CamSep 3 S

CAMERA SEPARATORIA 

wydanie specjalne 3S(2011): 

III Podlaskie 

Spotkanie Chromatograficzne

III Podlaskie 

Spotkanie Chromatograficzne 

Reymontówka – Kotuń/Chlewiska 

POD HONOROWYM PATRONATEM PREZYDENTA MIASTA SIEDLCE 

I REKTORA UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO 

25 – 28 września 2011 

Materiały konferencyjne

KOMITET NAUKOWY 

Przewodniczący Komitetu Naukowego 

Bronisław K. Głód 

– Siedlce 

Członkowie 

Tadeusz Dzido 

– Lublin 

Marian Kamiński 

– Gdańsk 

Piotr Słomkiewicz 

– Kielce 

Andrzej Stołyhwo 

– Warszawa 

Monika E. Waksmundzka-Hajnos – Lublin 

Paweł K. Zarzycki 

– Koszalin 

KOMITET ORGANIZACYJNY 

Przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego 

Iwona Kiersztyn 

Członkowie 

Bronisław K. Głód 

Anna Lamert 

Paweł Piszcz 

Paweł M. Wantusiak 

2

P R O GRAM 

NIEDZIELA (25.09.2011) 

16:00 – 19:00 Rejestracja uczestników 

19:00 – … Bankiet powitalny 

PONIEDZIAŁEK (26.09.2011) 

8:00 – 9:00 Śniadanie 

9:00 – 9:20 Otwarcie konferencji 

3

SESJA WYKŁADOWA I 

Prowadzący obrady – prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki 

9:20 – 10:00 

1. CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA Z BIODETEKCJĄ W BADANIU 

EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH NA OBECNOŚĆ ZWIĄZKÓW O POTENCJALNEJ 

AKTYWNOŚCI FARMAKOLOGICZNEJ 

Monika E. WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA 

10:00 – 10:30 

2. PROCEDURA ROZDZIELANIA I OTRZYMYWANIA STAFYLOKOKCYNY T 

Z ZASTOSOWANIEM WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Michał LASKOWSKI, Beata FURMANEK-BLASZK, Daniel JASTRZĘBSKI, 

Marian KAMIŃSKI 

10:30 – 11:00 przerwa na kawę 

SESJA WYKŁADOWA II 

Prowadząca obrady – prof. dr hab. Monika E. Waksmundzka-Hajnos 

11:00 – 11:40 

3. IMMUNO-CHROMATOGRAFIA - PRZEGLĄD ZASTOSOWAŃ, STOSOWANYCH 

IMMUNO-SORBENTÓW I METOD IMMOBILIZACJI 

Krystyna GRYGORYSHYN, Marcin M. KAMIŃSKI, Grzegorz BOCZKAJ, 

Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 

11:40 – 12:20 

4. EXTRACTION STUDY OF SPIRULINA AND HERB DYES FROM SELECTED 

PHARMACEUTICAL FORMULATIONS AND FOOD PRODUCTS 

Magdalena B. ZARZYCKA, Paweł K. ZARZYCKI, Vicki L. CLIFTON, 

Jerzy ADAMSKI, Bronisław K. GŁÓD 

12:20 – 12:50 

5. NOWE METODYKI OZNACZANIA DODATKÓW DO PALIW SILNIKOWYCH 

Z ZASTOSOWANIEM ROZDZIELANIA WIELOWYMIAROWEGO LC-GC 

Grzegorz BOCZKAJ, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 

13:00 – 14:00 Obiad 

4

SESJA WYKŁADOWA III 

Prowadzący obrady – prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz 

14:00 – 14:30 

6. OPTYMALNE WARUNKI ROZDZIELANIA I IZOLACJI FLAWONOIDÓW 

I NAFTOCHINONÓW Z METANOLOWYCH EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH 

Z ZASTOSOWANIEM PREPARATYWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

W ODWRÓCONYCH I NORMALNYCH UKŁADACH FAZ 

Anita SKRZYPCZAK, Mariusz JASZCZOŁT, Rafał BANASIUK, Tycjan KOLANKO, 

Aleksandra KRÓLICKA, Marian KAMIŃSKI 

14:30 – 15:00 

7. APPLICATION OF MICRO-TLC PLATFORM FOR FRACTIONATION OF HIGHLY 

ORGANIC COMPOUNDS LOADED MATERIALS 

Paweł K. ZARZYCKI 

15:00 – 15:40 

8. WIELOWYMIAROWE ROZDZIELANIE ORAZ BEZ-KALIBRACYJNE OZNACZENIE 

SKŁADU ZŁOŻONYCH MIESZANIN SKŁADNIKÓW W CHROMATOGRAFII 

CIECZOWEJ 

Marian KAMIŃSKI, Marcin M. KAMIŃSKI 

15:40 – 16:10 

9. CHROMATOGRAFICZNE METODY ROZDZIELEŃ SKŁADNIKÓW CIECZY 

JONOWYCH 

Piotr STEPNOWSKI 


SESJA POSTEROWA 

17:00 – 18:30 Moderator – Prof. dr hab. Marian Kamiński, dr Iwona Kiersztyn 

19:00 – … OGNISKO / DYSKOTEKA 

5

WTOREK (27.09.2011) 


9:00 – …. WYCIECZKA DO GRABARKI, MIELNIKA NAD BUGIEM I/LUB 

(w zależności od pogody) KORONACYJNEGO MIASTA DROHICZYNA 

WRAZ Z ZAMKNIĘTĄ CZĘŚCIĄ KLASZTORU JEZUITÓW 

Obiad w trakcie wycieczki 

PREZENTACJE FIRM (SHIMADZU, KNAUER, MERCK, PERLAN) 

17.00 – 18:00 


18:00 – 19:00 Moderator – Prof. dr hab. Paweł K. Zarzycki, dr Iwona Kiersztyn 

19.00 Kolacja 

ŚRODA (28.09.2011) 


SESJA WYKŁADOWA IV 

Prowadzący obrady – prof. dr hab. Piotr Słomkiewicz 

9:00 – 9:30 

10. PROSTA METODYKA ROZDZIELANIA I OZNACZANIA SŁODZIKÓW I CUKRÓW 

W PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH Z ZASTOSOWANIEM TECHNIK 

WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Paweł KWIATKOWSKI, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 

9:30 – 10:00 

11. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA MIGRACJĘ IZOMERÓW OPTYCZNYCH 

ROZDZIELANYCH METODĄ ELEKTROCHROMATOGRAFII PLANARNEJ 

CIŚNIENIOWEJ (PPEC) W ODWRÓCONYM UKŁADZIE FAZ 

Beata POLAK 


6

SESJA WYKŁADOWA V 

Prowadzący obrady – dr Iwona Kiersztyn 

10:30 – 11:00 

12. BADANIA EMISJI LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Z ASFALTÓW 

DROGOWYCH Z WYKORZYSTANIEM TECHNIKI DYNAMICZNEJ ANALIZY FAZY 

NAD-POWIERZCHNIOWEJ I CHROMATOGRAFII GAZOWEJ I SPEKTROMETRII 

MAS 

Grzegorz BOCZKAJ, Marian KAMIŃSKI 

11:00 – 11:30 

13. SPRZĘŻENIE CHROMATOGRAFII PLANARNEJ Z SPEKTROMETRIĄ MAS 

Anna KLIMEK-TUREK, Tadeusz H. DZIDO 

11:30 – 12:00 ZAKOŃCZENIE I PODSUMOWANIE KONFERENCJI 

13:00 Obiad 

7


Poniedziałek 26.09.2011 

17:00 – 18:30 

Wtorek 27.09.2011 

18:00 – 19:00 

P 1 

ANALIZA PORÓWNAWCZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI W MIĘŚNIU 

ODWŁOKOWYM GARNELI CRANGON CRANGON W SEZONIE LETNIM W CYKLU 

DWUROCZNYM 

Adriana MIKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Edward SKORKOWSKI, Piotr STEPNOWSKI 

P 2 

PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI 

BAŁTYCKIEJ CRANGON CRANGON Z UZWGLĘDNIENIEM KWASU EPA I DHA 

W CYKLU ROCZNYM 


P 3 

RÓŻNORODNOŚĆ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI ZIDENTYFIKOWANYCH 

W TKANKACH MIĘKKICH CLUPEA HARENGUS METODĄ GC-MS I MALDI-TOF/MS 


P 4 

BADANIA NAD SELEKTYWNOŚCIĄ ROZDZIELENIA WYBRANYCH FENOLOKWASÓW 

W UKŁADACH RP HPLC Z RÓŻNYMI ADSORBENTAMI I MODYFIKATORAMI ELUENTU 

Beata MISIOŁEK, Anna KLIMEK-TUREK, Tadeusz H. DZIDO 

P 5 

ZASTOSOWANIE GC I GC/MS DO ANALIZY JAKOŚCIOWEJ I ILOŚCIOWEJ MONO- 

I DISACHARYDÓW W PRÓBKACH BIOLOGICZNYCH 

Monika PASZKIEWICZ, Marek GOŁĘBIOWSKI, Dorota WIRKUS, Radosław OWCZUK, 


8

P 6 

ZASTOSOWANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO ANALIZY SKŁADU 

LIPIDÓW POWIERZCHNIOWYCH BLATTA ORIENTALIS 

Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Agata SIKORA, Emilia WŁÓKA, 

Wioletta WIELOCH, Elżbieta PRZYBYSZ, Mieczysława BOGUŚ, Piotr STEPNOWSKI 

P 7 

OPTYMALIZACJA ROZDZIELANIA ENANCJOMERÓW ZWIĄZKÓW POCHODNYCH 

2,6-DIKETOPIPERAZYNY W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Kamila SZWED, Maciej DAWIDOWSKI, Anna BIELEJEWSKA 

P 8 

CYKLICZNE SILILOWANIE ORAZ TERT-BUTYLODIMETYLOSILILOWANIE JAKO 

TECHNIKA DERYWATYZACJI β-BLOKERÓW, β-AGONISTÓW ORAZ ANTYEPILEP- 

TYKÓW 

Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, Natalia MIGOWSKA, 

Jolanta KUMIRSKA 

P 9 

ZASTOSOWANE ZŁÓŻ EKSTARKCYJNYCH O CHARAKTERZE POLIMERYCZNYM 

DO WYDZIELANIA LEKÓW O WŁAŚCIWOŚCIACH ZASADOWYCH 

Magda CABAN, Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, Natalia MIGOWSKA, 

Jolanta KUMIRSKA 

P 10 

WYZNACZANIE IZOTERM ADSORPCJI JEDNOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW 

AROMATYCZNYCH NA SORBENCIE HALOIZYTOWYM METODĄ INWERSYJNEJ 

CHROMATOGRAFII GAZOWEJ 

Kamil CZECH, Piotr M. SŁOMKIEWICZ 

P 11 

OZNACZANIE WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW W PRÓBKACH ŚRODOWISKOWYCH 

POBRANYCH Z REJONÓW PRZYBRZEŻNYCH POŁUDNIOWEGO BAŁTYKU 

I WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO PRZY ZASTOSOWANIU TECHNIKI LC-MS/MS 

Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Marta BORECKA, Grzegorz SIEDLEWICZ, 

Kinga KORNOWSKA, Ksenia PAZDRO, Jolanta KUMIRSKA, Piotr STEPNOWSKI 

9

P 12 

ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH, ESTRÓW 

METYLOWYCH I ALKOHOLI CALLIPHORA VICINA Z WYKORZYSTANIEM HPLC-LLSD 

I GC/MS 

Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Anna GRUBBA, Mieczysława I. BOGUŚ, 


P 13 

ZASTOSOWANIE GC/MS-SIM DO ANALIZY LIPIDÓW KUTIKULARNYCH SARCOPHAGA 

CARNARIA 

Marek GOŁĘBIOWSKI, Monika PASZKIEWICZ, Alma OLESZCZAK, 

Mieczysława I. BOGUŚ, Piotr STEPNOWSKI 

P 14 

OPTYMALIZACJA WARUNKÓW ROZDZIELANIA CHROMATOGRAFICZNEGO 

MIESZANIN POLISACHARYDÓW WYIZOLOWANYCH ZE ŚCIANY KOMÓRKOWEJ 

RÓŻNYCH SZCZEPÓW BAKTERII Z RODZAJU ENTEROCOCCUS 

Anna BYCHOWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Kinga MARSZEWSKA, 

Zbigniew MAĆKIEWICZ, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI 

P 15 

DETERMINATION OF BISPHENOL A AND RELATED EDCs COMPOUNDS IN MILK 

USING micro-TLC AND TEMPERATURE-DEPENDENT INCLUSION 

CHROMATOGRAPHY 

Paweł K. ZARZYCKI, Elżbieta WŁODARCZYK, Deborah HODGSON, Vicki L. CLIFTON 

P 16 

SILILOWANIE JAKO UNIWERSALNA TECHNIKA DERYWATYZACJI 

FARMACEUTYKÓW W ANALIZIE GC I GC-MS 

Jolanta KUMIRSKA, Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, Paulina ŁUKASZEWICZ, 

Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Małgorzata CZERWICKA, Piotr STEPNOWSKI 

P 17 

ZASTOSOWANIE DETEKTORA AZOTOWO-FOSFOROWEGO (NPD) DO OZNACZANIA 

FARMACEUTYKÓW TECHNIKĄ GC 

Jolanta KUMIRSKA, Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, Mirko WEINHOLD, 

Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, Jorg TÖMING, Piotr STEPNOWSKI 

10

P 18 

WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO WYODRĘBNIANIA 

I ANALIZY STRUKTURALNEJ POLISACHARYDOWYCH SKŁADNIKÓW ŚCIANY 

KOMÓRKOWEJ BAKTERII ENTEROCOCCUS FAECIUM 

Zbigniew KACZYŃSKI, Anna BYCHOWSKA, Małgorzata CZERWICKA, 

Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI 

P 19 

WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO OKREŚLENIA SKŁADU 

CUKROWEGO O-POLISACHARYDÓW WYODRĘBNIONYCH Z WYBRANYCH SZCZEPÓW 

BAKTERII RODZAJU CRONOBACTER 

Kinga MARSZEWSKA, Małgorzata CZERWICKA, Anna BYCHOWSKA, 

Jadwiga WIŚNIEWSKA, Janusz RAK, Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI 

P 20 

ANALIZA CHROMATOGRAFICZNA WOSKÓW POWIERZCHNIOWYCH 

Beata SZAFRANEK, Elżbieta SYNAK, Piotr STEPNOWSKI 

P 21 

WPŁYW POŁOŻENIA PODSTAWNIKA NA ADSORPCJĘ Z FAZY WODNEJ 

CHLOROPOCHODNYCH ANILINY NA SORBENTACH HALOIZYTOWYCH 

Magdalena GARNUSZEK, Beata SZCZEPANIK, Piotr SŁOMKIEWICZ, Bożena SYZDÓŁ 

P 22 

ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII W ANALIZIE STRUKTURY O-POLISACHARYDÓW 

BAKTERII PECTOBACTERIUM ATROSPETICUM 

Małgorzata CZERWICKA, Jolanta KUMIRSKA, Jerzy GAJDUS, Anna BYCHOWSKA, 

Kinga MARSZEWSKA, Jadwiga WIŚNIEWSKA, Piotr STEPNOWSKI, 

Zbigniew KACZYŃSKI 

P 23 

METODYKA ROZDZIELANIA, IDENTYFIKACJI I OZNACZANIA KUMARYNY 

W NAPOJACH ALKOHOLOWYCH ORAZ MACERATACH Z TURÓWKI WONNEJ - 

WYKORZYSTANIE ODWRÓCONYCH UKŁADÓW FAZ, DETEKCJI UV/DAD 

I PRZEPŁYWU ZWROTNEGO W KOLUMNIE 

Anita SKRZYPCZAK, Marian KAMIŃSKI 

11

P 24 

IDENTYFIKACJA PRODUKTÓW ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU CIECZY 

JONOWYCH ZA POMOCĄ TECHNIKI GC-MS 

Aleksandra FABIAŃSKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, 

Ewa Maria SIEDLECKA 

P 25 

METODY BADANIA CAŁKOWITEGO POTENCJAŁU ANTYOKSYDACYJNEGO 

PRODUKTÓW PSZCZELARSKICH 

Elwira LEWCZUK, Katarzyna CIOŁEK, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, 

Iwona KIERSZTYN, Bronisław K. GŁÓD, Paweł K. ZARZYCKI 

P 26 

ZASTOSOWANIE TECHNIK HPLC-UV I LC-MS DO IDENTYFIKACJI PRODUKTÓW 

ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU WYBRANYCH CIECZY JONOWYCH 

Aleksandra FABIAŃSKA, Marek GOŁĘBIOWSKI, Jadwiga WIŚNIEWSKA, 

Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA 

P 27 

- i - CYKLODEKSTRYNY ROZPUSZCZONE W CIECZY JONOWEJ JAKO FAZY 

STACJONARNE W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ 

Monika SOBÓTKA, Monika ASZTEMBORSKA, Janusz LIPKOWSKI 

P 28 

OZNACZANIE AKTYWNOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCEJ OLEJÓW ROŚLINNYCH 

Piotr KOŚCIESZA, Rafał JURCZAK, Paweł PISZCZ, Paweł M. WANTUSIAK, 

Iwona KIERSZTYN, Bronisław K. GŁÓD 

P 29 

WPŁYW CIECZY JONOWYCH JAKO DODATKÓW DO CYKLODEKSTRYNOWEJ FAZY 

RUCHOMEJ NA CHIRALNE ROZDZIELENIE W WYSOKOSPRAWNEJ 

CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Agata PAPIERZ, Monika ASZTEMBORSKA 

P 30 

PRO- I ANTYOKSYDANTY W PROCESIE FERMENTACJI MIODÓW 

Adrian SZABRAŃSKI, Paweł M. WANTUSIAK, Paweł PISZCZ, Bronisław K. GŁÓD 

12

SESJA WYKŁADOWA 

13

CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA Z BIODETEKCJĄ 

W BADANIU EKSTRAKTÓW ROŚLINNYCH NA OBECNOŚĆ ZWIĄZKÓW 

O POTENCJALNEJ AKTYWNOŚCI FARMAKOLOGICZNEJ 

Monika WAKSMUNDZKA-HAJNOS, Łukasz CIEŚLA 

Zakład Chemii Nieorganicznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, 

ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin 

e-mail: monika.hajnos@am.lublin.pl (Monika Waksmundzka-Hajnos) 

lukecarpenter@poczta.onet.pl (Łukasz Cieśla) 

Przebadano wiele ekstraktów roślinnych i związków z nich wyizolowanych pod kątem ich 

zastosowania jako leków. Na przykład w przypadku choroby Alzheimer’a aby zmniejszyć 

symptomy tej dolegliwości stosuje się leki z klasy inhibitorów acetylocholinoesterazy. Jednocześnie 

stwierdzono, że stres oksydacyjny odgrywa istotną rolę w rozwoju i postępie chorób 

neurodegradacyjnych. Stres oksydacyjny i stała akumulacja wolnych rodników w komórkach 

żywych organizmów prowadzi do uszkodzeń komórkowych organelli i w końcu do patologii 

związanej z takimi chorobami jak: rak, astma, zapalenie, choroby neurodegradacyjne. Tak więc 

istnieje potrzeba poszukiwań naturalnych surowców na obecność zmiataczy wolnych rodników 

(związków o charakterze antyoksydantów), które mogą przeciwdziałać rozwojowi wyżej 

wymienionych chorób. 

Chromatografia cienkowarstwowa powiązana z biodetekcją daje możliwość przebadania 

ekstraktów roślinnych na obecność antyoksydantów, inhibitorów różnorodnych enzymów takich 

jak: acetylocholinoesterazy, glikozydazy, związków antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych. 

