Interaction Between Trichoderma spp. and Other Antagonistic ...

ปฏิสัมพันธระหวางเชื้อ Trichoderma spp. กับจุลินทรียปฏิปกษอื่น 

และประสิทธิภาพ ในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือเทศ 

Interaction between Trichoderma spp. and other antagonistic microorganisms 

and their efficiency for control fusarium wilt of tomato 

อรอุษา ลาวินิจ 2,3 1,2,3 

วีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน พิศาล ศิริธร 1,2,3 เพชรรัตน ธรรมเบญจพล 1,2,3 

Onusa Lawinit 2,3 , Weerasak Saksirirat 1,2,3 , Pisan Sirithorn 1,2,3 and Petcharat 

Thummabenjapone 1,2,3 

1 สาขาโรคพืชวิทยา ภาควิชาพืชศาสตรและทรัพยากรการเกษตร, 2 ศูนยวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการ 

เกษตรเพื่อเศรษฐกิจที่ยั่งยืน คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน, 3 ศูนยความเปนเลิศดาน 

เทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยขอนแกน สํานักพัฒนาบัณฑิตศึกษา 

และวิจัยดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

1 Plant Pathology Section, Dept. of Plant Science and Agricultural Resources, 2 Agricultural 

Biotechnology Research Center for Sustainable Economy, 

Khon Kaen University, Khon Kaen 40002, Thailand. 

3 Center of Agricultural Biotechnology, Khon Kaen University, Science and Technology 

Postgraduate Education and Research Development Office(AG-BIO/PERDO-CHE), Thailand. 

ABSTRACT 

The combination of Trichoderma 6 isolates and Streptomyces 3 isolates for control 

Fusarium wilt of tomato (Fusarium oxysporum f.sp lycopersici) was investigated under 

screen-house conditions. These Trichoderma and Streptomyces were compatible, based on 

laboratory test. Trichoderma harzianum (T9)+Streptomyces isolates 15 and 87, showed the 

highest survival tomato plants of 87.5 and 75.0 %, respectively, while 0% survival in control 

treatment. The combination of Trichoderma 6 isolates and Bacillus 3 isolates for control 

Fusarium wilt of tomato was carried out also under screen-house conditions. The result 

revealed that T. harzianum (T9) + B. polymyxa (BRR019), T. harzianum T9+B. subtilis 

(BRR031), T. asperrellum (T13) + B. subtilis (BRR031) exhibited the highest survival tomato 

plants of 75%, compared to 0% survival in control treatment. This study indicates the 

compatibility among antagonistic microorganisms, that capable to control Fusarium wilt of 

tomato. 

การประชุมวิชาการอารักขาพืชแหงชาติ ครั้งที่ 9 

24-26 พฤศจิกายน 2552 โรงแรมสุนีย แกรนด อําเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดยอ 

การทดสอบปฏิสัมพันธระหวางเชื้อ Trichoderma spp. 6 ไอโซเลต กับ Streptomyces 3 

ไอโซเลตในระดับเรือนทดลอง ในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือเทศที่เกิดจากเชื้อ Fusarium 

oxysporum f.sp lycopersici (Fol) ซึ่งไดทําการทดสอบความสามารถในการเขากันแลวในระดับ 

หองปฏิบัติการ พบวา Trichoderma harzianum (T9) รวมกับ Streptomyces ไอโซเลต 87 และ 15 

ทําใหมะเขือเทศมีเปอรเซ็นตตนไมเปนโรคเหี่ยวเหลืองสูงที่สุด คือ 87.5 และ75.0% ตามลําดับ 

ในขณะที่มะเขือเทศที่ปลูกเชื้อรา Fol เพียงอยางเดียวมีเปอรเซ็นตตนไมเปนโรค 0% และการใช 

Trichoderma spp. รวมกับ Bacillus 3 ไอโซเลต พบวา T. harzianum (T9) รวมกับ B. polymyxa 

(BRR 019) และ B. subtilis (BRR 031) และ T. asperrellum (T13) รวมกับ B. subtilis (BRR 031) 

ทําใหมะเขือเทศมีเปอรเซ็นตตนไมเปนโรคเหี่ยวเหลืองสูงที่สุด คือ 75% ในขณะที่มะเขือเทศที่ปลูก 

เชื้อรา Fol เพียงอยางเดียว มีเปอรเซ็นตตนไมเปนโรคเทากับ 0% การศึกษานี้แสดงใหเห็นถึงความ 

เขากันไดของจุลินทรียปฏิปกษที่สามารถนําไปประยุกตใชในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือ 

เทศ 

บทนํา 

มะเขือเทศ (Lycopersicon esculentum Mill.) เปนพืชผักที่นิยมปลูกกันมากแทบทุก 

ประเทศ ผลมะเขือเทศเปนแหลงของวิตามินและเกลือแรหลายชนิด โดยเฉพาะวิตามินเอและวิตามินซี 

แคลเซียม ฟอสฟอรัส ตลอดจนคารโบไฮเดรตและโปรตีน(ศุภลักษณ, 2536) และในแตละปภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ มีการผลิตเมล็ดพันธมะเขือเทศเพื่อสงออกทํารายไดใหกับประเทศเปนจํานวน 

