12 Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012 - ศูนย์เทคโนโลยี ...

AG-BiOคุยกับบรรณาธิการ 

www.cab.kps.ku.ac.th 

ขาวสารฉบับนี้เปนการรวมเลมฉบับที่ 1 - 4 ของป 2555 เขาไว 

ดวยกัน ตองขออภัยทานผูอานที่ขาวสารตีพิมพลาชาไป 

กวากําหนด โดยฉบับนี้นําเสนอผลงานวิจัยของคณาจารยของศูนยฯ ที่ 

ไดนําประเด็นเรื่องพืชอาหารและพืชพลังงานของประเทศมาเปนโจทย 

วิจัย ติดตามการพัฒนานโยบายเทคโนโลยีชีวภาพเกษตรเพื่อสราง 

สมดุลระหวางการผลิตพืชพลังงานและอาหาร ไดในคอลัมน “ทิศทาง 

การลงทุนวิจัยการเกษตร” สวนในคอลัมน “เรื่องนารู AgBiotech” 

เปนการแกะกลองพืชใหมที่เปนดาวรุงในการผลิตเอธานอล จากงาน 

วิจัยเรื่องการคัดเลือกพืชที่ใหเซลลูโลสสูงสําหรับเปนวัตถุดิบทางเลือก 

ในการผลิตเอทานอล นอกจากนี้เรายังไดรับเกียรติจาก ดร.พรชัย 

รุจิประภา ปลัดกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ที่มาบรรยาย 

ในประเด็นเรื่องวิทยาศาสตรกับการพัฒนาเกษตรของประเทศใหกับ 

คณาจารย นักวิจัยและนิสิตของศูนยฯ ซึ่งไดขออนุญาตเพื่อนํามาลงในสวน 

ของคอลัมน “สัมภาษณพิเศษ” สวนทานที่ยังสงสัยในศักยภาพของสบู ดํา 

ติดตามไดใน “AgBiotech Hot News” ศ.ดร.พีระศักดิ์และคณะ นําเสนอ 

บทวิเคราะหความกาวหนาในวงการวิจัยสบู ดํา ติดตาม “ผลงานเดน” เรื่อง 

การใชประโยชนจากสารพิษของเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi 

Speg. โดย รศ.ดร.วีระศักดิ ์ ศักดิ์ศิริรัตน และคณะ 

สวัสดีคะ พบกันใหมฉบับหนา 

สุจินต ภัทรภูวดล 

agrsujp@ku.ac.th 

คณะที่ปรึกษา 

พงศเทพ อัครธนกุล 

วิชัย โฆสิตรัตน 

จุลภาค คุนวงศ 

พิศาล ศิริธร 

พิทยา สรวมศิริ 

วัฒนาลัย ปานบานเกร็ด 

สุมิตรา ภูวโรดม 

เสริมศิริ จันทรเปรม 

พีระศักดิ์ ศรีนิเวศน 

สุนทรี ยิ่งชัชวาลย 

จรัสศรี นวลศรี 

ประวิตร พุทธานนท 

พจมาลย สุรนิลพงศ 

ดุจฤดี ปานพรหมมินทร 

บรรณาธิการ 

สุจินต ภัทรภูวดล 

ผูชวยบรรณาธิการ 

จุฑาเทพ วัชระไชยคุปต 

อรอุบล ชมเดช 

กองบรรณาธิการ 

สมใจ จันทรเพ็ญ 

นุช ศตคุณ 

พรทิพย ทองคํา 

พรรณทิพย กาญจนอุดมการ 

ศรัณยพร ทิวจิรกุล 

ศรุชา เสนกันหา 

สุคณา ศรีทับ 

อมรรัตน จันทนาอรพินท 

อรอุษา ลาวินิจ 

อัญชลี วงษา 

(บทความและขอความที่ตีพิมพในขาวสารเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร เปนความคิดเห็นสวนตัวและลิขสิทธิ์ของผูเขียน ศูนยความเปนเลิศ 

ดานเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ไมมีสวนรับผิดชอบหรือผูกพันอยางใด ขอมูลบางสวนอาจตีพิมพผิดพลาด ศูนยฯ ยินดีแกไขใหในฉบับตอไป) 

ติดตอขอรับขาวสารไดที่ 

หนวยประสานงาน: ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ตู ปณฝ. 1028 

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร บางเขน จตุจักร กรุงเทพฯ 10903 

สํานักงาน: บางเขน 

อาคารพิพิธภัณฑแมลง 60 ป มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร บางเขน 

จตุจักร กรุงเทพฯ 10900 

โทรศัพท 0-2942-8361, 0-2942-7133 โทรสาร 0-2942-8258 

สํานักงาน: กําแพงแสน 

ชั้น 1 อาคารปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร 

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน 

จ.นครปฐม 73140 

โทรศัพท 0-3428-2494 ถึง 7 โทรสาร 0-3428-2498 

www.cab.kps.ku.ac.th

AG-BiO 

ปที่ 

4 ฉบับที่ 1-4 มกราคม – ธันวาคม พ.ศ. 2555 Vol.4 No.1-4 January – December 2012 

¼Å§Ò¹à´‹¹ 

การใชประโยชนจากสารพิษของเห็ดเรืองแสง 

หนา 4 

PERDO TODAY 

การบริหารจัดการและการปฏิรูประบบวิจัย 

ของศูนยความเปนเลิศ 

หนา 8 

ÊÑÁÀÒÉ³¾ÔàÈÉ 

วิทยาศาสตรกับการพัฒนาเกษตร 

ของประเทศ ดร.พรชัย รุจิประภา 

ปลัดกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

หนา 10 

àÃ×่Í§¹‹ÒÃÙŒ AgBiotech 

·ÔÈ·Ò§¡ÒÃÅ§·Ø¹ÇÔ¨ÑÂ¡ÒÃà¡ÉμÃ : 

การพัฒนานโยบายเทคโนโลยีชีวภาพ 

เกษตรเพื่อสรางสมดุลระหวางการ 

ผลิตพืชพลังงานและอาหาร 

การคัดเลือกพืชที่ใหเซลลูโลสสูงสําหรับเปนวัตถุดิบทางเลือกในการผลิตเอทานอล หนา 26 

หนา 20 

AgBiotech Hot News : 

ความกาวหนาในวงการวิจัยสบูดํา 

หนา 32 

ÀÒ¾¢‹ÒÇ¡Ô¨¡ÃÃÁ 

หนา 39

AG-BiOผลงานเดน 

¡ÒÃãªŒ»ÃÐâÂª¹ 

จากสารพิษของเห็ดเรืองแสง 

Neonothopanus nambi Speg. 

วีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน1 สุรียพร บัวอาจ 1 สมเดช กนกเมธากุล 2 รัศมี เหล็กพรหม 2 วีรวัตร นามานุศาสตร1 และอนันต หิรัญสาลี1 

1. 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยรวม มหาวิทยาลัยขอนแกน และศูนยวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตรเพื่อเศรษฐกิจที่ยั่งยืน มหาวิทยาลัยขอนแกน 

2. 

ภาควิชาเคมี คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน 

เห็ดเรืองแสง (luminescent mushroom) คือเห็ดที่สามารถเรืองแสงหรือเปลงแสงไดในที่มืด ซึ่งแสงที่เรืองรองออกมาอาจเปน 

สีเขียวอมฟา หรือสีเขียวอมเหลืองตามแตชนิดของเห็ด สาเหตุที่เห็ดเปลงแสงนั้น เพื่อดึงดูดแมลงที่หากินในเวลากลางคืนใหเขามา 

กัดกินดอกเห็ด เพื่อชวยในการแพรกระจายสปอรไปไดไกลๆ เห็ดเรืองแสงสามารถพบไดทั่วไปตามไมโอค ไมเกาลัด และไมมะกอก เปนตน 

ซึ่งพบมากในตางประเทศ การเรืองแสงหรือเปลงแสงของสิ่งมีชีวิต เปนความสามารถของสิ่งมีชีวิตที่ผลิตแสงไดเอง โดยเกิดปฏิกิริยาทาง 

ชีวเคมี ลักษณะของแสงที่เปลงออกมาเปนแสงที่มีความเย็น ซึ่งแตกตางไปจากแสงที่เกิดจากแหลงกําเนิดแสงอื่นๆ เชน แสงของเทียนไข 

แสงของหลอดไฟ เปนตน ซึ่งเปนแสงที่ใหพลังงานความรอน ปรากฏการณนี ้เรียกวา การเปลงแสงทางชีวภาพ (bioluminescence) 

เห็ดที่สามารถเรืองแสงไดมีหลายชนิด ไดแก Pleurotus lampas, P. lunaillustria, Omphalia flavida, Mycena manipularia, 

M. purinnoso-viscida, M. chlorophos, และ M. noctileucens ซึ่งพบในประเทศไทย มาเลเซีย และสิงคโปร เห็ด Lampteromyces 

japonicus พบในประเทศญี่ปุ น สามารถเปลงแสงสีเขียวอมเหลืองไดชัดเจน และสามารถมองเห็นไดในระยะไกล โดยสารที่เปนตนกําเนิด 

แสงที่เปลงออกมานั้นมีชื่อวา lampteroflavin แตกลไกของการเรืองแสงนั้น ยังไมเปนที่แนชัด เห็ดเรืองแสงสวนใหญเปนเห็ดที่อาศัยซาก 

ผุพังของพืชเปนแหลงอาหาร อาจจะเกิดอยูตามกิ่งไผ กิ่งหวาย ตนปาลม กิ่งหมาก ทอนไมที่เริ่มถูกยอยสลาย หรือบางครั้งขึ้นบนดินที่มี 

ธาตุอาหารอยูขางใต บางทีพบอยูในปาโปรงและทุงหญาในหนาฝน ในพื้นที่ที่พบเห็ดมักจะมีความชื้นสูง ยกเวนเห็ดบางชนิดที่สามารถ 

เกิดไดในพื้นที่ที่มีความชื้นระดับกลาง เชน เห็ดนางรมเรืองแสง (Lampteromyces japonicus) และอุณหภูมิการเกิดดอกมักไมเกิน 28 

องศาเซลเซียส หรือ 82.4 องศาฟาเรนไฮต (Kirchmair et al., 1999; 2002) เห็ดเรืองแสงสวนใหญจัดอยูในกลุม Basidiomycetes 

และเห็ดที่ไดรับการยืนยันวาสามารถเรืองแสงไดมีประมาณ 42 ชนิด (species) แตมีเพียง 24 ชนิดที่ไดมีการจัดจําแนกไว 

4 Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012

สําหรับเห็ดเรืองแสงในประเทศไทย พบไดทั่วไปในปาที่มี 

ความชื้นสูง โดยเฉพาะในฤดูฝน ในการศึกษาทางดานวิทยาศาสตร 

ของเห็ดในกลุ มนี้มีนอยมาก ในสวนของผู พบเห็นเห็ดเรืองแสงในปา 

เรียกชื่อเห็ดเรืองแสงกันโดยทั่วไปวาเห็ดกระสือ เห็ดเรืองแสง หรือ 

เห็ดแสง เปนตน แตในดานการวิจัยเพื่อนําเอาเห็ดเรืองแสงไปใช 

ประโยชนในดานอื่นๆ เชน ดานการเกษตร การศึกษาการเพาะเลี้ยง 

การใชประโยชนทางการแพทย หรือการศึกษาวิจัยในเชิงลึกนั้น 

มีขอมูลนอยมากในประเทศไทย 

จากการพบเห็ดเรืองแสงจากโคกภูตากา พื้นที่โครงการอนุรักษ 

พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดําริในสมเด็จพระเทพรัตนราช 

สุดา สยามบรมราชกุมารีฯ อําเภอเวียงเกา จังหวัดขอนแกน ในป 

พ.ศ. 2545 ไดเชื้อเห็ดบริสุทธิ์ จํานวน 2 ไอโซเลตไดแก ไอโซเลต 

PW1 และ PW2 ตอมาไดพบเห็ดเรืองแสงที่มีลักษณะคลายกับเห็ด 

เรืองแสงจากโคกภูตากา ในพื้นที่ของ มหาวิทยาลัยขอนแกน ไดแยก 

เชื้อเห็ดบริสุทธิ์ เปนไอโซเลต KKU1 (วีระศักดิ์ และคณะ, 2547) 

และ KKU2 ในป พ.ศ. 2552 เชื้อเห็ดทั้ง 4 ไอโซเลตไดนํามาศึกษา 

ในเบื้องตนดานการบงชี้เห็ดชนิดนี้ดวยลักษณะทางสัณฐานวิทยา 

และขอมูลลําดับเบสของสวน ITS1-5.8S-ITS2 ของ rRNA gene 

จากการจัดจําแนกและระบุชนิดของเห็ดเรืองแสง โดยอาศัยลักษณะ 

ทางสัณฐานวิทยา พบวาเห็ดเรืองแสงชนิดนี้มีชื่อวิทยาศาสตรวา 

Neonothopanus nambi Speg. ในการทดลองเพาะเลี้ยงให 

ออกดอกพบวาสามารถออกดอกไดและเปลงแสงสีเขียวอมเหลือง 

(ภาพที่ 1) โดยใชวัสดุขี้เลื่อยผสมรําขาวเปนวัสดุเพาะ (ภาพที่ 2) 

(วีรวัตร และคณะ, 2554) 

ภาพที่ 1 ดอกเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi ที่เพาะในวัสดุเพาะขี้เลื่อยไมยางพาราผสมรําขาว ออกดอกในสภาพโรงเรือนเพาะเห็ด 

A 

B 

ภาพที่ 2 ดอกเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi ที่เพาะในวัสดุเพาะขี้เลื่อยไมยางพาราผสมรําขาว; A: สภาพกลางวัน และ B: 

สภาพกลางคืน 

การใชประโยชนดานการควบคุมไสเดือนฝอยรากปมศัตรูพืช 

สําหรับในประเทศไทยนั้น มีขอมูลของการศึกษาดานการใชประโยชนจากเห็ดเรืองแสงในการควบคุมไสเดือนฝอยรากปม ดังนี้ การใช 

culture filtrate ของเห็ดเรืองแสง 3 ไอโซเลต PW 1 

, PW 2 

และ KKU 1 

พบวา culture filtrate ที่ระดับความเขมขน 80 เปอรเซ็นต 

ตรวจผลที่ 48 ชั่วโมง หลังการทดสอบกับตัวออนระยะที่ 2 (J2) ของไสเดือนรากปม Meloidogyne incognita พบวา culture filtrate 

ของเห็ดเรืองแสง PW2 มีผลตออัตราการตายของ J2 คิดเปน 72.67 เปอรเซ็นต ในสภาพเรือนทดลอง culture filtrate จากเห็ดเรืองแสง 

KKU มีผลทําใหจํานวนปมที่รากของมะเขือเทศลดลง โดยมีคะแนนการเปนโรครากปม 22.50 เปอรเซ็นต ซึ่งแตกตางจากกรรมวิธีที่มี 

ไสเดือนฝอยรากปมเพียงอยางเดียว ที่มีคะแนนการเปนโรครากปม ถึง 91.25 เปอรเซ็นต (วีระศักดิ์ และคณะ, 2548 และสุรียพร, 2550) 

Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012 

5

สารพิษของเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi 

จากการนําสารบริสุทธิ์ที่แยกจากเห็ดเรืองแสง จํานวน 2 

ไอโซเลต (PW1, PW2) มาวิเคราะหหาสูตรโครงสรางของสารดวย 

วิธีการทางเคมี และแปรผลดวยเทคนิคทางสเปกโทรสโกป โดยใช 

เทคนิค Infrared Spectroscopy (IR), Nuclear Magnetic 

Resonance Spectroscopy (NMR), Mass Spectroscopy 

(MS) และ X-ray Crystallography ซึ่งในการพิสูจนเอกลักษณของ 

สารออกฤทธิ์นี้ พบสารออกฤทธิ์หลายชนิด ดังนี้ สารพิษที่พบใน 

เห็ดเรืองแสง N.nambi นั้นเปนสารพิษชนิดใหมในกลุ ม aristolane 

sesquiterpenes จํานวน 4 ชนิด ไดแก nambinone A, B, และ 

C และ 1-epi-nambinone B กลุม sesquiterpenes ชนิดใหมคือ 

nambinone D กลุม dimeric sesquiterpenes ชนิดใหมไดแก 

aurisin K รวมทั้งสารที่พบเปนปริมาณ 

มากที่สุดคือ aurisin A (ภาพที่ 3) ซึ่งสาร 

aurisisn A และ K นั้น ออกฤทธิ์ในการ 

ตานเชื้อมาลาเรีย (Plaspomodium falciparum) 

และเชื้อสาเหตุวัณโรค (Mycobacterium 

tuberculosis) นอกจากนั้น สาร nambinone 

C, aurisin A และ aurisisn K ยังออกฤทธิ์ยั้บยั้ง 

เซลลมะเร็งชนิด cholangiocarcinoma อีกดวย 

(Kanokmedhakul et al. 2012) 

ภาพที่ 3 สารพิษที่พบในเห็ดเรืองแสง Neonothopanus nambi; nambinones A, B, C (1, 2, 3), 

1-epi-nambinone B (4),nambinone D (5), aurisin A (6), aurisin K (7) และ axinysone B (8) 

ที่มา: Kanokmedhakul et al. (2012) 

1 

2 

3 

4 

5 8 

6 Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012 

6 7

การใชสาร aurisin A ควบคุมไสเดือนฝอยรากปมในมะเขือเทศ 

จากการเปรียบเทียบเปอรเซ็นตการเกิดปมที่รากมะเขือเทศ 

หลังใส culture filtrate, เสนใยกอนเชื้อ และสาร aurisin A 

จากเห็ดเรืองแสง พบวาการใชสาร aurisin A 1 ครั้ง และ 2 ครั้ง 

spawn 1 ครั้ง และการใชสารกําจัดไสเดือนฝอย carbofuran 1 ครั้ง 

และ 2 ครั้ง พรอมกับการยายตนกลามะเขือเทศ ใหผลในการ 

ควบคุมไสเดือนฝอยรากปมไดดีที่สุด โดยไมแตกตางกันทางสถิติ 

(P>0.05) โดยมีเปอรเซ็นตเปนโรครากปม 23.50, 26.25, 25.75, 

22.50 และ 26.75% ตามลําดับ สําหรับการใช culture filtrate 

1 และ 2 ครั้ง และ spawn 2 ครั้งโดยมีเปอรเซ็นตการเปนรากปม 

ไมแตกตางกันทางสถิติ (P>0.05) ซึ่งมีคาการเกิดปมเทากับ 33.75, 

34.50 และ 38.25% ตามลําดับ แตหากไมใชสาร aurisin A, culture 

filtrate, เสนใยกอนเชื้อ หรือสารเคมี carbofuran อยางใด 

อยางหนึ่งแลว ตนมะเขือเทศมีเปอรเซ็นตเปนโรครากปมถึง 71.25% 

(สุรียพร, 2554) 

ผลกระทบของสาร aurisin A ตอสิ่งมีชีวิตนอกเปาหมาย 

สารออกฤทธิ์aurisin A สามารถนําไปควบคุมไสเดือนฝอยรากปม 

ในมะเขือเทศไดโดยไมมีผลกระทบตอไสเดือนฝอยศัตรูแมลง 

เชื้อราและแบคทีเรียปฏิปกษที่มีประโยชนในการควบคุมโรคพืชโดย 

ชีววิธี แบคทีเรียที่ตรึงไมโตรเจน Rhizobium sp. และจุลินทรียที่ 

ใชทําปุยหมัก Aspergillus spp. นอกจากนี้ยังออกฤทธิ์ตอเชื้อรา 

ชั้นตํ่าสาเหตุโรคพืชในสกุล Pythium sp. และ Phytopthora 

palmivora อีกดวย แสดงใหเห็นถึงศักยภาพและประสิทธิภาพ 

ของเห็ดเรืองแสงนี้ในการนํามาใชเปนจุลินทรียปฏิปกษควบคุม 

โรครากปมในพืช หรือนํามาผลิตสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ aurisin A 

สําหรับการควบคุมไสเดือนฝอยรากปม หรือใชควบคุมเชื้อราในสกุล 

Pythium และ Phytopthora ไดโดยไมมีผลตอสิ่งมีชีวิตบางชนิด 

และจุลินทรียที่มีประโยชนตอพืช สําหรับสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่ 

ใกลเคียงกับออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากเห็ดเรืองแสง N. nambi นี้ มี 

รายงานโดย Boehlendorf และคณะ (2004) ซึ่งพบสาร aurisin A 

จากเห็ดในสกุล Panus sp. ซึ่งไมใชเห็ดชนิดเรืองแสงได แตมีฤทธิ์ตอ 

เชื้อราสาเหตุโรคพืชหลายชนิด เชน Pythium ultimum, Venturia 

inaequalis, Plasmopara viticola, Puccinia graminis และ 

Phytopthora infestans แตไมไดมีรายงานวา สารดังกลาวมี 

ผลออกฤทธิ์ตอไสเดือนฝอย ดังนั้นในการศึกษา เห็ดเรืองแสง N. nambi 

ที่นําเสนอในครั้งนี้จึงชี้ใหเห็นเปนครั้งแรก ถึงการสกัดสารออกฤทธิ์ 

aurisin A จากเห็ดเรืองแสง N. nambi รวมทั้งผลของสารนี้ตอไสเดือน 

ฝอยรากปม (M. incognita) เปนแนวทางการนําเอาสารออกฤทธิ์ 

ทางชีวภาพจากเห็ดเรืองแสง (N. nambi) ไปใชในการควบคุม 

ไสเดือนฝอยรากปมโดยชีววิธี 

เอกสารอางอิง 

วีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน จิรยุทย คําขจร และนิวัฒ เสนาะเมือง. 2547. 

การเปรียบเทียบลําดับนิวคลีโอไทดในสวน internal transcribes spacer 

region (ITS) จาก rRNA gene ของเห็ดเรืองแสง. การสัมมนาวิชาการ 

เกษตรแหงชาติ ประจําป 2547, 26-27 มกราคม 2547 คณะเกษตรศาสตร 

มหาวิทยาลัยขอนแกน ขอนแกน. 

วีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน สุรียพร บัวอาจ อนันต หิรัญสาลี และนิวัฒ 

เสนาะเมือง. 2548. การศึกษาเบื้องตนของสาร secondary metabolite จาก 

เห็ดเรืองแสง (Omphalotus sp.) ตอไสเดือนฝอยรากปม (Meloidogyne 

incognita). วารสารเห็ดไทย: 69-79. 

วีรวัตร นามานุศาสตร และวีระศักดิ์ ศักดิ์ศิริรัตน. 2554. การทดสอบ 

วัสดุในการเพาะเลี้ยงและกิจกรรมของเอนไซมยอยสลายของเห็ดเรืองแสง 

Neonothopanus nimbi Speg. แกนเกษตร 39 (ฉบับพิเศษ): 202-207. 

สุรียพร บัวอาจ. 2550. ขอมูลลําดับนิวคลีโอไทดในสวนไรโบโซมอล 

ดีเอ็นเอของเห็ดเรืองแสง และผลของสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพจากเห็ดตอไสเดือน 

ฝอยรากปม (Meloidogyne incognita Chitwood). วิทยานิพนธ 

ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาโรคพืชวิทยา มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

สุรียพร บัวอาจ. 2554. ผลของสารออกฤทธิ์จากเห็ดเรืองแสง (Neonothopanus 

nambi Speg.) ตอไสเดือนฝอยรากปม (Meloidogyne 

incognita Chitwood) และสิ่งที่มีชีวิตนอกเปาหมาย. วิทยานิพนธปริญญา 

ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาโรคพืชวิทยา มหาวิทยาลัยขอนแกน. 

Kanokmedhakul, S., R. Lekphrom, K. Kanokmedhakul, C. Hahnvajanawong, 

S. Bua-art, W. Saksirirat, S. Prabpai, and P. Kongsaeree. 

2012. Cytotoxic sesquiterpenes from luminescent mushroom 

Neonothopanus nambi. Tetrahedron 68: 8261-8266. 


7

AG-BiO 

PERDO TODAY 

ดร.พิสัณห นุนเกลี้ยง วิทยากร 

¡ÒÃºÃÔËÒÃ¨Ñ´¡ÒÃ 

และการปฏิรูประบบวิจัยของศูนยความเปนเลิศ 

ดวยตระหนักถึงความสําคัญระบบการบริหารจัดการที่เปนตัวขับเคลื่อนหลักในการนําพา 

ศูนยความเปนเลิศในการพัฒนาตอไปอยางตอเนื่อง และมียุทธศาสตรในการดําเนินงาน สบว. 

จึงไดจัดงานประชุมเชิงปฏิบัติงาน (Workshop) ในหัวขอเรื่องการบริหารจัดการและการปฏิรูประบบ 

วิจัยของศูนยความเปนเลิศขึ้นในระหวางวันที่ 27-28 สิงหาคม 2555 ที่ผานมา ณ หองอาคารศูนย 

ประชุม สถาบันวิจัยจุฬาภรณ หลักสี่ 


งานในวันแรกมี ดร.พิสัณห 

นุนเกลี้ยง เปนวิทยากรบรรยาย 

และแนะนําการฝกปฏิบัติใน 

หัวขอเรื่อง “From Strategic 

Plan to Business Plan” 

โดยวิทยากรไดอธิบาย และ 

สรางความเขาใจหลักคิดใน 

การกําหนดความตองการทาง 

ยุทธศาสตร (Strategic Need) 

ของหนวยงานที่สะทอนมาจาก 

ความตองการเชิงนโยบาย ผูมี 

สวนไดสวนเสียตางๆ ตลอดจน 

ลักษณะของพันธกิจหลักของ 

หนวยงานตอเนื่องถึงการแปลง 

ยุทธศาสตรไปสูแผนปฏิบัติงาน

แผนภาพการจัดทําแผนยุทธศาสตร แบบมุงผลสัมฤทธิ์ครบวงจรตามหลัก Balanced Scorecard 

ขั้นตอนที่ 1 การศึกษาความจําเปนทางยุทธศาสตร 

(Strategic Need Analysis) 

- นโยบาย 

- ผูมีสวนไดเสีย 

- ภารกิจ 

- ศึกษาใหเขาใจ 

- วิเคราะหความเกี่ยวของ 

- วินิจฉัยสิ่งที่ตองทํา 

- ความจําเปน 

ทางยุทธศาสตร 

ขั้นตอนที่ 2 การกําหนดจุดยืนการพัฒนาของแผนยุทธศาสตร (Strategic Positioning) 

ความจําเปนทางยุทธศาสตร วิเคราะหและประเมิน จุดยืนการพัฒนาของยุทธศาสตร 

ความสําคัญตอภารกิจ ผลกระทบตอลูกคาหลัก 

สภาพปญหา ความเปนไปไดในทางปฏิบัติ 

ความเชื่อมโยงกับนโยบายและการพัฒนาประเทศ 

ขั้นตอนที่ 3 การประเมินศักยภาพของ 

- จุดแข็งภายในที่ทําใหจุดยืนบรรลุผล (Strength : S) 

- จุดออนภายในที่ทําใหจุดยืนไมบรรลุผล (Weakness : W) 

- โอกาสภายนอกที่สงเสริมในการสนองตอบตอจุดยืน 

การพัฒนา (Opportunity : O) 

- อุปสรรคภายนอกที่คุกคามทําใหไมสามารถสนองตอบ 

จุดยืนการพัฒนา (Threat : T) 

(นําศักยภาพไปใชในการกําหนดกลยุทธ) 

ขั้นตอนที่ 8 การสรุปผลการดําเนินงานการพัฒนาอยาง 

ตอเนื่อง 

- การสรุปผลการดําเนินงานของโครงการในรอบปงบประมาณ 

- การสรุปผลตัวชี้วัดประจําปงบประมาณ 

- การวิเคราะหผลเพื่อการพัฒนาในรอบปงบประมาณตอไป 

- การเชื่อมโยงสูการตัดสินใจทางการบริหาร 

- การปรับแผนยุทธศาสตร 

ขั้นตอนที่ 7 การดําเนินงานตามแผนยุทธศาสตร 

- การแปลงแผนปฏิบัติสูการปฏิบัติ (Do) 

- การติดตามความกาวหนาของโครงการ (Check) 

- ประเมินผลการดําเนินงาน และปรับปรุงผลการพัฒนา (Action) 

ขั้นตอนที่ 6 การกําหนดระบบวัดผล 

- ตัวชี้วัด : การบงชี้ที่สําคัญที่สะทอนการบรรลุผลการดําเนินงาน 

ตามผลสัมฤทธิ์ที่กําหนดไว (Key Performance Indicator:KPI) 

- คาเปาหมาย : คาเปาหมายที่ตองการใหบรรลุแตละตัวชี้วัดนั้นๆ 

(Target) 

(การวัดผลสัมฤทธิ์:การวัดผลการกระทํา) 

เชื่อมโยงความสมดุลทรัพยากรทาง 

วิทยาศาสตร 

- ทบทวนภารกิจและโครงสรางการบริหาร 

ยุทธศาสตรที่เนนยุทธศาสตร 

- พัฒนาขีดความสามารถบุคลากรเพื่อการ 

ขับเคลื่อนยุทธศาสตร 

- การพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ และ 

การสื่อสารทางยุทธศาสตร 

- จัดทํางบประมาณแบบมุงเนนยุทธศาสตร 

- การยกระดับภาวะผูนําแกทีมบริหาร 

ขั้นตอนที่ 4 การกําหนดทิศทางการพัฒนา 

วิสัยทัศน : เสนทางสูภาพฝนในอนาคต (Vision) 

พันธกิจ : ภารกิจเพื่อการพัฒนาสูวิสัยทัศน และภารกิจ 

หลักขององคกร (Mission) 

ประเด็นยุทธศาสตร : วาระหลักของการพัฒนาในชวง 

เวลาของแผนยุทธศาสตร (Strategic Issue) 

เปาประสงค : ผลสัมฤทธิ์ในระยะยาวที่เปนผลลัพธ (Outcome) 

ของการดําเนินงานตามแผนยุทธศาสตร (Goal) 

ผลผลิต : ผลสัมฤทธิ์ในระยะสั้น รอบปงบประมาณนั้นๆ 

(นําศักยภาพไปใชในการกําหนดกลยุทธ) 

ขั้นตอนที่ 5 การแปลงยุทธศาสตรสูการปฏิบัติ 

- กําหนดกลยุทธ : มาตรการทางการปฏิบัติที่เนนการใช 

ศักยภาพใหเกิดประโยชนสูงสุด (Strategy) 

- กําหนดแผนงาน : แผนงานหลัก (Master Plan) 

