się z dużym oporem w Kongresie.
Na Kapitolu rozpętała się wielomiesięczna
debata nad sensownością planu Sił Powietrznych,
który uznano za kontrowersyjny szczególnie
w świetle wydatków poniesionych na modernizację
floty A-10 prowadzoną w ostatniej dekadzie.
Ostatecznie, w czerwcu 2014 r. komisja ds. sił
zbrojnych Izby Reprezentantów przegłosowała
poprawkę blokującą wycofanie A-10 w roku budżetowym
2015. Z kolei senacka komisja ds. sił
zbrojnych zaaprobowała przekazanie 320 milionów
dolarów zaoszczędzonych przez USAF na
60
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SZKOLENIE LOTNICZE
Johan Franken,
Frank Van Der Avoort
Czerwone gwiazdy
w „niebieskiej” przestrzeni powietrznej
Pojedynczy kontakt radarowy powoli zbliża się do wschodniej granicy strefy. Dwa samoloty F/A-18 Korpusu
Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych opuszczają przydzielony im rejon patrolowania i kierują się ku
intruzowi po wschodniej stronie strefy. Tuż przed przekroczeniem granicy w radio pojawia się wiadomość
wypowiedziana łamaną angielszczyzną: Czerwona gwiazda ucieka. Ucieka. Nie strzelać!
Piloci dwóch F/A-18 nawiązali teraz kontakt
wzrokowy z MiG-21, pokrytym kamuflażem
i z wymalowanymi na nim czerwonymi gwiazdami,
który wlatuje w przestrzeń powietrzną
państw zachodnich. Zasady użycia siły w tym momencie
zezwalają im na zestrzelenie intruza, ale
obcy pilot wciąż powtarza, że chce uciec na zachód.
Samolot z czerwonymi gwiazdami nie jest
uzbrojony, przenosi jedynie pod kadłubem dodatkowy
zbiornik paliwa. Piloci F/A-18 z Marines widzą
możliwość zdobycia nieuszkodzonego MiG-21, ale
przede wszystkim możliwość przesłuchania jego
pilota. Chociaż jeszcze nie padły żadne strzały,
to jednak napięcie na wschodniej granicy rośnie.
Uciekający pilot może być przydatny w toczącej się
od kilku tygodni wojnie informacyjnej i piloci F/A-
18 widzą już swoje szanse na szybki awans.
Zamiast zestrzelić więc MiG-21, eskortują go
do własnej bazy. Jednakże będąc w odległości kilku
kilometrów od bazy MiG-21 niespodziewanie
przechodzi na ostre wznoszenie. Załogi F/A-18 nie
ryzykują i odpalają teraz swoje kierowane pociski
rakietowe „powietrze-powietrze” AIM-9 Sidewinder.
Jednakże tuż przed trafieniem pilot MiG-21
zwalnia swój dodatkowy zbiornik, który leci w kierunku
bazy. Kiedy MiG-21 znika w kuli ognia, załogi
F/A-18 zaczynają sobie zdawać sobie sprawę, że
tak naprawdę, to nie jest zbiornik, tylko taktyczna
bomba jądrowa RN-28, która za chwilę zdetonuje
w ich bazie.
Dywizjon VMFT-401
Powyższy tekst czyta się jak thriller, ale w istocie
jest to jeden ze scenariuszy wirtualnej wojny
rozgrywanej w trakcie kursu instruktorów taktyki
i uzbrojenia WTI (Weapons and Tactics Instructor
Course) w bazie lotniczej Yuma należącej do Korpusu
Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych (US
Marine Corps, USMC). Cała ta historia jest programem
komputerowym z odpowiednią wizualizacją
z arizońską pustynią w tle. W realnych warunkach
scenariusz jest ćwiczony z użyciem samolotu F-5N
symulującego MiG-21. F-5N należą do dywizjonu
„agresorów”, Marine Fighter Training Squadron
401 (VMFT-401).
VMFT-401 to dywizjon Rezerw Korpusu Piechoty
Morskiej, wyposażony w samoloty F-5N
Tiger II. Znany jako „Snipers”, jest jedynym dywizjonem
„agresorów” USMC. Stacjonuje on w bazie
VMFT-401 „Snipers” to dywizjon Rezerw Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych, wyposażony w samoloty myśliwskie
F-5 Tiger II. Jest jedynym dywizjonem „agresorów” USMC.
64
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

KONFLIKTY ZBROJNE
Marcin Gawęda
Rosyjska
interwencja w Syrii.
Śmigłowce nad Palmyrą
Wycofanie części sił Rosyjskiego Kontyngentu Wojskowego
z Syrii odbywało się z wielką pompą. W tle widoczny
śmigłowiec transportowo-bojowy Mi-8AMTSz Terminator.