หลายรอยลานบาท โรคที่สําคัญทําความเสียหายแกมะเขือเทศโรคหนึ่ง คือ โรคเหี่ยวเหลืองของ 

มะเขือเทศที่เกิดจากเชื้อ Fusarium oxysporum f.sp lycopersici (Fol) ปจจุบันไดมีความพยายามใน 

การควบคุมโรคพืชโดยมีการใชวิธีการตางๆเพื่อใหมีประสิทธิภาพสูงสุด แตวิธีที่เกษตรกรนิยมกันมาก 

ที่สุดคือ การใชสารเคมีที่อาจมีพิษตกคางในพืช ผูผลิต ผูบริโภค และสิ่งแวดลอมได ดังนั้นจึงควรหา 

วิธีการตางๆในการควบคุมโรคพืชที่เปนมิตรกับมนุษยและสภาพแวดลอม เชนการควบคุมโรคพืชโดย 

ชีววิธีเปนตน เชื้อรา Trichoderma จัดวาเปนเชื้อราที่มีความสามารถในการเปนเชื้อราปฏิปกษที่ใชใน 

การควบคุมเชื้อสาเหตุโรคพืชที่ดี โดยมีกลไกในการยับยั้งการเจริญของเชื้อราสาเหตุโรคพืชคือ การ 

เปนปรสิต (mycoparasite) การเจริญเติบโตปกคลุมเชื้อสาเหตุโรคพืชจนไมสามารถที่จะเจริญตอไป 

ไดการสรางเสนใยพันลอมรอบเสนใยของเชื้อราสาเหตุโรคพืชและปลอยเอนไซม เพื่อใชในการยอย 

ผนังเซลลของเชื้อราสาเหตุโรคพืชเปนตน( Elad et al.,1983) นอกจากนี้ยังสามารถสรางสารปฏิชีวนะ 

ปลดปลอยออกมาในสภาพแวดลอมทําใหมีผลตอการเจริญของเชื้อสาเหตุโรคพืชไดดี เชื้อแบคทีเรีย 

สกุล Bacillus เปนจุลินทรียที่เจริญไดรวดเร็วและทนทานตอสภาพแวดลอมและที่สําคัญคือ สวนใหญ 

สามารถสรางสารปฏิชีวนะได มีผูศึกษาการใชเชื้อในสกุล Bacillus ในการควบคุมเชื้อสาเหตุโรคพืช 

ทั้งในสภาพเรือนทดลองและในสภาพแปลงปลูก เชื้อ Streptomyces เปนเชื้อแบคทีเรียในกลุม 

Actinomyceles ที่พบไดทั่วไปตามธรรมชาติและเปนที่รูจักกันดีในดานการสรางสารปฏิชีวนะหลาย 

492 24-26 พฤศจิกายน 2552 โรงแรมสุนีย แกรนด จังหวัดอุบลราชธานี

ชนิดที่นํามาใชควบคุมโรคพืชเชน โรคเนาคอดินในพืชผัก, โรค Fusarium wilt และ Fusarium crown 

rot ในมะเขือเทศ เปนตน จุลินทรียปฏิปกษดังกลาว แมวาจะมีประสิทธิภาพในการควบคุมโรคพืชไดดี 

แตหากนํามาใชรวมกันอาจเปนปฏิปกษซึ่งกันและกันได ดังนั้นการศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงคเพื่อ 

ตรวจสอบความสัมพันธในแงความเขากันไดของจุลินทรียปฏิปกษ Trichoderma, Bacillus, 

Streptomyces ซึ่งจะนําไปสูการใชจุลินทรียปฏิปกษรวมกันและเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการควบคุม 

โรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือเทศโดยชีววิธีอยางมีประสิทธิภาพ 

อุปกรณและวิธีการ 

1. การทดสอบปฏิสัมพันธของเชื้อจุลินทรียปฏิปกษในหองปฏิบัติการ 

เชื้อจุลินทรียปฏิปกษ Trichoderma spp. จํานวน 35 ไอโซเลต (Table 1), Streptomyces 

spp. 5 ไอโซเลต ไดแก ไอโซเลต 15, 22, 74, 87 และ SPA ซึ่งไดรับความอนุเคราะหจากรศ.ดร. 

เพชรรัตน ธรรมเบญจพล และเชื้อ Bacillus megaterium, B. polymyxa และ B. subtilisไดรับความ 

อนุเคราะหจากสุปรียา ไดมีการตรวจสอบประสิทธิภาพในการควบคุมเชื้อสาเหตุมากอนโดย มาลัยพร 

(2548), สุวิตา (2549), ภัทรกร (2548) และ สุปรียา (2547) 

Table 1 Isolates and source of Trichoderma spp. 