W obecnej pracy pokazane są przykłady zastosowań chromatografii cienkowarstwowej w różnych 

układach chromatograficznych i rozwijanych różnymi technikami dla rozdzielania ekstraktów 

roślinnych i zastosowanie różnych metod biodetekcji w celu stwierdzenia obecności 

antyoksydantów oraz inhibitorów AChE. Dyskutowane są też praktyczne problemy związane 

z wpływem różnorodnych czynników – adsorbentów, użytych rozpuszczalników, czasu trwania 

reakcji wolny rodnik – antyoksydant na wyniki badań. 

14

PROCEDURA ROZDZIELANIA I OTRZYMYWANIA STAFYLOKOKCYNY T 

Z ZASTOSOWANIEM WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII 

CIECZOWEJ 

Michał LASKOWSKI 1 , Beata FURMANEK-BLASZK 2 , Daniel JASTRZĘBSKI 1 , 

Marian KAMIŃSKI 1* 

/wysalanie/odsalanie, GPC/SEC-HPLC, RP-HPLC, HILIC-HPLC, IExC-HPLC, 

krystalizacja, re-krystalizacja/ 

1 Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, 

ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl; 

2 Katedra Mikrobiologii, Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, ul. Kładki 24 80-822 Gdańsk, PL 

furmanek@biotech.ug.gda.pl 

Proces oczyszczania peptydów lub białek, powstałych w warunkach naturalnego metabolizmu 

bakterii, albo w rezultacie tzw. nadprodukcji biotechnologicznej, składa się zawsze z serii operacji 

jednostkowych, mających na celu izolację określonego indywiduum o wysokiej aktywności 

biologicznej, z mieszaniny o złożonym lub bardzo złożonym składzie molekularnym. Wysoki 

stopień czystości izolowanego indywiduum ma kluczowe znaczenie dla jednoznacznego określenia 

struktury, dokładnego zbadania funkcji biologicznych, a szczególnie, dla zapewnienia wysokiej 

aktywności przeciw-bakteryjnej. Zwykle procedury oczyszczania peptydów / białek posiadają kilka 

etapów, z użyciem głównie, technik chromatografii w różnych układach faz. Opracowanie 

optymalnej procedury separacyjnej jest, więc, zawsze poważnym problemem z powodu złożonego 

składu supernatantu otrzymanego w rezultacie wykonania hodowli bakteryjnej oraz, dodatkowo, 

z powodu konieczności uniknięcia denaturacji peptydu/białka, jako efektu zastosowania 

nieodpowiednich technik, albo niekorzystnych warunków rozdzielania i izolacji. 

W pracy przedstawiono nową procedurę oczyszczania bakteriocyny produkowanej przez 

szczep Staphylococcus cohnii T, opracowaną z zastosowaniem wysokosprawnej kolumnowej 

chromatografii cieczowej - HPLC. Stafylokocyna T, to peptyd zbudowany z 22 aminokwasów 

wykazujący szczególnie wysoką aktywność bakteriobójczą wobec Staphylococus aureus. 

Porównano efektywność izolacji Stafylokokcyny T z zastosowaniem HPLC względem „tradycyjnej” 

metodyki opisanej w pracy doktorskiej [1] oraz w artykule [2] i opartej, po wysoleniu peptydu, na: 

filtracji żelowej (Sephadex G-100 ® ) i chromatografii jonowymiennej. Procedura, opracowana w 

ramach niniejszej pracy, została zrealizowana w skali modelowej wysokosprawnej chromatografii 

cieczowej (HPLC) w warunkach bez oraz przeładowania kolumny. Jest dużo mniej pracoi 

czasochłonna od tradycyjnej. W konsekwencji, może zostać wykorzystywana w skali procesowej 

do izolacji stafylokokcyny T z płynu pohodowlanego. Autorzy pracują obecnie nad opracowaniem 

optymalnych warunków hodowli, a także nad przeniesieniem opracowanej procedury rozdzielania 

do skali preparatywnej, a być może, procesowej. 

[1]. B. Furmanek, Rozprawa doktorska „Charakterystyka bakteriocyny wytwarzanej przez szczep Staphylococcus sp.T”, 

Uniwersytet Gdański, Wydział Biologii Geografii i Oceanologii, Gdańsk 1995. 

[2] B. Furmanek, T. Kaczorowski, R. Bugalski, K. Bielawski, J. Bohdanowicz and A.J. Podhajska: Identification, 

characterization and purification of the lantibiotic staphylococcin T, a natural gallidermin variant. J. Appl. Microbiol. 

1999, 87, 856-866. 

[3] Zgłoszenie patentowe: R. Bugalski, A.J. Podhajska: Nowy szczep bakterii zawierający plazmid i wytwarzający 

substancje o charakterze antybiotycznym A1(21) 299566 (22) 93 07 01 6(51) C12N 1/20. 

15

IMMUNO-CHROMATOGRAFIA - PRZEGLĄD ZASTOSOWAŃ, 

STOSOWANYCH IMMUNO-SORBENTÓW I METOD IMMOBILIZACJI 

Krystyna GRYGORYSHYN 1 , Marcin M. KAMIŃSKI 2 , Grzegorz BOCZKAJ 1 , 

Mariusz JASZCZOŁT 1 , Marian KAMIŃSKI 1* , 

/chromatografia powinowactwa (AC), chromatografia immuno-powinowactwa 

(IAC), przeciwciała monoklonalne, przeciwciała poliklonalne, immobilizacja, 

reaktywacja sorbentu/ 


ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * markamin@pg.gda.pl, 

2 Krebs-Forschung Zentrum, Heidelberg, D, m.kaminski@dkfz.de 

Szczególna selektywność, a często wręcz, wysoka specyficzność rozdzielania 

z wykorzystaniem chromatografii powinowactwa (Affinity Chromatography (AC)), powoduje, że ta 

technika, znajduje szerokie zastosowanie do oczyszczania określonych peptydów i białek, 

szczególnie enzymów, w skali preparatywnej, a także procesowej. Z wykorzystaniem specjalnie 

przygotowanych sorbentów warstwowych (core surface paricles (CSP)), o ferromagnetycznym 

rdzeniu, może być także stosowana jako technika specyficznej sorpcji służąca do wyodrębniania 

z przestrzeni bio-rektora, określonych produktów bio-technologii. Chromatografia immunopowinowactwa 

(IAC) jest odmianą chromatografii powinowactwa o najwyższej specyficzności. 

W pracy, na tle ogólnych zasad przygotowania sorbentu i dokonywania rozdzielania oraz 

regeneracji powierzchni sorpcyjnej w chromatografii powinowactwa, zostały przedstawione 

techniki „unieruchamiania” (immobilizacji) przeciwciał na powierzchni nośnika. Dokonano 

przeglądu najczęściej stosowanych w tym celu nośników oraz metod unieruchamiania przeciwciał 

na powierzchni szeroko porowatego „immobilizatora” z zachowaniem specyficznej aktywności 

powierzchni sorpcyjnej. Umiejętność zastosowania warunków zapewniających wysoką aktywność 

immobilizowanych makromolekuł, ma największy wpływa na uzyskiwanie wysokiej specyficzności 

otrzymanego w ten sposób sorbentu. Ogromne znaczenie posiada też umiejętność doboru 

optymalnych warunków „odszczepiania” sorbatu, a następnie, odtwarzania jego aktywności 

sorpcyjnej. 

Przedstawiono przykłady najważniejszych zastosowań poszczególnych odmian 

chromatografii powinowactwa oraz immuno-powinowactwa, do otrzymywania określonych 

peptydów lub białek w skali preparatywnej lub procesowej. Przedstawiono też perspektywy 

dalszego rozwoju różnych odmian chromatografii powinowactwa, w tym szczególnie, 

chromatografii immuno-powinowactwa. 

16

EXTRACTION STUDY OF SPIRULINA AND HERB DYES 

FROM SELECTED PHARMACEUTICAL FORMULATIONS 

AND FOOD PRODUCTS 

Magdalena B. ZARZYCKA a , Paweł K. ZARZYCKI a , Vicki L. CLIFTON b , 

Jerzy ADAMSKI c , Bronisław K. GŁÓD d 

/Stosowana w pracy technika rozdzielania: micro-TLC/ 

a Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, Koszalin 

University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland. 

b The Robinson Institute, School of Paediatrics and Reproductive Health, Lyell MCEwin Hospital, University 

of Adelaide, Haydown Rd, Elizabethvale 5112 SA, Australia. 

c Helmholtz Zentrum Muenchen, Institute of Experimental Genetics, Genome Analysis Center, Ingolstaedter 

Landstr.1, 85764 Neuherberg, Germany. 

d Department of Analytical Chemistry, Institute of Chemistry, Faculty of Science, University of Podlasie, 

3 Maja 54, 08–110 Siedlce, Poland. 

This work is continuation of our research focusing on development of micro-TLC platform 

for the fast analysis of low-molecular mass compounds from spirulina samples [1-5]. Based on our 

previous research examining the fractionation of spirulina dyes using number of water and organic 

liquids, in this study the target compounds were extracted using three relatively low-parachor 

liquids: methanol, acetone and tetrahydrofuran. We analyzed a number of the spirulina samples, 

which were originated from pharmaceutical formulations and food products as well as rich in 

chlorophyll dyes herb samples used as the reference materials. Quantitative data derived from 

micro-plates under visible light conditions and after iodine staining were explored using simple 

chemometrics tools including cluster analysis and principal components analysis (PCA). Using this 

method we could easily distinguish genuine spirulina and non-spirulina samples (Figure 1) as well 

as fresh from expired commercial products. It has been found that comparison of the PCA patterns 

derived from different extraction liquids can be usefull for preliminary chemotaxonomic 

classification of the samples investigated. Described approach allows non-expensive fractionation 

of target substances including cyanobacteria pigments in raw biological or environmental samples. 

Due to the low consumption of the mobile phase, micro-TLC method can be considered as 

environmentally friendly and green chemistry analytical tool. 

Figure 1. Principal component plots showing relationships between samples investigated with respect to 1, 2 

and 3 factor scores, using methanol, acetone and tetrahydrofurane extraction liquids. Objects marked as 

black balls correspond to genuine spirulina products. 

References 

[1] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, J. AOAC Int. 91 (2008) 1196. [2] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, B. K. Głód, 

PAK, 55 (2009) 276. [3] P. K. Zarzycki, M. B. Zarzycka, M. M. Ślączka, V. L. Clifton, Anal. Bioanal. Chem. 397 

(2010) 905. [4] P. K. Zarzycki, M. M. Ślączka, M. B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M. J. Baran, Anal. Chim. Acta, 688 

(2011) 168. [5] P.K. Zarzycki, M.B. Zarzycka, V.L. Clifton, J. Adamski, B.K. Głód, J. Chromatogr A. In press. 

17

NOWE METODYKI OZNACZANIA DODATKÓW DO PALIW 

SILNIKOWYCH Z ZASTOSOWANIEM ROZDZIELANIA 

WIELOWYMIAROWEGO LC-GC 

Grzegorz BOCZKAJ 1 , Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI 2 

/wysokosprawna chromatografia cieczowa, chromatografia gazowa/ 

Politechnika Gdańska, Wydział Chemiczny, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, 

Ul. G. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, 

e-mail:grzegorz.boczkaj@gmail.com 1 , mknkj@chem.pg.gda.pl 2 

W pracy przedstawiono wyniki badań nad opracowaniem metodyki oznaczania wybranych 

dodatków „myjących” w paliwie do silników diesla. Porównano metodyki jednoetapowe 

z wykorzystaniem chromatografii gazowej z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (GC-FID) lub 

ze spektrometrem mas (GC-MS) oraz wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detektorem UV 

z matrycą fotodiodową (HPLC-UV-DAD), z metodykami dwuetapowymi, w których do wstępnej 

izolacji składników dodatku zastosowano wysokosprawną chromatografię cieczową w normalnym 

układzie faz (NP-HPLC). Frakcję dodatku zbierano z wykorzystaniem elucji normalnej, albo 

z zastosowaniem przepływu zwrotnego eluentu w kolumnie (eluent back-flush (EBF)). Oznaczeń 

końcowych dokonywano z zastosowaniem techniki GC-FID oraz GC-MS. 

Badania wykazały, że nie ma możliwości oznaczania dodatków wybranych do badań 

z zastosowaniem metodyk jednoetapowych – tj. z zastosowaniem wyłącznie HPLC lub GC. 

Zastosowanie dwuetapowej procedury pozwala, natomiast, na uzyskiwanie powtarzalnych wyników 

oznaczeń, a wartości granicy oznaczalności (LOQ) wynoszą, w zależności od sposobu zbierania 

frakcji techniką HPLC, od 1,4 - 2,2 ppm (GC-MS w trybie SIM) oraz 9,6-24,0 ppm (GC-FID). 

W pracy porównano precyzję oraz dokładność, a także przedyskutowano możliwe błędy oznaczeń 

i niedoskonałości opracowanych metodyk. 

Słowa kluczowe: chromatografia cieczowa HPLC, chromatografia gazowa GC, przepływ zwrotny EBF, 

analityka naftowa, kontrola jakości, dodatki do paliw 

18

OPTYMALNE WARUNKI ROZDZIELANIA I IZOLACJI FLAWONOIDÓW 

I NAFTOCHINONÓW Z METANOLOWYCH EKSTRAKTÓW 

ROŚLINNYCH Z ZASTOSOWANIEM PREPARATYWNEJ 

CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ W ODWRÓCONYCH I NORMALNYCH 

UKŁADACH FAZ 

Anita SKRZYPCZAK 1 , Mariusz JASZCZOŁT 1 , Rafał BANASIUK 1 , 

Tycjan KOLANKO 1 , Aleksandra KRÓLICKA 2 , Marian KAMIŃSKI 1 

1 

Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska, 

ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, mknkj@chem.pg.gda.pl, 

2 

Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu 

Medycznego, Wydział Biotechnologii, ul. Kładki 24, 80-822 Gdańsk 

Preparatywna chromatografia cieczowa jest techniką rozdzielania i oczyszczania użytecznych 

ilości substancji z różnych skomplikowanych mieszanin. Po rozdzieleniu należy wykonać izolację 

składników ze stosunkowo rozcieńczonych frakcji eluatu. Czasem operacja wydzielania 

rozdzielonych składników z frakcji eluatu, może przebiegać w ten sposób, by to – dodatkowo – 

sprzyjało oczyszczaniu produktu. Szczególne znaczenie ma opracowanie procedur rozdzielania 

i otrzymywania o minimalnych kosztach jednostkowych, zwłaszcza, w skali procesowej. 

Praca prezentuje optymalne warunki rozdzielania i otrzymywania wybranych flawonoidów 

oraz naftochinonów z metanolowych ekstraktów roślin Dionaea muscipula, Drosera aliciae 

i Drosera capensis oraz Drosera binata hodowanych w warunkach in vitro. Zastosowano techniki 

chromatografii cieczowej w skali preparatywnej w odwróconych (RP-PLC (C18)) i normalnych 

(NP-PLC (SiO 2 , lub DIOL)) układach faz, dążąc do warunków przeładowania kolumny. 

Rozdzielanie i kolekcja frakcji, zawierających obie grupy metabolitów, może być wykonywane 

jedynie w odwróconych układach faz, z zastosowaniem elucji skokowej i etapu 

re-kondycjonowania aktywności sorpcyjnej kolumny. Jednak, selektywność rozdzielania 

naftochinonów jest niekorzystna, mimo ich wysokiej retencji. Do rozdzielenia naftochinonów 

zdecydowanie bardziej korzystne są warunki NP, niekorzystne dla flawonoidów, które, mimo 

zakwaszenia eluentu, charakteryzują się w warunkach NP bardzo asymetrycznymi pikami 

i niekorzystną selektywnością rozdzielania, szczególnie dla żelu krzemionkowego, jako fazy 

stacjonarnej. W ceku otrzymywania naftochinonów z ekstraktów metanolowych, pierwszym etapem 

rozdzielania powinna być ich ekstrakcja do cykloheksanu, a następnie - rozdzielanie w normalnych 

układach faz. Stosowanie elucji gradientowej jest niekorzystne w skali preparatywnej. Wiąże się 

to ze znacznymi kosztami odzysku składników eluentu, w porównaniu z warunkami elucji 

izokratycznej lub skokowej. 

19

APPLICATION OF MICRO-TLC PLATFORM FOR FRACTIONATION 

OF HIGHLY ORGANIC COMPOUNDS LOADED MATERIALS 

Paweł K. ZARZYCKI 

/Stosowana w pracy technika rozdzielania: micro-TLC, HPLC/ 

Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, 

Koszalin University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland 

The main scope of this communication is to summarize the latest research of our group 

concerning application of micro-thin-layer chromatography (micro-TLC) as a simple fractionation 

tool for fast screening of raw extracts derived from complex biological, pharmaceutical and 

environmental samples [1-5]. The problem of qualitative and quantitative determination of bioactive 

substances from highly organic compounds loaded materials will be discussed from practical point 

of view. Particularly, results of fractionation of complex matrices originated from food samples, 

birds’ feathers, fatty oils, milk components, fresh and hydrolyzed fish bile as well as soot residues 

in dust samples derived from biomass fuel and fossils home heating systems will be presented. 

Moreover, chemometric investigations based on micro-TLC involving fluorescence detection and/or 

PMA visualization of SPE extracts derived from surface water ecosystems and treated sewage water 

samples discharged by the municipal wastewater treatment plant will be reported in comparison 

with UV-DAD HPLC generated data [6, 7]. 

References: 

[1] M.J. Baran, P.K. Zarzycki, “Fast method for fractionation of lipids and related non-polar substances 

from birds’ feathers using thermostated micro-TLC”, Camera Separatoria, 3 (1) (2011) 221-227. 

[2] P.K. Zarzycki, M.M. Ślączka, M.B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M.J. Baran, T. Heese, B.K. Głód, “Fast 

separation and detection of main components in complex raw biological materials using temperaturecontrolled 

planar micro-chromatography (micro-TLC)”, Measurement Automation and Monitoring 

(Pomiary Automatyka Kontrola), 56 (4) (2010) 360-364. 

[3] P.K. Zarzycki, M.M Ślączka, M.B. Zarzycka, M.A. Bartoszuk E. Włodarczyk, M.J. Baran; 

“Temperature-controlled micro-TLC: a versatile green chemistry and fast analytical tool for separation 

and preliminary screening of steroids fraction from biological and environmental samples”, Journal of 

Steroids Biochemistry and Molecular Biology, (2011) DOI: 10.1016/j.jsbmb.2011.05.007. 

[4] P.K. Zarzycki, M.B. Zarzycka, V.L. Clifton, J. Adamski, B.K. Głód, “Low parachor solvents extraction 

and thermostated micro-TLC separation for fast screening and classification of spirulina from 

pharmaceutical formulations and food samples”, J. Chromatogr. A, 1218 (2011) 5694-5704. 

[5] P.K. Zarzycki, M.M. Ślączka, M.B. Zarzycka, E. Włodarczyk, M.J. Baran; “Application of micro-thinlayer 

chromatography as a simple fractionation tool for fast screening of raw extracts derived from 

complex biological, pharmaceutical and environmental samples”, Anal. Chim. Acta, 688 (2011) 

168-174. 

[6] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran, “Determination of endocrine disrupting compounds using 

temperature-dependent inclusion chromatography I. Optimization of separation protocol”, 

J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 7602-7611. 

[7] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran; “Determination of endocrine disrupting compounds using 

temperature-dependent inclusion chromatography II. Fast screening of free steroids and related lowmolecular-mass 

compounds fraction in the environmental samples derived from surface waters, treated 

and untreated sewage waters as well as activated sludge material”; J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 

7612-7622. 