- กําหนดโครงการ : กิจกรรมหลัก ผลผลิตการดําเนินงาน 

ระยะเวลางบประมาณและผูรับผิดชอบ (Action Plan) 

- การจัดทําโครงการเชิงกลยุทธพรอมรายละเอียด 

การสรางวัฒนธรรมและคานิยมรวมเชิงยุทธศาสตร การเชื่อมโยงการดําเนินงานยุทธศาสตรกับการมีสวนไดสวนเสีย การสรางบรรยากาศและสภาพแวดลอมทางยุทธศาสตร การจัดการความรูเพื่อการขับเคลื่อนยุทธศาสตร 


9

AG-BiO 

สัมภาษณพิเศษ 

วิ ทยาศาสตรกับการพัฒนาการ 

เกษตรของประเทศ มีประเด็น 

นําเสนอ อยู 3 ประเด็น ไดแก 1) การปรับ 

โครงสรางการพัฒนาวิทยาศาสตรไทยและ 

ผลการพัฒนาภาคเกษตร คือ พยายามที่ 

จะปรับวิธีการทํางานของคน 2) รูปแบบ 

การใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจ 

ของไทย เปนเรื่องของการบูรณาการ เมื่อ 

มองตลอดหวงโซมูลคาสินคา จําเปนตองใช 

ศาสตรหลายๆ ศาสตรรวมกัน ซึ่งจะเปนการ 

ยกตัวอยาง 3-4 เรื่องที่ไดดําเนินการไปแลว 

และ 3) การพัฒนาเกษตรไทยในประชาคม 

เศรษฐกิจอาเซียน (Asean Economic 

Community: AEC) เมื่อเราเปด AEC แลว 

ภาคเกษตรจะมีผลกระทบอยางไร เปนบวก 

หรือลบ ซึ่งเปนเรื่องที่จะนําเสนอในวันนี้ 

วิทยาศาสตร¡Ñº¡ÒÃ¾Ñ²¹Òà¡ÉμÃ¢Í§»ÃÐà·È 

ประเด็นที่ 1 การปรับโครงสรางการพัฒนาวิทยาศาสตร 

ไทยและผลการพัฒนาภาคเกษตร 

เมื่อมองความสามารถในการแขงขันของไทยเทียบกับประเทศ 

อื่นๆ สามารถแยกกลุมประเทศเปนกลุมตางๆ ไดแก กลุมที่ 1 

กลุ มประเทศที่มีการใชทรัพยากรพื้นฐาน คือการผลิตโดยใชวัตถุดิบ 

ในประเทศ และกลุมที่ 2 คือกลุมประเทศที่มีการพัฒนาขึ้นไปอีก 

ระดับหนึ่ง โดยมีการเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิต โดยใชความรู 

แรงงาน แปรรูปสินคา โดยสวนใหญจะผลิตของตามสั่ง โดยประเทศ 

ที่คิดคนเทคโนโลยีแลวมาสั่งทําในประเทศเหลานี้ ซึ่งประเทศไทยจัด 

อยูในกลุมนี้ และกลุมที่ 3 คือ กลุมประเทศที่คิด และมีเทคโนโลยี 

นวัตกรรมของตัวเอง ประเทศเกาหลีเปนตัวอยางที่ดีในการพัฒนา 

จากกลุ มที่ 2 เปนกลุ มที่ 3 โดยประเทศเหลานี้มีการทุ มงบประมาณ 

การวิจัยและพัฒนามาก ในขณะที่ประเทศไทยมีงบประมาณวิจัย 

และพัฒนาเพียงประมาณ 0.25% ของ GDP หรือประมาณ 20,000 

ลานบาท มีสัดสวนภาครัฐลงทุน 40% ซึ่งสวนใหญเปนการดําเนินการ 

อยูในกระทรวงวิทยฯ และเอกชนลงอีก 60% โดยบริษัทใหญๆ 

เชน บริษัท ซีพี ที่วิจัยดานเกษตรและอุตสาหกรรม บริษัท ปตท. 

วิจัยดานปโตรเคมี โรงกลั่น นํ้ามัน และบริษัทเครือปูนซีเมนต วิจัย 

ดานวัสดุกอสราง และดานเกษตรนิดหนอย ซึ่งจะเห็นวาภาครัฐ 

ลงทุนนอย และมีคําถามวาเราจะเพิ่มงบวิจัยเปน 1% ของ GDP 

หรือประมาณแสนลานบาทไดไหม และการที่จะเพิ่มเงินวิจัยจาก 

เดิมสองหมื่นลานเปนแสนลาน ซึ่งเพิ่มจากเดิมประมาณ 5 เทา จาก 

ประสบการณเดิมผมเคยทํางานอยูสํานักงบประมาณ ทําใหพอจะรู 


ระบบงบประมาณ ซึ่งจะเกิดคําถามวางบประมาณนี้จะนําไปทําอะไร 

ตองมีโจทยที่ชัดเจน จะวิจัยเรื่องอะไร จะเอาคนที่ไหนมาทํา ซึ่ง 

เปนโจทยที่ตองดูทั้งวงจร และไดนําโจทยนี้ใหทาง สํานักงานคณะ 

กรรมการนโยบายวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและนวัตกรรมแหงชาติ 

(สวทน.) ไปศึกษารายละเอียดตอไป นอกจากนี้ในเรื่องคน หรือนัก 

วิจัยที่อยู ในหนวยงานตางๆ ที่ทํางานวิจัยตามความถนัดของนักวิจัยเอง 

แตเมื่อตั้งคําถามวา งานวิจัยเหลานี้เปนประโยชนตอประเทศแคไหน 

หากดูความคุมคาในแงเศรษฐศาสตร ตัวอยางการสรางถนน 

หนึ่งเสน ลงทุนไป 1 บาท ไดผลตอบแทนกลับมา 1.5 บาท แตถา 

ลงทุนในงานวิจัย โดยหากลงไปถูกที่ หัวขอถูกตอง ลงทุนไป 1 บาท 

ไดผลตอบแทนกลับมา 6 บาท แตปญหาคือวา โจทยถูกตอง สาขา 

ถูกตอง ลงทุนที่ถูกตองคืออะไร ใครเปนคนกําหนด โดยโจทยทุก 

โจทยที่ตั้งมาจะตองมีลูกคา ตอนนี้ลูกคามีอยู มาก แตไมมีคนวิจัยให 

โดยเฉพาะ SME ทั้งหลาย อุตสาหกรรมขนาดกลาง ขนาดยอม ซึ่ง 

ตองการงานวิจัยไปสนับสนุน เชน ปรับปรุงกระบวนการผลิตอยางไร 

ใหตนทุนถูกลง หรือหีบหอไมดี ไมสวย ทําอยางไรใหรูปรางสวยขึ้น 

ยกตัวอยางอีกอัน เชน งานเซรามิค ที่ของตางชาติทําไดบาง แตของ 

คนไทยยังทําไมได ทําอยางไรจึงจะพัฒนาเทคโนโลยีใหทําไดอยาง 

เขา สิ่งเหลานี้ตองการงานวิจัยมาสนับสนุนทั้งสิ้น เราจึงจะสามารถ 

กําหนดโจทยวิจัยไดอยางชัดเจน ซึ่งปญหาที่เกิดในประเทศไทย คือ 

เรายังไมมีแนวทางการวิจัยอยางชัดเจน และเรายังทํางานกัน 

แบบแยกสวน ไมสามารถทํางานรวมกันอยางเปนทีมได เนื่องจาก 

ภาพมันใหญ ผู มีสวนไดสวนเสียมีมาก ทําอยางไรเราจะตีกรอบวาใน

ดร.พรชัย รุจิประภา 

ปลัดกระทรวงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ชวงระยะเวลา 5 ป ทิศทางของประเทศคืออะไร โดยแผน 5 ป 

ควรจะชัด ใครทําอะไร อยูตรงไหน เวลาเทาไหร และเมื่อวิจัย 

แลวจะไดอะไร จากนั้นปที่ 6-10 ทิศทางตองชัด แตในภาพการ 

ปฏิบัติอาจจะไมชัดเจนได 

โดยสรุปปญหาของประเทศไทย คือ ไมกําหนดแนวทาง 

วิจัยอยางชัดเจน ไมกําหนดแนวทางวิจัยรวมระหวางหนวยงาน 

โดยงานวิจัยบางอยางมีหนวยงานหลายหนวยทํา บางครั้งอยูใน 

กระทรวงเดียวกัน แตไมเคยมีการประชุมรวมกัน ทํางานรวมกัน 

ยกตัวอยางเชน งานดานพันธุพืช 

สัตว จุลินทรีย ที่เปนประโยชนมี 

อยูเปนแสนรายการ แตมีปญหา 

เรื่องการเก็บรักษา ถาเก็บไมดีก็ 

จะตาย สูญหายไป นอกจากนี้งบ 

ประมาณที่ใชในการเก็บรักษาเชื้อ 

พันธุเหลานี้ก็ถูกตัด หรือนอยลง 

อีกประการคือ ทําอยางไรใหคนรู 

วามี เพื่อนําไปใชประโยชน ตองมี 

การจัดทําประชาสัมพันธขึ้นเว็บ ใหรวมมือกันทํา และประการตอไป 

คือ การตอยอดของงานวิจัย ซึ่งก็เปนปญหาสําคัญอีกประการหนึ่ง 

คือขาดระบบประสานงานวิจัยไปใชประโยชน ขาดการติดตาม 

ประเมินผลโดยเฉพาะตอเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ และมีขอ 

จํากัดดานงบประมาณ แตจริงๆ ไมจํากัด แตเปนเรื่องของการจัดการ 

มากกวา ดังนั้นประเทศไทยตองปรับปรุงทิศทางการจัดทํางานวิจัย 

Agriculture 

Science 

และพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี เพื่อสนองตอบความตองการ 

ของประเทศคือ สวนของภาคการผลิต ทั้งอุตสาหกรรมและบริการ 

โดยบางเรื่องถึงแมวาจะมีการวิจัยแลวในตางประเทศ แตบางอยาง 

ไมสามารถนํามาปรับใชกับเราไดอยางเต็มที่ นอกจากนี้บางครั้งยัง 

มีการติดขอจํากัดเรื่องสิทธิบัตรดวย 

ผมไดเคยมีโอกาสไปดูงานที่สิงคโปร โครงสรางคณะกรรมการ 

ที่ดูแลงานวิจัยดานเกษตร มีนายกเปนประธาน กรรมการประกอบ 

ไปดวยรัฐมนตรีที่เปนฝายปฏิบัติเปน 10 หนวย ตั้งแต อุตสาหกรรม 

เกษตร พาณิชย ทองเที่ยว สาธารณสุข เต็มไปหมด ในขณะที่ 

ประเทศไทยโครงสรางมันไมใช ในภาคเกษตรเปนสาขาหลักที่จะสง 

ผลกระทบตอเศรษฐกิจและการจางงานประเทศ โดยการพัฒนาพืช 

เกษตรแทรกอยู ใน 6 สาขา จาก 7 สาขาหลักที่ประเทศตองดําเนินการ 

ไดมีการตั้งเกณฑที่เกี่ยวของตลอดสายผลิตภัณฑ เพื่อหาโจทย 

ที่สําคัญของประเทศ ซึ่งเกณฑในดานตางๆ และเกณฑนํ้าหนัก (%) 

ของแตละดาน ไดแก ดาน GDP 20% การจางงาน 40% ความ 

เกี่ยวของทั้งสวนกอนหนา 20% และหลังผลิตภัณฑ 20% และขีด 

ความสามารถการแขงขัน ในสวนของการจัดลําดับ เพื่อคัดเลือกหา 

โจทยที่สําคัญมุงเปาวิจัยในระยะแรก ไดแก ขาว ยางพารา อาหาร 

แปรรูป ไบโอดีเซล เอทานอล แฟชั่น หมายถึง เครื่องหนัง สิ่งทอ และ 

ทองเที่ยวเชิงสุขภาพ และโจทยในระยะตอไป คือ เครื่องใชไฟฟา/ 

อิเล็กทรอนิกส ยานยนต ปโตรเคมี โลจิสติกส และบริการกอสราง 

ยกตัวอยางผลกระทบตอเศรษฐกิจและสังคมโดยรวมของ 

ประเทศ ของผลิตภัณฑตางๆ ไดแก ดานเศรษฐกิจ ขาว และ 

ยางพารา มีมูลคาเปน 36% ของ 

GDP ภาคเกษตร แฟชั่น อาหาร 

พลังงาน มีมูลคาเปน 24% ของ 

GDP ภาคอุตสาหกรรม และทองเที่ยว 

เพื่อสุขภาพมีมูลคาเปน 13% 

ของ GDP ภาคบริการ ในขณะที่ 

เมื่อมองในดานการจางงาน ขาว 

และยางพารามีการจางงานที่ 

เกี่ยวของ 13 ลานคน หรือ 77% 

ของภาคเกษตร แฟชั่น อาหาร พลังงานมีการจางงานที่เกี่ยวของ 

4 ลานคน หรือ 65% ของภาคอุตสาหกรรม และทองเที่ยวมีการ 

จางงานที่เกี่ยวของ 1.2 ลานคน หรือ 7% ของภาคบริการ 33.59 


11

ประเด็นที่ 2 รูปแบบการใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจของไทย 

กรณีขาว 

ตลอดหวงโซการผลิตภัณฑขาว แบงเปน 3 สวน คือสวนแรกมีตั้งแตเรื่องพันธุพืช เพาะปลูก เก็บเกี่ยว ในสวนที่สองเปนเรื่องแปรรูป 

โรงสี และสวนสุดทายเปนขาว และผลิตภัณฑขาว ที่ขายเปนเมล็ด และเปนแปงสงออก (ภาพที่ 1) ซึ่งทั้งสามสวนรับผิดชอบกันคนละหนวย 

โดยสวนแรกรับผิดชอบโดยกระทรวงเกษตรฯ สวนที่สองคือเกี่ยวของกับโรงสี รับผิดชอบดวยกระทรวงอุตสาหกรรม และสุดทายคือการ 

แปรรูป รับผิดชอบดวยกระทรวงพาณิชย ซึ่งที่ดําเนินการคือจับทุกฝายที่เกี่ยวของมานั่งประชุมรวมกัน ที่แปลกใจคือวา โจทยของกระทรวง 

พาณิชยฯ และอุตสาหกรรม ไมไดลงไปที่เกษตร เชน ขาวที่เขาตองการ คือไมเปราะ ไมหักงาย ชวงความชื้นที่พอเหมาะ เพื่อไมใหเขาโรงสี 

แลวเมล็ดแตก หัก ซึ่งเรื่องเหลานี้ตองไปดูตั้งแตเรื่องพันธุ เรื่องการปลูก และเมื่อเก็บเกี่ยวแลวตองดูแลอยางไร หรือโรงสีใหญสามสี่แสนตัน 

ตองมีระบบพอคาคนกลาง ทําใหเกิดแนวคิดทําเปนโรงสีเล็กที่รองรับพื้นที่ปลูก 2-3 พันไร แตจะทําอยางไรใหมีตนทุนใกลเคียงกับโรงสี 

ใหญ หรือมีคุณภาพเทากับโรงสีใหญ หรือเรื่องตลาดของกระทรวงพาณิชยฯ วาเขาสงไปขายที่ไหน รูปแบบหีบหอที่ตลาดตองการเปน 

อยางไร สิ่งเหลานี้ตองการงานวิจัยมาเสริมทั้งสิ้น นอกจากนี้ยังสามารถใชขอมูลอื่นๆ มาชวยในการคาดคะเน เชน ใชระบบขอมูลภาพถาย 

ทางอากาศจากระบบดาวเทียม เพื่อประเมินพื้นที่การปลูกในประเทศตางๆ แลวนํามาใชประเมินราคาขาวได หรือประมาณจํานวนพื้นที่ 

ปลูกขาวที่เหมาะสมได 

1. รูปแบบการใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจของไทย (ขาว) 

Road map 

พันธุพืช-เพาะปลูก-เก็บเกี่ยว 

แปรรูปขั้นตน-เขาโรงสี (ขาวสาร แกลบ 

รําขาว ปลายขาว) 

ขาวและผลิตภัณฑจากขาว และ 

ผลิตภัณฑเพื่อการสงออก 

ปญหาทั่วไป 

» ขาดการบริหารจัดการพื้นที่/เอกสารสิทธิ 

» ขาดการจัดการคุณภาพดิน/นํ้าใหเพียงพอ 

» ขาดความรูดานขนสงและการเก็บ 

รักษาคุณภาพหลังเก็บเกี่ยว 

» เกษตรกรอายุเฉลี่ยสูง/แรงงานรุนใหม 

ลดลง 

» หนี้สินเกษตรกร 

» ขาดนักวิจัยรุนใหม 

» ขาดการพัฒนากระบวนการสีขาวใหมี 

ประสิทธิภาพ 

» จํานวนแรงงานลดนอยลง 

» การบิดเบือนกลไกตลาดผานการ 

อุดหนุนดานราคาของรัฐบาล 

» การขนสงและการเก็บรักษาขาวเปลือก 

(Bulk Logistics) 

» ขาดการนําวัสดุเหลือใชไปใชประโยชน 

» ตนทุนโลจิสติกสของขาวและผลิตภัณฑ 

แปรรูป 

ปญหา ว.ท.น. 

