Pro Lusatia - Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego - Uniwersytet ...

● przebiegu procesu tworzenia prawidłowego odpowiednika dla
wyrazu niemieckiego, w tym odrzucania niektórych wariantów,
na przykład: „Přemyslowach pak, kak móhli tutu „Altersteilzeit”
serbsce pomjenować. „Dočasny wuměnk” zda so być ekwiwalent,
pomjenuje pak bóle to, štož rěka němsce „Vorruhestand”. Po wobsahu
tohodla prawe njeje” 14 ;
● relacji antonimii, na przykład: „A němski antonym
„Lieblingsgegner” móhli serbsce pomjenować „přijomny abo witany
napřećiwnik” abo samo „napřećiwnik, z kotrymž rady hraješ”
abo „z kotrymž rady swoje mocy měriš”” 15 ;
● szczegółowego opisu znaczenia danego leksemu, na przykład:
„W našej towaršnosći móžeš sej wšo kupić, maš-li dosć pjenjez na
konće. A jeli nic, potom poskićuja banki wšelake kredity za konsumowe
twory. Ale banka chce dokłady za to měć, zo móžeš kredit
tež wróćo płaćić. Tuž pytaš snano za priwatnymi ludźimi, kiž sej
pjenjezy z tym zasłuža, zo kredity rozdawaja – wězo z hoberskimi
danjemi. Tutych ludźi pomjenuja němsce „Kredithaie”” 16 ;
● odpowiedników leksemu niemieckiego funkcjonujących w potocznej
odmianie języka górnołużyckiego, na przykład: „We wšědnej
rěči bych tež ja prajiła, zo je to „pfandbleša” – ale pytach dale za
serbskim wotpowědnikom” 17 .
Omówione komentarze twórców RK zawierają zatem szereg
informacji skierowanych zarówno do słuchaczy posiadających
przynajmniej ogólną wiedzę językoznawczą, jak do przeciętnych
użytkowników języka bez podobnego przygotowania. Z punktu
widzenia leksykologii i leksykografii wiadomości te są istotnym
źródłem badań nad metodologią działalności normotwórczej, dla
zainteresowanych problematyką poprawności językowej użytkowników
łużycczyzny stanowią zaś cenną ciekawostkę. Wymienione
14 Rěčny kućik dr. Jany Šołćineje z wusyłanja 08.02.2006, tema: Dźělne starobne
přistajenje, tekst audycji obecnie niedostępny w archiwum na stronie internetowej
RK.
15 Rěčny kućik dr. Jany Šołćineje z wusyłanja 28.12.2005, tema: Hra z njewěstym
wukóncom, http://www.mdr.de/serbski-program/rundfunk/2373054.html.
16 Rěčny kućik dr. Anje Pohončoweje z wusyłanja 14.09.2005, tema: Kredithai,
http://www.mdr.de/serbski-program/rundfunk/2192931.html.
17 Rěčny kućik dr. Jany Šołćineje z wusyłanja 15.07.2005, tema: Pfandflasche, op.cit.
Tom 6
- 37 -