20

WIELOWYMIAROWE ROZDZIELANIE ORAZ BEZ-KALIBRACYJNE 

OZNACZENIE SKŁADU ZŁOŻONYCH MIESZANIN SKŁADNIKÓW 

W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Marian KAMIŃSKI 1* , Marcin M. KAMIŃSKI 2 


ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl; 

2 Krebs-Forschung Zentrum, Heidelberg, Niemcy 

W pracy przedstawiono założenia i koncepcję, zależności matematyczne oraz praktyczną 

weryfikację - wykonaną na przykładach wybranych produktów technicznych, stanowiących 

mieszaniny wielu różnych składników o nieznanych wartościach współczynników kalibracyjnych - 

dla bez-kalibracyjnej procedury oznaczania składu wieloskładnikowych mieszanin o nieznanych 

składnikach, znajdujących się w mieszaninie w zawartościach nie-śladowych. Idea jest oparta na 

wykorzystaniu rozdzielania wielowymiarowego, z wykorzystaniem rozdzielania tej samej 

mieszaniny w co najmniej dwóch kolumnach o różnych wypełnieniach, z zastosowaniem 

co najmniej dwóch różnych eluentów i rozpuszczalników próbki w postaci eluentu oraz stosowania 

przepływu zwrotnego eluentu w dowolnej kolumnie. W konsekwencji, dla mieszaniny złożonej 

z N składników otrzymuje się co najmniej N równań liniowych z N niewiadomymi, z których każda 

oznacza zawartość innego składnika w badanej mieszaninie składników. Korzystnie jest uzyskać 

N+M (M>=1) równań z N – niewiadomymi oraz na tej podstawie dokonać w sposób iteracyjny 

minimalizacji wartości błędu oznaczenia zawartości poszczególnych N składników mieszaniny. 

Dodatkowo, do obliczania składu mieszaniny można wykorzystać koncepcję Synowiec’a, albo 

z wykorzystaniem rozdzielania z dwoma eluentami o różnych, znanych wartościach współczynnika 

załamania światła, albo poprzez zastąpienie drugiego eluentu, wzorcem wewnętrznym o znanej 

wartości współczynnika załamania światła. Można też, dodatkowo, wykorzystać znajomość 

wartości molowych absorbancji tych składników mieszaniny, dla których ta ich właściwość jest 

znana, a które są, albo rozdzielone w postaci odrębnych pików, albo są zupełnie nie rozdzielone. 

W pracy wykazano, że praktyczne wykorzystanie przedstawionej koncepcji, pozwala na 

poprawne określenie składu wieloskładnikowej mieszaniny, mimo nieznajomości wartości 

współczynników kalibracyjnych jej składników lub grup określonych składników. 

21

CHROMATOGRAFICZNE METODY ROZDZIELEŃ SKŁADNIKÓW 

CIECZY JONOWYCH 


/RP-HPLC, IC-HPLC, IP-HPLC i CE/ 

Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk 

piotr.stepnowski@chem.univ.gda.pl 

Ciecze jonowe to jedna z najbardziej obiecujących grup alternatywnych, nielotnych 

rozpuszczalników. Głównym zastosowaniem cieczy jonowych na skalę przemysłową staje się 

synteza organiczna, a zwłaszcza reakcje katalizowane przez metale przejściowe. Ciecze jonowe 

znalazły także zastosowanie w procesach biokatalitycznych. Hydrofobowe ciecze jonowe, mogą 

być również z powodzeniem wykorzystane jako rozpuszczalnik i elektrolit, wykazując szeroki 

zakres stabilności elektrochemicznej, dobre przewodnictwo, termiczną stabilność oraz trwałość. 

Udowodniono także przydatność cieczy jonowych jako elektrolitów w elektroforezie kapilarnej, 

modyfikatorów faz stałych w chromatografii gazowej i cieczowej, czy jako czynników 

maskujących wolne ugrupowania silanolowe w chromatografii cieczowej. Badania określające 

zagrożenia związane ze stosowaniem cieczy jonowych (toksyczność, ekotoksyczność, 

biodegradowalność, rozprzestrzenianie i uciążliwość w środowiska i in.) wymagają prostych 

i powtarzalnych technik analitycznych. Techniki te, nie tylko muszą być dostosowane do różnych 

matryc pochodzenia naturalnego ale również powinny umożliwiać oznaczanie tych związków na 

poziomie śladowym, przypominającym stężenia mogące występować we wcześniej eksponowanych 

układach biologicznych czy zanieczyszczonych próbkach środowiskowych. Dotychczas 

opracowane metody analizy kationów i anionów cieczy jonowych mają zastosowanie w badaniach 

matryc pochodzenia środowiskowego, biologicznego czy materiałowego. W analityce kationów 

cieczy jonowych stosuje się obecnie szereg technik separacyjnych zdolnych do rozdzielenia 

analizowanego czwartorzędowego kationu alkiloimidazoliowego lub alkilopirydyniowego 

od pozostałych związków, zarówno obdarzonych ładunkiem jak i obojętnych. Analizę kationów 

cieczy jonowych przeprowadza się wykorzystując wysokosprawną chromatografię cieczową 

w odwróconym układzie faz (RP-HPLC), chromatografię jonową (IC-HPLC) oraz jonowoasocjacyjną 

(IP-HPLC), a także elektroforezę kapilarną (CE). Analityka anionów przeprowadzana 

jest wyłącznie o chromatografię jonową (IC-HPLC) z detekcją konduktometryczną, przy czym 

opracowano metody zarówno z tłumieniem jak i bez tłumienia tła. Badana jest możliwość zatężania 

cieczy jonowych z wysoce rozcieńczonych roztworów wodnych, w których zastosowano metodę 

ekstrakcji do fazy stałej z użyciem złoża jonowymiennego, zbudowanego z polimerowego nośnika 

ze związanymi ugrupowaniami kwasu benzosulfonowego. W przypadku stałych próbek 

biologicznych i środowiskowych opracowano selektywną metodę izolacji cieczy jonowych 

polegającą na ekstrakcji mieszaninami kwasu fosforowego lub trifluorooctowego z nasyconymi 

roztworami soli amonowych. 

22

PROSTA METODYKA ROZDZIELANIA I OZNACZANIA SŁODZIKÓW 

I CUKRÓW W PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH Z ZASTOSOWANIEM 

TECHNIK WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ 

Paweł KWIATKOWSKI, Mariusz JASZCZOŁT, Marian KAMIŃSKI * 

/RP-HPLC, HILIC, RID, UV-VIS/DAD/ 


ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk, PL, * mknkj@chem.pg.gda.pl 

Produkty o obniżonej zawartości cukru wykazują wzrastający udział w produkcji środków 

spożywczych. Dodatkowo zwiększa się liczba produktów spożywczych, w których cukier naturalny 

został całkowicie zastąpiony przez inne substancje, pochodzenia naturalnego, lub syntetycznego, 

zwane słodzikami. Stosowanie półsyntetycznych i syntetycznych substancji słodzących stanowi 

alternatywę w stosunku do „klasycznych” substancji słodzących (węglowodanów), ze względu na 

ich niską kaloryczność, a jednocześnie wysoką „słodkość” (są od 100 do 1000 razy słodsze, niż 

sacharoza (zwana ostatnio – „cukrozą”) i wiele innych węglowodanów. Jednak słodziki wykazują 

również właściwości niekorzystne, do których można zaliczyć: występowanie ubocznych 

produktów syntezy oraz powstawanie w organizmie człowieka produktów będących wynikiem 

przemian metabolicznych, szczególnie słodzików syntetycznych. Z drugiej strony, ze względu na 

znacznie niższy koszt, słodziki bywają dodawane do produktów spożywczych zamiast cukru, co 

oznacza - w istocie - fałszowanie produktu. Z tych powodów szczególnie ważne jest dysponowanie 

prostymi metodami identyfikacji i oznaczania jednocześnie podstawowych cukrów stosowanych 

w przemyśle spożywczym, szczególnie sacharozy, a także glukozy i fruktozy, jak i głównych 

słodzików, dopuszczonych tam do stosowania. Korzystne by było dysponowanie także metodyką 

identyfikacji oraz oznaczania „ubocznych” składników powstających podczas syntezy głownie 

stosowanych słodzików. 

Praca stanowi pierwszą z serii prac dotyczących powyższej problematyki. Przedstawiono 

wyniki badań nad opracowaniem optymalnych warunków rozdzielania oraz oznaczania wybranych 

słodzików, dopuszczonych do stosowania na terenie RP oraz wybranych cukrów. Zastosowano 

rozdzielanie wielowymiarowe z elucją izokratyczną i technikę wysokosprawnej chromatografii 

cieczowej w warunkach odwróconych układów faz (RP-HPLC) oraz z zastosowaniem oddziaływań 

hydrofilowych (HILIC), w połączeniu z detekcją refraktometryczną (RID) oraz 

spektrofotometryczną (UV-VIS/DAD). W warunkach odwróconych układów niemożliwe jest 

rozdzielanie i oznaczanie poli-oli, którymi są niektóre słodziki, a także cukrów. Natomiast, 

w warunkach oddziaływań hydrofilowych (HILIC), z elucją izokratyczną i z zastosowaniem 

przepływu zwrotnego eluentu w kolumnie ulegają rozdzieleniu w satysfakcjonującym stopniu 

wszystkie badane substancje. słodzące. Dzięki zastosowaniu prostego i mało kosztownego detektora 

RID, można je następnie oznaczyć. 

23

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA MIGRACJĘ IZOMERÓW OPTYCZNYCH 

ROZDZIELANYCH METODĄ ELEKTROCHROMATOGRAFII 

PLANARNEJ CIŚNIENIOWEJ (PPEC) 

W ODWRÓCONYM UKŁADZIE FAZ 

Beata POLAK 

Zakład Chemii Fizycznej, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej, 

Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Chodźki 4a, 20-093 Lublin; 

e-mail: beata.polak@umlub.pl 

Enancjomery są grupą izomerów o takiej samej budowie ilościowej i jakościowej. Różnią się 

jedynie przestrzennym rozmieszczeniem grup funkcyjnych występujących w ich cząsteczkach. 

Ta cecha cząsteczki powoduje odmienny sposób oddziaływania poszczególnych enancjomerów 

ze środowiskiem wykazującym podobne właściwości. Za takie środowisko można uważać każdy 

żywy organizm. Można, więc spotkać się ze różnicowaną reakcją organizmu na poszczególne 

enancjomery. Z tego względu izolacja i dokładne badanie poszczególnych enancjomerów jest 

koniecznością. 

Jedną z metod służących do tego celu jest elektrochromatografia planarna ciśnieniowa 

(PPEC). W tej metodzie przepływ fazy ruchomej względem fazy stacjonarnej odbywa się dzięki 

procesowi elektroosmozy, zaś migracja stref różnych substancji jest wywołana połączeniem 

efektów elektroforetycznego i podziału pomiędzy dwie fazy. Dzięki takiemu połączeniu, nowa 

technika zyskała wiele zalet. Należą do nich między innymi zwiększenie sprawności układu 

i znaczne skrócenie czasu trwania eksperymentu. Zalety te są również wykorzystywane podczas 

rozdzielania enancjomerów. Sam mechanizm chiralnego różnicowania poszczególnych par 

enancjomerów polega na utworzeniu połączeń diastereoizomerycznych z chiralnym selektorem. 

Takie diastereoizomery powstawać mogą podczas procesu chromatograficznego (metoda 

bezpośrednia) lub też przed procesem chromatograficznym (metoda pośrednia). Każdy 

z diastereoizomerów cechuje się inną szybkością migracji w układzie i w ten sposób dochodzi do 

ich rozdzielania. Na przykładzie rozdzielania enancjomerów, obydwoma przedstawionymi powyżej 

sposobami, zostaną omówione czynniki wpływające na migrację stref substancji w PPEC. Można je 

podzielić na dwie grupy. Do pierwszej należą, związane z fazą ruchomą, takie jak pH, stężenie 

i rodzaj zastosowanego buforu, czy rodzaj i stężenie czynnika organicznego w wodno-organicznej 

fazie ruchomej. Natomiast drugą grupę stanowią czynniki związane z warunkami prowadzenia 

eksperymentu. Są nimi różnica potencjałów przykładana do elektrod; czas trwania eksperymentu 

czy temperatura układu separacyjnego. 

24

BADANIA EMISJI LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH 

Z ASFALTÓW DROGOWYCH Z WYKORZYSTANIEM TECHNIKI 

DYNAMICZNEJ ANALIZY FAZY NAD-POWIERZCHNIOWEJ 

I CHROMATOGRAFII GAZOWEJ I SPEKTROMETRII MAS 

Grzegorz BOCZKAJ 1 , Marian KAMIŃSKI 2 

/dynamiczna analiza fazy nad-powierzchniowej, chromatografia gazowa/ 

Politechnika Gdańska, Wydział Chemiczny, Katedra Inżynierii Chemicznej i Procesowej, 

ul. G. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk, 

e-mail:grzegorz.boczkaj@gmail.com 1 ; mknkj@chem.pg.gda.pl 2 

Asfalty drogowe pochodzenia naftowego są wytwarzane z pozostałości z destylacji 

próżniowej ropy naftowej w procesie tzw. „oksydacji”. Częściowy kraking termiczny mający 

miejsce na etapie destylacji próżniowej oraz w procesie utleniania (oksydacji) pozostałości 

próżniowej, prowadzi do powstania lotnych związków organicznych częściowo rozpuszczających 

się w finalnym produkcie, tzw., asfalcie. Podczas dalszego wykorzystania asfaltu, tak na etapie jego 

ekspedycji, jak również, budowy dróg, ma miejsce częściowe uwalnianie rozpuszczonych w niej 

lotnych związków organicznych (LZO) z gorącej masy bitumicznej. Od wielu lat prowadzone są 

badania nad oceną oddziaływania budowy dróg asfaltowych na środowisko, w tym głównie, na 

zdrowie ludzi pracujących podczas budowy. Bada się głównie emisję wielopierścieniowych 

węglowodorów aromatycznych (WWA). Nie oznacza się zawartości LZO, a także mgły asfaltowej 

w powietrzu, którym oddychają pracownicy, ani emisji tych substancji do otoczenia. Ze względu na 

wysoką złowonność emitowanych składników, a także ich toksyczność, konieczne jest opracowanie 

standardowych procedur oznaczania wielkości emisji LZO, w tym, kluczowych grup lotnych 

związków organicznych tj. związków chemicznych z grupy BTX, pirydyny i jej pochodnych, i 

innych, a także zbadanie charakterystyki granulometrycznej i stężenia mgły asfaltowej. 

W pracy przedstawiono wyniki badań nad składem fazy lotnej w powietrzu nad powierzchnią 

lustra gorących asfaltów drogowych. Porównano zawartość zidentyfikowanych związków 

chemicznych w fazie nad-powierzchniowej czterech próbek mas bitumicznych, tzn., tzw. 

pozostałości próżniowej oraz trzech asfaltów utlenionych o różnym stopniu przetworzenia. Wyniki 

badań wykazały znaczne różnice w składzie oraz zawartości LZO dla tych produktów. Największą 

grupę związków powstałych w wyniku krakingu termicznego stanowią olefiny i węglowodory 

aromatyczne, jednak, w procesie tzw. „oksydacji” powstają z nich alkohole i kolejno, związki 

karbonylowe i karboksylowe – aldehydy i ketony oraz lotne kwasy organiczne. W fazie lotnej 

zidentyfikowano także ważne, z punktu widzenia oceny toksyczności oparów asfaltu, związki 

aromatyczne, tzn., benzen, toluen oraz 4-etylo-1,2-dimetylo-benzen. 

Słowa kluczowe: asfalty, lotne związki organiczne (LZO), dynamiczna analiza fazy nadpowierzchniowej 

(DHS), chromatografia gazowa (GC), spektrometria mas (MS) 

25

SPRZĘŻENIE CHROMATOGRAFII PLANARNEJ 

Z SPEKTROMETRIĄ MAS 

Anna KLIMEK-TUREK * , Tadeusz H. DZIDO 

Zakład Chemii Fizycznej Katedry Chemii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, 

ul. Chodźki 4A, 20-093 Lublin, * e-mail: anna.klimek@umlub.pl 

Chromatografia planarna / cienkowarstwowa (TLC) jest techniką chromatograficzną, która 

posiada ugruntowane zastosowanie w wielu laboratoriach. Możliwość analizowania wielu próbek 

jednocześnie, brak konieczności wstępnego oczyszczania analizowanych związków, oszczędność 

rozpuszczalników, prostota wykonania analizy oraz niższe koszty w porównaniu do cieczowej 

chromatografii kolumnowej czynią z chromatografii planarnej metodę cieszącą się wciąż 

niesłabnącym zainteresowaniem [1-2]. Według szacunkowych obliczeń chromatografia 

cienkowarstwowa jest stosowana m.in. w następujących dziedzinach: w farmacji- ok. 30%, 

biochemii i medycynie- ok. 25%, analizie zanieczyszczeń środowiska- ok. 15%, analizie żywności- 

ok. 10% oraz w analizie związków nieorganicznych – ok. 5% [3]. Stosuje się ją średnio w 75% 

ogólnej liczby analiz opracowanych w różnych Farmakopeach. Sprzężenie chromatografii planarnej 

z jednym z najbardziej efektywnych narzędzi analitycznych jakim jest spektrometria mas (MS), 

daje tej technice ogromne możliwości związane z bezpośrednią analizą związków. Wiąże się to 

jednak z koniecznością pokonania wielu problemów związanych, przede wszystkim, 

z przeniesieniem próbki analitu z płytki do spektrometru. Na dzień dzisiejszy wiele różnych technik 

łączenia TLC z MS jest opisanych w literaturze [4]. Ze względu na operacje związane 

z przeniesieniem próbki, można je podzielić na dwie grupy: metody pośrednie, w których próbka 

jest zdrapywana lub ekstrahowana z płytki chromatograficznej, a następnie przenoszona do źródła 

jonów oraz metody bezpośrednie, w których strefy rozdzielanych substancji z płytki 

chromatograficznej są kierowane wprost do spektrometru mas. Metody bezpośrednie mogą być 

prowadzone w próżni oraz pod ciśnieniem atmosferycznym. W prezentacji zostaną omówione 

najnowocześniejsze techniki łączenia chromatografii cienkowarstwowej ze spektrometrią mas, 

a także perspektywy tej metody, szczególnie w świetle możliwości połączenia jej 

z elektrochromatografią planarną. 

Literatura: 

1. J. Sherma, B. Fried, Handbook of Thin Layer Chromatography, Marcel Dekker, New York, 2003. 

2. P. E. Wall: Thin Layer Chromatography: A Modern Practical Approach, Springer-Verlsag, RSC, 

Cambridge, 2006. 

3. Z. Witkiewicz, Podstawy chromatografii, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000. 

4. S.Ch Chenga, M.Z. Huangb, J. Shiea, J. Chromatogr. A, 1218 (2011) 2700-2711. 

26


27

ANALIZA PORÓWNAWCZA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI 

W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM GARNELI CRANGON CRANGON 

W SEZONIE LETNIM W CYKLU DWUROCZNYM 

Adriana MIKA 1,2 , Marek GOŁĘBIOWSKI 3 , Edward SKORKOWSKI 1 , 

Piotr STEPNOWSKI 2 

/HPLC-LLSD, GC-MS, MALDI-TOF/MS/ 

1 Wydział Biologii, Uniwersytet Gdański, Stacja Biologiczna, ul. Ornitologów 26, 80-680 Gdańsk, 

skorkows@biotech.univ.gda.pl 

2 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Katedra Analizy Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, 

kas@chem.univ.gda.pl 

3 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, Pracownia Chemometrii Środowiska, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, 

goleb@chem.univ.gda.pl 

O różnorodności wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w tym niezbędnych 

nienasyconych kwasów (NNKT) i steroli decydują czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne 

i geograficzne. Należą do nich: dostępność pokarmu powiązana z sezonem i warunkami 

klimatycznymi, w tym z pogodą, temperaturą wody i miejscem bytowania. Znaczna ilość NNKT 

omega - 3 i steroli pochodzi ze świeżej materii organicznej czerpanej z fitoplanktonu z toni wodnej, 

w kwasy omega – 6 obfitują algi i nadbrzeżna roślinność, natomiast detrytus, składowany w części 

przydennej, dostarcza nasyconych kwasów tłuszczowych [1]. Wzrost czasu nasłonecznienia wody 

powoduje zwiększenie ilości kwasów nasyconych w stosunku do wielonienasyconych [2]. Typ 

analizowanej tkanki decyduje również o rodzaju i ilościach NNKT. Najwięcej niezbędnych kwasów 

tłuszczowych i steroli zawiera tkanka mięśniowa z powodu dużego powinowactwa do gromadzenia 

tego typu związków lipidowych w postaci fosfolipidów. Ponadto fosfolipidy obfitujące w NNKT są 

główną składową błon komórkowych. Wysokie stężenie NNKT u organizmów w słonej wodzie 

morskiej wpływa na przetrwanie i tolerancję w zmianach zasolenia u skorupiaków. Obecność tych 

kwasów modyfikuje przepuszczalność błony komórkowej i kształtuje działalność pompy potasowosodowej, 

jako niezbędny osmoregulatorowy mechanizm [3]. 