» พัฒนาและอนุรักษพันธุเตรียมพรอม 

รับผลกระทบจากโรคระบาด แมลง และ 

สภาพภูมิอากาศ 

» เทคโนโลยีที่เหมาะสมกับพื้นที่เพื่อเพิ่ม 

ผลผลิต 

» บริหารจัดการพื้นที่/พยากรณผลผลิต 

» พัฒนาคุณภาพผลิตใหได GAP 

» ประสิทธิภาพของการสีขาว 

» ประสิทธิภาพและตนทุนของการขนสง 

และการเก็บรักษา 

» การปะปนของขาวหลายพันธุ ในผลิตภัณฑ 

เพื่อขายหรือสงออก 

» ขาดนักวิจัยเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ 

» การวิจัยและพัฒนาดานเครื่องจักรและ 

กระบวนการผลิต 

» ขาดการพัฒนาดานการแปรรูปเปน 

ผลิตภัณฑจากขาว และมูลคาเพิ่มจากวัสดุ 

เหลือใช 

» ประสิทธิภาพและตนทุนในการขนสง 

และจัดเก็บ 

12 แนวทาง 

ว.ท.น. 

วทน. สนับสนุน 

» พัฒนานักวิจัย พัฒนาอนุรักษ/พันธุ ขาว 

» เทคโนโลยีเพาะปลูก/เก็บเกี่ยว 

» พัฒนาระบบบริหารจัดการนํ้า 

» พัฒนาระบบบริหารจัดการเพาะปลูก 

และการพยากรณผลผลิต 

» วิจัยพัฒนาแกปญหาคุณภาพการผลิตที่ 

ยังไมไดมาตรฐาน GAP 

» พัฒนาเทคโนโลยีเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ 

เครื่องจักรหรืออุปกรณหลักในกระบวนการ 

สีขาว 

» พัฒนาเทคโนโลยีดานโลจิสติกสของ 

การขนสงและเก็บรักษาขาวเปลือก 

(Bulk Logistics) 

» เทคโนโลยีตรวจสอบพันธุเพื่อลดปญหา 

การปะปนขาวหลายพันธุในผลิตภัณฑ 

แผนพัฒนากําลังคน โครงสรางพื้นฐาน (สถาบันปรับปรุงพันธุ ศูนยวิจัยพัฒนา เขตนวัตกรรม อุทยานวิทยาศาสตร) มาตรการภาษี 

กระตุนการวิจัยพัฒนาภาครัฐและเอกชน 

» ยกระดับความสามารถในการเพิ่มประสิทธิภาพและผลิตภาพ 

» พัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมแปรรูปเพื่อสรางมูลคาเพิ่ม 

» การสงเสริมการวางแผนและการปรับตัวตอความเปลี่ยนแปลงและการกีดกันทางการคา 

» การพัฒนาเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพอุปกรณ 

และเครื่องจักร 

» วิจัยเพื่อเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑขาว 

และวัสดุเหลือใช 

» พัฒนาตรวจสอบมาตรฐานเพื่อการสงออก 

» พัฒนาเทคโนโลยีดานโลจิสติกสของ 

ผลิตภัณฑแปรรูป 

12 Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012

กรณียางพารา 

สําหรับยางพาราตลอดหวงโซการผลิต 

ก็แบงเปน 3 ชวงเชนกัน คือ ชวงแรก เกี่ยว 

กับพันธุ เพาะปลูก และเก็บเกี่ยว ชวงที่ 

สองเปนการแปรรูปเบื้องตน เชน นํ้ายางสด 

นํ้ายางขน ยางรมควัน ไมยางพารา และชวง 

ที่สามเปนผลิตภัณฑจากยาง และผลิตภัณฑ 

เพื ่อการสงออก (ภาพที่ 2) ณ ตอนนี้ทุกคน 

ก็สงเสริมใหปลูกยาง เกือบทุกพื้นที่ใน 

ประเทศ ภาคอีสาน และขึ้นไปจนถึงภาค 

เหนือ ผมเคยไปประเทศจีนนั่งเรือหนึ่งวัน 

หนึ่งคืนยังไมพนสวนยางเลย ประกอบกับ 

ปจจุบันที่เศรษฐกิจถดถอย ราคายางตกตํ่า 

ลง ในขณะที่ผลิตยางมากขึ้น นอกจากนี้ 

ประเทศไทยเราขายยางแผน ถึงแมเราจะมี 

โรงงานผลิตยางยนตได แตนวัตกรรมไมใช 

ของเรา เราไมสามารถผลิตไดดวยเทคโนโลยี 

ของเราเอง เราขายยางแผนเปนตันซื้อ 

ลอรถยนตไดแคสองเสน เพราะฉะนั้นเรา 

ตองการงานวิจัยเพิ่ม อันดับแรกคือ วิจัยเพื่อ 

บอกวาพื้นที่ไหนเหมาะ หรือไมเหมาะในการ 

ปลูกยาง ซึ่งปจจุบันราคายางยังรอยกวาบาท 

2. รูปแบบการใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจของไทย (ยางพารา) 

ทําใหทุกคนโคนปาลม โคนเงาะ เพื่อปลูก 

ยางพารา อันที่สองคือการแปรรูปทําอยางไร 

จึงจะรักษาคุณภาพของยางไดและการนําไป 

แปรรูปเปนผลิตภัณฑอื่น นอกจาก 

ยางรถยนต เชน หญาเทียม เครื่องสําอาง 

ที่มีสารในยางที่ชวยใหผิวขาว หนาเดงขึ้น 

โดยตอนนี้จะไปตั้งอุทยานวิทยาศาสตรที่ 

มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร เพื่อเนนการ 

วิจัยเรื่องนี้ และมีงานวิจัยตางๆ เพื ่อ 

เพิ่มมูลคาผลิตภัณฑใหมากขึ้น 

Road map 

พันธุพืช-เพาะปลูก-เก็บเกี่ยว 

แปรรูปขั้นตน (นํ้ายางสด, นํ้ายางขน, 

ยางรมควัน, ไมยางพารา) 

ผลิตภัณฑจากยางและผลิตภัณฑ 

เพื่อการสงออก 


» ขาดแคลนแรงงานเพื่อเก็บเกี่ยวใน 

อนาคต 

» ขาดการพัฒนาประสิทธิภาพและตนทุน 

แปรรูปขั้นตน 

» ตองการพัฒนาระบบตลาดยางใน 

ประเทศเพื่อเพิ่มอํานาจการตอรองของ 

เกษตรกร 

» ขาดการแปรรูปเปนผลิตภัณฑปลายนํ้า 

ที่สามารถสรางมูลคาไดสูง 


» ปรับปรุงวิจัยและพัฒนาพันธุ 

» ตองการพัฒนาเทคโนโลยีการจัดการ 

สวนยาง/เครื่องมือเก็บเกี่ยวนํ้ายาง 

» วินิจฉัยอาการผิดปกติและการ 

พยากรณการเกิดโรคของยางพารา 

» การทดสอบเทคโนโลยีการผลิตในแปลง 

เกษตรกรใหเหมาะสมกับพื้นที่ 

» ขาดขอมูลสนับสนุนการวางนโยบาย 

ดานการผลิต (การพยากรณผลผลิตและ 

การประเมินพื้นที่ปลูก) 

» ตองการแปรรูปยางดิบชนิดใหม 

» พัฒนามาตรฐานยางดิบของไทย เพื่อ 

รองรับการขยายเขตการคาระดับภูมิภาค 

และระดับสากล 

» พัฒนาระบบคุณภาพหองปฏิบัติการ 

ทดสอบและรับรองคุณภาพเพื่อการสงออก 

» เครื่องจักร/เครื่องมือในการผลิตยางดิบ 

ที่มีประสิทธิภาพสูงขึ้น 

» การใชสารเคมีในกระบวนการแปรรูปไมยาง 

» ตนทุนในการขนสงและจัดเก็บ 

» การพัฒนาผลิตภัณฑชนิดใหมตอง 

สอดคลองกับความตองการของตลาด 

» R&D เทคโนโลยีการผลิตผลิตภัณฑยาง 

ที่มีมูลคาสูง 

» ระบบคุณภาพหองปฏิบัติการทดสอบ 

และรับรองคุณภาพเพื่อการสงออก 

» พัฒนาเครื่องจักร/เครื่องมือใน 


» ขาดนักวิจัย 

10 แนวทาง 

ว.ท.น. 

» การพัฒนาพันธุเพื่อใหสามารถปรับตัว 

ตามสภาพแวดลอม 

» การพัฒนาการเพาะปลูกและเก็บเกี่ยว 

» การพัฒนาระบบการพยากรณผลผลิต 

» พัฒนาเทคโนโลยีการแปรรูปยางขั้นตน 

» การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการ 

แปรรูปขั้นกลาง (รวมถึงการเพิ่มมูลคาของ 

ผลิตภัณฑขั้นกลาง เชน ยางมาสเตอรแบตซ 

และยางคอมปาวค) 

» การวิจัยเศรษฐกิจและการตลาดยาง 

» วิจัยพัฒนาเพิ่มประสิทธิภาพระบบ 

โลจิสติกสยางไทย 

» อุปกรณและเครื่องจักรเพิ่มประสิทธิภาพ 

ผลิตภาพ 

» การพัฒนาผลิตภัณฑใหมเพื่อเพิ่มมูลคา 

» การพัฒนาการตรวจสอบมาตรฐานเพื่อ 

การสงออก (รวมถึงมาตรฐานของ US และ 

EU เกี่ยวกับมาตรฐานการลดแรงเสียดทาน 

การเกาะถนนในสภาพเปยก เสียงของลอ 

ยาง และมาตรฐานยางเรเดียล) 




» ยกระดับความสามารถในการเพิ่มประสิทธิภาพและผลิตภาพ 

» พัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมแปรรูปเพื่อสรางมูลคาเพิ่ม 

» การสงเสริมการวางแผนและการปรับตัวตอความเปลี่ยนแปลงและการกีดกันทางการคา 


13

กรณีมันสําปะหลังและออย 

ตลอดหวงโซการผลิตแบงเปน 5 สวน คือ สวนแรกเปนเรื่องพันธุ ผลิต เก็บเกี่ยว สวนที่สองเปนการแปรรูปเบื้องตน สวนที่สามเปน 

ผลิตภัณฑอื่นๆ สวนที่สี่เปนการผลิตเอทานอล และสวนสุดทายเปนการนําไปใชเปนเชื้อเพลิง (ภาพที่ 3) ในสวนแรกสําหรับมันสําปะหลัง 

ไดตั้งเปาไววาจะเพิ่มผลผลิตตอพื้นที่เปน 15 ตันตอไร ซึ่งปจจุบันผลิตไดประมาณ 3.5 ตันตอไร ตองมีการวิจัยเพื่อเพิ่มผลผลิตตอพื้นที่ 

พัฒนาพันธุที่ใหผลผลิตสูง ทนโรค ทนแมลง การเขตกรรม เครื่องจักร การเก็บเกี่ยว ซึ่งพบวาภายหลังการเก็บเกี่ยวแลวยังมีหัวมันคางอยู 

ในพื้นที่ 20-30% ทําอยางไรจึงจะลดการสูญเสียในสวนนี้ไปได เรื่องของแรงงานที่นอยลงเรื่อยๆ ตองใชเครื่องจักรมาทดแทน การพัฒนา 

พืชเพื่อการผลิตเซลลูโลส การตอยอดแปรรูปผลิตภัณฑ ทั้งในสวนของการนําไปผลิตพลังงาน หรือพลาสติกชีวภาพ (Bioplastic) โดยผลิต 

ใหมีความบาง ความเหนียวและคงทนใกลเคียงกับถุงพลาสติกที่ใชอยู โดยสวนนี้เปนสินคาอนาคตเพื่อชวยรักษาสภาพแวดลอม การวิจัย 

ระบบการผลิตที่มีผลกระทบตอกาซเรือนกระจก การนําคารบอนไดออกไซดจากการผลิตเอทานอลไปใชประโยชน การนําเอทานอลไป 

ใชในยานยนต และการจัดเก็บเอทานอล ความเชื่อมั่นในการใชเอทานอลในรถยนต การผสมเอทานอลมากขึ้นในนํ้ามัน ตองมีการเปลี่ยน 

วัสดุที่ใชทําทอขนสงนํ้ามัน เพื่อใหทนตอสัดสวนเอทานอลที่เพิ่มมากขึ้น โดยตองมีการตกลงกับกระทรวงพลังงาน เพื่อสงเสริมใหมีการ 

ใชไดมากขึ้น และผลนี้ก็กระทบกลับมาที่ผูปลูกมันสําปะหลังและออยที่ตองเพิ่มผลผลิตใหมากขึ้น ซึ่งไดจัดทําแผน และเปาหมายในชวง 

5 ปแรกไวแลว (ภาพที่ 4) และจัดทําเปนแผนปฏิบัติการ งบประมาณ หนวยงานที่เกี่ยวของรับผิดชอบ 

3. รูปแบบการใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจของไทย (มันสําปะหลัง/ออย) 

พันธุ-ผลิต-เก็บเกี่ยว การแปรรูปขั้นตน ผลิตภัณฑอื่น ผลิตเอทานอล ใชเปนเชื้อเพลิง 



10 แนวทาง 

ว.ท.น. 

