POMPA FUNEBRIS

Ofiara na intencję jego uzdrowienia, Złożenie urny z prochami, Wędrówka ducha Ciroiama
do raju, Pola Elizejskie, Ziemska sława.
18
J. Pope-Hennessy Italian Sculpture. Cz. 2: Italian Renaissance Sculpture. Londyn
s. 104 - 106.
'• Cyceron O prawach II; 24, 61; — Horacy Listy I; 7, 5-6.
1958,
20
Swetoniusz Divus Vespasianus 19, 54; — Por. Żywoty Cezarów. Tłum. J. Niemirska-
-Pliszczyńska; przedmowa J. Wolski. Wyd. 2. Wroclaw 1960, s. 323.
21
Propercjusz Elegiae IV; 21.
22
G. Poris hasło: Pileus. W: Daremberg—Saglio, op. cit., t. 4, Paryż [b.m], szp. 481.
23
Płaskorzeźba z Armiternum (Preturia). J. Questen Die Grabnisschriit der Beratius Nikatoras.
„Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Römische Abteilung" R. 53:
1938, s. 202, il. 31.
24
W kazaniach pogrzebowych z XVII w. wielokrotnie wspominano ten zwyczaj, np. M.
Wojniłowicz Śnieg Ogień [...] Jerzy (...) lan [...) z Kozielska Ogieńscy. W (...) Dominikanów
Bazylice [...) w Wilnie Roku 1680, dnia 5 Novembern [bmr).
25
O consecratio pisali m.in.: E. Bickermann Die römische Kaiserapotheose. „Archiv für
Religionswissenschaft" R. 27: 1929, s. 1-35; — L. Cerfaux, J. Tondriau Le culte des Souverains.
„Bibliothèque de Théologie" Seria 3, t. 5, 1957, s. 15 nn.; — F. Cumont Etudes syriennes.
Paryż 1917, rozdz. 2, s. 35 n. ; — tenże Pégase et l'apothéose. „Bulletin de la Société
d'Archéologie d'Alexandrie" t. 10, 1924, s. 193 n.; — U. Geyer Der Adlerilug Im Römischen
Konsekrationszeremoniell. Bonn 1961, diss.; — P. Gros Rites funéraires et rites d'immortalité
dans la liturgie de l'apothéose impériale. „École Pratique des Hautes Études, IV
section: Sciences historiques et philologiques", R. 67: 1965-66; H. P. L'Orange Apotheosis
in Ancient Portraiture. Oslo 1947; •— tenże hasło Apoteosi W: Enciclopedia dell'Arte Antica,
Classica e orientale. T. 1. Rzym 1958, s. 489 - 497; — K. Scott The Imperial Cull under the
Flavians. Stuttgart—Berlin 1936; — E. Strong Apotheosis and Aifer Lite. Londyn 1915; — oraz
hasło Consecratio W: Paulys—Wissowa, op. cit., t. 1, Stuttgart 1877, szp. 371 n.; — Reallexikon
iür Antike und Christentum. T. 1. Berlin 1950, szp. 87 - 94.
26
Herodian Historia cesarstwa rzymskiego. Przełożył i komentarzem opatrzył L. Piotrowicz.
Wrocław—Warszawa—Kraków 1963, Ks. 4, rozdz. 2, s. 78 - 80.
27
Zob. m.in. Guichard, op. cit., s. 179.
* Rewers medalu z consecratio cesarzowej Marianiny z wyobrażeniem pawia posłużył
I. Sambuco do wymyślenia emblemu. Wiadomość o tym podaje wraz z ilustracją Guichard,
op. cit., s. 184. O apoteozie i consecratio przedstawionych na monetach zob. m.in. J. M. C.
Toynbee Ruler apotheosis on Roman coins. „Numismatic Chronicle" t. 20, 1946-47, s. 126 nn.
Przedstawione na il. 8 medale wg C. Guicharda, związane z apoteozą cesarzy Antoninusa
Piusa i Septymiusza Sewera, omówione są także wyczerpująco w katalogu H. Cohena Description
historlgue des Monnaies Irappées sous l'Empire Romain. Lipsk 1930, t. 2, s. 287, nr 153;
t. 4, s. 12, nr 83.
29
Panofsky, op. cit., s. 32, il. 101, inne przedstawienie stosu cesarskiego w tle zawiera
tabliczka z kości słoniowej z British Museum w Londynie z tzw. Apoteozą Romulusa. Jw„
i. 59, il. 239. Zob. też Geyer, op. cit., il. 8.
30
R. E. Spear Preparatory Drawings by Domenlchino. „Master Drawings" t. 6, 1968, nr 2,
s. 127.
31
Bezpośrednią zależność od antycznego sarkofagu Meleagra z Muzeum w Ostii wykazuje
fragment płaskorzeźby z grobowca Franceses Sassetti z kościoła S. Trinità we Florencji, wykonany
prawdopodobnie przez Giuliano da Sangallo. Przedstawia on zamknięcie oczu I ust
antycznego bohatera połączone z extremum vale. Zob. Panofsky, op. cit., il. 313 I 315.
32
Jw., s. 73 n.
33
O dobrej znajomości pogrzebu antycznego i imitatio all'antlca wśród humanistów
z XV w. świadczyć może pogrzeb Leonarda Bruni pochowanego w jedwabnej szacie i koronie
laurowej. Zob. Pope—Hennessy, op. cit., s. 43.
34
S. Zabłocki Polsko-lacińskie epicedium renesansowe na tle europejskim. Wrocław—Warszawa—Kraków
1968, s. 85 nn.; — S. F. Witstein Funéraire poëze in de nederlandse renaissance.
Assen 1969, s. 98 - 134.
A. Poliziano Elegia sive epicedion in Albierae Albitiae immaturum exitum ad Sismundum
Stupham eius sponsum. W: Carmina quinque illustrium poetarum... Bergamo 1753, w. 276.
>40{