Latem 2008 profil kwasów tłuszczowych zawierał kwasy od C 10 do C 18 , zarówno we frakcji 

triacylogliceroli (TAG), jak i wolnych kwasów tłuszczowych (FFA), zaś frakcja lipidów polarnych 

(fosfolipidy) przeanalizowana techniką GC-MS obejmowała kwasy od C 14 do C 18 . Dopiero 

zastosowanie metody MALDI-TOF/MS uwidoczniło duże zróżnicowanie frakcji FA łącznie 

z kwasami n-3 i n-6 oraz z ich prekursorami - kwasem α-linolenowym 18:3n-3 (ALA) i linolowym 

18:2n-6 (LA). Frakcja TAG latem 2009 była niemal identyczna, jednak istotne zmiany odnotowano 

w grupie FFA. Zidentyfikowano kwasy 20:5 (EPA) i 22:6 (DHA) należące do rodziny n-3 oraz 

kwas 20:4 (AA), będący przedstawicielem grupy n-6. Pomijając kwas palmitynowy C 16:0 , który 

dominował w każdej frakcji lipidów, te dwa przedstawiciele kwasów n-3 dominowały w całym 

profilu kwasów tłuszczowych latem 2009, przyjmując wartości 276 mg*g -1 dla EPA i 69 mg*g -1 dla 

DHA. W podtypie Crustacea zostało określonych 16 steroli, wszystkie pochodzenia roślinnego [4]. 

Cholesterol, którego ilości kształtują się w granicach 90-95%, jest prekursorem hormonów 

płciowych oraz hormonów lnienia i jest niezbędny dla wzrostu i przeżycia skorupiaków. W sezonie 

letnim 2008 prócz cholesterolu, który stanowił prawie 95%, zidentyfikowano desmosterol 

i kampesterol w ilościach po 2,7%. Rok później liczba zidentyfikowanych steroli wzrosła do 11. 

Cholesterol stanowił 60% wszystkich steroli, a drugim najbardziej licznym sterolem był 22- 

dehydrocholesterol. 

[1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109–118 

[2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527–529 

[3] Maazouzi C., (2007), Comp Biochem Phys A, 147, 868–875 

[4] Kanazawa A. ,(2001), Fish Sci, 67, 997–1007 

28

PROFIL KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W MIĘŚNIU ODWŁOKOWYM 

GARNELI BAŁTYCKIEJ CRANGON CRANGON Z UZWGLĘDNIENIEM 

KWASU EPA I DHA W CYKLU ROCZNYM 










Analiza profilu kwasów tłuszczowych obejmowała 4 sezony. Wykazano duże zróżnicowanie 

ilościowe i jakościowe w obrębie każdej z analizowanych frakcji lipidów. Techniką użytą 

do separacji tej niezwykle bogatej grupy związków była HPLC-LLSD, w wyniku której uzyskano 

takie grupy jak triacyloglicerole (TAG), wolne kwasy tłuszczowe (FFA), sterole oraz lipidy polarne 

(fosfolipidy). Grupę FFA i sterole poddano spochodnieniu za pomocą mieszaniny sililującej 

BSTFA:TMCS (99:1), zaś frakcję TAG i fosfolipidów procesowi estryfikacji. Tak przygotowane 

próbki materiału biologicznego poddano analizie GC-MS. Celem potwierdzenia lipidów polarnych 

oraz szerszej identyfikacji ich przedstawicieli użyto techniki MALDI-TOF/MS. Materiałem 

badawczym był mięsień odwłokowy (abdomen) Crangon crangon, garnela bałtycka. Według wielu 

autorów największym bogactwem NNKT są ryby i owoce morza, dlatego celem pracy było 

przeanalizowanie jakościowe i ilościowe profilu kwasów tłuszczowych. Ponadto z powodu dużego 

zainteresowania kwasami tłuszczowymi (FA) zarówno nasyconymi, jak i nienasyconymi, a pośród 

nich kwasami należącymi do rodzin omega-3 i omega-6 (NNKT) kolejnym zadaniem było ustalenie 

zmienności sezonowej FA w poszczególnych frakcjach lipidów w ciągu roku. Czynniki takie jak 

dostępność pokarmu powiązana z sezonem oraz pogoda, temperatura wody, miejsce bytowania, 

czas nasłonecznienia wody, jak również typ analizowanej tkanki, wywierały znaczny wpływ na 

zróżnicowanie lipidów w cyklu rocznym [1-2]. 

W okresie wiosny odnotowano największe ilości lipidów, 32,2 mg*g -1 mokrej masy tkanki, 

a pośród nich frakcja FFA wynosiła 20,3 mg wolnych kwasów tłuszczowych*g -1 mokrej masy 

tkanki mięśniowej. Sezon później, latem 2009 ilość lipidów kształtowała się w granicach 7 mg*g -1 

mokrej masy tkanki, zaś ilość odnotowanych FFA wynosiła 1,34 mg*g -1 . Zanotowano znacznie 

mniej kwasów tłuszczowych zarówno we frakcji TAG, FFA jak również pośród fosfolipidów. Ilości 

NNKT, kwasu EPA (20:5n-3) zmniejszyły się z 276 mg mg*g -1 (wiosna) na 224 mg*g -1 (lato). 

Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku kwasu AA (20:4n-6) należącego do konkurencyjnej 

rodziny kwasów omega - 6. Nastąpiła zmiana ilości z 9,9 mg*g -1 na 22 mg*g -1 . Wzrost niezbędnych 

nienasyconych kwasów tłuszczowych koreluje z cyklem rozwojowym garneli bałtyckiej - w okresie 

wiosny i lata wpływa na rozwój i wzrost młodych stadiów larwalnych [1], stąd wartości NNKT 

powinny być najwyższe, a wahania wartości lipidów i poszczególnych frakcji uzasadnione są 

właśnie zużyciem kwasów tłuszczowych na wymienione procesy. Potwierdzeniem tego są analizy 

z okresu zimy, kiedy to profil FA był bardzo ubogi, a kwasów AA, EPA i DHA nie odnotowano. 

Potwierdza to fakt, iż najniższe wskazania składników energetycznych i tym samym najniższe 

wskazania energii notowane są w okresie listopad - marzec [3]. 

[1] Abad M., (1995), Comp Biochem Phys C, 110,109–118. 

[2] Kasai T., (2004), Fisheries Sci, 70, 527–529. 

[3] Campos J., (2009), J Sea Res, 62 (2009) 106–113. 

29

RÓŻNORODNOŚĆ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I STEROLI 

ZIDENTYFIKOWANYCH W TKANKACH MIĘKKICH CLUPEA 

HARENGUS METODĄ GC-MS I MALDI-TOF/MS 










W komórce cholesterol używany jest jako ważny budulec przy jej regeneracji oraz pomaga 

w podtrzymaniu jej życiowych funkcji. Receptory, które znajdują się na powierzchni ściany 

komórkowej kontrolują dostarczanie cholesterolu w zależności od zapotrzebowania komórki. 

Cholesterol utrzymuje płynność błony komórkowej, jak również jest prekursorem hormonów 

steroidowych. Sterole takie jak 22-dehydrocholesterol, brassikasterol, ergosterol i izofukosterol są 

niezbędne dla narybku do dalszego wzrostu [1]. Z kolei kwasy nasycone stanowią główne źródła 

energii niezbędnej do wzrostu ryb i tworzenia ikry u samic, wielonienasycone kwasy są zaś źródłem 

energii w procesie reprodukcji i rozwoju gonad. Pobudzają wzrost ryby i wpływają na utrzymanie 

błony komórkowej oraz na jej funkcje. Kwas arachidonowy, AA (20-4n-6) mimo, iż ma podobne 

znaczenie biologicznie jak EPA (20:5n-3) i DHA (22:6n-3), często u ryb jest pomijany, 

prawdopodobnie z powodu niskich zawartości w organizmie, w przeciwieństwie do ssaków. AA ma 

istotny wpływ na różne funkcje fizjologiczne, w tym na osmoregulację, funkcję układu sercowonaczyniowego 

i funkcjonowania systemów układu rozrodczego [2]. 

Ryby stanowią główny magazyn niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych dla 

inhibicji chorób sercowo-naczyniowych i neurodegeneracyjnych. Na rynku istnieje wiele 

suplementów kwasów omega-3 i omega-6, jednak według naukowców kwasy te są lepiej 

przyswajalne bezpośrednio z ryb, pomimo, iż w suplemencie diety notuje się większe ilości 

kwasów EPA i DHA. Ryba zawiera kwasy n-3 i n-6 w postaci triacylogliceroli, które w tej postaci 

mogą być przyswajane przez organizm, zaś oleje rybne obfitują w estry etylowe tych kwasów [3]. 

Celem pracy było określenie różnorodności kwasów tłuszczowych w poszczególnych 

tkankach, zarówno w mięśniu, tak chętnie spożywanym, wątrobie, gdzie zachodzi proces 

lipogenezy de novo, jak również w plemnikach i płynu nasiennym, na które to rozwój mają duży 

wpływ wszystkie wymienione kwasy. W każdej tkance, prócz płynu nasiennego, dominowała 

frakcja kwasów tłuszczowych. W mięśniu odnotowano największe ilości steroli i NNKT. Pomimo 

procesu lipogenezy zachodzącego w wątrobie, cechowała się ona mniejszym zróżnicowaniem 

ilościowym i jakościowym kwasów tł., natomiast wyodrębniono z niej aż 10 steroli. W pozostałych 

tkankach w granicach 100 % dominował cholesterol. Metodą MALDI-TOF/MS zidentyfikowano 

polarne lipidy, a pośród nich fosfolipidy, które w największym stopniu magazynują 

wielonienasycone kwasy tłuszczowe [4]. Profil FA zawierał kwasy od C 10:0 (płyn nasienny) do C 24:1 

(wszystkie analizowane tkanki). Zarówno w profilu kwasów tłuszczowych wyznaczonym techniką 

GC-MS jak i MALDI-TOF/MS dominowały kwasy EPA i DHA. Zgodnie z literaturą kwas AA 

przyjmował nawet 10-krotnie niższe wartości w porównaniu z kwasami omega-3. 

[1] Kanazawa A., (2001), Fish Sci, 67, 997–1007. 

[2] Huynh M., (2007), Comp Biochem Phys B, 146, 504–511. 

[3] Elvevoll E.O., (2006), Lipids, 41, 1109-1114. 

[4] Limbourn A.J., (2009), Comp Biochem Phys B, 152, 292-298. 

30

BADANIA NAD SELEKTYWNOŚCIĄ ROZDZIELENIA 

WYBRANYCH FENOLOKWASÓW W UKŁADACH RP HPLC 

Z RÓŻNYMI ADSORBENTAMI I MODYFIKATORAMI ELUENTU 

Beata MISIOŁEK * , Anna KLIMEK-TUREK, Tadeusz H. DZIDO 

Zakład Chemii Fizycznej, Katedra Chemii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, 

ul. Chodźki 4a, 20- 093 Lublin, 

* e-mail: beata.misiolek@gmail.com 

Fenolokwasy, wtórne metabolity roślin wyższych, są hydroksylowymi pochodnymi kwasu 

benzoesowego i cynamonowego. Źródłem tych związków są głównie owoce i warzywa. Substancje 

te odgrywają kluczową rolę w procesach biologicznych roślin oraz, dzięki właściwościom 

antyoksydacyjnym, w ochronie zdrowia człowieka. Fenolokwasy przyczyniają się do usuwania 

wolnych rodników, chelatowania jonów metali, a także przeciwdziałają chorobie wieńcowej, 

nowotworom, stanom zapalnym oraz cukrzycy. 

W związku z tak istotnym znaczeniem fenolokwasów, ważne jest ich właściwe oznaczanie, 

które najczęściej wykonuje się metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej w odwróconym 

układzie faz. 

W poprzednich publikacjach prezentowaliśmy wpływ organicznego składnika fazy ruchomej 

na selektywność rozdzielenia węglowodorów aromatycznych z polarnymi grupami [1, 2] oraz 

fenolokwasów [3] dla odwróconego układu faz chromatografii cieczowej z jednym rodzajem 

adsorbentu, typu C-18. Badania wykazały wyraźną zależność zmian selektywności rozdzielenia od 

rodzaju modyfikatora (metanol, acetonitryl, tetrahydrofuran) w wodnej fazie ruchomej. Do 

wyjaśniania tych zmian zostało zastosowane podejście, które uwzględnia oddziaływania 

międzycząsteczkowe substancji tylko ze składnikami adsorpcyjnej warstwy fazy stacjonarnej. 

W tej prezentacji chcielibyśmy przedstawić przydatność wspomnianego podejścia do 

wyjaśniania zmian selektywności rozdzielenia substancji dla układów z adsorbentami niepolarnymi, 

różniącymi się długością łańcuchów alifatycznych. 

Literatura: 

[1] T.H. Dzido, H. Engelhardt, Chromatographia, 1994, 39, 51-61. 

[2] T.H. Dzido, T.E. Kossowski, D. Matosiuk, J. Chromatogr. A, 2002, 947, 167-183. 

[3] A. Klimek- Turek, T.H. Dzido, H. Engelhardt, LC- GC Europe, 2008, 21, 33-42. 

31

ZASTOSOWANIE GC I GC/MS DO ANALIZY JAKOŚCIOWEJ 

I ILOŚCIOWEJ MONO- I DISACHARYDÓW W PRÓBKACH 

BIOLOGICZNYCH 

Monika PASZKIEWICZ 1* , Marek GOŁĘBIOWSKI 1 , Dorota WIRKUS 1 , 

Radosław OWCZUK 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 

/GC, GC-MS/ 

1 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk, 

2 Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym, Gdański Uniwersytet Medyczny, 

ul. Dębinki 7, 80-211 Gdańsk 

* e-mail: monika55@chem.univ.gda.pl 

Bariera jelitowa oddziela jałowe tkanki jamy brzusznej od treści przewodu pokarmowego, 

który jest fizjologicznie skolonizowany przez niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania ustroju 

florę bakteryjną. Zabiegi operacyjne z zakresu chirurgii naczyniowej przeprowadzane w obrębie 

jamy brzusznej związane są bardzo często z koniecznością zaciśnięcia tętnicy głównej. Zamknięcie 

światła aorty prowadzi do szeregu zmian hemodynamicznych oraz zaburzeń perfuzji narządów 

zlokalizowanych w jamie brzusznej. Bardzo niewiele jest danych, które pozwoliłyby na określenie 

czy towarzyszące zaciśnięciu aorty zmiany perfuzji jelit mogą skutkować zaburzeniami ich 

czynności. Otwarte pozostaje pytanie, czy stosowanie do zabiegów na tętnicy głównej znieczulenia 

zewnątrzoponowego, będzie miało korzystne następstwa u chorych z potencjalnym upośledzeniem 

czynności bariery jelitowej związanym z zakładaniem zacisku na tętnicę główną. 

Diagnostyka przepuszczalności jelitowej oparta jest na pomiarze stężenia w moczu wcześniej 

spożytych substancji, które mają pewne właściwe cechy związane z ich wchłanianiem a nie są 

metabolizowane w organizmie. Zastosowanie odpowiedniej kombinacji mono- i disacharydów 

umożliwia ocenę stopnia nasilenia uszkodzeń jelita a także ich lokalizację. Do analizy jakościowej 

i ilościowej cukrów wydalonych z moczem, ze względu na odpowiednią selektywność i czułość, 

wykorzystuje się techniki chromatograficzne, takie jak HPLC i GC. Wymagają one odpowiedniego 

oczyszczenia próbki oraz przeprowadzenia cukrów w odpowiednie pochodne. 

W ramach niniejszej pracy opracowano dwie metody oznaczania mono- i disacharydów 

w wykorzystaniem chromatografii gazowej. Do oczyszczania próbek moczu zastosowano 

mieszaninę żywic jonowymiennych (Amberlite XAD-2 i DEAE Sephadex A-25). Cukry oznaczono 

w postaci acetylowych pochodnych alditoli oraz trimetylosililowych pochodnych oksymów. 

Dokonano optymalizacji parametrów prowadzenia obu reakcji derywatyzacji (czas reakcji, 

temperatura). Dla obu opracowanych metod wyznaczono wybrane parametry walidacyjne. 

Opracowane metody zastosowano do oznaczenia: L-ramnozy, D-ksylozy, 3-O-metylo-D-glukozy 

i laktulozy w próbkach moczu pacjentów Oddziału Chirurgii Naczyniowej Akademii Medycznej 

w Gdańsku. 

32

ZASTOSOWANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO ANALIZY 

SKŁADU LIPIDÓW POWIERZCHNIOWYCH BLATTA ORIENTALIS 

Marek GOŁĘBIOWSKI 1 , Monika PASZKIEWICZ 1* , Agata SIKORA 1 , 

Emilia WŁÓKA 2 , Wioletta WIELOCH 2 , Elżbieta PRZYBYSZ 3 , 

Mieczysława BOGUŚ 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 

/GC-MS/ 

1 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk, 

2 Instytut Parazytologii, Polska Akademia Nauk, ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawa, 

3 

Instytut Przemysłu Organicznego, ul. Annopol 6, 03-236 Warszawa 

* e-mail: monika55@chem.univ.gda.pl 

Lipidy powierzchniowe i wewnętrzne znajdujące się na powierzchni owadów odgrywają 

bardzo ważną rolę w prawidłowym ich funkcjonowaniu w środowisku naturalnym. Do zadań 

lipidów kutikularnych należy przede wszystkim ochrona organizmów przed szkodliwym działaniem 

czynników zewnętrznych, oraz nadmierną utratą wody. Umożliwiają one również owadom 

komunikację z innymi osobnikami tego samego gatunku. Oprócz tego, lipidy powierzchniowe 

mogą zapewniać ochronę przed infekcjami grzybowymi, czy bakteryjnymi. Określenie czy istnieje 

korelacja pomiędzy składem lipidów powierzchniowych, a wrażliwością na infekcje grzybowe jest 

niezwykle istotne. Zdefiniowanie składu lipidów powierzchniowych oraz określenie ich wpływu na 

rozwój i patogeniczność grzybów entomopatogennych może mieć duże znaczenie praktyczne 

i umożliwić w przyszłości opracowanie skutecznych metod ograniczania liczebności populacji 

owadów szkodliwych. 

Zastosowanie ekstrakcji oraz chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas 

pozwoliło na analizę jakościową i ilościową składu lipidów powierzchniowych i wewnętrznych, 

dorosłych owadów Blatta orientalis przed i po infekcji grzybowej. Owady Blatta orientalis zostały 

poddane ekstrakcji eterem naftowym przez 60 s a następnie dichlorometanem przez 5 minut. 

Otrzymane ekstrakty odparowano do sucha, a następnie poszczególne związki przeprowadzono 

w pochodne (sililowanie, BSTFA TMCS, 99:1, 1 h, 100°C), aby można było je rozdzielić 

i zidentyfikować przy pomocy techniki GC/MS. 

Porównując zawartość alkanów u samic Blatta orientalis, wykazano, że w przypadku owadów 

poddanych infekcji grzybowej, zawartość związków w lipidach powierzchniowych jest dwa razy 

większa, niż u samic niezakażonych. Oprócz większej zawartości alkanów, samice po infekcji 

zawierają również większą różnorodność tych związków pod względem jakościowym. 