Isolate Species Source 

TKK1001 T. aureovirede มาลัยพร (2548) 

TKK1501 T. reesei มาลัยพร (2548) 

TKK1802 T. koningii มาลัยพร (2548) 



TKK2204 T. harzianum มาลัยพร (2548) 









การประชุมวิชาการอารักขาพืชแหงชาติ ครั้งที่ 9 493


TKK4002 T. pulluliferum มาลัยพร (2548) 





Table 1 Isolates and source of Trichoderma spp. (Continued) 



T1 T. harzianum สุวิตา (2549) 

T4 T. brevicopactum สุวิตา (2549) 


T10 T. virens สุวิตา (2550) 

T13 T. asperrellum สุวิตา (2549) 




T19 T. asperrellum สุวิตา (2549)) 




T25 T. erinaccum สุวิตา (2549) 

T30 T. longibrachiatum สุวิตา (2549) 


การทดสอบความสัมพันธระหวางเชื้อ Trichoderma spp. กับ Streptomyces spp. 

ในหองปฏิบัติการโดย streak เชื้อ Streptomyces spp. ขนาด 45 มม. บนจานอาหารเลี้ยง 

เชื้อ AGMA นําไปบมที่อุณหภูมิ 28-300ºซ. เปนเวลา 5 วัน และยายเชื้อรา Trichoderma spp. ที่ 

เลี้ยงบนอาหารเลี้ยงเชื้อ PDA เปนเวลา 3 วัน โดยการใช cork borer ขนาดเสนผาศูนยกลาง 0.8 มม. 

เจาะชิ้นวุนอาหารเลี้ยงเชื้อที่มีเสนใยของเชื้อรา Trichoderma spp.วางบนจานอาหารเลี้ยงเชื้อ 

Streptomyces spp. นําไปบมที่อุณหภูมิ 28-300ºซ. เปนเวลา 5 วัน วัดการเจริญของเสนใยเชื้อรา 

Trichoderma spp. 


การทดสอบความสัมพันธระหวางเชื้อ Trichoderma spp. กับ Bacillus spp. 

ในหองปฏิบัติการโดยการเลี้ยงเชื้อTrichoderma spp. บนอาหารเลี้ยงเชื้อ PDA เปนเวลา 

3 วัน ยายเชื้อรา Trichoderma spp. โดยการใช cork borer ขนาดเสนผาศูนยกลาง 0.8 มม. เจาะชิ้น 

วุนอาหารเลี้ยงเชื้อที่มีเสนใยของเชื้อรา Trichoderma spp. วางตรงกลางจานอาหารเลี้ยงเชื้อ ใช 

กระดาษกรองขนาดเสนผาศูนยกลาง 5 มม.จุมสารละลายแขวนลอยของเชื้อแบคทีเรีย Bacillus spp. 

วางหางจากขอบจานอาหารเลี้ยงเชื้อ 1 ซม. 4 จุดนําไปบมที่อุณหภูมิ 28-30 0 ซ เปนเวลา 5 วัน วัด 

ขนาดของแนวยับยั้งที่เกิดขึ้น 

2. การทดสอบการใชจุลินทรียปฏิปกษรวมกันในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือเทศ 

ในเรือนทดลอง 

การเตรียมเชื้อ Streptomyces spp. คัดเลือกเชื้อ Streptomyces จํานวน 3 ไอโซเลท 

ซึ่งไดผานการทดสอบปฏิสัมพันธแลว ไดแกไอโซเลท 15, 22 และ 87 ซึ่งไดทําการทดสอบ 

ความสามารถในการเขากันแลวในระดับหองปฏิบัติการ โดยเลี้ยงเชื้อ Streptomyces ในอาหาร 

AGMA 7-10 วันใช cork borer เจาะชิ้นวุนยายลงอาหาร AGMB ใน flaskนําไปเขยาดวยเครื่องเขยา 

(shaker) 7-10 วันกรองดวยกระดาษกรอง นําไปปนดวยเครื่อง homoginizer ผสม Streptomyces 

ลงใน peat mossเขยา peat moss ทุกๆ 7 วัน จนครบ 1 เดือน 

การเตรียมเชื้อ Trichoderma spp. คัดเลือกเชื้อรา Trichoderma จํานวน 6 ไอโซเลท 

ซึ่งไดผานการทดสอบปฏิสัมพันธแลว ไดแกไอโซเลท T9, T13, T14, T17, T18 และ T19 มาเพิ่ม 

ปริมาณขี้เลื่อยผสมกับรําละเอียด 5% โดยน้ําหนัก คลุกเคลาใหเขากัน บรรจุใสในถุงพลาสติก ใสจุก 

ยางและ จุกสําลี ปดทับดวยกระดาษ ใหยางรัดปากถุง นําไปนึ่งฆาเชื้อ นาน 30นาที หลังจากนั้น ทํา 

การปลูกเชื้อ Trichoderma ที่เตรียมไวในอาหาร PDA โดยใช cork borer เจาะชิ้นวุนใสลงในหัวเชื้อ 

นําไปบมที่อุณหภูมิหอง รอจนเชื้อเจริญเต็มถุง ประมาณ 7 วัน 

การเตรียมเชื้อ Bacillus spp. นําเชื้อแบคทีเรีย Bacillus spp. ทั้ง 3 ไอโซเลทมา streak 

ลงบนจานอาหารเลี้ยงเชื้อที่มีอาหารเลี้ยงเชื้อ NA แลวนําไปบมที่อุณหภูมิ 25°ซ เปนเวลา 48 ชม. 

