102 - Senat RP - Senat Rzeczypospolitej Polskiej

ytu Państwa Polskiego lub praw człowieka; ochrona dóbr osobistych wnioskodawcy/pytającego.
Obecnie realizacja wniosków o udostępnienie dokumentów/zapytanie o status pokrzywdzonego
trwa od kilku do kilkunastu miesięcy. Zależy to przede wszystkim od dużej liczby złożonych
wniosków oraz od stopnia złożoności sprawy – szerokiego zasięgu poszukiwań materiałów archiwalnych,
obejmujących często zasób kilku oddziałów Instytutu. Na podstawie wyników kwerendy
archiwalnej prowadzonej w zasobie Instytutu, wydawane jest zaświadczenie określające status
wnioskodawcy. Osobom, którym został przyznany status pokrzywdzonego, udostępniane są materiały
zgromadzone na nie przez organy bezpieczeństwa państwa. Kontrowersje budzi sytuacja osób,
które były współpracownikami, a następnie znalazły się w operacyjnym zainteresowaniu organów
bezpieczeństwa, np. w związku z działalnością opozycyjną. Zgodnie z przyjętą w IPN wykładnią
przepisów ustawy dotychczas wydawane było zaświadczenie, że osoba taka nie jest pokrzywdzonym.
Orzecznictwo sądowe wskazuje na to, iż wykładnia przepisu stosowana w IPN winna być
zmieniona.
Inną istotną grupą osób korzystających z zasobów Instytutu Pamięci są badacze. W okresie
sprawozdawczym wpłynęło ogółem 6515 wniosków naukowo-badawczych. Najwięcej, 3298, zostało
skierowanych do IPN przez osoby fizyczne, 2640 złożyli pracownicy pionu badawczego
IPN. 273 wnioski skierowały instytucje i placówki naukowe. Ponadto 304 wnioski wpłynęły od
dziennikarzy – polskich i zagranicznych stacji telewizyjnych, gazet, czasopism. Realizacja wniosków
naukowo-badawczych wymagała przeprowadzenia 9670 kwerend, w tym dla osób fizycznych
4775 oraz dla pionu edukacyjnego IPN 4294, dla innych instytucji 412 oraz dla dziennikarzy
189 kwerend. W okresie od 1 lipca 2004 do 31 grudnia 2005 r. zostało zrealizowanych ogółem
w pionie archiwalnym 4317 wniosków badawczych, wydano 2497 decyzji wyrażających zgodę na
udostępnienie dokumentów do celów naukowych i badawczych i 333 decyzje nie wyrażające zgody.
Dla tych celów udostępniono 71 659 jednostek archiwalnych (w poprzednim okresie sprawozdawczym
– 49 164).
W okresie od 1 lipca 2004 do 31 grudnia 2005 r. pion archiwalny Instytutu Pamięci zrealizował
mniej kwerend (9670) niż w poprzednim okresie sprawozdawczym (10 494). Ten spadek wynika
z faktu większej dostępności do materiałów archiwalnych Instytutu poprzez środki ewidencyjne
do dnia 31 sierpnia 2005 r., gdy weszła w życie decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych
Osobowych. Uniemożliwiła ona dostęp do środków ewidencyjnych innym osobom niż pracownicy
Instytutu.
Na przełomie stycznia i lutego 2005 roku na stronach internetowych pojawił się katalog funkcjonariuszy,
współpracowników, kandydatów na współpracowników organów bezpieczeństwa
państwa oraz innych osób, zwany powszechnie „listą Wildsteina”. Jest to spis imion i nazwisk
oraz przyporządkowanych im sygnatur akt, który od dnia 26 listopada 2004 roku był udostępniony
w formie elektronicznej w czytelni jawnej IPN w Warszawie. Katalog ten był jawny i dostępny
do wglądu dla osób prowadzących badania naukowe, o których mowa w art. 36 ust. 5 ustawy
o Instytucie Pamięci. Upublicznienie tej listy oraz nazwanie jej przez niektóre media „listą esbeków”
lub agentów wywołało emocje społeczne. Wiele osób, nie tylko z Warszawy i okolic, ale również
z całej Polski, które odnalazły na liście imię i nazwisko jednobrzmiące z ich własnym, zwróciło
się osobiście lub pisemnie do IPN o wyjaśnienia. Pod koniec stycznia i w lutym 2005 siedzibę
Instytutu przy ul. Towarowej 28 odwiedzało dziennie do 300 wnioskodawców. Zwiększoną liczbę
wnioskodawców odnotowały również OBUiAD. Z uwagi na fakt, że procedura rozpatrywania
wniosków o udostępnienie dokumentów/zapytanie o status pokrzywdzonego trwa kilka miesięcy,
Kolegium IPN przyjęło na posiedzeniu w dniu 2 lutego 2005 r. stanowisko, iż osobom pokrzywdzonym,
których nazwiska znajdują się w bazie danych „Akta osobowe”, należy udostępniać materiały
archiwalne w trybie przyspieszonym. Prezes Instytutu powołał zespół ds. przygotowania projektu
nowelizacji ustawy o IPN-KŚZpNP. W dniu 16 lutego 2005 r. projekt nowelizacji został przesłany
do Sejmu i uchwalony tam 4 marca 2005 r. Do ustawy został dodany art. 29a, który wszedł w życie
20 kwietnia 2005 r. Na jego mocy każda osoba, która wyraża chęć sprawdzenia, czy jej dane
17