W ekstraktach stwierdzono obecność związków (hentriakontanu- C 31 H 64 oraz oktakozanu- C 28 H 58 ), 

których nie zidentyfikowano w próbce otrzymanej po ekstrakcji samic zdrowych. U samic nie 

poddanych infekcji, występuje natomiast większe stężenie pentakozanu, heksakozanu oraz 

nonakozanu. Porównując zawartość kwasów tłuszczowych w lipidach powierzchniowych samic 

Blatta orientalis, można zauważyć, że u samic po infekcji grzybowej większość związków 

występuje w niskich stężeniach (wyjątek stanowi kwas C 18:1 ). Jest ich również znacznie mniej pod 

względem jakościowym - w lipidach powierzchniowych samic zdrowych zidentyfikowano aż 24 

kwasy, a u samic zainfekowanych, jedynie 14. W badanych ekstraktach stwierdzono również 

obecność estrów zawierających od 15 do 19 atomów węgla. W największym stężeniu związki te 

występowały w ekstrakcie samic Blatta orientalis. W lipidach powierzchniowych badanego 

gatunku owada zidentyfikowano również sterole oraz śladowe ilości alkoholi. 

Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant nr N N303 504238 

33

OPTYMALIZACJA ROZDZIELANIA ENANCJOMERÓW ZWIĄZKÓW 

POCHODNYCH 2,6-DIKETOPIPERAZYNY W CHROMATOGRAFII 

CIECZOWEJ 

Kamila SZWED 1* , Maciej DAWIDOWSKI 2 , Anna BIELEJEWSKA 1 

1 Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 02-224 Warszawa, 

2 Uniwersytet Medyczny, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa 

*e-mail: kszwed@ichf.edu.pl 

Cyklodekstryny są to cykliczne oligosacharydy zbudowane z pierścieni D-glukozowych, 

połączonych między sobą mostkami tlenowymi -(1,4). Dzięki temu, że posiadają one 

stereoselektywne zdolności inkludowania cząsteczek wykorzystuje się je m. in. 

do chromatograficznego rozdzielania enancjomerów jako dodatek do fazy ruchomej [1]. 

-cyklodekstryna charakteryzuje się wysoką stereoselektywnością w porównaniu z i 

-cyklodekstryną, jednak jej słaba rozpuszczalność ogranicza jej zastosowanie w HPLC. Jednym 

ze sposobów zwiększenia rozpuszczalności -cyklodekstryna jest zastosowanie dodatku kwasu 

winowego lub cytrynowego [2]. 

W niniejszej pracy podjęto próbę opracowania optymalnej metody rozdzielania 

enancjomerów grupy związków pochodnych 2,6-diketopiperazyny (2,6-DKP) o stwierdzonym 

działaniu przeciwdrgawkowym in vivo. Z dotychczasowych badań prowadzonych w tej grupie 

związków wynika, iż ich aktywność farmakologiczna jest w dużej mierze zdeterminowana przez 

chiralność [3]. 

H 

O 

N 

NH 

Ph 

H 

O 

CY-Z-SS 

H 

O 

N 

NH 

Ph 

H 

O 

CY-Z-RR 

Rysunek 1. Wzory chemiczne pochodnych 2,6-diketopiperazyny (2,6-DKP). 

W prezentowanej pracy badano zmianę retencji i enacjoselektywności pochodnych 

2,6-diketopiperazyny pod wpływem zwiększenia stężenia -CD w obecności hydroksykwasów. 

Użycie kwasu DL-winowego wpływa na wyraźną poprawę rozdziału chiralnego, podczas gdy 

kwasy D, L-winowe zastosowane oddzielnie nie miały znaczącego wpływu 

na rozdział enancjomerów. Dla kwasu cytrynowego uzyskano znaczne pogorszenie rozdziału 

enancjomerów. 

Badania częściowo wspierane przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju 

Regionalnego, dzięki dotacji Innowacyjna Gospodarka (POIG.01.01.02-14-102/09). 

Literatura: 

1. Saenger W., Chem. Int. Ed. Engl., 1980, 19(5), 344-362. 

2. Fenyvesi E., Vikmon M., Szeman J., Redenti E., Delcanale M., Ventura P., Szejtli M., J. Incl. Phenom. 

Macro, 2007, 58, 227-235. 

3. Kamiński K., Obniska A., J. Bioorg. Med. Chem., 2008, 16, 4921–4931. 

34

CYKLICZNE SILILOWANIE ORAZ 

TERT-BUTYLODIMETYLOSILILOWANIE JAKO TECHNIKA 

DERYWATYZACJI β-BLOKERÓW, β-AGONISTÓW 

ORAZ ANTYEPILEPTYKÓW 

Magda CABAN * , Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, 

Natalia MIGOWSKA, Jolanta KUMIRSKA 

/chromatografia gazowa z detekcją FID i MS/ 

Katedra Analizy Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 

80-952 Gdańsk 

* e-mail: magda.caban@chem.univ.gda.pl 

Analityka polarnych związków w próbkach środowiskowych metodą chromatografii gazowej 

związana jest z koniecznością chemicznej konwersji analitów do lotnych pochodnych. Dotychczas 

najczęściej stosowane w tym celu były odczynniki trimetylosililujęce jak MSTFA (N-metylo-N- 

(trimetylosililo)trifluoroacetamid) i BSTFA (N,O-bis(trimetylosililo)trifluoroacetamid). Warto 

jednak zwrócić uwagę na odczynniki mniej popularne, które mogą zwiększyć selektywność 

oznaczania. Dla przykładu CMDMSDEA ((chlorometylo)dimetylosililo-dietyloamina) jest 

ciekawym odczynnikiem służącym do cyklicznej derywatyzacji leków z grupy β-blokerów i β- 

agonistów. Widma mas uzyskane dla tego rodzaju pochodnych są bardzo charakterystyczne dla obu 

grup leków a droga fragmentacji prosta do wyjaśnienia. Tert-butylodimetylosililowanie 

z użyciem MTBSTFA jest z kolei ciekawą alternatywą dla derywatyzacji leków 

antyepileptycznych. Część z nich posiada stosunkowo małe masy cząsteczkowe 

i podstawienie dużego ugrupowania TBDMS do cząsteczki niweluje problem koelucji 

z rozpuszczalnikiem. Zarówno w przypadku β-blokerów, β-agonistów jak 

i antyepileptyków przy użyciu MTBSTFA obniża granicę wykrywalności przy detekcji FID 

(większa ilość atomów węgla w podstawniku TBDMS w porównaniu z TMS) oraz rejestrowane są 

bardzo charakterystyczne widma masowe. Uzyskane pochodne charakteryzują się również dużą 

stabilnością hydrolityczną. 

W niniejszej pracy przedstawiono wyniki analiz GC-FID oraz GC-MS trzech grup leków 

z użyciem alternatywnych technik sililowania, tj. cyklicznego sililowania 

(β-blokerów i β-agonistów) oraz tert-butylodimetylosililowania (β-blokerów, β-agonistów oraz 

antyepileptyków). Określono aplikatywność tego rodzaju reakcji spochadniania do jakościowego 

i ilościowego oznaczania wybranych farmaceutyków. Proces z użyciem MTBSTFA 

zoptymalizowano pod kątem temperatury i czasu reakcji. Wybrano również odpowiednie medium 

reakcyjne. Rozdziału i analizy pochodnych dokonano przy użyciu chromatografu gazowego 

wyposażonego w kolumnę DB5 stosując detekcję FID oraz MS. Określono również granice 

wykrywalności i porównano je z wcześniej uzyskanymi dla pochodnych TMS. 

Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, projekt badawczy numer N N204 260237 

(2009-2012). 

35

ZASTOSOWANE ZŁÓŻ EKSTARKCYJNYCH O CHARAKTERZE 

POLIMERYCZNYM DO WYDZIELANIA LEKÓW 

O WŁAŚCIWOŚCIACH ZASADOWYCH 

Magda CABAN * , Piotr STEPNOWSKI, Marek KWIATKOWSKI, 

Natalia MIGOWSKA, Jolanta KUMIRSKA 




* e-mail: magda.caban@chem.univ.gda.pl 

W ostatnich latach notuje się wzrost zużycia β-blokerów oraz β-agonistów. Obie te grupy 

farmaceutyków służą do leczenia chorób cywilizacyjnych. Pierwsze mają szerokie zastosowanie 

w leczeniu chorób układu krążenia, tj. chorobie wieńcowej, nadciśnieniu tętniczym i zaburzeniach 

rytmu serca. Drugie są podawane przy nawracających napadach duszności do rozkurczania oskrzeli 

w astmie oskrzelowej. Duża konsumpcja tych leków przekłada się na pojawienie się ich 

pozostałości w wodach powierzchniowych oraz gruntowych. Ich obecność wykryto również 

w wodach pitnych. Uzasadniona jest więc ocena ryzyka obecności wspomnianych farmaceutyków 

w matrycach środowiskowych. Jednym z głównych elementów takiej oceny muszą być sprawne, 

wiarygodne, powtarzalne i tanie metody analityczne umożliwiające oznaczanie tych związków 

na możliwie niskich poziomach z uwzględnieniem złożoności matryc. 

Jednym z najważniejszych etapów analizy śladowej jest proces ekstrakcji. Odpowiednie 

zatężenie i oczyszczenie próbki zmniejsza późniejsze problemy analityczne. Proces ekstrakcji 

powinien być zoptymalizowany w kierunku uzyskania jak największego odzysku analitów. 

W przedstawionej pracy skupiono się nad doborem odpowiedniego złoża do ekstrakcji 

do fazy stałej (SPE) sześciu β-blokerów i dwóch β-agonistów, posiadających właściwości 

zasadowe. Wykorzystano złoża zbudowane z polimeru PS-DVB, w tym zmodyfikowane 

ugrupowaniami polarnymi oraz działające na zasadzie wymieniaczy jonowych. Próbki poddano 

derywatyzacji z użyciem BSTFA i analizowano za pomocą chromatografu gazowego z detekcją 

FID. Określono rodzaj oddziaływań są kluczowych dla adsorpcji tego rodzaju analitów. W wyniku 

porównania odzysków absolutnych wybrano najefektywniejszą kolumienkę ekstrakcyjną. 

Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, projekt badawczy numer N N204 260237 

(2009-2012). 

36

WYZNACZANIE IZOTERM ADSORPCJI JEDNOPIERŚCIENIOWYCH 

WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH NA SORBENCIE 

HALOIZYTOWYM METODĄ INWERSYJNEJ CHROMATOGRAFII 

GAZOWEJ 

Kamil CZECH 1 , Piotr M. SŁOMKIEWICZ 2 

/inwersyjna chromatografia gazowa/ 

Zakład Fizyki Chemicznej, Instytut Chemii, 

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach, 

ul. Świętokrzyska 15G, 25-406 Kielce 

1 kamilczech@ujk.edu.pl, 2 piotres@ujk.edu.pl 

Haloizyt jest krzemianem warstwowym, stosowanym do otrzymywania sorbentów 

mineralnych. W odróżnieniu od pozostałych minerałów z grupy kaolinitu, charakteryzuje się 

większą powierzchnią właściwą oraz większą zdolnością do wymiany jonów. Zbudowany jest 

z płytek o powierzchni płaskiej i częściowo zwiniętej. Zbudowany jest z nanorurek o średnicy 

kilkudziesięciu nanometrów i długości kilku mikrometrów. Ten minerał jest stosowany 

do pochłaniania węglowodorów i ich pochodnych z powietrza. 

W niniejszej pracy zbadano sorbent haloizytowy do pochłaniania jednopierścieniowych 

węglowodorów aromatycznych. Haloizyt poddawano aktywacji kwasowej [1]. Izotermy adsorpcji 

wyznaczono metodą profilu piku wykorzystując inwersyjną chromatografię gazową. Obliczenia 

ciśnienia parcjalnego oraz ilości zaadsorbowanego węglowodoru wykonywano na podstawie 

danych podziału profilu piku. Do obliczeń powierzchni adsorpcyjnej, powierzchni poszczególnych 

segmentów piku adsorpcyjnego i czasu retencji zastosowano Pakiet Programów Komputerowych 

[2]. Na podstawie wyznaczonych izoterm adsorpcji obliczono i zestawiono wartości stałych 

równowagi adsorpcji. 

Literatura: 

[1] M. Garnuszek, K. Czech, B. Szczepanik, P.M. Słomkiewicz Adsorpcja 4-chloroaniliny 

z fazy wodnej na sorbencie haloizytowym (w druku). 

[2] K. Czech, P. M. Słomkiewicz, Zastosowanie pakietów oprogramowania komputerowego do wyznaczania 

izoterm adsorpcji metoda inwersyjnej chromatografii gazowej (w druku). 

Praca finansowana z projektu nr 6/1/821/POKL 2009 „Stypendia naukowe dla doktorantów kierunków 

istotnych dla rozwoju regionu” 

37

OZNACZANIE WYBRANYCH FARMACEUTYKÓW W PRÓBKACH 

ŚRODOWISKOWYCH POBRANYCH Z REJONÓW PRZYBRZEŻNYCH 

POŁUDNIOWEGO BAŁTYKU I WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 

PRZY ZASTOSOWANIU TECHNIKI LC-MS/MS 

Anna BIAŁK-BIELIŃSKA 1 , Marta BORECKA 1 , Grzegorz SIEDLEWICZ 2 , 

Kinga KORNOWSKA 3 , Ksenia PAZDRO 2 , Jolanta KUMIRSKA 1 , 


1 Katedra Analizy Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 

80-952 Gdańsk, abialk@chem.univ.gda.pl, 

2 Zakład Chemii i Biochemii Morza, Instytut Oceanologii Polskiej Akademii Nauk, 

ul. Powstańców Warszawy 55, 81-712 Sopot, 

3 Zespół Pracowni Fizykochemicznych , Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 


Od ponad 15 lat obszar chemii i ekotoksykologii środowiska coraz częściej obejmuje ocenę 

obecności tak zwanych nowopojawiających się zanieczyszczeń organicznych (ang. new emergening 

pollutants), które stanowią potencjalne zagrożenie zarówno dla całych ekosystemów jak 

i bezpośrednio dla zdrowia człowieka. Do tego rodzaju zanieczyszczeń zaliczone zostały między 

innymi pozostałości różnych klas farmaceutyków. Wśród wielu różnych grup środków leczniczych 

największe zagrożenie niosą pozostałości leków o działaniu przeciwbakteryjnym, głównie 

ze względu na możliwość przyczyniania się do niebezpiecznego zjawiska lekooporności. Mimo, 

iż w chwili obecnej w wielu ośrodkach naukowych na całym świecie prowadzone są liczne badania 

związane z analityką pozostałości tych związków w próbkach środowiskowych, a co za tym idzie 

oceną narażenia na obecność tych związków, w Polsce w dalszym ciągu liczba informacji na ten 

temat jest ograniczona. Dlatego też w ramach niniejszej pracy opracowane zostały nowe metodyki 

analityczne oznaczania wybranych antybiotyków i chemioterapeutyków z grupy penicylin, 

chinolonów, fluorochinolonów, sulfonamidów i innych w wybranych próbkach środowiskowych 

pobranych na terenie naszego kraju. Do tego celu wykorzystano, najbardziej czułą i selektywną 

metodę oznaczania pozostałości farmaceutyków w próbkach środowiskowych na bardzo niskich 

poziomach stężeń rzędu kilku g/l lub ng/l – chromatografię cieczową sprzężoną z tandemową 

spektrometrią mas (LC-MS/MS). Ponadto, w celu zwiększenia czułości, obniżenia granic 

oznaczalności oraz skrócenia czasu analizy na etapie przygotowania próbek do analizy zastosowano 

technikę ekstrakcji do fazy stałej (SPE). Badania obejmowały także: opracowanie metod 

przygotowania próbek środowiskowych do analizy tych związków w różnych matrycach (wody 

powierzchniowe, w tym wody morskie oraz gleby i osady morskie), ich optymalizację oraz 

walidację. Za pomocą opracowanych metod przeprowadzone zostały pionierskie badania nad 

obecnością pozostałości tych leków w wybranych próbkach środowiskowych pobranych z rejonów 

przybrzeżnych południowego Bałtyku i województwa pomorskiego. 

Praca naukowa współfinansowana ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, 

w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu IV, projekt pt. „Program wdrożenia nowoczesnych 

elementów kształcenia w Uniwersytecie Gdańskim”, Zadanie „Stypendia naukowe dla doktorantów szansą na rozwój 

gospodarki” oraz grantu MNiSW N N306 300536 (2009-2011). 

38

ANALIZA JAKOŚCIOWA I ILOŚCIOWA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH, 

ESTRÓW METYLOWYCH I ALKOHOLI CALLIPHORA VICINA 

Z WYKORZYSTANIEM HPLC-LLSD I GC/MS 

Marek GOŁĘBIOWSKI 1* , Monika PASZKIEWICZ 1 , Anna GRUBBA 1 , 

Mieczysława I. BOGUŚ 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 

/HPLC-LLSD i GC/MS/ 

1 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, 


* e-mail: goleb@chem.univ.gda.pl 

W skład lipidów kutikularnych owadów często wchodzą nasycone i nienasycone kwasy 

tłuszczowe, których zawartość w zależności od gatunku, waha się od kilku do kilkudziesięciu 

procent. Różnice w ich zawartości mogą występować w zależności od stadium rozwojowego lub też 

od płci owada. Estry metylowe kwasów karboksylowych w lipidach kutikularnych owadów 

występują rzadko. Różnice w składzie jakościowym i ilościowym estrów występują w zależności 

od stadium rozwojowego, a także między samcami i samicami. W skład lipidów kutikularnych 

owadów wchodzą zarówno alkohole I-rzędowe jak i II-rzędowe. Alkohole I-rzędowe występujące 

w lipidach kutikularnych owadów są zazwyczaj nasycone i nierozgałęzione o parzystej liczbie 

atomów węgla. 

Pierwszym etapem analiz lipidów wszystkich stadiów rozwojowych C. vicina była ekstrakcja 

z wykorzystaniem eteru naftowego i dichlorometanu. W celu wyodrębnienia poszczególnych grup 

lipidów obecnych we wszystkich stadiach rozwojowych C. vicina zastosowano HPLC 

z aerozolowym detektorem promieniowania rozproszonego (laser light-scattering detector, LLSD). 

Analizy HPLC zostały wykonane w normalnym układzie faz. Analizy jakościowe i ilościowe 

kwasów tłuszczowych, estrów metylowych i alkoholi wykonano techniką GC/MS (TIC i SIM). 

W lipidach kutikularnych larw C. vicina stwierdzono obecność 24 kwasów tłuszczowych od C 8:0 

do C 24:0 oraz 4 estrów metylowych: C 17:1 , C 17:0 , C 19:1 i C 19:0 . W lipidach larw, w przeciwieństwie 

do pozostałych stadiów rozwojowych, nie zidentyfikowano alkoholi. W lipidach kutikularnych 

poczwarek zidentyfikowano 31 kwasów tłuszczowych od C 7:0 do C 26:0 , 6 alkoholi od C 20:0 do C 26:0 

oraz 6 estrów metylowych: C 15:0 , C 17:1 , C 17:0 , C 19:2 , C 19:1 i C 19:0 . Natomiast w lipidach kutikularnych 

samic stwierdzono obecność 30 kwasów tłuszczowych od C 7:0 do C 26:0 , 7 alkoholi od C 14:0 do C 26:0 

oraz 8 estrów metylowych: C 15:0 , C 16:0 , C 17:1 , C 17:0 , C 18:1 , C 19:2 , C 19:1 i C 19:0 . Lipidy kutikularne 

samców zawierają 28 kwasów tłuszczowych od C 7:0 do C 26:0 , 3 alkohole (C 16:0 , C 24:0 i C 26:0 ) oraz 9 

estrów metylowych: C 13:0 , C 15:0 , C 16:0 , C 17:1 , C 17:0 , C 18:1 , C 19:2 , C 19:1 , C 19:0 i C 21:0 . 