» ขาดการบริหารจัดการ 

ดินนํ้าใหเพียงพอ 

» ขาดการบริหารจัดการ 

พื้นที่ใหเหมาะสมตอการปลูก 

ตามสายพันธุ 

» การบริหารจัดการระบบ 

ชลประทาน 

» การบริ หารจั ดการ 

ผลิตภัณฑอื่น 

» พัฒนาสายพันธุใหผลผลิต 

สูง 

» โรคระบาด/ตนทุนการ 

ผลิต-พันธุ ปุย ยา สารเคมีสูง 

» สภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง 

สงผลตอการเพาะปลูก 

» พัฒนาพันธุ ทนโรค ผลผลิตสูง 

» พัฒนาเทคโนโลยีตลอด 

กระบวนการผลิต ลดตนทุน 

การผลิต 

» จัดหาพืชพลังงานทาง 

เลือกชนิดใหม เชน เซลลูโลส 

ใน 2 rd generation 

» พัฒนาเทคโนโลยี ICT เฝา 

ระวังแมลงศัตรู/พยากรณ 

» ขาดกําลังคนและ 

แรงงานทักษะ 

» ขาดการพั ฒนา 

กระบวนการผลิต/ 

เครื่องจักร 

» ผลิตผลและมูลคา 

เพิ่มตํ่า 

» จัดการของเสียที่เกิด 

ขึ้นจากการแปรรูป เชน 

นํ้าเสีย กลิ่น 

» ขาด R&D การใช 

ประโยชนใหคุ มคาตลอด 


» วิ จั ยและพั ฒนา 

เทคโนโลยีการแปรรูป 

ขั้นตน บําบัดของเสีย 

และการใชประโยชนให 

คุมคา 

» Logistics 

» การกีดกันทางการคา » กําหนด Hub Ethanol 

Model 

» ขาดการพัฒนาระบบ 

สํารองและการจัดเก็บ 

เอทานอล 

» ขาดการสงเสริม 

พัฒนาเครื่องจักรเพิ่ม 

มูลคาการผลิต 


ดานการวิจัยและ by 

product สรางมูลคาเพิ่ม 

และความหลากหลาย 

ผลิตภัณฑ 

» เพิ่มประสิทธิภาพการ 

ผลิต พัฒนาผลิตภัณฑ 

ที่เกี่ยวของ เนนไบโอ 

พลาสติก 


พัฒนาเครื่องจักร เพิ่ม 

ประสิทธิภาพการผลิต 

» ขาดการสงเสริมการ 

จั ดการของเสี ยใน 


» ขาดการสงเสริมวิจัย 

อุตสาหกรรมตอเนื่อง 

» ลดตนทุนในกระบวน 

การผลิต 

» วิจัยพัฒนา by product 

» เพิ่มประสิทธิภาพการ 

ผลิตเอทานอลครบวงจร 

และลดตนทุนการผลิต 

เชิงพาณิชย (เชื้อหมัก 

เพิ่มผลผลิตเอทานอล) 

พัฒนาไบโอแกส 

» นํา CO 2 

จากการผลิต 

ไปใชประโยชน 

» ศึกษาผลกระทบ 

สวล.จากแกสโซฮอล 

» ตองสรางความเชื่อ 

มั่นผูใชนํ้ามัน และกลุม 

ยานยนต 

» ระบบการขนสง กฎหมาย 

และระเบียบที่เกี่ยวของ 

» ขาดการสงเสริมวิจัย 

พัฒนาเพื่อสรางความ 

เชื่อมั่นกลุมยานยนต 

» สงเสริม R&D สราง 

ความเชื่อมั่นยานยนต 

- จําแนกชนิดและ 

พัฒนาคุณภาพ 

เชื้อเพลิงที่เหมาะ 

กับยานยนต 

- ผลกระทบ E20 

E85 ตอสมรรถนะ 

รถยนต 

- ศึกษาระบบ convert 

kit รถเกา 

- ศึกษานําเอทานอล 

95 % ใชกับ E 85 

» จัดเก็บเอทานอล 




ยกระดับความสามารถ เพิ่มประสิทธิภาพและผลิตภาพ สนับสนุนใหไทยเปนตลาดเอทานอลเอเชีย 


4. รูปแบบการใชวิทยาศาสตรพัฒนาพืชเศรษฐกิจของไทย (มันสําปะหลัง/ออย) 

2555 2556 2557 2558 2559 ระยะยาว 

1. พัฒนาพันธุ 

ผลผลิตมันเฉลี่ยในแปลงทดสอบ 6 ตัน/ไร/ป (ปจบ. 3.5 ตัน/ไร) ออย 13-15 ตัน/ 

ไร ในพื้นที่เขตนํ้าฝน และ 15-18 ตัน/ไร ในพื้นที่ชลประทาน 

2. เทคโนโลยีการเพาะปลูก (รวมอารักขาพืช- 

บริหารจัดการดิน-นํ้า-เขตกรรม-เครื่องจักร) เครื่องเก็บเกี่ยวหัวมันลดการสูญเสียหัวมันที่ตกคาง เครื่องเก็บเกี่ยวหัวมันลดการสูญเสียหัวมันที่ตกคางในดิน 15 % 

ในดิน 10% โปรแกรมบริหารจัดการนําออยเขาหีบสู เทคโนโลยีลดตนทุนการผลิตออยใหได 20% 

โรงงานดวยระบบคอมพิวเตอร 

3. พืช non-food (เซลลูโลส) 

4. พยากรณผลผลิตแมลงศัตรู 

ผลศึกษาความเปนไปไดในการขยายผลการใช 

เซลลูโลสในเชิงพาณิชย 

ผลศึกษารายละเอียดการลงทุนเทคโนโลยีเชิงพาณิชยใน 

การนําไปใชจริง 

ฐานขอมูลและ 

แบบจําลอง 

ระบบเตือนภัยลดความเสียหายจากการ 

เสียผลผลิต 

5. ประสิทธิภาพการแปรรูปขั้นกลาง 

(โรงแปง) 1. เพิ่มประสิทธิภาพกระบวนการผลิตจาก 70% เปน 85% 

2. เพิ่มมูลคาผลผลิตและผลิตผลิตภัณฑใชทดแทนเพื่อลดตนทุน 

วัตถุดิบที่นําเขา 

6. Logistics 

7. พลาสติกชีวภาพ 

โรงงานนํารองการผลิตเม็ดพลาสติกชีวภาพเริ่มการผลิต โรงงานเชิงพาณิชย 

ดําเนินการ 

8. ผลิตเอทานอล 

ลดตนทุนการผลิต 10% จากการ 

ใช Value Engineering เพื่อลด 

พลังงานและของเสีย 

สามารถลดตนทุนการผลิตจากการลดตนทุนการใชพลังงานในการกลั่น 10-15 % 

ของโรงงานตนแบบเทคโนโลยีผลิตเอทานอลจากหัวมันสด/ตนแบบเอนไซม 

ลดความหนืดในประเทศที่มีความเหมาะสมในกระบวนการผลิตเอทานอลจาก 

หัวมันสด 

9. CO 2 ใชประโยชน 

10. ผลกระทบ GSH 

แบบจําลองทางคณิตศาสตรผลกระทบสิ่งแวดลอม GSH 

11. ความเชื่อมั่นยานยนต 

ผลทดสอบการใชงานแกสโซฮอล E20 และ E85 ที่ผลิตจาก 

เอทานอล 95% ในรถยนต 

12. จัดเก็บเอทานอล รอผลศึกษาของสถาบันปโตรเลียมแหงประเทศไทยเกี่ยวกับความคุมคาและความจําเปนในการจัดทําระบบ Stock 

เอทานอล และขอเสนอแนะดาน วทน. 


15

กรณีปาลมนํ้ามัน 

ปาลมนํ้ามันจะเกี่ยวของกับดานพลังงานคือการนํามาผลิต 

ไบโอดีเซล ซึ่งปจจุบันผลิตจากปาลม โดยผลิตปาลมนํ้ามันไดประมาณ 

3.5 ตันตอไร จากการคาดการณบอกวานํ้ามันจะหมดจากโลกไป 

แนๆ ซึ่งเมื่อมันหมดแลวไมนาหวง ทุกคนจะไมมีใชเหมือนกัน แตที่ 

นาหวงคือชวงที่กําลังจะหมด สมมุติวาอีก 50 ปนํ้ามันจะหมดจาก 

โลก ชวงครึ่งสุดทายจะเกิดการแยงนํ้ามันกัน ในปนี้ราคานํ้ามันนา 

จะประมาณ 130 เหรียญตอบารเรล แตมีวิกฤตเศรษฐกิจของยุโรป 

เกิดขึ้นทําใหราคานํ้ามันอยูที่ประมาณ 100 เหรียญตอ 

บารเรล คาดวาเมื่อวิกฤตเศรษฐกิจหมดไปราคานํ้ามัน 

นาจะขึ้นไปถึง 150 เหรียญตอบารเรล ดังนั้นนํ้ามัน 

ทดแทนตองเกิดขึ้น ปาลมนํ้ามันเปนตัวเลือกที่ดี 

อยางไรก็ตามกําลังการผลิตปาลมของเราไมพอใช 

โดยนํ้ามันที่เราใชในปจจุบัน เราใชเบนซิน 20 ลาน 

ลิตรตอวัน แตเราใชนํ้ามันดีเซล 50 ลานลิตรตอวัน 

ในแงของนโยบายพลังงานคือทําอยางไรจึงจะลด หรือ 

หาอะไรมาทดแทนนํ้ามันดีเซลได โดยเราตั้งเปาไวทดแทน 

20% แตปจจุบันเราทดแทนไดแค 3% แตหากเราตองการทดแทน 

ที่ 5% เราตองมีพื้นที่ปลูกปาลมถึง 20 ลานไร และหากตองการ 

ทดแทน 10% เราตองปลูกปาลมถึง 40 ลานไร โจทยคือทําอยางไร 

จะเพิ่มผลผลิตปาลมนํ้ามันตอไร และขยายพื้นที่ปลูกได ตนปาลม 

ยังมีคุณสมบัติทนดินเปรี้ยว สามารถไปปลูกในพื้นที่ทิ้งรางได โดย 

มีการนําไปทดสอบปลูกที่สวนสมรางที่รังสิตก็ไดผลดีพอสมควร 

และการทําปาลมใหทนแลงไดในระดับหนึ่ง เพื่อขยายพื้นที่ปลูกได 

เนื่องจากเมื่อเกิดสภาพแลงผลผลิตปาลมจะลดลง 

ขณะที่ยังเพิ่มผลผลิตปาลมนํ้ามันไมไดดวยขอจํากัดตางๆ ดังนั้น 

จึงจําเปนตองหาพืชอื่น หรืออยางอื่นมาใชทดแทน ซึ่งพืชที่มี 

คุณสมบัติของนํ้ามันดีสุดคือสบูดํา เพียงแคหีบมาก็สามารถนําไป 

เติมในเครื่องยนตเดินเบาได และมีจุดเยือกแข็งของนํ้ามันที่อยูตํ่า 

กวาไบโอดีเซลที่ผลิตจากปาลม ทําใหไบโอดีเซลที่ผลิตจากสบูดํา 

สามารถนําไปใชในประเทศที่มีอากาศหนาวได แตปญหาของสบู ดํา 

คือผลผลิตตํ่า ไดมากสุดประมาณ 500 กิโลกรัมตอไร สัดสวน 

นํ้ามันตอผลสูงถึง 25% โดยสบูดํา 4 กิโลกรัม หีบนํ้ามัน 

ได 1 

กิโลกรัม ในขณะที่ปาลมนํ้ามันมีแค 17% แต 

ในบานเราก็ไดเฉลี่ย 13% เมื่อเทียบปริมาณนํ้ามัน 

กับผลผลิตของสบูดําแลว และถาขายนํ้ามันได 

กิโลกรัมละ 5 บาท ก็จะไดผลตอบแทนตอไร 

2,500 บาท ถาอยางนั้นไปทําอยางอื่นดีกวา 

นอกจากจะปลูกแบบหัวไรปลายนา แลวสบูดําก็ 

มีขอจํากัดอีกอยางคือการสุกแกของผลไมพรอม 

กัน ตองใชแรงงานในการเก็บทีละผล ไดอยางมาก 40 

กิโลกรัม ขายไดกิโลกรัมละ 2-3 บาท ยิ่งแยเขาไปใหญ ดังนั้นโจทย 

สําหรับสบู ดําคือ ทําอยางไรจึงจะเพิ่มผลผลิตตอไรได และทําอยางไร 

ที่จะใหผลสุกแกพรอมกัน 

อีกตัวเลือกหนึ่งคือสาหรายผลิตนํ้ามัน ดวยแนวคิดที่วามีพื้นที่ 

ในทะเลเยอะ แตตองมีการคัดเลือกสายพันธุสาหรายที่ใหนํ้ามันสูง 

และเพาะเลี้ยง 

ประเด็นสําคัญของไบโอดีเซลคือทําอยางไรจะเพิ่มผลผลิต 

นํ้ามันได และไมไปแยงพื้นที่/ผลผลิตกับพืชที่ใชบริโภค 


ประเด็นที่ 3 การพัฒนาเกษตรไทยในประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน 

การเปดเศรษฐกิจอาเซียน เหมือนเปนการยกรั้วออก รั้วที่วา 

คือภาษีตางๆ ตามหลักเศรษฐศาสตร เมื่อยกรั้วออกก็จะเกิดการไหล 

ของสินคา และบริการ รวมถึงปจจัยการผลิตดวย เมื่อมีการไหลของ 

สินคา โดยการไหลจะไหลจากราคาถูกไปราคาแพง ตรงไหนใหราคาดี 

สินคาก็จะไหลไปทางนั้น แรงงานก็เชนเดียวกัน โดยเฉพาะปจจุบัน 

มีนโยบายเพิ่มคาแรงเปน 300 บาทตอวัน ทําใหตนทุนสูงขึ้น ดังนั้น 

กลุ มที่เดือดรอนคือ SME ซึ่งจะแบงกลุ มนี้เปนกลุ มที่อยู ไดกับอยู ไมได 

ซึ่งผมเคยเสนอไปวา เดิมญี่ปุนจะมาลงทุนที่ไทย เขามาเปนกลุม 

จุดแข็ง (Strengths) 

1. ประเทศไทยเปนฐานการ 

ผลิตและแปรรูปสินคาเกษตรมา 

ยาวนาน 

2. สภาพพื้นที่มีความเหมาะสม 

กับพืชเศรษฐกิจหลายชนิด 

3. ระบบสาธารณูปโภคใน 

ประเทศมีความพรอม 

จากการวิเคราะหจุดแข็งจุดออนของประเทศไทย (SWOT 

analysis) (ภาพที่ 5) การพัฒนาเกษตรใน AEC มีกลยุทธอยู หลายอยาง 

เชน การใชไทยเปนฐานวิจัยและพัฒนา และเปนศูนยกลางเพิ่ม 

มูลคาใหกับสินคาเกษตร เนื่องจากเรามีจุดเดนในดานโครงสราง 

พื้นฐาน โดยเฉพาะระบบการขนสง และที่ตั้ง แตเรามีปญหาที่เผชิญอยู 

คือ เราขาดแรงงาน โดยเฉพาะแรงงานระดับ ปวช. ปวส. เราขาด 

เปนแสนตําแหนง มีแตปริญญาตรีที่ไมไดศึกษาดานวิทยาศาสตร 

ซึ่งปจจุบันตกงานอยูมาก เราไมมีคนเรียนวิทยาศาสตร หรือเรียน 

วิทยาศาสตรนอยลง สิ่งนี้เปนรูปแบบที่เกิดขึ้น ดังนั้นเราตองปรับ 

นโยบายในระดับใหญ โดยหากเราจะรับแรงงานเขามารับเฉพาะ 

แรงงานที่มีความรู และเราปรับตัวเอง คือแทนที่เราจะเปนผู ผลิต แต 

เรานําเอาวัตถุที่เรามี หรือจากแหลงอื่นๆ มาแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลคา 