Fot: MO FR
Chociaż w marcu bieżącego roku Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej zmniejszyło liczbę samolotów
komponentu lotniczego Rosyjskiego Kontyngentu Wojskowego w Syrii, to jednocześnie w tym samym
czasie zwiększyło liczbę śmigłowców. Dotychczasowe zgrupowanie lotnictwa armijnego zostało najpierw
wsparte śmigłowcami szturmowymi Mi-35M, a następnie najnowszymi Mi-28N i Ka-52.
W
ślad za tym doszło do przeniesienia
ciężaru wsparcia lotniczego sił lądowych
z samolotów bombowych
i szturmowych na śmigłowce szturmowe.
Odgrywają one kluczową rolę na froncie pustynnym,
na wschód od Homs, gdzie trwa ofensywa
syryjskich sił rządowych przeciwko bojownikom
z Państwa Islamskiego.
Śmigłowce, w odróżnieniu od samolotów,
działały dotychczas w pewnym medialnym cieniu.
Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej nie
publikowało danych na ten temat, mało było także
materiałów foto i wideo. A jeśli już takie były
publikowane, to często przypadkowo. Nawet po
upływie kilku miesięcy działania Rosyjskiego Kontyngentu
Wojskowego w Syrii trudno jest określić
początkowy stan liczebny śmigłowców komponentu
lotniczego, na który składały się starsze śmigłowce
szturmowe Mi-24P oraz zmodernizowane
transportowo-bojowe Mi-8AMTSz.
Skierowanie do Syrii najnowszych rosyjskich
śmigłowców szturmowych Mi-28N i Ka-52 ma
przede wszystkim na celu zebranie doświadczeń
z ich zastosowania w realnych warunkach bojowych.
Nie bez znaczenia są jednak także kwestie
marketingowe – udane użycie nowych śmigłowców,
zwłaszcza w trudnych bliskowschodnich
warunkach (duże zapylenie, wysokie temperatury,
uboga infrastruktura) może zachęcić do zainteresowania
się nimi przez nowych klientów, w tym
chociażby z bogatych państw arabskich. Już teraz
pojawią się analizy, które mówią, że wartość oczekiwanych
kontraktów może nawet przewyższyć
koszt całej syryjskiej operacji.
Wzmocnienie stanu liczebnego
śmigłowców
Istotnym wzmocnieniem siły uderzeniowej rosyjskich
śmigłowców było przerzucenie do Syrii kilku
maszyn szturmowych Mi-35M. Prawdopodobnie
pierwsze cztery śmigłowce tego typu pojawiły się
w Syrii na początku grudnia 2015 r. Bodaj pierwsza
fotografia Mi-35M w Syrii (numer burtowy 31,
czerwony) pojawiła się w sieci w pierwszej połowie
lutego bieżącego roku. Zdjęcie było wykonane
nieoficjalnie, zapewne przez syryjskiego żołnierza.
Śmigłowiec był pokryty kamuflażem (niebieski od
dołu, zielono-szary na górnych powierzchniach)
z wyraźną czerwoną gwiazdą i napisem „WWS
Rossii”.
14 marca 2016 r. poinformowano, że w związku
z wykonaniem postawionych kontyngentowi zadań
bojowych najwyższy naczelny dowódca Sił Zbrojnych
Federacji Rosyjskiej podjął decyzję o wycofaniu
z dniem 15 marca części uderzeniowej kontyngentu
z Syrii. Na tej podstawie rzeczywiście
rozpoczęto wycofywanie techniki lotniczej z bazy
w Chmejmim. Jako pierwsze na lotnisko Baltimore
w obwodzie woroneskim odleciały samoloty bombowe
Su-34 z samolotem Tu-154, jako liderem.
Jeśli jednak chodzi o śmigłowce, to ich stan
nie został zredukowany, a wręcz przeciwnie – ich
element uderzeniowy uległ wzmocnieniu, przede
wszystkim jakościowemu. O ile przemieszczenie
do Syrii śmigłowców Mi-35M nie wzbudziło zbyt
dużego zainteresowania, o tyle przerzucenie najnowszych
śmigłowców szturmowych Mi-28N i Ka-
52 – już tak. Jak zwykle w przypadku śmigłowców
przerzut ciężkimi samolotami transportowymi An-
124 został przeprowadzony skrycie i pierwsze informacje
na ten temat miały charakter nieoficjalny.
