Fahir Armaoglu 20. YY. Siyasi Tarihi 64. sayfa

Saldırmazlık Paktı'nın imzasına varan Sovyet-Alman görüşmeleri ilk adımını atmış
olmaktaydı.
Sovyetlerin bu ilk teşebbüsünün anlamını Almanya kavramakta gecikmedi. Hitler dış
politika konusunda 28 Nisanda Reichstag'da verdiği uzun bir söylevde, Batılılara çattığı
halde Sovyet Rusya'dan ve "Yahudi Marksizmi"nden hiç söz etmemişti. Bu, Hitler'in
şimdiye kadar hiç yapmadığı bir şeydi. Hitler'in verdiği bu işareti bu sefer Sovyetler cevapsız
bırakmadı. On yıldır kollektif barış politikasının öncülüğünü ve savunuculuğunu yapan
Dışişleri Bakanı Maxime Litvinov 3 Mayısta azledildi ve yerine Vyaçeslav Molotov getirildi.
"Yahudi" Litvinov'un yerine "hakiki Rus" Molotov'un getirilmesi, kendisini Berlin'in Yahudi
düşmanları nazarında şayanı kabul bir müzakereci yapıyordu. Molotov'un Dışişleri
Bakanlığına getirilmesi Sovyetlerin dış politikasında bir dönüşü ifade etmekteydi, lakin
özellikle Batılılar tarafından bu o zaman anlaşılamamıştı.
Sovyetlerin ekonomik münasebetleri geliştirme teklifini Almanya müsait
karşılamıştı. Lakin Molotov, Sovyet dış politikasının başına geçince işi ağırdan almaya
başladı. 20 Mayıs günü Moskova'daki Alman Büyükelçisi ile yaptığı bir görüşmede, bir
ticaret anlaşmasının imzalanabilmesi için, bu hususta gerekli "politik esaslar"ın da
kurulması gerektiğini bildirdi. Yani Sovyet Rusya Almanya ile bir de siyasal anlaşma
yapmak istiyordu.
Sovyetlerin siyasal anlaşma yapma şartı, bir on gün kadar Nazi liderlerini tereddüde
sevketmiş görünüyor. Çünkü, bir İngiliz-Rus anlaşması muhakkak görünmüş ve Almanya ile
girişeceği görüşmeleri Sovyetlerin İngiltereye karşı bir koz olarak oynamasından
korkulmuştur. Fakat Mussolini'nin 30 Mayısta Hitler'e gönderdiği gizli memorandumda,
İtalya'nın 1942 yılı sonuna kadar savaşa katılamıyacağını bildirmesi Hitler'in kararını
değiştirmesinde önemli rol oynamıştır. Bu sebeple, Haziran başından itibaren, siyasal
anlaşma konusunda Sovyetlerle müzakerelere girişilmiştir. Lakin bu sefer Moskova
Almanya'dan şüphe ve Almanya'nın, Batılılarla yapılan müzakereleri kundaklayıp, Sovyet
Rusyayı yapayalnız bırakmasından endişe etmiştir. Bu sebeple Sovyetler Almanya ile
müzakereleri sürüncemede bırakma yoluna gitmişlerdir. Fakat Ağustos ayından itibaren
her iki taraf için de durum değişmiştir. 6 Ağustosta Moskova'da başlayan İngiliz-Fransız-
Sovyet görüşmelerinde, Polonya'nın Sovyet askerlerine geçit vermesinde Batılıların müsait
davranmaması Sovyetleri Almanyaya döndürmüştür. Bunun yanında, Almanya ile Polonya
arasındaki Dantzig buhranı gittikçe şiddetlenmekteydi ve Hitler 1 Eylülde Polonyaya karşı
harekete geçmeye karar vermişti. Polonya meselesi Almanyayı İngiltere ve Fransa ile de
çatışmaya götüreceğine ve İtalya da savaşa katılamıyacağına göre, Sovyet Rusya ile bir
saldırmazlık paktı önem kazanıyordu. Bu sebeple, Sovyetler 12 Ağustosta Almanyaya
başvurup siyasal anlaşma görüşmelerine başlamasını teklif ettiği zaman, Almanya buna dört
elle sarıldı. Anlaşmanın müzakere ve imzası için Dışişleri Bakanı Ribbentrop derhal
Moskovaya gitmek istedi. Fakat Moskova, saldırmazlık antlaşmasının esasları hazırlanıp
tesbit edilmeden böyle bir ziyareti kabule yanaşmadı. Böylece, bir hafta daha diplomatik
müzakerelerle geçti. Hitler ise acele ediyordu. Nihayet dayanamayıp, 20 Ağustosta Stalin'e
bir mesaj göndererek, Almanya'nın Polonyaya karşı harekete geçmek üzere olduğunu açıkça
söyleyip saldırmazlık paktının hemen imzasını istedi. Stalin bu isteği kabul etti ve 23
Ağustos günü öğleyin Moskovaya ulaşan Ribbentrop derhal Sovyet liderleri ile görüşmelere
oturdu. 24 Ağustos sabahının ilk saatlerinde Rus-Alman Saldırmazlık Paktı imzalandı.
Bununla beraber antlaşmaya 23 Ağustos tarihi kondu.
Rus-Alman Saldırmazlık Paktı'na göre, taraflar birbirlerine saldırmayacaklar, birisi
bir üçüncü devletle savaşa tutuşursa, diğer taraf bu üçüncü devlete hiçbir şekilde yardım
etmiyecek, taraflardan birine yönelen bir devletler grubuna katılmıyacaklar ve nihayet,
156
Prof. Dr. Fahir Armaoğlu