แลวสงออกแทน ยกตัวอยาง แทนที่เราจะผลิตขาว แตเราผลิตเมล็ด 

พันธุ แทนไดไหม ทั้งนี้รวมพืชอื่นๆ ดวย แลวใชฐานตางประเทศเปน 

5. การพัฒนาเกษตรไทยใน AEC 

SWOT Analysis 

จุดออน (Weaknesses) 

1. พื้นที่เพาะปลูกตอครัวเรือน 

เกษตรกรตํ่า 

2. ผลผลิตตอไรตํ่าในพืชบาง 

ชนิด 

3. จํานวนเกษตรกรลดลงใน 

อนาคต 

4. ตองนําเขาสารเคมีและ 

เมล็ดพันธุ 

5. คุณภาพดินลดลง 

เขามาเจรจาจะมีบริษัทมาลงทุน 50 บริษัท จะขอมาลงทุนแลวเขาก็ 

ถามวา มีพื้นที่ใหเขาไหม มีแรงงานใหเขาไหม และสิทธิประโยชน 

อะไรที่จะไดบาง ซึ่งผมคิดวา BOI ที่สงเสริมการลงทุนในประเทศ 

นาจะเพิ่มบทบาทการสงเสริมการลงทุนในตางประเทศ และเปน 

ตัวกลางในการชวยเจรจาในการลงทุนดวย ดังนั้นถาเราจะไปลงทุน 

ในตางประเทศตองไปเปนกลุม แลวตองใหเขาไดประโยชนและ 

เราไดประโยชนดวย ตองเปนการรวมมือกัน 

โอกาส (Opportunities) 

1. ตลาดใหญขึ้นจากการรวม 

กลุม AEC โดยไมมีการเก็บภาษี 

ขามแดน 

2. การเติ บโตของความ 

ตองการพืชพลังงาน วัสดุชีวภาพ 

และอาหารที่มีคุณสมบัติพิเศษ 

(functional food) 

3. เสมือนมีพื้นที่เพาะปลูกมาก 

ขึ้นจากการรวมกลุม AEC 

4. การใชโครงสรางระบบขนสง 

ในภูมิภาค GMS 

5. การพัฒนาพื้นที่เสื่อมโทรม 

หรือไมไดใชประโยชนมาเปน 

พื้นที่เกษตร 

อุปสรรค (Treats) 

1. การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิ 

อากาศและภัยธรรมชาติ 

2. การเพิ่มขึ้นของราคานํ้ามัน 

ปุยเคมี สารเคมี และวัสดุตางๆ 

3. ความตองการบริโภคอาหาร 

บางชนิดลดลง (เชน การบริโภค 

ขาวตอคนตอป) 

4. การกีดกันทางการคาแบบ 

Non-Tariff Barrier (NTB) 

แหลงปลูก เรามีความรูดานเก็บรักษา เราปรับตัวมาเปนผูขายแทน 

การเปนผู ผลิต แลวเราไปพัฒนาอยางอื่นใหมากขึ้น เราปรับรูปแบบ 

การปลูก การจัดการใหม เพราะอยางไรเราไมสามารถจะหลีกเลี่ยง 

สินคาเกษตรที่จะเขามาในประเทศได ดังนั้นความเขมแข็งในภาค 

เกษตรสวนภาคการวิจัยตองมี 

ขอมูลภูมิสารสนเทศที่ไดจากทั้งในประเทศและตางประเทศ 

จากขอมูลดาวเทียม เอามาใชรวมกับขอมูลทางดานคุณสมบัติ 

ของดิน อากาศและพันธุพืชในประเทศเพื่อนบาน สามารถนํามา 

ใชสรางฐานขอมูลเพื่อการเพาะปลูกและสงเสริมการรวมลงทุน 

ดานการเกษตรกับประเทศเพื่อนบาน เปนอีกกลยุทธหนึ่งที่นํามา 

ใชได โดยเราอาจไปรวมมือกับเวียดนามเพื่อปลูกและขายขาว หรือ 

ใชขอมูลประเมินผลผลิตขาว เพื่อคาดคะเนปริมาณขาว หรือการ 

ปลูกขาวได 


17

นอกจากนี้ จากขอมูลภูมิสารสนเทศเอามาใชในการวางแผนปรับเปลี่ยนพื้นที่เพาะปลูก โดยเนนไปที่มูลคาผลผลิตมากกวาปริมาณ 

ผลผลิต โดยเนนการใชที่ดินในประเทศที่การเพิ่มมูลคา จากการที่เราคาดวานํ้ามันจะหมดไปจากโลก ทําใหเปนโอกาสในการหาแหลงวัตถุดิบ 

ใหมๆ มาทดแทนพลังงานเดิม เชน เอทานอลจากออยและมันสําปะหลัง ซึ่งทําใหมีโอกาสเพิ่มมูลคาผลผลิตได และการที่คนมีความหวง 

เรื่องสิ่งแวดลอมมากขึ้น ทําใหเกิดกระแสของผลิตภัณฑที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม เชน พลาสติกชีวภาพ (Bio plastic) ซึ่งสามารถผลิตได 

จากสินคาเกษตร ก็เปนอีกโอกาสของประเทศไทยที่จะเพิ่มมูลคาใหกับผลิตภัณฑการเกษตรได 

อีกกลยุทธหนึ่งเกี่ยวเนื่องมาจากเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่เราจําเปนตองมีการวิจัยเพื่อเปนขอมูล หรือปรับแตง 

คุณสมบัติของพืช หรือดิน เพื่อปรับตัวใหเขากับการเปลี่ยนแปลง เชน รูปแบบการปลูกพืชตองเปลี่ยนหรือไม ยกตัวอยางปที่ผานมา 

ปริมาณนํ้าฝนสูงกวาปกอนเพียงแค 30% แตฝนตกทีเดียวคราวละมากๆ เนื่องจากการกอตัวของเมฆเปนแบบแนวตั้ง ซึ่งเปนอิทธิพลจาก 

การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศที่มีความแตกตางของอุณหภูมิของพื้นที่ในทะเล และพื้นที่บนบก และทิศทางของลม จากเดิมฝนตก 

แบบกระจายตัว จากเดิมเราปลูกขาววันแม เก็บเกี่ยววันพอ แตจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโลกทําใหฤดูเคลื่อน ฝนมาตกชวง 

กันยายน-ตุลาคม ดังนั้นจะตองมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปลูกพืชไป อีกโจทยหนึ่งคือ อุณหภูมิที่เพิ่มขึ้นมีผลตอพืชเกษตรอยางไร มีงาน 

วิจัยสนับสนุนไหม และผลเปนอยางไร เพื่อชวยในการวางนโยบาย หรือทิศทางการวิจัย เชน การพัฒนาพันธุ ใหม วิธีการปลูกใหมใหเหมาะสม 

กับสภาพแวดลอมที่เปลี่ยนไป 


อีกประเด็นที่เปนโจทยวิจัยที่สําคัญที่วิทยาศาสตรจะเขาไปชวยไดคือเรื่อง ระบบการจัดการการสงสินคา (logistic) ซึ่งภายหลังจาก 

การเก็บเกี่ยวจนสินคาถึงปลายทางมีความเสียหายประมาณ 30% ยกตัวอยางเชน กลวยไมบานเราที่ใชการขนสงทางอากาศ เราไมมีเครื่องบิน 

ขนสงสินคาโดยเฉพาะตองรอใหสินคามีมากจํานวนหนึ่งจึงจะคุมในการขนสง ทําใหสินคาตองไปตกคางรอขนสง 5-6 วัน ทําอยางไร 

จึงจะแกปญหานี้ได ตองไปคุยกับคนนอกคือกระทรวงคมนาคมเพื่อแกปญหานี้ หรือวามาแกที่ตัวสินคาใหมีความคงทนภายหลังการเก็บเกี่ยว 

ใหมากขึ้น ทั้งเรื่องพันธุใหคงทนไดมากขึ้น พัฒนาบรรจุภัณฑหีบหอ หรือวิธีการเก็บรักษาที่จะชวยรักษาสินคาใหอยูในสภาพที่ดี ซึ่งอันนี้ 

เปนตัวอยางโจทยที่เกิดขึ้น 

สิ่งสําคัญที่จะชวยในการแกปญหาได คือ ตองรวมมือกับคนอื่น ทํางานเปนทีมได ศาสตรสาขาใดสาขาหนึ่งไมสามารถแกปญหาได 

ทุกเรื่อง การทํางานเปนทีมจะสามารถจะทําผลงานที่ยิ่งใหญขึ้นไปได ยกตัวอยาง ทําเรื่อง bio-plastic เปนโครงการตัวอยาง ขออนุมัติ 

โครงการงบประมาณพันลาน ถือวาเปนโครงการที่ใหญมาก สําหรับบานเรา ครม.ก็อนุมัติงบมา เพราะโครงการมีหลักการที่ชัดเจน 

เปาหมายชัดเจน วิธีการชัดเจน ซึ่งก็เปนหลักการเดียวกัน การที่เราจะทําโครงการใหเปนอยางนาซาได ตองมีการรวบรวมนักวิทยาศาสตร 

มาทํางานรวมกัน โดยมีทิศทางและเปาหมายที่ชัดเจนจึงจะสัมฤทธิ์ผลได 


19

AG-BiO ทิศทางการลงทุนวิจัยการเกษตร 

¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò¹âÂºÒÂà·¤â¹âÅÂÕªÕÇÀÒ¾à¡ÉμÃ 

เพื่อสรางสมดุลระหวางการผลิตพืชพลังงานและอาหาร 

รศ.ดร.กลาณรงค ศรีรอต รศ.ดร.เอ็จ สโรบล และ รศ.ดร.พงศเทพ อัครธนกุล 

นวนประชากรของประเทศไทยมีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้น จากชวงกลางปพ.ศ. 2548 ซึ่งมีประชากร 62.2 ลานคน และคาดการณวาจะมี 

¨ํÒประชากรเพิ่มขึ้นในป พ.ศ. 2565 เปน 65 ลานคน ทําใหการบริโภคพลังงานโดยรวมขยายตัวเร็วกวาผลผลิตมวลรวมของประเทศ 

หรือ GDP สงผลใหตองมีการนําเขาพลังงานเพิ่ม โดยในป 2553 มีมูลคาการนําเขาพลังงานสูงถึง 911,000 ลานบาท ดังนั้นกระทรวงพลังงาน 

ของประเทศไทยจึงมีการกําหนดยุทธศาสตรการพัฒนาพลังงานทดแทน พ.ศ. 2551-2565 โดยมีเปาหมายเพื่อผลิตพลังงานทดแทนใหได 20.3% 

ภายในป 2565 ซึ่งสามารถทดแทนพลังงานได 19,700 ktoe/ป โดยแบงเปนเชื้อเพลิงชีวภาพ 4.1% เพื่อใชทดแทนพลังงานฟอสซิล ซึ่งประกอบดวย 

เอทานอล 9.0 ลานลิตร/วัน และไบโอดีเซล 4.5 ลานลิตร/วัน โดยพลังงานชีวภาพสามารถผลิตไดจากวัตถุดิบทางการเกษตร เชน มันสําปะหลัง 

ออย และปาลม เปนตน 

เมื่อพิจารณาสถานภาพของพืชที่ใชเปนวัตถุดิบในการผลิต 

พลังงานเหลานี้ ไดแก ออย มันสําปะหลัง (ผลิตเอทานอล) และ 

ปาลมนํ้ามัน (ผลิตไบโอดีเซล) จะเห็นวามีปจจุบันมีผลผลิตออย 

95.3 ลานตัน มันสําปะหลัง 25 ลานตัน และปาลมนํ้ามัน 10 ลานตัน 

แตในป 2565 ตองการพืชเหลานี้ในปริมาณที่มากขึ้นเพื่อใหสามารถ 

นําไปผลิตพลังงานทดแทนตามแผนที่วางไว โดยที่ไมกระทบตอ 

ปริมาณที่ใชเพื่อการบริโภค ซึ่งในป 2565 จะตองมีออย 130 ลานตัน 

โดยแบงไปผลิตเอทานอล 1 ลานตัน และผลิตนํ้าตาล 129 ลานตัน 

จะไดกากนํ้าตาล 6.45 ลานตัน (ใชภายในประเทศ 1.5 ลานตัน และ 


ผลิตเอทานอล 4.95 ลานตัน) สําหรับมันสําปะหลังตองการ 32-37 

ลานตัน โดยกําหนดใหความตองการใชมันสําปะหลังในอุตสาหกรรม 

แปง มันเสน/มันอัดเม็ด และสงออก คิดเปนหัวมันสดทั้งสิ้น 22 ลานตัน 

สวนที่เหลือ 10-15 ลานตัน นําไปผลิตเอทานอล สวนปาลมนํ้ามัน 

ตองการผลปาลมสด 13 ลานตัน ใชผลิตนํ้ามันบริโภค 4.8 ลานตัน 

และผลิตไบโอดีเซล 8.2 ลานตัน ดังนั้น จากที่กลาวมาจะตองมีการ 

เพิ่มผลผลิตของพืชอาหารและพลังงาน โดยแนวทางการเพิ่มผลผลิต 

มีดวยกัน 2 วิธี คือ การเพิ่มผลผลิตตอไร และเพิ่มพื้นที่เพาะปลูก/ 

พื้นที่ใหผล ซึ่งอาจสรุปไดดังนี้

ออย 

1) ออย : เพิ่มผลผลิตจาก 12.55 ตัน/ไร เปน 15 ตัน/ไร และ 

เพิ่มพื้นที่เพาะปลูกจาก 8.07 ลานไร เปน 8.67 ลานไร ไดผลผลิต 

ออย 130 ลานตัน โดยตองมีการเตรียมความพรอมในกรณีที่ราคา 

นํ้าตาลตกตํ่า ควรสงเสริมใหนําออยไปผลิตเอทานอลมากกวาการ 

ผลิตนํ้าตาล 

2) มันสําปะหลัง : คงพื้นที่เพาะปลูก 7.4 ลานไร เพิ่มผลผลิต 

จาก 3.41 ตัน/ไร เปน 5 ตัน/ไร ไดผลผลิตมันสําปะหลัง 37 ลานตัน 

โดยกําหนดใหความตองการใชภายในประเทศ 22 ลานตัน และ 

ผลิตเอทานอล 10-15 ลานตัน 

3) ปาลมนํ้ามัน : เพิ่มผลผลิตจาก 2.63 ตัน/ไร เปน 3.47 

ตัน/ไร (คงพื้นที่ใหผล) หรือเพิ่มพื้นที่ใหผลจาก 3.75 ลานไร เปน 

4.94 ลานไร (ผลผลิตเทาเดิม) ไดผลผลิตหัวปาลมสด 13 ลานตัน 

ปจจุบันประเทศไทยมีโรงงานผลิตเอทานอลจากออยเพียง 1 

โรงงาน คือ โรงงานแมสอดพลังงานสะอาด จ.ตาก มีกําลังการผลิต 

200,000 ลิตร/วัน ซึ่งตองการออยเพียง 1 ลานตัน/ป ดังนั้น จึงตอง 

นํากากนํ้าตาลมาใชเปนวัตถุดิบในการผลิตเอทานอลดวย ทั้งนี้ ในป 

2553/54 มีออย 95.3 ลานตัน นําไปผลิตนํ้าตาล 94.3 ลานตัน จะ 

ไดกากนํ้าตาล 4.75 ลานตัน โดยแบงใชในอุตสาหกรรมในประเทศ 

ประมาณ 1.5 ลานตัน (โรงงานสุรา 1 ลานตัน โรงงานอาหารสัตวและ 

ผงชูรส 0.5 ลานตัน) และสงออก 1 ลานตัน ที่เหลือ 2.25 ลานตัน 

นําไปผลิตเอทานอล ไดเอทานอลประมาณ 1.6 ลานลิตร/วัน ออย 

สวนที่เหลืออีก 1 ลานตัน นําไปผลิตเอทานอล จะไดเอทานอล 

0.2 ลานลิตร/วัน ดังนั้นปริมาณเอทานอลรวมทั้งสิ้นเทากับ 1.8 

ลานลิตร/วัน ดังแสดงในภาพที่ 1 

ออย 95.3 ลานตัน 

ออยเพื่อการผลิตนํ้าตาล 

94.3 ลานตัน 

ออยเพื่อผลิตเอทานอล 1 ลานตัน 

ผลิตเอทานอลได 

0.2 ลานลิตร/วัน 

นํ้าตาล 10.1 ลานตัน 

กากนํ้าตาล 4.75 ลานตัน 

ใชในประเทศ 3.03 ลานตัน 

(=30%) 