Wiadomo, że 28 marca wycofano z Syrii trzy
rosyjskie śmigłowce szturmowe – 2 Mi-24P i 1 Mi-
-35M. Załadowano je na pokład An-124. Przy okazji
dowódca klucza śmigłowców Mi-24P, kończący
właśnie syryjskie oddelegowanie, wypowiedział się
na temat wykonywanych przez śmigłowce zadań,
które określił następująco:
Lotnictwo armijne na lotnisku Chmejmim zajmowało
się ochroną i obroną przylegających do lotniska
terenów, podejść do niego, osłoną statków powietrznych,
w czasie startu i lądowania na lotnisku, a także
śmigłowców transportowych Mi-8, przewożących
ludzi i ładunki.
Nie podano do wiadomości ile śmigłowców zostało
w sumie z Syrii wycofanych. Szacuje się, że
w ciągu kilku dni drugiej połowy marca wycofano 4
Mi-35M i 4 Mi-24P.
Jednocześnie jednak pozostawiona w Syrii
liczba śmigłowców została powiększona o co najmniej
8 najnowszych śmigłowców szturmowych
– 4 Mi-28N i 4 Ka-52, o znacznie większych moż-
Śmigłowce szturmowe Mi-24P z bazy Chmejmim zabezpieczały starty i lądowania samolotów oraz wykonywały loty patrolowe,
przebazowane później na lotniska operacyjne uczestniczyły także w akcjach bojowych. Fot. MO FR
70
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

SIŁY POWIETRZNE
Marek Łaz
w nowej sytuacji
polityczno-militarnej na świecie cz.II
Fot. EMA
28 maja 2015 r. dowódca Sił Lądowych Francji generał Jean-Pierre Bosser zaprezentował nową organizację
tego rodzaju sił zbrojnych. Również w nich są bowiem potrzebne zmiany ze względu na konieczność
dostosowania w większym zakresie Sił Lądowych do nowej sytuacji międzynarodowej.
Lotnictwo Sił Lądowych
Zakłada się, że liczebność sił operacyjnych Sił Lądowych
Francji osiągnie w 2017 r. stan 77 000
oficerów i żołnierzy. W nowej strukturze przyjęto,
że zostanie utworzona m.in. brygada lotnicza.
Będzie ona przeznaczona do wykonywania zadań
w ramach operacji połączonych, transportu taktycznego,
wsparcia bojowego oraz dowodzenia
i kierowania działaniami aeromobilnymi.
Dowództwo Sił Lądowych Francji w ten sposób
naprawiło błąd jaki został popełniony w 2010 r.,
kiedy to rozwiązano jedyną francuską brygadę
aeromobilną – 4 e Brigade Aéromobile (BAM). Brygada
powstała z przeformowania dywizji aeromobilnej
– 4 e Division Aéromobile (DAM). Dywizja
była uważana za czołowy uderzeniowy związek
taktyczny w czasie zimnowojennej rywalizacji
w Europie. Miała ona być pierwszym związkiem
przerzuconym do Europy Centralnej w razie konfliktu
z ZSRR (Układem Warszawskim) w ramach
francuskich sił szybkiego reagowania, obok innych
jednostek Sił Lądowych.
W jej skład wchodziły trzy pułki śmigłowców
bojowych (1 er , 3 e i 5 e RHC) oraz pułk piechoty aeromobilnej
i dwa pułki wsparcia. Pierwszego lipca
1999 r. 4 e DAM w związku z restrukturyzacją Sił
Lądowych Francji stała się 4 e BAM. Z jej struktur
wycofano pułk piechoty aeromobilnej, który
„przesiadł się” na kołowe transportery opancerzone
VAB; w zamian brygada otrzymała czwartą
jednostkę śmigłowców – 6. pułk śmigłowców bojowych
(6 e RHC), który istniał do 2007 r.
W trakcie konferencji 12 lutego 2016 r. dowódca
lotnictwa sił lądowych ALAT (de l’Aviation Légère
de l’Armée de Terre) generał Olivier Gourlez de la
Motte oficjalnie poinformował o utworzeniu brygady
lotniczej 4 e BAC (Brigade Aérocombat), która
rozpocznie swoje funkcjonowanie 1 lipca 2016 r.
Więcej szczegółów generał przekazał w wywiadzie
dla tygodnika „Air et Cosmos”.