เพื่อใหไดโคโลนีเดี่ยวใชลูปแตะโคโลนีเดี่ยวของเชื้อBacillus spp. แลวนําไปจุมลงใน flask ที่บรรจุ 

อาหารเลี้ยงเชื้อ NB 50 ml/flask แลวนําไปเขยาในเครื่อง Shaker เปนเวลา 48 ชม.นําเชื้อ Bacillus 

spp.ที่เลี้ยงใน flask เทลงใน พีชมอสที่อบฆาเชื้อแลว บมไวที่อุณหภูมิหอง เปนเวลา 3 วัน 

การเตรียมเชื้อรา F. oxysporum f. sp. lycopersici 

นําเชื้อ Fol มาเลี้ยงในอาหารเลี้ยงเชื้อ PDA นาน 7 วัน ใช cork borer ขนาด 

เสนผาศูนยกลาง 8 มม. เจาะชิ้นวุนอาหาร PDA ยายชิ้นวุนจํานวน 3 ชิ้น ลงในอาหาร potato 

dextrose broth (PDB) เขยาที่ความเร็วรอบ 120 รอบ/นาที อุณหภูมิ 25°ซ เปนเวลา 7 วัน จากนั้น 


นําเชื้อที่เลี้ยงไดมาทําสารแขวนลอยสปอร (spore suspension) โดยใหมีความเขมขน 1 X 107 

สปอร/มล. 

2.1 การทดสอบความสามารถของเชื้อรา Trichoderma spp. กับเชื้อ Streptomyces spp. ใน 

การควบคุมโรค 

การเตรียมตนกลามะเขือเทศและการปลูกเชื้อ เพาะเมล็ดมะเขือเทศในกระบะเพาะ เมื่อ 

ตนกลาอายุไดประมาณ 20-25 วัน ทําการยายกลาปลูก ในกระถางพลาสติกสีดําขนาด 

เสนผาศูนยกลาง 15 ซม. จํานวน 4 ตน/กระถาง 

นําตนมะเขือเทศที่มีอายุ 25 วัน ตัดบริเวณปลายรากและจุมลงในสารแขวนลอยสปอรเชื้อ 

Fol เปนเวลา 15-20 นาที แลวจึงยายปลูกลงในกระถางที่บรรจุดวยดินผสมหัวเชื้อขี้เลื่อยของเชื้อรา 

Trichoderma spp.จํานวน 6 ไอโซเลท ผสมกับหัวเชื้อ Streptomyces spp. 3 ไอโซเลท และดิน 

ปลูกในอัตรา 1:1:1 ลงบนกระถางเพาะมะเขือเทศ บันทึกขอมูลระดับความรุนแรงของโรคและ 

เปอรเซ็นตการเกิดโรค หลังจากปลูกเชื้อเปนเวลา 25 วัน วางแผนการทดลองแบบ CRD มี 21 

กรรมวิธีๆ 4 ซ้ําๆ ละ 4 ตน 

2.2 การทดสอบความสามารถของเชื้อรา Trichoderma spp. กับเชื้อ Bacillus spp. ในการ 

ควบคุมโรค 

นําตนมะเขือเทศที่มีอายุ 25 วัน ตัดบริเวณปลายรากและจุมลงในสารแขวนลอย 

สปอรเชื้อ Fol เปนเวลา 15-20 นาทีผสมหัวเชื้อขี้เลื่อยของเชื้อรา Trichoderma จํานวน 6 ไอโซเลท 

ปริมาณ 300 ก. กับดินปลูก 600 ก. และสารละลายแขวนลอยของเชื้อ Bacillus spp. จํานวน 3 ไอ 

โซเลท ลงบนกระถางเพาะมะเขือเทศวางแผนการทดลองแบบ CRD มี 21 กรรมวิธีๆ ละ4 ซ้ําๆ ละ 4 

ตน โดยมีกรรมวิธี 

ผลการทดลอง 

การทดสอบความสามารถในการเขากันได ระหวางเชื้อ Trichoderma, Bacillus และ 

Streptomyces ในหองปฎิบัติการพบวาเชื้อรา Trichoderma spp. จํานวน 33 ไอโซเลทสามารถ 

เจริญรวมกันไดดีกับเชื้อแบคทีเรีย Streptomyces ไอโซเลท 87 เมื่อเลี้ยงเชื้อรา Trichoderma spp. 

ไอโซเลท T14, T17, T18, T19 และ T25 สามารถเจริญรวมกันไดกับเชื้อแบคทีเรียปฏิปกษ Bacillus 

ทั้ง 3 ชนิดไดดี (Table 2, Fig. 1, 2) 


Table 3 Compatibility between various isolate of Trichoderma, Bacillus and Streptomyces 

Compatibility 1 

Isolate of 

Isolate of Streptomyces 

Isolate of Bacillus 

Trichoderma spp. 