W lipidach wszystkich stadiów rozwojowych C. vicina w największych ilościach występują 

nasycone i nienasycone kwasy tłuszczowe od C 16:0 do C 18:0 . Pozostałe kwasy występują 

w niewielkich ilościach. Charakterystyczna jest również obecność wielonienasyconych kwasów 

tłuszczowych: C 20:5 , C 20:4 , C 20:3 , C 20:2 , C 20:1 i C 20:0 . Alkohole występujące w lipidach kutikularnych 

C. vicina są nasycone i nierozgałęzione o parzystej liczbie atomów węgla. Tylko w lipidach 

poczwarek występują dodatkowo dwa alkohole o nieparzystej liczbie atomów węgla (C 23:0 i C 25:0 ). 

Estry metylowe kwasów karboksylowych zawierają nieparzystą liczbę atomów węgla, 

a w największych ilościach występują nienasycone związki. 

Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant nr N N303 504238. 

39

ZASTOSOWANIE GC/MS-SIM DO ANALIZY LIPIDÓW 

KUTIKULARNYCH SARCOPHAGA CARNARIA 

Marek GOŁĘBIOWSKI 1* , Monika PASZKIEWICZ 1 , Alma OLESZCZAK 1 , 

Mieczysława I. BOGUŚ 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 

/HPLC-LLSD, GC/MS-SIM/ 

1 Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, 


* e-mail: goleb@chem.univ.gda.pl 

Główną funkcją kutikularnych lipidów owadów jest zapobieganie przed utratą wody, a także 

ochrona przed infekcją spowodowaną przez mikroorganizmy. Lipidy ułatwiają również chemiczną 

komunikację. System rozpoznawania owadów umożliwia rozróżnienie własnego gatunku, rodziny 

i płci przedstawicieli swojego gatunku oraz owadów innych gatunków. Ponadto, skład lipidów 

kutikularnych wykorzystywany jest w chemotaksonomii. Z tych powodów analiza składu lipidów 

kutikularnych owadów jest niesłychanie ważne. Analiza składu lipidów kutikularnych S. carnaria 

może mieć duże znaczenie praktyczne i umożliwić w przyszłości opracowanie skutecznych metod 

ograniczania liczebności populacji owadów szkodliwych za pomocą grzybów entomopatogennych 

(np. poprzez dodawanie do preparatów zawierających zarodniki grzybów entomopatogennych 

określonych związków, zidentyfikowanych w lipidach kutikularnych, zwiększających wirulencję 

danego grzyba). 

W celu wyodrębnienia poszczególnych grup lipidów obecnych we wszystkich stadiach 

rozwojowych S. carnaria zastosowano HPLC z aerozolowym detektorem promieniowania 

rozproszonego (LLSD). Do identyfikacji i analiz ilościowych lipidów S. carnaria zastosowano 

chromatografię gazową połączoną ze spektrometrią mas (GC/MS). Identyfikacji poszczególnych 

związków dokonano na podstawie widm mas, a także w wyniku detekcji na wybrany jon (SIM). 

Charakterystyczne jony obecne na widmach mas estrów metylowych kwasów karboksylowych 

są efektem przegrupowania McLafferty’ego. Identyfikacja estrów metylowych kwasów 

karboksylowych odbyła się przy zastosowaniu detekcji na jon o m/z 87. Widma mas 

trimetylosililowych pochodnych kwasów karboksylowych posiadają charakterystyczne jony o m/z 

117, 129, 132, 145 oraz [M-15] + i [M] + . . W analizach GC/MS-SIM zastosowano detekcję na jon 

o m/z 145 i jony molekularne, a w analizach trimetylosililowych pochodnych alkoholi zastosowano 

detekcję na jon o m/z 103. 

W lipidach kutikularnych S. carnaria zidentyfikowano 5 estrów metylowych kwasów 

karboksylowych: C 17:1 , C 17:0 , C 19:2 , C 19:1 i C 19:0 . W największych ilościach występuje ester 

metylowy kwasu oktadekenowego. Stanowi on 72,2%, 59,9% i 42,1% sumy estrów w lipidach 

odpowiednio: poczwarek, samców i samic. Lipidy larw zawierają jedynie 3 estry metylowe 

występujące w ilościach śladowych (C 17:0 , C 19:1 i C 19:0 ). 

Lipidy kutikularne posiadają 28 kwasów tłuszczowych od C 7:0 do C 26:0 . W największych ilościach 

występuje kwas oktadekenowy (40,4%, 41,5%, 41,2% i 39,6% sumy kwasów kutikularnych 

odpowiednio: larw, poczwarek, samców i samic). W dużych ilościach występują także kwas 

heksadekanowy, heksadekenowy i oktadekanowy. Lipidy kutikularne samców i samic zawierają 

również kwasy wielonienasycone: eikozapentaenowy i eikozatetraenowy. Ich zawartość stanowi 

około 1% sumy wszystkich kwasów tłuszczowych. 

W lipidach kutikularnych S. carnaria stwierdzono obecność 9 alkoholi od C 12:0 do C 28:0 , w tym 5 

alkoholi w lipidach larw i samic oraz 8 alkoholi w lipidach poczwarek i samców. Wszystkie 

zidentyfikowane alkohole są nasycone i posiadają parzystą liczbę atomów węgla. W największych 

ilościach występuje oktadekanol (larwy), heksadekanol (poczwarki), dokozanol (samce) i eikozanol 

(samice). 

Badania zostały sfinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, grant nr N N303 504238. 

40

OPTYMALIZACJA WARUNKÓW ROZDZIELANIA 

CHROMATOGRAFICZNEGO MIESZANIN POLISACHARYDÓW 

WYIZOLOWANYCH ZE ŚCIANY KOMÓRKOWEJ RÓŻNYCH 

SZCZEPÓW BAKTERII Z RODZAJU ENTEROCOCCUS 

Anna BYCHOWSKA 1 , Małgorzata CZERWICKA 1 , Kinga MARSZEWSKA 1 , 

Zbigniew MAĆKIEWICZ 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 , Zbigniew KACZYŃSKI 1 

/sączenie molekularne, preparatywna chromatografia jonowymienna/ 

1 Wydział Chemii, Katedra Analizy Środowiska, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 

80-952 Gdańsk, annaw@chem.univ.gda.pl, margo@chem.univ.gda.pl, ziuta.ma@wp.pl, 

sox@chem.univ.gda.pl, zbyszek@chem.univ.gda.pl 

2 Wydział Chemii, Zakład Chemii Polipeptydów, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 

80-952 Gdańsk, zbig@chem.univ.gda.pl 

Bakterie z rodzaju Enterococcus to Gram-dodatnie paciorkowce [1]. Stanowią one znaczną 

część mikroflory fizjologicznej przewodu pokarmowego oraz dróg moczowo-płciowych człowieka. 

Do późnych lat 70-tych XX wieku bakterie te uznawane były za tzw. patogeny oportunistyczne 

o znikomej szkodliwości [2]. Obecnie enterokoki zajmują jedno z czołowych miejsc w rankingu 

najniebezpieczniejszych patogenów szpitalnych, będących przyczyną szczególnie trudnych 

w leczeniu zakażeń [3]. Największy udział w wywoływaniu tego typu schorzeń mają 

w szczególności dwa gatunki opisywanych drobnoustrojów: Enterococcus faecalis (około 80-90% 

przypadków) oraz Enterococcus faecium (5-15% przypadków). Leczenie infekcji wywoływanych 

przez te bakterie jest bardzo trudne, ponieważ enterokoki wykazują oporność na wiele 

antybiotyków i chemioterapeutyków, takich jak: penicyliny, cefalosporyny, aminoglikozydy, 

linkozamidy, czy też uważane za tzw. antybiotyki ostatniej szansy – wankomycynę i teikoplaninę. 

Najlepszym sposobem zapobiegania schorzeń wywoływanych przez te patogeny są odpowiednie 

szczepionki. Do ich opracowania niezbędne jest wykorzystanie zdefiniowanych strukturalnie 

polisacharydowych antygenów, wyizolowanych ze ściany komórkowej tych bakterii. 

W prezentowanym komunikacie przedstawiono etapy procesu wyodrębniania 

polisacharydowych składników ściany komórkowej różnych szczepów bakterii z rodzaju 

Enterococcus. W tym celu materiał bakteryjny w pierwszej kolejności poddano trawieniu 

enzymatycznemu (lizozym, mutanolizyna, DNA-za, RNA-za, proteinaza K), a następnie otrzymaną 

mieszaninę polisacharydów rozdzielano przy pomocy sączenia molekularnego testując różne 

rodzaje złóż (Bio-Gel P-100, Sephacryl S-200) oraz różne układy faz ruchomych (woda 

dejonizowana, octan amonu, węglan amonu). Procesy frakcjonowania monitorowano poprzez 

zastosowanie detekcji refraktometrycznej lub wykonanie testów na obecność reszt cukrowych 

i grup fosforanowych. Na podstawie uzyskanych chromatogramów wyodrębniono kilka frakcji, dla 

których zarejestrowano widma protonowe techniką magnetycznego rezonansu jądrowego 

( 1 H-NMR). Analiza widm protonowych pozwoliła wyselekcjonować kilka frakcji, które 

po oczyszczeniu przy użyciu preparatywnej chromatografii jonowymiennej na anionicie 

Q-Sepharose wykorzystano do analiz strukturalnych. 

[1] Murray B. B. Clinical Microbiology Reviews, (1990), 3, 46-65. 

[2] Murray B.E. The New England Journal of Medicine, (2000), 342, 710-721. 

[3] Mascini E.M. Clin. Microbiol. Infect., (2005), 11, 43-56. 

Badania finansowane w ramach grantu dla Młodych Doktorantów Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego 

Nr 538-8200-0496-1. 

41

DETERMINATION OF BISPHENOL A AND RELATED EDCs COMPOUNDS 

IN MILK USING micro-TLC AND TEMPERATURE-DEPENDENT 

INCLUSION CHROMATOGRAPHY 

Paweł K. ZARZYCKI a , Elżbieta WŁODARCZYK a , Deborah HODGSON b , 

Vicki L. CLIFTON c 

/Stosowana w pracy technika rozdzielania: micro-TLC, HPLC/ 

a Section of Toxicology and Bioanalytics, Department of Civil and Environmental Engineering, Koszalin 

University of Technology, Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, Poland, 

b School of Psychology, Faculty Science and IT, The University of Newcastle, Callaghan, 

NSW 2308, Australia, 

c The Robinson Institute, School of Paediatrics and Reproductive Health, Lyell MCEwin Hospital, University of 

Adelaide, Haydown Rd, Elizabethvale 5112 SA, Australia 

This research communication summarizes the results of our preliminary work concerning 

optimization of simple analytical protocol for fast screening of bisphenol A and related endocrine 

disrupting compounds (EDCs), which are present in milk samples. Particularly, we adapted a solidphase 

extraction (SPE) protocol that has previously been used by our group for quantification of 

wide range of low-molecular mass substances, mainly steroids, from highly organic compounds 

loaded materials like cord blood or untreated/treated sewage waters [1-3]. In present work we tested 

if proposed SPE protocol can be effective for purification of fresh human and/or UHT milk matrices 

as well as quantification of bisphenol A. Resulted extracts were separated using planar and column 

isocratic systems working with UV-Vis, fluorescence and PMA detection. Particularly, we tested 

micro-TLC platform [4] involving HPTLC RP18W plates and binary water/organic and 

organic/organic mobile phases (Figure 1). It should be noted that contrary to column 

chromatography and due to planar chromatography method principles, all sample components 

including substances that are strongly retarded or chemisorbed by stationary phase on the start line, 

can be visualized after plate development. This approach allows fast fractionation and detection of 

main milk components for the future chemometric investigations, together with data generated by 

the column technique (HPLC). Temperature-dependent inclusion chromatography involving C-18 

HPLC analytical column was optimized for quantification of bisphenol A and for fingerprinting of 

wide range of chemicals with polarity ranging from estetrol to progesterone. It has been found that 

such isocratic separation using -cyclodextrin modified mobile phase and UV-DAD detection can 

be simple methodology allowing sensitive determination of bisphenol A from different milk 

matrices. Due to the low consumption of the mobile phase components for micro-TLC and 

application of rich in water HPLC eluent, both described chromatographic techniques can be 

considered as environmentally friendly and green chemistry analytical tools. 

Figure 1. Fractionation of milk SPE extracts using different micro-TLC separation and detection conditions. 

References: 

[1] P.K. Zarzycki, K.M. Kulhanek, R. Smith, V.L. Clifton, Determination of steroids in human plasma using 

temperature-dependent inclusion chromatography for metabolomic investigations, J. Chromatogr. A, 1104 (2006) 203- 

208. [2] V. L. Clifton, A. Bisits, P.K. Zarzycki. Characterization of human fetal cord blood steroid profiles in relation to 

fetal sex and mode of delivery using temperature-dependent inclusion chromatography and principal component 

analysis (PCA), J. Chromatogr. B, 855(2) (2007) 249-254. [3] P.K. Zarzycki, E. Włodarczyk, M.J. Baran, 

Determination of endocrine disrupting compounds using temperature-dependent inclusion chromatography I. 

Optimization of separation protocol, J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 7602-7611. [4] P.K. Zarzycki, Simple horizontal 

chamber for thermostated micro-thin-layer chromatography, J. Chromatogr. A, 1187 (2008) 250-259. 

42

SILILOWANIE JAKO UNIWERSALNA TECHNIKA DERYWATYZACJI 

FARMACEUTYKÓW W ANALIZIE GC I GC-MS 

Jolanta KUMIRSKA * , Natalia MIGOWSKA, Magda CABAN, 

Paulina ŁUKASZEWICZ, Anna BIAŁK-BIELIŃSKA, 

Małgorzata CZERWICKA, Piotr STEPNOWSKI 



80-952 Gdańsk, * e-mail: kumirska@chem.univ.gda.pl 

Leki tworzą różnorodną grupę analitów o odmiennej i często skomplikowanej budowie 

chemicznej. Ich analiza techniką GC jest możliwa najczęściej dopiero po przeprowadzaniu ich 

w lotne i termicznie stabilne pochodne. Derywatyzację stosuję się ponadto by poprawić 

selektywność, czułość i sprawność układu chromatograficznego. Obecność w ich strukturze wielu 

grup funkcyjnych sprawia, iż poszukuje się uniwersalnych i stosunkowo tanich odczynników 

derywatyzujących umożliwiających równoczesną analizę jak największej liczby substancji 

pochodzących z różnych klas leków. Do takich reagentów zaliczane są odczynniki sililujące, 

których działanie polega na zastąpieniu aktywnego atomu wodoru w grupach funkcyjnych: -OH, - 

NH 2 , -NHR, -SH, -COOH, -POH, -SOH, -NOH, -BOH, -CONH 2 , grupą trimetylosililową (TMS) 

lub rzadziej grupą tert-butylodimetylosililową (t-BDMS). W ramach niniejszej pracy sprawdzano 

użyteczność następujących odczynników sililujących jako potencjalnych odczynników 

derywatyzujących: N,O-bis(trimetylosililo)trifluoroacetamidu (MSTFA), mieszaniny 99% N,Obis(trimetylosililo)trifluoroacetamidu 

(BSTFA) i 1% trimetylochlorosilanu (TMCS) i N- 

trimetylosililoimidazolu (TMSI) do derywatyzacji leków pochodzących sześciu klas 

farmaceutyków: niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), hormonów estrogennych, 

antydepresantów, antyepileptyków, β-blokerów i β-aderenomimetyków. Proces optymalizowano 

pod kątem temperatury i czasu reakcji. Sprawdzano wpływ obecności rozpuszczalników 

organicznych (pirydyny i octanu etylu) na wydajność derywatyzacji. Analizę chromatograficzną 

przeprowadzono przy użyciu chromatografu gazowego wyposażonego w kolumnę DB5 stosując 

detekcję FID oraz MS. Rodzaj tworzących się pochodnych oceniano na podstawie czasu retencji 

i analizy widm mas, natomiast wydajność reakcji poprzez wyznaczenie współczynnika odpowiedzi 

analitu względem wzorca wewnętrznego nieulegającego procesowi spochadniania. Za optymalne 

warunki sililowania uznano stosowanie mieszaniny 99% BSTFA + 1% TMCS, użycie jako 

rozpuszczalnika mieszaniny pirydyna/octan etylu (1:1, v/v) oraz przeprowadzenie reakcji 

w temperaturze 60°C w ciągu 30 minut. 

Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu badawczego numer N N204 

260237 (2009-2012). 

43

ZASTOSOWANIE DETEKTORA AZOTOWO-FOSFOROWEGO (NPD) DO 

OZNACZANIA FARMACEUTYKÓW TECHNIKĄ GC 

Jolanta KUMIRSKA 1* , Natalia MIGOWSKA 1 , Magda CABAN 1 , 

Mirko WEINHOLD 2 , Anna BIAŁK-BIELIŃSKA 1 , Jorg TÖMING 2 , 


/chromatografia gazowa z detekcją NPD/ 

1 Katedra Analizy Środowiska, Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19 

80-952 Gdańsk, * e-mail: kumirska@chem.univ.gda.pl 

2 UFT - Centre for Environmental Research and Sustainable Technology, University of Bremen 

Leobener Straße UFT, D-28359 Bremen, Germany 

Coraz większa produkcja środków farmaceutycznych oraz związane z nią spożycie leków, 

spowodowało wzmożone zainteresowanie ich losami po przedostaniu się do środowiska 

naturalnego. Pomimo, iż trwają intensywne badania dotyczących losu farmaceutyków i ich wpływu 

na środowisko wiele pytań pozostaje wciąż bez odpowiedzi. Analizy te wymagają stosowania 

czułych i wiarygodnych metod analitycznych, które pozwalałyby na oznaczanie analitów 

na poziomie ng lub μg na litr lub kilogram. Jednym ze sposobów zwiększenia czułości metod 

chromatografii gazowej jest zastosowanie detektora azotowo-fosforowego (NPD), reagującego 

znacznie silniej na obecność związków zawierających w swojej budowie atomy azotu lub fosforu. 

W ramach niniejszej pracy testowano użyteczność detektora NPD do oznaczania leków 

pochodzących z pięciu klas leków: β-blokerów, β-agonistów, środków przeciwdepresyjnych, 

antyepileptyków i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Wybrane farmaceutyki należą 

do grupy najczęściej wykrywanych leków w matrycach środowiskowych, których obecność 

stwierdzono w nie tylko w ściekach, ale też wodach powierzchniowych, wodach gruntowych, 

wodzie pitnej, a także glebie i osadach. Z uwagi na charakter polarny (poza antydepresantami) 

przed analizą techniką GC anality poddawane były derywatyzacji z użyciem N,O-bis- 

(trimetylosililo)trifluoroacetamidu (BSTFA) z 1% dodatkiem trimetylochlorosilanu (TMCS). 

Oceniano czy możliwa jest zmiana sposobu detekcji z FID na NPD, czy zwiększy się czułość 

metody oraz czy będą one miały nadal charakter liniowy. Szczególną uwagę zwrócono na analizę β- 

blokerów, β-agonistów i antydepresantów. Derywatyzacji poddano szereg próbek różniących się 

stężeniem, powtarzając każdą analizę 5-krotnie. Uzyskane wyniki posłużyły do określenia takich 

parametrów walidacyjnych jak liniowość, powtarzalność, dokładność, granica wykrywalności 

i granica oznaczalności. Rezultaty tych badań zostaną przedstawione i szczegółowo omówione. 

Praca finansowana przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach projektu badawczego numer N N204 

260237 (2009-2012). 

44

WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH 

DO WYODRĘBNIANIA I ANALIZY STRUKTURALNEJ 

POLISACHARYDOWYCH SKŁADNIKÓW ŚCIANY KOMÓRKOWEJ 

BAKTERII ENTEROCOCCUS FAECIUM 

Zbigniew KACZYŃSKI * , Anna BYCHOWSKA, Małgorzata CZERWICKA, 

Kinga MARSZEWSKA, Piotr STEPNOWSKI 

/sączenie molekularne, chromatografia gazowa/ 


80-952 Gdańsk, * e-mail: zbyszek@chem.univ.gda.pl 

Bakterie z rodzaju Enterococcus stanowią naturalną jelitową florę bakteryjną każdego 

człowieka. W ciągu ostatnich 20 lat drobnoustroje te stały się jednym z wiodących czynników 

zakażeń szpitalnych, wywołujących m.in. zakażenia układu moczowego, zapalenie wsierdzia, 

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, czy też bardzo niebezpieczne zakażenia krwi (posocznice). 

