VI MANTIK ÇALIŞTAYI KİTABI

5. 5. Sonuç ve Tartışma
Brendel (2004) düşünce deneylerinin gerçek deneylerle ilişkisinin minimum
düzeyde verilerin planlanması ve kontrolü, yapay durumda değişkenlerin birbirlerine
bağlılığı ve bir önceki arka plandaki teorilere bağlılıkları ve temelde deneyi
analiz etmeleri ve incelemeleri olduğunu belirtmiştir. Bu noktada düşünce
deneylerinin verilerin planlanması ve kontrolü yönüyle kombinezonlarla düşünme
ve değişkenleri belirleme ve tanımlama boyutları ile, değişkenlerin birbirine
fonksiyonel bağımlılığını inceleme yönünden ise hipotetik düşünme, olasılıklı
düşünme ve oranlı düşünme becerilerinin düşünce deneyleriyle ilişkisi olduğu
düşünülmektedir. Ek olarak Brendel (2004) düşünce deneylerinin şu fonksiyon
ve amaçları yerine getirmesi gerektiğini söylemiştir:
a) Belirli teorileri ispatlama veya çelişkili, paradoksal kavramları açıklama
b) Bir teori hakkında bir kanıt sunma
c) Karmaşık bir durumu izah etme
d) Kavramın belirsizliğini açığa çıkarma
Paradoksların çıkarımlar olmadığı fakat sistematik olarak bir çıkarım baterisi
işlevi gördükleri söylenebilir (Sorensen, 1992:130). Bununla beraber düşünce
deneylerinde tamamen hipotetik-tümdengelimsel akıl yürütmenin kullanılmadığı
bunun yanında tümevarımın kullanıldığı da söylenebilirki (Brendel, 2004)
böylece kesişim dışında kalan bölgenin bu tip farklı argümanlar içeren düşünce
deneyleri olduğu söylenebilir. Gentler’in ve Brown’un belirttiği gibi düşünce
deneylerinin salt doğrudan argümanlara dayanmadığı, epistemik olarak daha
zengin bir içerik barındırdıkları söylenebilir (Picha, 2011:168).
Şekil 5.1. Piaget çocukların hız kavramını bir noktaya varma ve görsel bulanıklık
kavramına göre tanımladıklarında yola çıkarak onları çelişkili bir durumla karşı karşıya
bırakmıştır (Sorensen, 1992:113).
183