15 22 74 87 SPA BRR 018 BRR 019 BRR 031 

TKK1001 + - - + - - - - 

TKK1501 + - - + - - - - 

TKK1802 + - - + - - - - 

TKK2101 - - - + - - - - 

TKK2203 - - - + - - - - 

TKK2204 - - - + - - - - 

TKK2501 + - - + - - + - 

TKK2602 + - - + - - - - 

TKK2701 + - - + - - - - 

TKK2801 - - - - - - - - 

TKK3202 - - - + - - - - 

TKK3501 - - - + - - - - 

TKK3702 + - - + - - - - 

TKK3803 + - - + - - + - 

TKK4002 - - - - - - - - 

TKK4301 - - - + - - - - 

TKK4701 - - - + - - - - 

TKK5201 - - - + - - - - 

TKK6201 + - - + - - - - 

TKK6701 + - - + - - - - 

T1 + - - + - - - - 

T4 + - - + - - - - 

T9 + - - + - - + - 

T10 + - - + - - - - 

T13 + - + + - - + + 

T14 + - + + - + + + 

T17 + - - + - + + + 

T18 + - + + - + + + 

T19 + - - + - - + + 

T20 + - + + - - - - 

T21 + - - + - - - - 

T24 + - - + - + + - 

T25 - - + + - + + + 

T30 + - + + - - + + 

T35 + - - + - - - + 

+ = compatible; - = incompatible 


a 

Streptomyces 87 


T 18 

T 9 

b 



T 18 

Fig. 1 Relationship between Trichoderma spp. and Streptomyces spp. 

a. Hyphal characteristics of T. harzianum (T 9), T. asperrellum (T18) 

b. Characteristics of compatibility of Trichoderma (T 9 and T18) 

and Streptomyces (87) c. Characteristice of incompatibility of 

Trichoderma (T 9 and T18) and Streptomyces (15) 

T 9 

c 


T 18 

T 19 

BRR 031 

BRR 031 

a 

TKK 2602 TKK 2801 

BRR 018 

BRR 018 

b 

Fig. 2 Compatibility between Trichoderma spp. and Bacillus 

a. Characteristics of compatibility between Trichoderma and Bacillus (T18, T19 = T. 

asperrellum and BRR 031 = B. subtilis) b. Characteristics of incompatibility between 

Trichoderma and Bacillus (TKK 2602= T. koningii ; TKK2801 = 

T. harzianum and BRR 018 = B. megaterium) 

การทดสอบความสามารถในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองที่เกิดจากเชื้อรา Fol 

การใชเชื้อรา Trichoderma spp. รวมกับ เชื้อ Streptomyces spp. 

โดยใชเชื้อรา Trichoderma spp. จํานวน 6 ไอโซเลท รวมกับเชื้อ Streptomyces จํานวน 

3 ไอโซเลท พบวาเชื้อรา Trichoderma ไอโซเลท T9 รวมกับ Streptomyces ไอโซเลท 87 และ 15 

ทําใหมะเขือเทศมีเปอรเซ็นตรอดตายจากการเกิดโรคเหี่ยวเหลืองสูงที่สุด คือ 87.5 และ75.0% 

ตามลําดับ และ Trichoderma ไอโซเลท T19 รวมกับ Streptomyces ไอโซเลท 15 มีเปอรเซ็นตรอด 

ตายจากการเกิดโรคเหี่ยวเหลืองต่ําที่สุด คือ 31.25% ขณะที่มะเขือเทศที่ปลูกเชื้อรา Fol เพียงอยาง 

เดียวเชื้อรา Trichoderma มีเปอรเซ็นตการรอดตายเทากับ 0% ซึ่งมีความแตกตางอยางมีนัยสําคัญ 

ยิ่งทางสถิติ ทางสถิติ (P

การใชเชื้อรา Trichoderma spp. รวมกับ เชื้อ Bacillus 

ใชเชื้อรา Trichoderma spp. จํานวน 6 ไอโซเลท รวมกับเชื้อ Bacillus จํานวน 3 ไอโซเล 

ทพบวา Trichoderma ไอโซเลท T9 รวมกับ Bacillus ไอโซเลท BRR 019 และ BRR 031 และ 

Trichoderma ไอโซเลท T13 รวมกับ Bacillus ไอโซเลท BRR 031 ทําใหมะเขือเทศมีเปอรเซ็นตการ 

รอดตายจากโรคเหี่ยวเหลืองสูงที่สุด คือ 75% และ Trichoderma ไอโซเลท T13 รวมกับ Bacillus ไอ 

โซเลท BRR 018 มีเปอรเซ็นตการรอดตายจากโรคเหี่ยวเหลืองต่ําที่สุด คือ 25.00% ขณะที่มะเขือเทศ 

ที่ปลูกเชื้อรา Fol เพียงอยางเดียว มีเปอรเซ็นตรอดตายเทากับ 0% ซึ่งมีความแตกตางอยางมี 

นัยสําคัญยิ่งทางสถิติ ทางสถิติ(P0.01 according to DMRT) 