Leczenie tych infekcji jest bardzo skomplikowane, gdyż enterokoki wykazują silną oporność 

na szereg antybiotyków, w tym również na tzw. antybiotyki ostatniej szansy – wankomycynę 

i teikoplaninę. 

W obliczu wciąż narastającego zagrożenia ze strony omawianych bakterii oraz mało 

skutecznej terapii antybiotykowej zaistniała konieczność opracowania szczepionki przeciwko tym 

patogenom. Doniesienia naukowe pokazują, że większość skutecznie działających szczepionek 

wykorzystywanych w zwalczaniu różnych zakażeń bakteryjnych otrzymano w oparciu o ich 

polisacharydowe składniki ściany komórkowej. W celu opracowania szczepionek przeciwko 

enterokokom niezbędne jest wyizolowanie i określenie struktury chemicznej w/w polisacharydów. 

W badaniach tych z kolei wysoce użyteczne są różnego rodzaju techniki chromatograficzne, takie 

jak sączenie molekularne i chromatografia gazowa. 

W prezentowanym komunikacie przedstawiono etapy procesu wyodrębniania i analizy 

strukturalnej polisacharydowych składników ściany komórkowej bakterii Enterococcus faecium, 

szczepu U0317. Komórki bakteryjne poddano trawieniu enzymatycznemu (lizozym, mutanolizyna, 

DNA-za, RNA-za, proteinaza K), a wyodrębnioną mieszaninę polisacharydów rozdzielano przy 

pomocy sączenia molekularnego na złożu Bio-Gel P-100. Na podstawie uzyskanego 

chromatogramu wyodrębniono kilka frakcji polisacharydowych, dla których zarejestrowano widma 

1 H-NMR (magnetyczny rezonans jądrowy). W oparciu o uzyskane widma wyselekcjonowano 

materiał, dla którego przeprowadzono badania strukturalne. W celu określania struktury chemicznej 

wyizolowanego polisacharydu wykorzystano: GC-FID, GC-MS oraz NMR. 

45

WYKORZYSTANIE TECHNIK CHROMATOGRAFICZNYCH DO 

OKREŚLENIA SKŁADU CUKROWEGO O-POLISACHARYDÓW 

WYODRĘBNIONYCH Z WYBRANYCH SZCZEPÓW BAKTERII RODZAJU 

CRONOBACTER 

Kinga MARSZEWSKA 1* , Małgorzata CZERWICKA 1 , Anna BYCHOWSKA 1 , 

Jadwiga WIŚNIEWSKA 1 , Janusz RAK 2 , Piotr STEPNOWSKI 1 , 

Zbigniew KACZYŃSKI 1 

/chromatografia żelowa, chromatografia gazowa/ 

1 Wydział Chemii, Katedra Analizy Środowiska, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 

80-952 Gdańsk, * e-mail: kingamarszewska@gmail.com, 

2 Wydział Chemii, Zakład Teoretycznej Chemii Fizycznej, Uniwersytet Gdański, 

ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk 

Bakterie z rodzaju Cronobacter są Gram-ujemnymi pałeczkami powszechnie występującymi 

w środowisku naturalnym. Izolowano je z najróżniejszych próbek w tym z odżywek dla niemowląt. 

Występowanie tych mikroorganizmów w produktach przeznaczonych do konsumpcji dla niemowląt 

może stanowić potencjalne źródło zakażeń, a wywołane przez te organizmy choroby 

(m. in. zapalenie opon mózgowych, posocznica) mają ciężki przebieg i w konsekwencji mogą 

kończyć się śmiercią, w szczególności gdy narażone na nie są wcześniaki [1]. Rodzaj ten zawiera 

pięć gatunków: C. sakazakii, C. malonaticus, C. turicensis, C. muytjensii, C. dublinensis. Podziału 

tego dokonano na podstawie badań genetycznych nad Enterobacter sakazakii w 2007 roku [2]. 

Z uwagi na skutki jakie mogą wywoływać zakażenia tymi organizmami, ważnym jest dokładne 

poznanie mechanizmu patogenezy tych drobnoustrojów. Pomocne w tym może okazać się ustalenie 

budowy powtarzalnej jednostki O-polisacharydów (OPS-ów) izolowanych z ich ściany komórkowej 

oraz porównanie tych struktur w obrębie gatunków i szczepów. O-polisacharydy stanowią swoistą 

i unikatową część zewnętrznej błony bakterii Gram-ujemnych, tym samym poznanie ich budowy 

może przyczynić się do stworzenia podziału chemotaksonomicznego, a w przyszłości stanowić bazę 

wyjściową dla stworzenia szybkich testów immunologicznych. 

Analizę składu cukrowego O-polisacharydów przeprowadzono dla czterech wybranych 

szczepów: C. turicensis NTU 57, C. malonaticus NTU 33, C. sakazakii NTU 696, C. sakazakii 

NTU 767. W przypadku wszystkich przedstawionych szczepów bakteryjnych schemat 

postępowania był następujący: wytrącony ze ściany komórkowej kompleks lipidowopolisacharydowy 

(LPS) poddano hydrolizie z użyciem roztworu 1% kwasu octowego, po usunięciu 

części lipidowej, supernatant zawierający poli- i oligosacharydy poddano rozdziałowi 

z wykorzystaniem sączenia molekularnego. Dla wyselekcjonowanych frakcji wykonano analizy 

z wykorzystaniem techniki magnetycznego rezonansu jądrowego 1 H NMR. Rodzaj i ilość 

monosacharydów wchodzących w skład jednostek powtarzalnych OPS-ów ustalono na podstawie 

analiz odpowiednich acetylowych pochodnych alditoli z wykorzystaniem techniki chromatografii 

gazowej (GC) oraz chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią mas (GC-MS). 

Literatura: 

[1] J.M. Farber, S.J. Forsythe, Emerging issues in food safety Enterobacter sakazakii, ASM PRESS, Washington, D.C., 

2008. 

[2] Iversen C, Lehner A, Mullane N, et al.. The taxonomy of Enterobacter sakazakii: proposal of a new genus 

Cronobacter gen. nov. and descriptions of Cronobacter sakazakii comb. nov. Cronobacter sakazakii subsp. sakazakii, 

comb. nov., Cronobacter sakazakii subsp. malonaticus subsp. nov., Cronobacter turicensis sp. nov., Cronobacter 

muytjensii sp. nov., Cronobacter dublinensis sp. nov. and Cronobacter genomospecies 1. BMC Evol Biol 7: 64, 2007. 

46

ANALIZA CHROMATOGRAFICZNA WOSKÓW 

POWIERZCHNIOWYCH 

Beata SZAFRANEK * , Elżbieta SYNAK, Piotr STEPNOWSKI 

/HPLC, GC/ 

Uniwersytet Gdański, Wydział Chemii, Katedra Analizy Środowiska, 

ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk, 

* e-mail: bea@chem.univ.gda.pl 

Na powierzchni liści i łodyg wszystkich roślin wyższych znajduje się warstwa wosku 

powierzchniowego (epikutykularnego). Warstwa wosku oddziela roślinę od jej środowiska 

i umożliwia egzystencję w niesprzyjających warunkach (ogranicza niekontrolowaną utratę wody 

poprzez parowanie, zapobiega infekcjom grzybowym i bakteryjnym, bierze udział 

w oddziaływaniach roślina-owad). Woski powierzchniowe roślin są skomplikowanymi 

mieszaninami relatywnie niepolarnych związków alifatycznych oraz cyklicznych. Skład chemiczny 

wosków zależy przede wszystkim od gatunku rośliny. Analiza składu chemicznego wosków jest 

wykonywana zwykle metodą chromatografii gazowej (GC/FID oraz GC/MS) po wstępnej separacji 

składników za pomocą niskociśnieniowej chromatografii cieczowej. Celem pracy było 

zastosowanie chromatografii cieczowej z detektorem promieniowania rozproszonego (HPLC/LSD) 

do separacji i analizy wosków powierzchniowych. Zastosowanie detektora LSD umożliwia 

identyfikację grupową składników wosków powierzchniowych roślin (tzw. analiza grupowa). 

Poszczególne grupy związków mogą być następnie kolekcjonowane do dalszych analiz GC/FID 

i GC/MS. 

47

WPŁYW POŁOŻENIA PODSTAWNIKA NA ADSORPCJĘ Z FAZY WODNEJ 

CHLOROPOCHODNYCH ANILINY NA SORBENTACH 

HALOIZYTOWYCH 

Magdalena GARNUSZEK 1,2 , Beata SZCZEPANIK 1,2 , Piotr SŁOMKIEWICZ 1,2 , 

Bożena SYZDÓŁ 1,2 

1 Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, 

ul. Świętokrzyska 15G, 25-406 Kielce, 

2 Laboratorium Badań Strukturalnych, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy 

Jana Kochanowskiego, ul. Świętokrzyska 15G, 25-406 Kielce, 

Beata.Szczepanik@ujk.edu.pl, Piotr.Slomkiewicz@ujk.edu.pl, mgarnuszek@ujk.edu.pl 

Pochodne chlorowe aniliny znajdują zastosowanie w produkcji leków, 

barwników, tworzyw sztucznych, środków zapachowych oraz środków 

ochrony roślin. Chloroaniliny oraz produkty ich rozpadu ulegają 

akumulacji w glebie i wodzie, co jest szkodliwe dla środowiska oraz 

człowieka ze względu na ich trwałość oraz toksyczność [1]. 

Rys. 2. Haloizyt aktywowany 

60% m/m roztworem H 2 SO 4 . 

Rys. 1. p – Chloroanilina. 

Haloizyt o wzorze ogólnym Al 4 [Si 4 O 10 ](OH) 8 •10H 2 O charakteryzuje się 

wysoką odpornością chemiczną w szerokim zakresie pH, dużą 

powierzchnią właściwą (60-500 m 2 /g w zależności od sposobu 

przetwarzania) oraz dużą jonowymiennością, co czyni go przydatnym 

do usuwania toksycznych substancji z wody oraz gleby. Ze względu na 

dostępność i stosunkowo niski koszt produkcji, modyfikowany minerał 

może być wykorzystany do usuwania m. in. takich związków jak 

chloroaniliny z powodzeniem jako konkurencyjny w stosunku do 

innych dostępnych na rynku sorbentów [2]. 

Przeprowadzono badania adsorpcji z fazy wodnej o-, m-, p-chloroaniliny oraz 

2,6-dichloroaniliny na haloizycie aktywowanym jednokrotnie 10%, 60% oraz dwukrotnie 10% 

i 60% m/m roztworem kwasu siarkowego (VI) w układzie przepływowym. Stwierdzono, że 

najlepsze właściwości sorpcyjne wykazuje haloizyt aktywowany jednokrotnie 60% m/m roztworem 

kwasu siarkowego (VI). Położenia podstawnika chlorowego wywiera wpływ na sorpcję badanych 

amin. Najlepsze wyniki uzyskuje się dla izomerów para- i meta-, natomiast w przypadku 

pochodnych z podstawnikiem w położeniu orto- (o- oraz 2,6-dichloroanilina) stopień adsorpcji 

wyraźnie się obniża. 

Literatura: 

[1] Zhang T., Ren H.-F., Liu Y., Zhu B.-L., Liu Z.-P., A novel degradation pathway of 

chloroaniline In Diaphorobacter sp. PCA 039 entails initial hydroxylation, World J. Microbiol. 

Biotechnol., (2010) 26: 665 -673. 

[2] Kuczyńska H., Kamińska – Tarnawska E., Sołtys J., Kopalina z pokładów „Dunino” jako 

nanosurowiec do otrzymywania farb, Przemysł chemiczny, 90/1 (2011). 

48

ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII W ANALIZIE STRUKTURY 

O-POLISACHARYDÓW BAKTERII PECTOBACTERIUM ATROSPETICUM 

Małgorzata CZERWICKA * , Jolanta KUMIRSKA, Jerzy GAJDUS, 

Anna BYCHOWSKA, Kinga MARSZEWSKA, Jadwiga WIŚNIEWSKA, 

Piotr STEPNOWSKI, Zbigniew KACZYŃSKI 

/sączenie molekularne, chromatografia gazowa/ 

Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański, ul. Sobieskiego 18/19, 80-952 Gdańsk 

*e-mail: margo@chem.univ.gda.pl 

Bakterie należące do rodzaju Pectobacterium atakują ważne z gospodarczego punktu 

widzenia gatunki roślin takie jak: ziemniaki, trzcina cukrowa, marchew, pomidory, ananasy oraz 

niektóre rośliny ozdobne. Bakterie gatunku Pectobacterium atrosepticum związane są głównie z 

infekcjami ziemniaków. Powodują one więdnięcie i żółknięcie całej rośliny bądź tylko podstawy 

łodygi tzw. czarna nóżka, a także gnicie sadzeniaków podczas ich przechowywania. Gatunek 

Pectobacterium atrosepticum po raz pierwszy został opisany w 1902 roku przez van Hall’a jako 

Bacillus atrosepticus. W literaturze najdłużej był opisywany jako podgatunek Erwinia carotovora 

subsp. atroseptica. Już w 1945 roku zaproponowano zaklasyfikowanie tych pektynolitycznych 

Gram-ujemnych bakterii do nowego rodzaju Pectobacterium. Propozycja ta jednak została 

zaakceptowana dopiero pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku. Trudności z identyfikacją 

i klasyfikacją baterii rodzaju Pectobacterium, świadczą o występowaniu w tej grupie dużej 

heterogenności, a obowiązujący w tej chwili podział taksonomiczny z całą pewnością nie jest 

ostateczny. W diagnostyce oraz identyfikacji gatunków i podgatunków bakterii rodzaju 

Pectobacterium nie wykorzystano dotychczas pełnej struktury antygenów O-polisacharydowych. 

Określenie struktury pierwszorzędowej powtarzalnych jednostek polisacharydowych antygenów 

bakteryjnych jest procesem praco- i czasochłonnym, w którym istotną rolę odgrywają techniki 

chromatograficzne. 

Z trzech wybranych szczepów bakteryjnych (Pectobacterium atrosepticum SCRI 1039, 

Pectobacterium atrosepticum SCRI 1043, Pectobacterium atrosepticum SCRI 1055) wyodrębniono 

i oczyszczono O-polisacharydy (OPS-y). W tym celu wykonano ekstrakcję suchej masy bakteryjnej 

z zastosowaniem różnych metod (np. w układzie fenol-woda, fenol-chloroform-eter naftowy), 

usunięto kwasy nukleinowe, wyizolowano lipopolisacharydy, które następnie poddano hydrolizie 

i po usunięciu lipidu A wydzielono frakcje polisacharydowe z zastosowaniem metody sączenia 

molekularnego (GPC - gel permeation chromatography). Następnie zidentyfikowano wchodzące 

w skład OPS-ów reszty cukrowe, określono konfiguracje anomerycznych atomów węgla, wielkości 

pierścieni cukrowych, przynależność do szeregu konfiguracyjnego D lub L, sposób i kolejność 

powiązania reszt cukrowych oraz rodzaj i miejsce występowania podstawników niecukrowych. 

W tym celu skorzystano z klasycznych metod chemicznych takich jak: analiza cukrowa, analiza 

metylacyjna (metody: Ciukanu-Kerek’a i Hakomori), reakcja z optycznie czynnym (S)-(+)-butan-2- 

olem, de-O-acetylacja. Uzyskane w wyniku powyższych reakcji chemicznych produkty poddano 

analizie jakościowej i ilościowej z wykorzystaniem techniki chromatografii gazowej 

oraz chromatografii gazowej połączonej ze spektrometrią mas. Dla otrzymanych O-polisacharydów 

wykonano pełną interpretację zarówno widm jednowymiarowych 

1 H i 

13 C NMR, 

jak i dwuwymiarowych homokorelacyjnych COSY, TOCSY, NOESY oraz heterokorelacyjnych: 

HSQC, HMBC i HMQC-TOCSY. Wyniki uzyskane metodami chemicznymi oraz analiza kompletu 

widm NMR były podstawą do określenia I-rzędowej struktury wszystkich wyodrębnionych antygenów 

powierzchniowych. 

49

METODYKA ROZDZIELANIA, IDENTYFIKACJI I OZNACZANIA 

KUMARYNY W NAPOJACH ALKOHOLOWYCH ORAZ MACERATACH Z 

TURÓWKI WONNEJ - WYKORZYSTANIE ODWRÓCONYCH UKŁADÓW 

FAZ, DETEKCJI UV/DAD I PRZEPŁYWU ZWROTNEGO W KOLUMNIE 

Anita SKRZYPCZAK 1 , Marian KAMIŃSKI 1* 


ul. G. Narutowicza 11/12 80-233 Gdańsk 

*e-mail: mknkj@chem.pg.gda.pl 

Kumaryna (1,2-benzopiron) jest naturalną substancją, posiadającą szczególne właściwości 

aromatyczne. Występuje m.in. w roślinach stosowanych jako dodatki smakowe i aromatyczne 

do napojów alkoholowych. Bywa też dodawana do niektórych innych produktów spożywczych, 

w tym, do napojów bezalkoholowych. W wyniku doniesień o toksyczności kumaryny, ograniczono 

dopuszczalne jej zawartości w żywności i napojach. Maksymalny poziom zawartości kumaryny, 

bezpieczny dla ludzi w żywności i napojach bezalkoholowych, wynosi 2 mg/kg, a w napojach 

alkoholowych - 10 mg/kg. Stąd, niezwykle ważne jest dysponowanie łatwą metodyką oznaczania 

zawartości kumaryny, zarówno w napojach alkoholowych, jak i w maceratach turówki wonnej, 

stosowanych do produkcji smakowych napojów alkoholowych, a także w napojach 

bezalkoholowych. 

Praca prezentuje wyniki badań nad warunkami rozdzielania, identyfikacji na podstawie 

widma w zakresie UV oraz oznaczania kumaryny w napojach alkoholowych i maceratach z turówki 

wonnej, wykorzystywanych do produkcji wódek ziołowych. Dobrano warunki analityczne 

zapewniające optymalną selektywność rozdzielania w krótkim czasie. Zastosowano odwrócony 

układ faz (RP-HPLC) do rozdzielania oraz detektor UV typu DAD, do identyfikacji i oznaczania 

analitu. W przypadku rozdzielania i oznaczania kumaryny w maceracie z turówki wonnej 

zastosowano, dodatkowo, przepływ zwrotny eluentu w kolumnie (E-BF), co pozwala na ominięcie 

etapu wstępnego oczyszczania próbki np. techniką ekstrakcji do fazy stałej (SPE), a także zapewnia 

całkowite usunięcie z kolumny związków silnie oddziałujących z fazą stacjonarną, co zapewnia 

powtarzalność wyników oznaczania i długi „czas życia” kolumny. 

Wyniki wstępnych badań wskazują, że opracowana tu metodyka, może też znaleźć też 

zastosowanie do identyfikacji oraz oznaczania kumaryny w innych produktach spożywczych, 

jednak ustalenie pełnej listy produktów, które mogą być badane z zastosowaniem prezentowanej 

metodyki wymaga jeszcze badań oraz walidacji procedury dla różnych produktów żywnościowych. 

