AĞUSTOS 2013

Yolların Sonu Üzerine Çözümleme Denemeleri (3)
Yunus Emre Uyar
Bir önceki yazıda Nihal Atsız'ın Yolların Sonu birçok kaygıyı içeren bir tepkidir. Bunun için Ömer
şiirinin ilk üç dörtlüğünden hareketle bir içerik Seyfettin'in ilgili yakınmaları yerinde örneklerdir.
çözümlemesinin yapılmasından sonra bu yazıda O, her şeyden önce dilin Türkçeleştirilmesini
şiir, bazı dış yapı özellikleri açısından ele alınacaktır. amaçlayan bir aydın olarak aruz kalıbının birçok
Nihal Atsız'ın metinlerinde en dikkat çeken özelliği Türkçe sözcüğü şiirdeki kullanımın dışına ittiğini
kullandığı dildir. Şair, her ne kadar bir makalesinde söyler. “Anadolu”nun adını, “sevişebilecek miyiz?”
ilkelerini sıralarken “Arınmış Türkçeciyiz” demiş sorusunu bile şiirden dışlamasından yakınır. Ne de
olsa da devrinin yaşayan Türkçesinin örneklerini olsa aruz ölçüsü hecelerin sayısına değil, açıklığına
verdiği görülür. Sözgelimi şiirde “anı” sözcüğünü kapalılığına dayanan bir dizgedir. Arap, Fars
değil, “hatıra” sözcüğünü seçmiştir. Buna ölçüyü ekinlerinin bir ürünü olarak o ekinlerin dilleriyle
yakalama amacı neden olmuştur denebilir. Oysa ki, akrabalığı bile bulunmayan bambaşka bir dili olan
“hayal”, “arzu” gibi sözcükler de buna örnek Türkçe'ye uymayan ama kendi koşullarının
gösterilebilir. Ancak Türkçe kökenli sözcüklerin, gereklilikleri olan birtakım özelliklere sahip olması
şiirin çok büyük bir bölümüne egemen olması bir onu Türk şiiri için uygun olmaktan çıkarmaya,
rastlantıdan öte bir kastı gösterir. O da Türkçe ulusal bakışları da onu dışlamaya itmiştir.
kökenli sözcüklere öncelik verme amacıdır. Onun Nihal Atsız'ın fikir babası olarak gösterilebilecek
için “Türkçe'yi olabildiğince öz halinde olan Ziya Gökalp de çok öncesinden şu dizelerle
kullanmaya çalışmışsa da şiir dilinin birtakım seslenmişti: “Aruz sizin olsun hece bizimdir. /
gerekliliklerinden dolayı az da olsa ödün vermiştir” Halkın söylediği Türkçe bizimdir. / Leyl sizin, şeb
demek yerinde olur. Onun arı Türkçe amacının en sizin, gece bizimdir. / Değil bir mana üç ada
işlevsel yanı herhangi bir zorlamaya başvurmamış muhtaç.” Bu dizelerde Gökalp'in de dilin
olmasıdır. Şiirinde kendisinin türettiği ya da yeni Türkçeleşmesiyle ölçünün Türkleşmesi arasında
türetildiği halde toplumca kabul görmeyen kurduğu bağ görülebilir.
sözcükleri kullanma takıntısı yoktur. Onun için Nazım birimi olarak ulusal halk yazınını diriltmeye
“ölçülü bir özleşmeci” denmesi başat dayanağını yönelik çaba, ölçü söz konusu olduğunda da
buradan alır.
Atsız'da görülür. Şiirin nazım biçimiyle, nazım
Şiir, altı adet dörtlük biçiminde oluşturulmuştur. birimiyle, ölçüsüyle, uyak örgüsüyle bilişsel ve
Bu haliyle gelenekli Türk halk yazınının en belirgin duyuşsal bir bütün oluşu akla getirildiğinde Atsız'ın
özelliklerinden birini göstermek kaygısı açıkça yaklaşımının doğallığı ortaya çıkar.
görülür. Ne de olsa Nihal Atsız'ın düşünce Nihal Atsız'ın “Yolların Sonu” adlı şiirinden alınan
evreninin kaynaklarından biri de yüzyıllarca örnek birimlerin gerek içerik, gerekse dışarık
“yüksek” zümrenin baskısı altındaki yazına sırt açısından çözümlenmesi denemeleri bu yazı
çevirip kendi içinde kendi yazınını sürdüren dizisinin ilk bölümünde öne sürülen varsayımları
halktır. O, oldukça değer verdiği bu halk tavrını destekler sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Kendi kişiliği
diriltmek üzere şiirinde böyle bir yola başvurmuş gibi şiirinin de ana özelliği ulusal olmak olan ozanın
olabilir. Ne de olsa şair her şeyden önce bir ele alınan ürünü ülkücü düşünce evreni
milliyetçidir ve evrenselci bir zümreye karşı ulusal çerçevesinde tarihin her dönemindeki ulusal şiirin
kalan halktır. Uyandırılması gerekir.
başat özelliklerini yansıtmaktadır. Bundan sonra da
Şiir 7+7=14'lü hece ölçüsüyle yazılmıştır. Bilindiği Atsız'ın şiirlerinin toplumsal gerçekliği ve birtakım
üzere heceye dayanan şiir ölçüsü düzeneği özelleşmiş konuları yorumlamak üzere yardımcı
Türkler'in ulusal ürünüdür. İslamlık'la birlikte kaynak olarak kullanılması önerilebilir.
Türk şiirini –özellikle Divan şiirini- saran, hatta
çoğu yerde halk ozanlarına da bulaşan aruz modası
ulusal bir bakış açısı için çoğu kez karşı durulması
gereken bir değer olarak görülür. Bu aruzun
yalnızca köken itibariyle “Türk” olmamasından
kaynaklanan bir karşı duruş değil, bugün için de
15