T17 + 

Strep 

87 

T18 + 

Strep 

15 

T18 + T18 + T19 + 

Strep Strep Strep 

22 87 15 

T19 + 

Strep 

22 

T19 + 

Strep 

87 

มะเขือ 

เทศ 

ไม 

ปลูก 

เชื้อ 

e 


เทศ 

ปลูก 


Fol 


% survived 

120 

100 

a 

ab ab 

80 

60 

bc 

bc 

ab 

bc 

bc 

bc 

bc 

bc bc bc 

bc 

bc 

40 

d 

cd 

cd 

cd 

20 

0 

T9 + 

BRR 

018 

T9 + 

BRR 

019 

T9 + 

BRR 

031 

T13 + T13 + T13 + 

BRR BRR BRR 

018 019 031 

T14 + 

BRR 

018 

T14 + T14 + 

BRR BRR 

019 031 

T17 + 

BRR 

018 

T17 + T17 + T18 + T18 + 

BRR BRR BRR BRR 

019 031 018 019 

Fig.4 Percentage of survived tomato plants cv. Sida from fusarium wilt after treated with 

Trichoderma and Bacillus under various treatments (Mean survived tomato plants having 

the same letter is not sinificantly at P>0.01, according to DMRT 

สรุปและวิจารณ 

การทดสอบปฏิสัมพันธของเชื้อปฏิปกษเชื้อ Trichoderma spp., Streptomyces, Bacillus 

spp.ในหองปฏิบัติการ 

จากการทดสอบความสัมพันธของเชื้อราปฏิปกษ Trichoderma spp. จํานวน 35 ไอโซเลท 

กับเชื้อแบคทีเรียปฏิปกษ Streptomyces spp. จํานวน 5 ไอโซเลท และ Bacillus จํานวน 3 ไอ 

โซเลทในระดับหองปฏิบัติการ พบวาเชื้อรา Trichoderma spp. จํานวน 33 ไอโซเลทสามารถเจริญ 

รวมกันไดดีแบบเขากันได (compatible) กับเชื้อแบคทีเรีย Streptomyces ไอโซเลท 87 เมื่อเลี้ยง 

เชื้อรา Trichoderma spp. ไอโซเลท T14, T17, T18, T19 และ T25 สามารถเจริญรวมกันไดดีแบบ 

เขากันได (compatible) กับเชื้อแบคทีเรียปฏิปกษ Bacillus ทั้ง 3 ไอโซเลท ซึ่งสอดคลองกับการ 

ทดลองของ Ezziyyani (2007) ที่ทําการทดสอบความสามารถในการเขากันไดของเชื้อรา 

Trichoderma harzianum กับเชื้อแบคทีเรีย Streptomyces rochei และใชในการควบคุมโรครากเนา 

ในพริกยักษทีเกิดจากเชื้อ Phytophthora capsici พบวามีการเขากันไดในบางไอโซเลท ทั้งนี้อาจเปน 

การประชุมวิชาการอารักขาพืชแหงชาติ ครั้งที่ 9 501 

T18 + 

BRR 

031 

T19 + 

BRR 

018 

T19 + 

BRR 

019 

T19 + 

BRR 

031 


เทศ 

ไม 

ปลูก 


e 


เทศ 

ปลูก 


Fol

ผลเนื่องมาจากการที่เชื้อแตละชนิดมีกลไกในการยับยั้งเชื้อสาเหตุโรคพืชไดหลายอยางบางชนิดอาจมี 

กลไกเพียงอยางเดียวบางชนิดอาจมีกลไกหลายอยาง เชน การสรางสารปฏิชีวนะ การแขงขัน และ 

การเปนปรสิต เปนตน การตรวจสอบความเขากันไดในหมูเชื้อจุลินทรียปฏิปกษควบคุมโรคพืชนั้น 

เปนสิ่งจําเปนสําหรับการผลิตมวลชีวภาพจุลินทรียปฏิปกษทั้งนี้เพราะการที่ชีวภัณฑที่มีเพียง 

จุลินทรียปฏิปกษชนิดเดียวยอมในผลในการควบคุมโรคพืชไดนอยชนิดกวาชีวภัณฑที่มีจุลินทรีย 

ปฏิปกษหลายชนิดโดยเฉพาะอยางยิ่งเปนจุลินทรียปฏิปกษที่เขากันไดและออกฤทธิ์กับเชื้อสาเหตุโรค 

พืชหลายชนิด 

การศึกษาความสามารถของเชื้อจุลินทรียปฏิปกษในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือ 

เทศของมะเขือเทศในระดับเรือนทดลอง 

เมื่อทําการคัดเลือกเชื้อรา Trichoderma spp. ที่มีความสัมพันธกับเชื้อ Streptomyces, 

และ Bacillus spp. ที่ไดจากการทดลองในระดับหองปฏิบัติการ จํานวน 6 ไอโซเลท นํามาทดสอบ 

ความสามารถในการเขากันไดของเชื้อปฏิปกษ Trichoderma spp. รวมกับ Streptomyces spp. 

