POMPA FUNEBRIS

chrześcijańskiego dzielił się na część świecką, zakończoną przed
bazyliką, i chrześcijański pogrzeb we wnętrzu kościoła. Mimo
to, pozostanie tradycyjne przejęcie i powitanie ciała zmarłego
przez kler u wejścia do świątyni.
POGRZEB CHRZEŚCIJAŃSKI W ŚREDNIOWIECZU
I OKRESIE NOWOŻYTNYM
Liturgia pogrzebu chrześcijańskiego dzieliła się na kilka etapów
65 . Łatwo jednak można zauważyć — pomimo pewnych przekształceń
— niezmienność tradycji liturgicznej wywodzącej się
oczywiście z wczesnego chrześcijaństwa. Ogólny schemat rytuału
pogrzebowego pozostał nienaruszony: ceremonie w domu pogrzebowym,
czyli ostatnie pożegnanie i wystawienie zwłok w
domu zmarłego, eksportacja do kościoła (i wigilie), msza żałobna,
procesja z ciałem na cmentarz, złożenie do grobu. W średniowieczu
istotny był podział obrzędów na pogrzeby osób duchownych
i świeckich. Pogrzeb zakonnika, biskupa i papieża różnił
się od skromnego pogrzebu mieszczanina, solennego pogrzebu
feudała i wspaniałego królewskiego 66 . W każdym z nich istniały
drobne różnice rytuału między krajami: Anglią i Francją, Włochami
i Niemcami czy Polską 67 . Sakrament ostatniego namaszczenia
68 łączono często z komunią chorych i wiatykiem. Namaszczenie
polegało na zwilżeniu olejami świętymi kolejno zamkniętych
powiek, uszu, nozdrzy, ust, rąk i nóg chorego, przy wypowiadaniu
odpowiednich modlitw. O ile agonii towarzyszyli kapłan
lub domownicy — odmawiano modlitwy za konających, składające
się z litanii, wezwania w chwili zgonu oraz modlitwy, gdy
chory skonał. Modlitwy odmawiano przy zapalonej gromnicy,
łącząc je z kropieniem łóżka chorego wodą święconą. Przy zwłokach
zmarłego złożonych w mieszkaniu lub w kościele odprawiano
wigilie, czyli jutrznię żałobną 69
, złożone z nieszporów, matutinum
(trzech nokturnów), a kończoną laudesami (i. 9). Zwykle odmawiano
lub śpiewano w poszczególne dni tygodnia tylko jeden
nokturn złożony z kilku psalmów i lekcji. Były to prośby o miłosierdzie
dla duszy zmarłego oraz przypomnienia o ufności w Panu,
o wierze w zmartwychwstanie ciał i świętych obcowanie.
34