Nowa struktura organizacyjna lotnictwa Sił Lądowych
Francji obejmuje:
– dowództwo lotnictwa sił lądowych COMALAT
(Commandement de l’Aviation Légère de l’Armée de
Terre);
– trzy pułki śmigłowców bojowych wchodzące
w skład 4 e BAC z dowództwem w Clermont-Ferrand
(1 er RHC – baza Phalsbourg, 3 e
RHC – baza Etain i 5 e RHC – baza Pau);
– centrum szkolenia EALAT (Ecole de l’Aviation Légère
de l’Armée de Terre) z ośrodkami w Le Cannet-des-Maures
oraz Dax, przeznaczone do
W operacji „Barkhane” prowadzonej w Afryce uczestniczą śmigłowce Caracal pochodzące zarówno z dywizjonu Sił Powietrznych
EH 1/67 „Pyrénées” jak i z pułku lotnictwa Sił Lądowych 4e RHFS. Fot. EMA
76
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016

KOSMOS
Start rakiety CZ-2F ze statkiem Shenzhou.
Waldemar
Zwierzchlejski
Chińskie
stacje
kosmiczne
wczoraj,
dziś
i jutro
W przyszłym roku minie ćwierć wieku od powzięcia decyzji dotyczącej obecności na orbicie okołoziemskiej
kosmonautów z najludniejszego państwa świata – Chińskiej Republiki Ludowej. 21 września 1992 r. Stały
Komitet Biura Politycznego Komunistycznej Partii Chin zatwierdził trzyetapowy „Projekt 921”, będący
ramowym programem rozwoju pilotowanej kosmonautyki na dziesięciolecia.
W
chwili obecnej ChRL znajduje się
w połowie jego realizacji, a w przyszłym
roku jedną nogą przejdzie już do
jego trzeciej fazy. Warto więc przyjrzeć
się bliżej chińskim dokonaniom i planom w tej
dziedzinie.
Etap pierwszy – Shenzhou
Należy w tym miejscu wspomnieć, że na długo
przed powstaniem „Projektu 921” istniał „Projekt
714”. Jeszcze w 1971 r., podczas opracowywania
satelity rozpoznania optycznego, znanego później
pod nazwą Fanhui Shei Weixing (FSW, eksperymentalny
satelita odzyskiwalny), powstał zamysł
przebudowania go w taki sposób, aby w jego wnętrzu
jeden kosmonauta mógł odbyć lot orbitalny.
Powstał Projekt-714, a statek otrzymał nieoficjalną
nazwę Shuguang-1 (Świt-1). Miał mieć masę
1800 kg, w związku z czym do jego wynoszenia
używano by rakiety Chang Zheng-2 (CZ-2, chiń.
Długi Marsz).
Statek miał być zdolny do pięciodniowego lotu
po orbicie okołoziemskiej, kończonego wodowaniem.
Przeciążenia podczas startu i powrotu miały
być znaczne, sięgałyby odpowiednio g+6-11
i g+8-20. W ramach przygotowań do lotu wybrano
19-osobową grupę kandydatów na kosmonautów
i w listopadzie 1971 r. rozpoczęto ich szkolenie
podstawowe. Pierwszy lot statku zaplanowano na
koniec 1973 r., jednak już w maju 1972 r. zadecydowano
o zakończeniu projektu – rewolucja kulturalna
nie sprzyjała takim inicjatywom.
Jednak zamiar posiadania własnych kosmonautów
i statków kosmicznych nie zaginął, jego
Do stacji przylatuje
statek Shenzhou w celu
wymiany załogi.
szkicowanie zaczęto już kilka lat później. Pierwotnie
„Projekt 921” miał się składać z następujących
trzech faz: 921-1 – statek załogowy, 921-2 – stacja
kosmiczna i 921-3 – wahadłowiec.
Statek załogowy miał być mniej więcej odpowiednikiem
rosyjskiego Sojuza, aczkolwiek ze
znacznie większym i samodzielnym modułem
orbitalnym. Po połączeniu na orbicie kilku takich
modułów, mogłaby z nich powstać niewielka stacja
kosmiczna. Chińczycy jednak dość szybko doszli
do wniosku, że jest to rozwiązanie nieefektywne
i skłonili się ku stacji w koncepcji rosyjskiego Saluta,
tzn. o masie 15-20 t. Jednak do tego celu nie posiadali
wówczas rakiety nośnej o wystarczającym
udźwigu. Projektowana CZ-5 nie istniała jeszcze
choćby na szkicach, a skonstruowanie jej wymagało
niedostępnych wówczas w ChRL technologii
– wystarczy dodać, że termin jej debiutu określano
wtedy na 2012 r., a zatem dzieliły go od niego dwie
dekady. Dość podobnie przedstawiała się sprawa
z promem kosmicznym. Wymagający technologicznych
Himalajów (zwłaszcza w zakresie silników
oraz pokryć termicznych) projekt, ze względu na
olbrzymie koszty, został zarzucony. W tej sytuacji
postanowiono znacząco zmienić zadania poszczególnych
etapów programu.
84
Lotnictwo Aviation International LIPIEC 2016