สงออก 7.07 ลานตัน 

(=70%) 


(=79%) 

สงออก 1 ลานตัน 

(=21%) 

หมายเหตุ : ออย 1 ตัน ผลิตเอทานอลได 80 ลิตร 

และดําเนินการผลิต 365 วัน/ป 

กากนํ้าตาล 1 ตัน ผลิตเอทานอลได 

260 ลิตร และดําเนินการผลิต 365 วัน/ป 

ภาพที่ 1 ประมาณการใชประโยชนจากออยป 2553/54 

ใชในอุตสาหกรรม 1.5 ลานตัน 

(=40%) 

ผลิตเอทานอล 2.25 ลานตัน 

(=60%) 

คิดเปนเอทานอล 

=1.6 ลานลิตรตอวัน 

รวมผลิตเอทานอลไดจากผลผลิตออย =1.8 ลานลิตร/วัน 

ทั้งนี้ หากตองการเอทานอลเพิ่มขึ้นอาจตองนํากากนํ้าตาลสวนที่สงออก (1 ลานตัน) มาผลิตเอทานอลดวย ซึ่งกากนํ้าตาล 1 ลานตัน 

จะทําใหไดเอทานอล 0.71 ลานลิตร/วัน ดังนั้นจะไดเอทานอลเพิ่มขึ้นเปน 2.51 ลานลิตร/วัน อยางไรก็ตาม การที่จะนํากากนํ้าตาล 

สวนที่สงออกมาผลิตเอทานอลจะไดรับความสนใจก็ตอเมื่อกากนํ้าตาลที่ขายเพื่อผลิตเอทานอลมีราคาสูงกวาราคาสงออก เมื่อวิเคราะห 

เชิงเศรษฐศาสตรของการผลิตเอทานอลจากกากนํ้าตาล โดยคํานวณมูลคากากนํ้าตาลจากราคาเอทานอลที่ขายจริง จะเห็นวา กากนํ้าตาล 

ที ่นํามาผลิตเอทานอลในป 2554 มีราคาประมาณ 5 บาท/กก. ซึ่งมีมูลคาสูงกวาราคาสงออก โดยราคากากนํ้าตาลสงออก ณ วันที่ 15 

กุมภาพันธ 2555 เทากับ 3 บาท/กก. ดังแสดงในภาพที่ 2 ดวยเหตุนี้จึงเปนแรงจูงใจใหโรงงานนํ้าตาลนํากากนํ้าตาลมาผลิตเอทานอล 

มากกวาการสงออกเนื่องจากผลตอบแทนที่สูงกวา 


21

ราคา (บาท/กก.) 

ราคาสงออก 99 $/ton 

(~ 3 บาท/กก.) (ก.พ. 2555) 

51 52 ป 

53 

54 

ภาพที่ 2 แสดงมูลคากากนํ้าตาลเมื่อนํามาผลิตเอทานอล ป 2551-2554 โดยที่มูลคากากนํ้าตาลคํานวณจากสูตร : มูลคากากนํ้าตาล = 

(ราคาเอทานอล – 6.125)/4 

ดังนั้น หากในป 2565 สามารถผลผลิตออยได 130 ลานตัน ตามแผนที่วางไว จะมีการจัดสรรการใชประโยชนจากออยดังแสดงใน 

ภาพที่ 3 โดยนําออย 1 ลานตันไปผลิตเอทานอล สวนออยอีก 129 ลานตันนําไปผลิตนํ้าตาล ซึ่งจะทําใหไดนํ้าตาลประมาณ 12.9 

ลานตัน และกากนํ้าตาล 6.45 ลานตัน นํากากนํ้าตาล 1.5 ลานตันไปใชในอุตสาหกรรมในประเทศ ที่เหลืออีก 4.95 ลานตันนําไปผลิต 

เอทานอล (ไมมีการสงออกกากนํ้าตาล) จะไดเอทานอล 3.53 ลานลิตร/วัน ดังนั้น ปริมาณเอทานอลรวมทั้งสิ้นเทากับ 3.73 ลานลิตร/วัน 

จะเห็นวายังตองการเอทานอลอีกประมาณ 5 ลานลิตร/วัน ซึ่งจะตองนํามันสําปะหลังมาผลิตเอทานอลชดเชยสวนที่ยังขาดนี้ ทั้งนี้ในกรณี 

ที่นํ้าตาลมีราคาตกตํ่า ควรมีมาตรการสงเสริมใหโรงงานนํ้าตาลทําการผลิตเอทานอลจากออยมากขึ้นแทนการผลิตนํ้าตาล 

ออย 130 ลานตัน 

ออยเพื่อการผลิตนํ้าตาล 

129 ลานตัน 

ออยเพื่อผลิตเอทานอล 1 ลานตัน 

ผลิตเอทานอลได 


นํ้าตาล 12.9 ลานตัน 

กากนํ้าตาล 6.45 ลานตัน 


(=30%) 

สงออก 9.03 ลานตัน 

(=70%) 

ใชในอุตสาหกรรม 

1.5 ลานตัน (=79%) 

ผลิตเอทานอล 4.95 ลานตัน 

(=21%) 

คิดเปนเอทานอล 

=3.53 ลานลิตรตอวัน 

รวมผลิตเอทานอลไดจากผลผลิตออย = 3.73 ลานลิตร/วัน 

ภาพที่ 3 ประมาณการใชประโยชนจากออยป 2565 แบบที่ 1 


นอกจากนี้ ยังสามารถจัดสรรการใชประโยชนออยในป 2565 ไดอีกรูปแบบหนึ่ง ดังแสดงในภาพที่ 4 โดยนําออย 30 ลานตันไปผลิต 

เอทานอล ทําใหไดเอทานอล 5.75 ลานลิตร/วัน และนําออยที่เหลืออีก 100 ลานตันไปผลิตนํ้าตาล จะไดกากนํ้าตาล 5 ลานตันใชใน 

อุตสาหกรรมในประเทศ 1.5 ลานตัน อีก 3.5 ลานตันนําไปผลิตเอทานอล จะไดเอทานอล 2.49 ลานลิตร/วัน ดังนั้นปริมาณเอทานอล 

รวมทั้งสิ้นเทากับ 8.24 ลานลิตร/วัน ซึ่งจะเห็นวากรณีนี้ตองการเอทานอลเพิ่มอีกเพียง 0.76 ลานลิตร/วัน หรือจะตองใชมันสําปะหลัง 

อีก 1.66 ลานตันมาผลิตเอทานอล จึงจะไดเอทานอลรวมทั้งป 2565 เทากับ 9 ลานลิตร/วัน ตามเปาหมายของแผนยุทธศาสตรของ 

กระทรวงพลังงาน แตในกรณีนี้ตองการโรงงานผลิตเอทานอลจากออยมากกวา 28 แหง จึงจะสามารถรองรับการผลิตเอทานอลจากออย 

30 ลานตันได ดังนั้นจะตองสงเสริมใหโรงงานนํ้าตาลสามารถผลิตเอทานอลจากออยไดนอกเหนือจากการผลิตเอทานอลจากกากนํ้าตาล 

และการผลิตนํ้าตาล 

ออย 130 ลานตัน 

อุตสาหกรรมนํ้าตาลทราย 

100 ลานตัน 

เพื่อผลิตเอทานอล 


กากนํ้าตาล 5 ลานตัน 

เอทานอล 5.75 ลานลิตร/วัน 

ใชในอุตสาหกรรมในประเทศ 


เพื่อผลิตเอทานอล 


ภาพที่ 4 ประมาณการใชประโยชนจากออยป 2565 แบบที่ 2 

เอทานอล 2.49 ลานลิตร/วัน 

เอทานอลจากออยและกากนํ้าตาลรวมทั้งหมด 8.24 ลานลิตร/วัน 

มันสําปะหลัง 

สําหรับการผลิตเอทานอลโดยมันสําปะหลัง จากที่กลาวขางตน ในป 2565 ตองการมันสําปะหลัง 32-37 ลานตัน จึงจะสามารถ 

รองรับพอดีทั้งดานการบริโภคและผลิตเอทานอล โดยการใชประโยชนจากมันสําปะหลังแสดงดังภาพที่ 5 ซึ่งจะเห็นวาใชมันสําปะหลัง 

22 ลานตันในอุตสาหกรรมแปง มันเสน/มันอัดเม็ด สวนที่เหลืออีก 10-15 ลานตัน นําไปผลิตเอทานอล จะไดเอทานอล 7.2 ลานลิตร/วัน 

เมื่อนําไปรวมกับเอทานอลที่ผลิตไดจากออยและกากนํ้าตาล จะไดเอทานอลมากกวา 9 ลานลิตร/วัน 

มันสําปะหลัง 32-37 ลานตัน 

อุตสาหกรรมแปงมันสําปะหลัง 


อุตสาหกรรมผลิตมันเสน/ 

มันอัดเม็ด 5 ลานตัน 

อุตสาหกรรมเอทานอล 

10-15 ลานตัน 

คิดเปนปริมาณเอทานอล 


หมายเหตุ: มันสําปะหลัง 1 ตัน ผลิตเอทานอลได 167 ลิตร และดําเนินการผลิต 360 วัน/ป 

ภาพที่ 5 การประมาณการใชประโยชนของมันสําปะหลัง ป 2565 


23

แตอยางไรก็ตามการที่จะนํามันสําปะหลังมาผลิตเอทานอลไดก็ตอเมื่อมีแรงจูงใจดานราคาเมื่อวิเคราะหในเชิงเศรษฐศาสตรของ 

การผลิตเอทานอลจากมันสําปะหลัง โดยคํานวณมูลคามันสําปะหลังจากราคาเอทานอลที่ขายจริง จะเห็นวามันสําปะหลังเมื่อนําไปผลิต 

เอทานอลป 2551-2554 มีราคาประมาณ 1.7-3.2 บาท/กก. ดังแสดงในภาพที่ 6 เมื่อเปรียบเทียบกับราคาประกันที่รัฐบาลกําหนดในป 

2552-2554 พบวาราคามันสําปะหลังที่นําไปผลิตเอทานอลนั้นมีมูลคาสูงกวาราคาประกัน เชน ในป 2553/54 มูลคามันสําปะหลังเมื่อ 

นําไปผลิตเอทานอลคือ 2.18-3.42 บาท/กก. ในขณะที่ราคาประกันอยูที่ 1.90 บาท/กก. ดังนั้นจึงมีความเปนไปไดสูงที่เกษตรกรจะขาย 

มันสําปะหลังเพื่อผลิตเอทานอลเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากผลตอบแทนที่ไดสูงกวานั่นเอง 

ราคา (บาท/กก.) 

ราคาประกัน ป 52/53 

1.70 บาท/กก. 


1.90 บาท/กก. 


2.75 บาท/กก. 

51 52 53 54 

ป 

ภาพที่ 6 แสดงมูลคามันสําปะหลังเมื่อนํามาผลิตเอทานอล ป 2551-2554 โดยที่มูลคามันสําปะหลังคํานวณจากสูตร : มูลคามันสําปะหลัง 

= (ราคาเอทานอล – 7.107)/6 

ปาลมนํ้ามัน 

สําหรับการผลิตไบโอดีเซลจากปาลมนํ้ามัน ในป 2565 ตองการผลปาลมสดทั้งหมด 13 ลานตัน โดยมีการจัดสรรการใชประโยชน 

ดังแสดงในภาพที่ 7 ใชผลปาลมเพื่อการบริโภคในประเทศ 4.8 ลานตัน ไดนํ้ามันปาลม 0.95 ลานตัน และสวนที่เหลืออีก 8.2 ลานตัน 

นําไปผลิตไบโอดีเซล จะไดไบโอดีเซล 4.5 ลานลิตร/วัน โดยใหผลปาลมมีนํ้ามันอยู 20% 

ปาลมสด 13 ลานตัน 

ผลปาลมสด 4.8 ลานตัน 

นํ้ามันปาลม 0.95 ลานตัน 

(บริโภคภายในประเทศ) 

ผลปาลมสด 8.2 ลานตัน 

นํ้ามันปาลมดิบ 1,642.5 

ลานลิตร/ป 

ไบโอดีเซล 1,642.5 

ลานลิตร/ป 

ไบโอดีเซล 4.5 ลานลิตร/วัน 

ภาพที่ 7 ประมาณการใชประโยชนของปาลมนํ้ามันป 2565 


การนําเทคโนโลยีชีวภาพมาใชในการ 

ผลิตพลังงานทดแทนจากพืชมีความสําคัญ 

เปนอยางมาก โดยจะเห็นวา การผลิตเอทานอล 

และไบโอดีเซลสามารถผลิตโดยใชวิธีทาง 

ชีวภาพได เชน การหมักเอทานอลโดยใช 

ยีสต ซึ่งกลไกการผลิตเอทานอลเกิดขึ้น 

โดยยีสตจะใชนํ้าตาลทั้งในรูปเชิงเดี่ยวและ 

เชิงซอนเปนอาหาร และเปลี่ยนนํ้าตาลเปน 

เอทานอล โดยผานกระบวนการไกลโคไลซิส 

(Glycolysis) ในสภาวะที่ไมมีออกซิเจน 

ดังนั้นวัตถุดิบที่มีนํ้าตาลเปนองคประกอบ 

สามารถนํามาใชในการหมักเอทานอลได 

เทคโนโลยีชีวภาพเกี่ยวกับการผลิตเอทานอล 

มีการพัฒนาขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งในปจจุบัน 

สามารถผลิตเอทานอลจากมันเสนดวย 

กระบวนการหมักแบบขั้นตอนเดียวที่ไมใช 

ความรอน (Single-step uncooked process) 

หรือ Simultaneous Liquefaction, 

Saccharification and Fermentation; 