และ Bacillus ในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองที่เกิดจากเชื้อ Fol พบวาสามารถควบคุมโรคไดดี และ 

การใชเชื้อ 2 ชนิดรวมกันมีประสิทธิภาพในการควบคุมโรคไดดีกวาการใชเชื้อชนิดเดียวซึ่งผล 

การศึกษานี้ไดผลสอดคลองกับการศึกษาของ Kwok et al., (1987) ซึ่งไดมีการศึกษาการใชเชื้อ 

แบคทีเรียปฏิปกษรวมกับการใชเชื้อราปฏิปกษ T. hamatum ในการควบคุมโรคเนาคอดินของตนไม 

เนื้อแข็งพบวาการใชเชื้อแบคทีเรียปฏิปกษรวมกับการใชเชื้อราปฏิปกษ ทําใหอัตราการเกิดโรคลดลง 

เมื่อเทียบกับการใชเชื้อแบคทีเรียปฏิปกษเพียงอยางเดียว และจากผลการศึกษาของเวียงคํา (2550) 

พบวาเชื้อรา Trichoderma สามารถนํามาใชรวมกับเชื้อแบคทีเรีย Streptomyces ในการควบคุมโรค 

เหี่ยวเขียวของมะเขือเทศ โดยการใชเชื้อทั้ง 2 ชนิดรวมกันสามารถลดความรุนแรงของการเกิดโรคได 

ดีกวาการใชเชื้อปฏิปกษเพียงชนิดเดียว และในทํานองเดียวกันกับการทดสอบของ Ezziyyani et al. 

(2007) ไดศึกษาถึงความสามารถในการใชเชื้อปฏิปกษ Trichoderma harzianum และ S. rochei 

รวมกันในการควบคุมโรครากเนาของพริก (root rot) ที่เกิดจากเชื้อ Phytophthora capsici ในการ 

ทดสอบในจานอาหารเลี้ยงเชื้อพบวา เชื้อรา T. harzianum และ Streptomyces rochei สามารถ 

ควบคุมเชื้อ P. capsici ไดและเมื่อทําการศึกษาการควบคุมในระดับเรือนทดลองพบวาเมื่อใช พบวา 

เชื้อรา T. harzianum และ S. rochei รวมกันสามารถควบคุมโรคไดดีกวาการใช T. harzianum หรือ 

S. rochei เพียงอยางเดียวสามารถลดเปอรเซ็นตการเกิดโรคไดถึง 79.8% 

จากผลการทดสอบความสามารถในการควบคุมโรคในระดับเรือนทดลองนี้ สภาพแวดลอม 

ขณะที่ทําการทดสอบมีผลกระทบตอประสิทธิภาพในการควบคุมโรค ดังนั้นการควบคุมปจจัยแวดลอม 

ตางๆ เชน ความชื้น อุณหภูมิ pH ของดิน อายุของพืชและเชื้อ ความอุดมสมบูรณและความแข็งแรง 

ของตนกลามะเขือเทศ การใหน้ําและปุย จึงมีความสําคัญและจําเปนมาก เพื่อใหมีผลกระทบตอการ 

ทดลองนอยที่สุด ซึ่งชี้ใหเห็นวาการนําเชื้อราปฏิปกษ Trichoderma spp. ไปใชตองคํานึงถึง 

สภาพแวดลอมที่จะนําไปใชเพื่อใหเกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการควบคุมโรคพืช การทดสอบ 


ความสามารถในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองของมะเขือเทศในครั้งนี้ มีความสอดคลองกับงานวิจัยของ 

วีระศักดิ์ และระวีวรรณ (2529) ที่ศึกษาถึงการใชเชื้อรา Trichoderma spp. ควบคุมโรคเนาของ 

มะเขือเทศ พริก กระเทียมและถั่วลิสง ซึ่งเกิดจากเชื้อรา S. rolfsii พบวา สามารถควบคุมโรคเนาได 

เปนที่นาพอใจ เชนเดียวกับ จิระเดช และคณะ (2536) ซึ่งไดศึกษาการใชเชื้อรา Trichoderma ที่ผาน 

การทดสอบประสิทธิภาพในระดับหองปฏิบัติการและเรือนปลูกพืชทดลอง ใสลงบริเวณโคนตนมะเขือ 

เทศที่ปลูกในแปลงขนาดเล็กและขนาดใหญ พบวาควบคุมโรคโคนเนาที่เกิดจากเชื้อรา S. rolfsii ได 

และไดทดสอบสัดสวนของสารเสริมที่จะชวยใหเชื้อรา Trichoderma เจริญและเพิ่มปริมาณได โดยใช 

ผงเชื้อผสมกับรําขาวละเอียดและปุยหมักในอัตราสวน 1:5:25 หรือ 1:4:10 โดยน้ําหนัก กอนนําไป 

หวานลงดินรอบโคนมะเขือเทศในระยะเริ่มออกดอกติดผลแลว เปนวิธีการที่เหมาะสมที่สุด 

นอกจากนั้นนิภาพร (2538) ไดทดสอบการควบคุมโรคโคนเนาที่เกิดจากเชื้อรา S. rolfsii ดวยเชื้อรา 

ปฏิปกษ T. harzianum (T20) ในสภาพแปลงปลูกพบวาทําใหตนมะเขือเทศรอดตาย 61.1% ดังนั้น 

จากการศึกษาในครั้งจึงมีแนวโนมวาเชื้อรา T. virensไอโซเลท T10, T. harzianum ไอโซเลท T9, 