50

IDENTYFIKACJA PRODUKTÓW ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU 

CIECZY JONOWYCH ZA POMOCĄ TECHNIKI GC-MS 

Aleksandra FABIAŃSKA * , Marek GOŁĘBIOWSKI, Piotr STEPNOWSKI, 

Ewa Maria SIEDLECKA 


ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk 

* e-mail: a.fabianska@chem.univ.gda.pl 

Najbardziej skuteczne metody usuwania toksycznych i trudno biodegradowalnych 

zanieczyszczeń należą do Pogłębionych Procesów Utleniania (ang. Advanced Oxidation Process, 

AOP). Jedną z tych metod jest utlenianie z wykorzystaniem elektrod o wysokim potencjale 

utleniania. Mechanizm elektrochemicznej degradacji polega na anodowym rozkładzie wody do 

rodników hydroksylowych, które w zależności od rodzaju elektrody pozostają chemicznie 

(elektrody „aktywne”) lub fizycznie (elektrody „nieaktywne”) zaadsorbowane na jej powierzchni, 

a następnie reagują ze związkami organicznymi. Kontrola procesu utylizacji zanieczyszczeń 

poprzez identyfikację produktów rozpadu jest istotnym elementem w określaniu jego skuteczności 

oraz daje możliwości poznania mechanizmu tego procesu. Identyfikacja produktów degradacji 

pozwala również na ocenę potencjalnej toksyczności i biodegradowalności mieszaniny 

podegradacyjnej. Metodą pozwalającą na wstępne rozpoznanie produktów rozpadu jest technika 

GC-MS. Mieszanina produktów zostaje rozdzielona na kolumnie chromatograficznej, a detektor, 

jakim jest spektrometr mas pozwala na identyfikację poszczególnych związków. Szczególnie ważne 

są badania nad drogą rozkładu cieczy jonowych, których właściwości dają możliwość szerokiego 

zastosowania w przemyśle. W związku z tym, przypuszcza się, że w najbliższych latach będą one 

obecne jako zanieczyszczenia w ściekach i odpadach. 

W prezentowanej pracy wykorzystano technikę GC-MS do wstępnego rozpoznania 

produktów elektrochemicznego rozkładu chlorku 1-butylo-3-metyloimidazolowego (IM14Cl). 

Identyfikacja produktów pozwoliła na zaproponowanie prawdopodobnej drogi elektrochemicznej 

degradacji tego związku. Zastosowanie techniki GC-MS umożliwiło również porównanie procesu 

rozkładu IM14Cl na elektrodach „aktywnych” (IrO 2 ) i „nieaktywnych” (BDD, PbO 2 ). 

Badania finansowano z Grantu NN523 42 3737 i BW Nr 538820005091. 

51

METODY BADANIA CAŁKOWITEGO POTENCJAŁU 

ANTYOKSYDACYJNEGO PRODUKTÓW PSZCZELICH 

Elwira LEWCZUK 1 , Katarzyna CIOŁEK 1 , Paweł M. WANTUSIAK 1 , 

Paweł PISZCZ 1 , Iwona KIERSZTYN 1 , 

Bronisław K. GŁÓD 1 , Paweł K. ZARZYCKI 2 

/chromatografia cienkowarstwowa TLC/ 

1 Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Wydział Nauk Ścisłych, Zakład Chemii Analitycznej, 

ul. 3 Maja 54, 08-110 Siedlce, URL: dach.ich.uph.edu.pl, e-mail: psc1@onet.eu 

2 Politechnika Koszalińska, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, 

Zakład Toksykologii i Bioanalityki, ul. Śniadeckich 2,75-453 Koszalin, e-mail: pkzarz@wp.pl 

W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się lepszemu poznaniu wpływu wolnych rodników 

(WR) i reaktywnych form tlenu (RFT) na organizm ludzki. Wolnym rodnikom przypisuje się 

powstawanie wielu chorób zwyrodnieniowych oraz przyspieszanie procesu starzenia. Są one 

usuwane z organizmów żywych przez (występujące w owocach, warzywach, miodach czy ziołach) 

antyoksydanty i/lub zmiatacze wolnych rodników. 

Opracowane przez nas zostały nowe (udoskonalone) metody oznaczania całkowitego 

potencjału antyoksydacyjnego (CPA) (i) wykorzystujące reakcję rodnika DPPH z antyoksydantami 

i jego oznaczaniu za pomocą chromatografii cienkowarstwowej (TLC) oraz (ii) pomiar powierzchni 

pików zarejestrowanych za pomocą różnicowej woltametrii pulsowej (DPV). 

W technice TLC zastosowano stabilny rodnik azowy DPPH • (1,1-difenylo-2-pikrylohydrazyl) 

którego metanolowy roztwór ma barwę purpurową. W wyniku jego redukcji do DPPH-H, pod 

wpływem antyoksydantów zawartych w badanej próbce, roztwór zmienia barwę na żółtą. Miarą 

CPA było zmniejszenie się pola powierzchni plamki (piku) rodnika. Próbkę rozwijano na płytce 

silikażelowej w układzie heksan:aceton;etanol o stosunku objętościowym 3:1,9:0,1 (v/v/v). Płytkę 

skanowano i poddano obróbce przy użyciu programu komputerowego Scion Image. Poprawność tej 

techniki sprawdzono przez porównanie wyników uzyskanymi klasyczną metodą fotometryczną z 

DPPH (zmiana absorbancji roztworu przy długości fali λ = 517 nm). 

Opracowane techniki zastosowano do wyznaczania CPA produktów pszczelarskich. Okazało 

się, że TLC można zastosować do pomiarów wartości CPA miodów pitnych. Jest ona dokładniejsza 

od fotometrycznej, gdyż pozwala na rozdzielanie ewentualnych barwników obecnych w próbce 

mogących fałszować wyniki fotometryczne. Zaletą jej jest również badanie kilku próbek 

jednocześnie. Metoda oparta na DPV dostarcza ogólnych informacji o właściwościach 

antyoksydacyjnych badanych miodów. 

52

ZASTOSOWANIE TECHNIK HPLC-UV I LC-MS DO IDENTYFIKACJI 

PRODUKTÓW ELEKTROCHEMICZNEGO ROZKŁADU WYBRANYCH 

CIECZY JONOWYCH 

Aleksandra FABIAŃSKA * , Marek GOŁĘBIOWSKI, Jadwiga WIŚNIEWSKA, 

Piotr STEPNOWSKI, Ewa Maria SIEDLECKA 


ul. Sobieskiego 18, 80-952 Gdańsk 

* e-mail: a.fabianska@chem.univ.gda.pl 

Ciecze jonowe są obiecującą grupą związków, która znajduje zastosowanie jako alternatywne 

nielotne rozpuszczalniki w syntezie organicznej, reakcjach katalitycznych i biokatalitycznych, 

elektrochemii oraz w ostatnich latach jako lubrykanty. Ze względu na szeroki zakres możliwości 

stosowania tych związków pewne jest iż w następstwie ich eksploatacji powstawać będą odpady 

i ścieki zawierające zarówno związki macierzyste jak i produkty ich rozpadu. Jak donosi literatura 

niektóre z cieczy jonowych wykazują toksyczność w stosunku do organizmów żywych oraz 

znaczną trwałość w środowisku. Dlatego też niezmiernie ważne jest opracowanie odpowiednich 

metod utylizacji cieczy jonowych oraz poznanie ich drogi rozpadu poprzez identyfikację produktów 

degradacji. Jedną z dobrze zapowiadających się technik degradacji jest zastosowanie elektrod 

o wysokim potencjale utleniania skutecznie usuwających trudno biodegradowalne związki 

organiczne. 

W niniejszej pracy przedstawiono opracowaną metodę analityczną opartą o zastosowanie 

układu wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detektorem UV oraz z techniki LC-MS 

do oceny stopnia rozkładu oraz identyfikacji produktów degradacji wybranych cieczy jonowych 

przy użyciu elektrody PbO 2 . Parametry analityczne dobrane zostały w sposób umożliwiający ocenę 

ilościową badanych związków na bardzo niskich poziomach. Dzięki opracowanej metodzie 

możliwe było określenie prawdopodobnej struktury produktów degradacji pięciu cieczy jonowych: 

chlorku 1-butylo-3-metylo-imidazolowego (IM14Cl), chlorku 1-metylo-3-oktylo-imidazolowego 

(IM18Cl), chlorku 1-(3-hydroksypropylo)-3-metylo-imidazoliowego (IM13OHCl), bromku 1-(2- 

etoksyetylo)-3-metylo-imidazoliowego (IM12O2Br) oraz chlorku 1-benzylo-3-metyloimidazolowego 

(IM1-1PhCl). Ilość produktów rozkładu oraz droga rozkładu ściśle wiązała się ze 

strukturą związku macierzystego. 

Badania finansowano z Grantu NN523 42 3737 i BW Nr 538820005091. 

53

- i - CYKLODEKSTRYNY ROZPUSZCZONE W CIECZY JONOWEJ 

JAKO FAZY STACJONARNE W CHROMATOGRAFII GAZOWEJ 

Monika SOBÓTKA * , Monika ASZTEMBORSKA, Janusz LIPKOWSKI 

Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa 

* e-mail: mwisniewska@ichf.edu.pl 

Niskotemperaturowe ciecze jonowe są to stopione sole o temperaturze topnienia poniżej 

temperatury pokojowej. Posiadają wiele unikalnych właściwości fizykochemicznym min.: bardzo 

mała prężność par, niepalność, duża stabilność termiczna i elektrochemiczna, zdolność 

rozpuszczania szerokiej gamy związków organicznych i nieorganicznych. W ostatnich latach 

niskotemparturowe ciecze jonowe są bardzo często wykorzystywane w chemii analitycznej. 

Ważnym zastosowaniem cieczy jonowych jest wykorzystywanie ich jako rozpuszczalników 

cyklodekstryn (CD), do otrzymywania nowego rodzaju stabilnych termicznie, chiralnych faz 

stacjonarnych w chromatografii gazowej [1, 2]. 

Cyklodekstryny, są to naturalne, chiralne oligosacharydy. Głównymi ich przedstawicielami 

są α-, β-i γ-cyklodekstryny zbudowane odpowiednio z 6, 7 i 8 jednostek α-D-glukozy. 

Cyklodekstryny są wykorzystywane w różnych technikach chromatograficznych do rozdzielania 

enancjomerów. W literaturze opisano enancjoselektywne właściwości modyfikowanych 

cyklodekstryn rozpuszczających się w różnych cieczach jonowych, stosowanych jako fazy 

stacjonarne w kapilarnej chromatografii gazowej [1, 2]. Natomiast nigdzie nie zostało opisane 

zastosowania w chromatografii gazowej naturalnych cyklodekstryn rozpuszczonych w cieczach 

jonowych (α-, β- i γ-cyklodekstryna). 

W prezentowanych badaniach, (przygotowano szklane kolumny pakowane) fazy stacjonarne 

zawierające - i -cyklodekstrynę rozpuszczono w chlorku 1-decyl-3-metyloimidazoliowym. 

Badanymi związkami były chiralne terpeny. Zbadano tworzenie się kompleksów 

i enancjoselektywne właściwości - i -CD rozpuszczonych w cieczy jonowej. 



Literatura: 

[1] Huang K.; Zhang X.; Armstrong D.W., J. Chromatogr. A, 1217 (2010) 5261. 

[2] Berthod A.; He L.; Armstrong D.W., Chromatographia, 53 (2001) 63. 

54

OZNACZANIE AKTYWNOŚCI PRZECIWUTLENIAJĄCEJ 

OLEJÓW ROŚLINNYCH 

Piotr KOŚCIESZA, Rafał JURCZAK, Paweł PISZCZ, 

Paweł M. WANTUSIAK, Iwona KIERSZTYN, Bronisław K. GŁÓD 

/wysokosprawna chromatografia cieczowa RP-HPLC/FLD/ED/ 

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Wydział Nauk Ścisłych, Zakład Chemii Analitycznej, 

ul. 3 Maja 54, 08-110 Siedlce 

URL: dach.ich.uph.edu.pl, e-mail: psc1@onet.eu 

Antyoksydanty są to związki wyspecjalizowane w dezaktywowaniu i zapobieganiu zniszczeń 

wolnorodnikowych, głównie procesowi utleniania. Pod pojęciem antyoksydanta rozumiemy każdą 

substancję, która występuje w danym układzie/systemie (np. żywy organizm, produkt 

żywnościowy) w dużo mniejszych stężeniach od stężeń substratu (substancji podlegającej 

utlenianiu) wstrzymuje lub opóźnia proces utlenienia. Organizmy żywe same syntetyzują 

antyoksydanty endogenne, stanowiące obronę przed wolnymi rodnikami. 

Zaproponowany przez nas pomiar aktywności przeciwutleniającej (CPA ED ) polegał na 

wyznaczeniu całkowitego pola powierzchni wszystkich pików chromatograficznych 

zarejestrowanych za pomocą detektora amperometrycznego przy różnych potencjałach elektrody 

pracującej (węgiel szklisty vs Ag/AgCl) w zakresie utleniania. Wyniki zostały skorelowane z 

analogicznymi zmierzonymi w odniesieniu do rodnika DPPH, uzyskanymi za pomocą różnicowej 

woltametrii pulsowej (DPV), a także z całkowitą zawartością polifenoli i tokoferoli. 

Do pomiaru stężenia tokoferoli zastosowano wysokosprawną chromatografię cieczową w 

układzie faz odwróconych (RP) z detekcją fluorescencyjną (FLD) lub elektrochemiczną (ED). Na 

kolumnę chromatograficzną COSMOSIL 5C 18 -MS-II Waters (4,6 x 250 mm, 5 μm) nastrzykiwano 

próbki olejów roślinnych po zmydlaniu lub jako ekstrakty metanolowe. Jako fazę ruchomą 

zastosowano 0,1 M NaClO 4 w MeOH. 

Okazało się, że RP-HPLC zarówno z detekcją fluorescencyjną jak i elektrochemiczną 

pozwalają na oznaczenie stężenia tokoferoli w olejach jadalnych. Detekcja elektrochemiczna 

umożliwia dodatkowo określenie udziału poszczególnych tokoferoli w całkowitym ich stężeniu 

i/lub CPA ED . 

55

WPŁYW CIECZY JONOWYCH JAKO DODATKÓW 

DO CYKLODEKSTRYNOWEJ FAZY RUCHOMEJ NA CHIRALNE 

ROZDZIELENIE W WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII 

CIECZOWEJ 

Agata PAPIERZ * , Monika ASZTEMBORSKA 

/wysokosprawna chromatografia cieczowa/ 

Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa 

* e-mail: apapierz@ichf.edu.pl 

Cyklodekstryny (CD) są naturalnie chiralnymi substancjami, o 100% czystości 

enancjomerycznej i jako takie są doskonałym molekularnym sorbentem o wysokiej 

enancjoselektywności. Jednym z ograniczeń ich zastosowania jest nierozpuszczalność 

w niewodnych środowiskach a także, w sposób ograniczony, w roztworach wodnych. Ciecze 

jonowe są specjalnym rodzajem rozpuszczalników, które wykazują obiecujące zdolności do 

rozpuszczania cyklodekstryn. 

Obecnie ciecze jonowe (IL) cieszą się ogromnym zainteresowaniem nie tylko wśród technik 

rozdzielczych ale także w całej chemii analitycznej. W literaturze można spotkać się 

z doniesieniami na temat zastosowania cieczy jonowych do faz ruchomych w wysokosprawnej 

chromatografii cieczowej [1]. Zostało udowodnione, że ich obecność w eluencie poprawia jakość 

rozdzielenia, prowadząc do zmian w czasach retencji i kształcie pików [2]. Można też znaleźć 

doniesienia dotyczące wykorzystania chiralnych i niechiralnych cieczy jonowych jako dodatków do 

cyklodekstryn w celu separacji enancjomerów w elektroforezie kapilarnej [3,4], jednakże, nie 

spotkano się z takim zastosowaniem cieczy jonowych w wysokosprawnej chromatografii 

cieczowej. 

W tej pracy zbadano wpływ dwóch cieczy jonowych: chlorku 1-butylo-3- 

metyloimidazoliowego oraz 1-heksylo-3-metyloimidazoliowego na chiralne rozdzielenie 

(+-)-efedryny, (+-)-skopolaminy, (+-)-atropiny i (+-)-homoatropiny. Obie ciecze zostały dodane 

w ilości równomolowej wraz z β- i γ- cyklodekstrynami do fazy ruchomej w wysokosprawnej 

chromatografii cieczowej. Rozdzieleń dokonano na kolumnie z wypełnieniem C18. Uzyskane 

wyniki wskazują na możliwość tworzenia się potrójnych kompleksów IL/CD/analit ze względu 

na zmiany w czasach retencji. Nie zaobserwowano jednak pozytywnego wpływu cieczy jonowych 

na enancjoseparację badanych związków, a w jednym przypadku zauważono wręcz pogorszenie 

rozdzielenia. 

Literatura: 

[1] Tang F., Tao L., Luo X.B., Ding L., Guo M.L., Nie L.H., Yao S.Z, J. Chromatogr. A, 1125 (2006) 182- 

188. 

[2] Hu X., Peng J., Huang Y., Yin D., Liu. J., J. Sep. Sci., 32 (2009) 4126-4132. 

[3] François Y., Varenne A., Juillerat E., Villemin D., Gareil P., J. Chromatogr. A, 1155 (2007) 134-141. 

[4] Rousseau A., Florence X., Pirotte B., Varenne A., Gareil P., Villemin D., Chiap P., Crommen J., 

Fillet M., Servais A.C., J. Chromatogr. A, 1217 (2010) 7949-7955. 



56

PRO- I ANTYOKSYDANTY W PROCESIE FERMENTACJI MIODÓW 

Adrian SZABRAŃSKI, Paweł M. WANTUSIAK, 

Paweł PISZCZ, Bronisław K. GŁÓD 

/wysokosprawna chromatografia cieczowa HPLC/DAD/ED/ 

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Wydział Nauk Ścisłych, Zakład Chemii Analitycznej, 

ul. 3 Maja 54, 08-110 Siedlce 

URL: dach.ich.uph.edu.pl, e-mail: psc1@onet.eu 

W pracy zmierzono, różnymi technikami, całkowity potencjał antyoksydacyjny (CPA) 

miodów na różnych etapach fermentacji oraz pod wpływem dodatków ziołowych i owocowych. Do 

pierwszej grupy zaliczamy metody wykorzystujące konkurencyjną reakcję wygenerowanego ( OH) 

lub trwałego (DPPH ) rodnika z badaną próbką i sensorem. Produkt reakcji oznaczany był 

chromatograficznie ( OH) lub fotometrycznie (DPPH ). Inną metodą było oznaczanie całkowitej 

powierzchni wszystkich pików na chromatogramie otrzymanymi z zastosowaniem detektora 

amperometrycznego. Pierwsza z technik polegała na wygenerowaniu rodnika hydroksylowego, w 

reakcji analogicznej do reakcji Fentona, i jego reakcji zarówno z próbką jak i sensorem (kwasem p– 

hydroksybenzoesowym, pHBA) służącym jako pułapka spinowa. Generowane rodniki zmiatane są 

konkurencyjnie przez pHBA oraz badaną substancję. Produkt reakcji oznaczano za pomocą RP- 

HPLC z detekcją UV. 

Otrzymane wyniki skorelowane zostały z całkowitym stężeniem polifenoli i antocyjanów. 

Ponadto zbadano udział w zmianach CPA cukrów, etanolu i nadtlenku wodoru. Zbadano również 

reakcje uboczne rodników hydroksylowych z glukozą, etanolem i kwercetyną tłumaczące brak 

addytywności poszczególnych składników na CPA. 

Okazało się, że wartości CPA miodów zmieniają się podczas fermentacji. Dużo większe 

zmiany obserwowane są w stosunku do DPPH niż rodnika hydroksylowego, gdyż ten ostatni jako 

najsilniejszy rodnik reaguje nie tylko z silnymi antyoksydantami ale również z cukrami i 

alkoholem, których stężenia we wszystkich miodach są porównywalne. Duży udział w zmianach 

CPA miały również wtórne reakcje rodnika hydroksylowego z glukozą (wytwarzające dodatkowe 

rodniki), etanolem czy kwercetyną, a także obecność wody utlenionej w niektórych miodach. 

57

Komitet Organizacyjny 

III Podlaskiego Spotkania Chromatograficznego 

składa serdeczne podziękowania SPONSOROM 

58

CamSep 3 S

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?