T. asperellum ไอโซเลท T13 และ T17 รวมทั้งเชื้อรา T. virens ไอโซเลท T35 จะสามารถนําไปใช 

ในการควบคุมโรคเหี่ยวเหลืองในสภาพแปลงปลูกจริงไดอยางไรก็ดีสมควรที่จะไดทดสอบกับสภาพ 

แปลงปลูกกอนเพื่อยืนยันผลการทดลองกอนเปนเบื้องตน 

กิตติกรรมประกาศ 

ขอขอบคุณศูนยวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตรเพื่อเศรษฐกิจที่ยั่งยืน 

คณะเกษตรศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกนและศูนยความเปนเลิศดานเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร 

มหาวิทยาลัยขอนแกน สํานักพัฒนาบัณฑิตศึกษาและวิจัยดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (สกอ.) ที่ 

สนับสนุนการเสนอผลงานครั้งนี้ 

เอกสารอางอิง 

จิระเดช แจมสวาง จินตนา ชะนะ ปราโมทย ศิริโรจน กณิษฐา สังกะหะ วิชชุพร วองสุวรรณเลิศ 

และวรรณวิไล เกษนรา. 2536. ประสิทธิภาพของเชื้อราไตรโคเดอรมา ฮาเซียนัมพันธุ 

กลายที่ตานทานตอเบนโนมิลในการยับยั้งการเจริญของเชื้อราสเคลอโรเทียรอลฟสิไอ. น.76 

ใน บทคัดยอของการประชุมวิชาการครั้งที่ 5 ของสมาคมเทคโนโลยีชีวภาพแหงประเทศ 

ไทย เรื่องเทคโนโลยีชีวภาพเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิต. 25-27 พฤศจิกายน 2536. โรงแรมฮิล 

ตัน อินเตอรเนชั่นแนล กรุงเทพฯ. 

นิภาพร บุญศักดาพร. 2538. การคัดเลือกเชื้อ Trichoderma spp. ไอโซเลทที่ตานทานตอสารเคมี 

เพื่อควบคุมโรคโคนเนาของมะเขือเทศ ซึ่งเกิดจากเชื้อรา Sclerotium rolfsii sacc. โดยวิธี 

ประสมประสาน. วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 


ภัทรกร ภูริชินวุฒิ. พันธุศาสตรโมเลกุลของเชื้อ Streptomyces spp. ที่ยับยั้งการเจริญสของเชื้อ 

แบคทีเรีย Acidovoraxavenae subsp.citrulli และเชื้อรา Didymella bryoniae. 

วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

มาลัยพร เชื้อบัณฑิต. 2548. ความหลากหลายของเชื้อราปฏิปกษ Trichoderma spp. ในแปลงผลิต 

เมล็ดพันธุมะเขือเทศ และการประยุกตใชในการควบคุมโรคพืชโดยชีววิธี. วิทยานิพนธ 

ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

ศุภลักษณ ฮอกะวัด. 2536. โรคผักตระกูลพริกและมะเขือเทศ (Diseases of solanaceous crops). 

ภาควิชาโรคพืชวิทยา. คณะเกษตรศาสตร. มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

เวียงคํา จันทวงศ อนันต หิรัญสาลี วีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน และเพชรรัตน ธรรมเบญจพล. 2550. 

ประสิทธิภาพของจุลินทรียปฏิปกษในการควบคุมโรคเหี่ยวเขียวของมะเขือเทศ. แกน 

เกษตร. 35(3): 364-374 

สุปรียา หมื่นกุล. 2547. ความหลาหลายทางพันธุกรรมของ Bacillus spp. จากแหลงตางๆ และ 

ประสิทธิภาพในการเปนปฏิปกษตอเชื้อสาเหตุโรคพืชบางชนิด. วิทยานิพนธปริญญาวิทยา 

ศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

สุวิตา แสไพศาล. 2549. เอนไซมยอยสลาย ความสัมพันธระหวางพันธุกรรมของลําดับนิวคลีโอไทด 

ในสวน ITS1-5.8S-ITS2ของ rDNA และการโคลนยีนไคติเนสของเชื้อรา Trichoderma 

spp. วิทยานิพนธปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

Elad., Y., I. Chet., and P. Boyle. 1983. Parasitism of Trichoderma spp. on Rhizoctonia 

solani and Sclerotium rolfsii :scanning electron microscopy and fluorescens 

microscopy. Phytopathology. 3:85-88. 

Ezziyyani M., M.E. Requena, C.Egea and M.E. Candela. 2007. Biologycal control of 

Phytophthora root rot of pepper using Trichoderma harzianum and Streptomyces 

rochei in combination. Phytopathology. 155:342-349. 

Kwok, O.C.H., P.C. Fahy., H.A.J. Hoitink., and G.A. Kuter. 1987. Interaction between bacteria 

and Trichodermahamatum in Suppression of Rhizoctonia Damping-off in bark 

compost media. Phytopathology. 77:1206-1212.

Interaction Between Trichoderma spp. and Other Antagonistic ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?