SLSF) ซึ่งจะชวยลดพลังงานในกระบวนการ 

ผลิตได สําหรับเทคโนโลยีชีวภาพกับการ 

ผลิตไบโอดีเซลจากไตรกลีเซอไรดใน 

นํ้ามันพืช ไขมันสัตว และนํ้ามันที่ใชแลว 

โดยทั่วไปจะใชตัวเรงปฏิกิริยาทางเคมี เชน 

กรดหรือดาง (Transesterification) เพื่อ 

สลายพันธะของวัตถุดิบและรวมตัวกันใหม 

เปนไบโอดีเซล แตปจจุบันมีการพัฒนา 

กระบวนการผลิตโดยใชเอนไซมไลเปสเปน 

ตัวเรงปฏิกิริยา ซึ่งมีผลดีหลายประการทั้ง 

ในแงของความบริสุทธิ์ของไบโอดีเซลและ 

ผลพลอยได แตปญหาพี่พบคือ เอนไซมมี 

ราคาแพง ทําใหตนทุนการผลิตสูงไปดวย ดังนั้น 

จึงควรพัฒนาตัวเรงปฏิกิริยาทางชีวภาพ 

ชนิดเอนไซมใหมีประสิทธิภาพสูงขึ้นและมี 

ราคาถูกลง 

จากการทบทวนสถานภาพและ 

วิเคราะหขอมูลของพืชอาหารและพลังงาน 

ที่สําคัญ จะเห็นวาหากตองการแกไขปญหา 

ในเรื่องของอาหารและพลังงาน ภาคการ 

ผลิตจะตองผลิตพืชเหลานั้นใหเพียงพอเพื่อ 

รองรับความตองการที่จะเกิดขึ้นในอนาคต 

โดยจะเห็นวาเทคโนโลยีชีวภาพสามารถ 

ชวยจัดการเรื่องปริมาณผลผลิตพืชอาหาร 

และพลังงานได ดังนั้น จึงตองมีการกําหนด 

นโยบายเทคโนโลยีชีวภาพที่ชัดเจนเกี่ยวกับการสรางสมดุลของพืชอาหารและพลังงาน 

ไดแก นโยบายเทคโนโลยีชีวภาพเกี่ยวปจจัยการผลิตพืช การปรับปรุงกระบวนการผลิต 

พลังงาน การบําบัดของเสียและการการจัดการคารบอนไดออกไซดที่เกิดจากกระบวนการ 

ตางๆ โดย Biorefinery นอกจากนี้ยังตองมีการจัดการเชิงยุทธศาสตรเพื่อเพิ่มผลผลิตพืช 

อาหารและพลังงาน ไดแก กลยุทธการจัดการพื้นที่เพาะปลูกและการจัดการนํ้า โดยเสนอให 

มีการดําเนินการเกี่ยวกับการติดตามรอยเทาคารบอน (Carbon foot print : CFP) และรอย 

เทานํ้า (Water foot print : WFP) ของพืชอาหารและพลังงาน ซึ่งจะเปนประโยชนอยาง 

มากในการคัดเลือกชนิดของพืชอาหารและพลังงานใหสอดคลองกับทรัพยากรธรรมชาติ 

ในแตละทองถิ่น ผลักดันใหมีการจัดตั้งสถาบันหรือองคกรเกี่ยวกับวางแผน รวบรวมพันธุ 

และการปรับปรุงพันธุพืชภายในประเทศ อีกทั้งสงเสริมระบบการผลิตทางการเกษตรที่ดี 

และเหมาะสม (Good Agricultural Practice : GAP) เพื่อใหไดผลผลิตที่มีคุณภาพดีตรง 

ตามมาตรฐานที่กําหนด โดยนําเทคโนโลยีชีวภาพมาจัดการกับทรัพยากรใหเกิดประโยชน 

สูงสุด ไดผลผลิตสูงคุมคาการลงทุน เกิดความยั่งยืนทางการเกษตรและไมทําใหเกิดมลพิษ 

ตอสิ่งแวดลอม เชน สงเสริมใหเกษตรกรใชปุยชีวภาพมากขึ้น และสงเสริมใหนําชีวินทรีย 

มาใชในการควบคุมศัตรูพืชแทนการใชสารเคมี เปนตน นอกจากนี้ ควรสงเสริมใหมีการ 

ผลิตตัวเรงชีวภาพใชเองในประเทศ เพื่อรองรับกับความตองการของภาคอุตสาหกรรม 

และพัฒนาสายพันธุจุลินทรียใหมีศักยภาพในการผลิตพลังงานทดแทน เชน การปรับปรุง 

สายพันธุยีสตสําหรับอุตสาหกรรมผลิตเอทานอล และสุดทายคือการนําเทคโนโลยีชีวภาพ 

มาใชในระบบการจัดการแบบ biorefinery เพื่อจัดการกับปริมาณคารบอนไดออกไซด 

ที่เกิดขึ้น เชน คารบอนไดออกไซดที่เกิดจากกระบวนการเผาไหม และอุตสาหกรรมผลิต 

เอทานอล เปนตน 


25

AG-BiO เรื่องนารู 

การคัดเลือกพืชที่ใหเซลลูโลสสูง 

สําหรับเปนวัตถุดิบทางเลือกในการผลิตเอทานอล 

พรชัย ไพบูลย, พรรณี ชื่นนคร และสุนทรี ยิ่งชัชวาลย 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

กําแพงแสน ตุลาคม 2555 

บทสรุป 

การรวบรวมขอมูลมวลชีวภาพของพืชชนิดตางๆ 

ประกอบดวยพืชที่มีการศึกษาในรายงานตางๆ มากอน 

และพืชที่ตองเก็บขอมูลโดยปลูกพืชเอง จัดระเบียบขอมูลที่ไดให 

เขารูปแบบเพื่อใหเปรียบเทียบกันได ผลการวิเคราะหขอมูลทําให 

เกิดการแบงพืชเปน 2 กลุ ม คือกลุมที่มีการเก็บเกี่ยวผลผลิตหลัก 

เพื่อใชประโยชนทางการเกษตร แลวมีสวนมวลแหงที่เหลือใน 

แปลงที่นํามาใชเปนวัตถุดิบในรูปเซลลูโลสได พืชที่ใหมวลแหง 

สวนเหลือสูงสุด คือออยปลูก (พันธุ K95-84) ซึ่งมีมวลแหงสวน 

ที่เหลือสูงสุดเทากับ 11.6 ตันตอไรตอป 

พืชอีกกลุ มหนึ่งมีการใชทางการเกษตรที่ยังไมชัดเจน แตให 

มวลแหงปริมาณมากจนนาจะปลูกเพื่อใชเปนวัตถุดิบในรูป 

เซลลูโลสโดยตรง พืชที่ใหมวลแหงสวนเหนือดินสูงที่สุดคือ หญา 

จักรพรรดิ (ลูกผสมหญาเนเปยร) ใหมวลแหงสวนเหนือดิน 20.5 ตัน 

ตอไรตอป เปนปริมาณเซลลูโลส 8.6 ตันตอไรตอป รองลงไปคือ 

ออยปา (สายพันธุ NRCT01-2) ใหมวลแหง 20.6 ตันตอไรตอป 

เปนปริมาณเซลลูโลส 7.6 ตันตอไรตอป 

ขอบเขตของการศึกษา 

แหลงวัตถุดิบใหญที่มีความเปนไปไดสูงในการนํามาผลิต 

เอทานอล คือมวลชีวภาพที่เปนสารประกอบเซลลูโลสซึ่งเปน 

โครงสรางของผนังเซลลของพืช และเปนสวนประกอบใหญของ 

มวลแหงของตน การศึกษานี้ตองการสํารวจคัดเลือกหาศักยภาพ 

ของวัตถุดิบเชิงมวลชีวภาพในประเทศไทยอยางเปนระบบ 

แนวทางประเมินวัตถุดิบไดตั้งขอกําหนดใหเปนพืชที่มี 

1. สัดสวนมวลแหงตอมวลสดสูง 

2. ดรรชนีเก็บเกี่ยวที่สูง คือมีสวนที่นํามาใชเปน 

วัตถุดิบเปนสัดสวนที่สูงของมวลแหงทั้งหมด 

3. มีอัตราการสรางมวลแหงสูงตอฤดูปลูก/ตอป 

และตอพื้นที่ 

การประเมินมวลชีวภาพของพืช 

เศรษฐกิจที่มีรายงานอยูกอน ไดจัดรูป 

แบบขอมูลใหสามารถนํามาเปรียบ 

เทียบกันได สวนขอมูลของพืชกลุม 

อื่น ไดแกพืชตระกูลหญา และพืชนํ้า 

เปนการศึกษาที่ตองทําขึ้นใหม 

พืชที่ศึกษาไดแสดงชื่อทาง 

วิทยาศาสตรในตารางที่ 1 

นอกจากนี้แลว ยังพิจารณา 

พืชแยกเปน 2 กลุม คือกลุมที่ 

ผลผลิตหลักถูกนําไปใชทางการ 

เกษตรเพื่อการบริโภคเปนหลัก 

โดยมีสวนมวลแหงที่เหลืออยู ซึ่ง 

สามารถนําไปใชเปนวัตถุดิบในรูป 

ของเซลลูโลสได พืชอีกกลุมหนึ่ง 

เปนพืชที่ไมใชในทางการเกษตรอยูเดิม แตมีมวลแหงทั้งตนเปน 

ปริมาณมาก จึงมีศักยภาพที่จะใชเปนพืชพลังงานในรูปของ 

เซลลูโลสไดโดยตรง 

วัตถุดิบที่ผานการประเมินและคัดเลือกขั้นตนนี้แลว จะนํามา 

ประเมินสัดสวนของมวลแหงที่ถูกยอยสลายในกรดได (acid 

soluble component) ซึ่งเปนสวนที่สามารถถูกยอยสลาย 

(hydrolysis) ใหเปนเอทานอลดวยกระบวนการทั้งทางเคมีและ 

ชีวเคมีตอไป ในขั้นสุดทายจะคัดลําดับพืชตามระดับความสามารถ 

ในการสรางมวลแหงที่ถูกยอยสลายเปนเอทานอลไดในอัตราตอ 

หนึ่งหนวยเวลาและหนึ่งหนวยพื้นที่ 


หญาจักรพรรดิ (หญาเนเปยรลูกผสม) 

อายุ 6 เดือนหลังจากเพาะกลา 

ผลการศึกษา 

ผลการรวบรวมขอมูลมวลชีวภาพ 

แสดงผลสรุปสําหรับพืชกลุมที่ 1 ที่คิด 

เฉพาะสวนเหลือใชทางการเกษตรของพืช 

เศรษฐกิจที่เคยมีรายงานการศึกษามากอน 

ในตารางที่ 2 โดยพบวา ออยเปนพืชที่ให 

มวลชีวภาพสวนเหลือใชทางการเกษตรสูง 

ที่สุด เทากับ 11.6 ตันตอไรตอป ซึ ่งมีปริมาณ 

สูงกวาขาวโพดที่ปลูกไดปละ 2 ครั้ง ออยจึง 

เปนพืชที่มีศักยภาพสําหรับใชผลิตเซลลูโลส 

ซึ่งจะเปนพืชที่ใชในการศึกษาตอมา 

การศึกษาระยะที่ 2 เปนการสราง 

ขอมูลขึ้นใหม โดยศึกษามวลชีวภาพเพิ่ม 

เติมในภาคสนามของพืชตระกูลหญาที่มี 

ขอมูลเบื้องตนวามีมวลแหงสูง ไดแก ออยปา 

ออยปลูกลูกผสม และหญาเลี้ยงสัตว 

นอกจากนี้ ไดศึกษาเพิ่มเติมเพื่อเก็บขอมูล 

ของพืชนํ้า ไดแก จอก ผักตบชวา และธูป 

ฤาษี ที่ขึ้นในแหลงนํ้าตามธรรมชาติ พรอม 

ประเมินเซลลูโลสในตัวอยางพืช 

ผลสรุปขอมูลไดแสดงในตารางที่ 3 

เปนการเปรียบเทียบมวลแหงของพืชทั้งตน 

ในสวนเหนือดิน ที่สามารถเก็บเกี่ยวเปน 

วัตถุดิบในรูปเซลลูโลสได ทั้งนี้ พบวา หญา 

จักรพรรดิ (หญาเนเปยรลูกผสม นําเขาจาก 

ประเทศจีน เก็บเกี่ยวที่ 8 เดือน) ใหมวลแหง 

สูงสุดใกลเคียงกับออยปาแถบรอน (สายพันธุ 

NRCT 01-2, S. spontaneum เก็บเกี่ยว 

ที่ 12 เดือน) คือที่ประมาณ 20.5 ตันตอไร 

ตอครั้งการเก็บเกี่ยว ผลการวิเคราะหสัดสวน 

ของเซลลูโลสในมวลแหงของพืชขางตน 

พบวาหญาจักรพรรดิมีปริมาณมวลแหงของ 

เซลลูโลสสูงที่สุด เทากับ 8.6 ตันตอไรตอครั้ง 

การเก็บเกี่ยว รองลงมาคือ ออยปา เทากับ 

7.6 ตันตอไรตอครั้งการเก็บเกี่ยว (ตารางที่ 3) 

ออยปาแถบรอน (สายพันธุ NRCT 01-2) 

อายุ 6 เดือน 

ออยปลูก (สายพันธุ ROC24) อายุ 6 เดือน 


27

สําหรับออยปลูกมีประเด็นวา แมลําออยจะถูกแยกเขาโรงงานนํ้าตาล แตมวลแหงของลําออยหลังหีบนํ้าตาลแลว ยังสามารถนํามา 

ใชเปนวัตถุดิบไดอีก เพียงแตมวลแหง 2 สวนของออยจะอยูคนละพื้นที่ และอาจจะมีเจาของผลผลิตคนละคนกัน แตเมื่อคิดทั้งระบบแลว 

จึงควรใชขอมูลมวลแหงสวนเหนือดินของออยทั้งหมดวาสามารถใชเปนวัตถุดิบในรูปเซลลูโลสได 

สําหรับพืชนํ้า ไดแก จอก ผักตบชวา และธูปฤาษี พบวามีนํ้าเปนองคประกอบสูงถึง 85-95% นอกจากนี้ยังขึ้นกับความหนาแนน 

ของจํานวนตนตอพื้นที่ จอกมีมวลแหงรวมทั้งตนอยูในชวง 2.9-4.3 ตันตอไรตอป ธูปฤาษีมีมวลแหงสวนเหนือนํ้าในชวง 1.9-4.0 ตันตอ 

ไรตอป และผักตบชวามีมวลแหงรวมทั้งตนในชวง 5.3-11.8 ตันตอไรตอป ในกลุมพืชนํ้า 3 ชนิด จึงปรากฏวาผักตบชวามีมวลแหงมาก 

ที่สุด คิดเปนปริมาณมวลแหงของเซลลูโลสอยูในชวง 1.4-3.7 ตันตอไรตอป 

ดังนั้น ในพืชที่ใหมวลแหงทั้งตนในการเปนวัตถุดิบสําหรับผลิตเอทานอล พบวาหญาจักรพรรดิมีปริมาณของเซลลูโลสมากที่สุดตอครั้ง 

การเก็บเกี่ยว (ฤดูปลูกยาวประมาณ 1 ป) ในขณะที่ออยปาแถบรอนใหปริมาณเซลลูโลสรองลงมา จึงเปนพืช 2 ชนิดที่มีศักยภาพสําหรับ 

เปนวัตถุดิบทางเลือกในการผลิตเอทานอล ทั้งนี้ควรมีการศึกษาตอไปถึงความตองการปจจัยการผลิตของพืชทั้งสองนี้ และการจัดการแปลง 

โดยพบวาหญาจักรพรรดิมีอัตราการเติบโตที่เร็ว จึงเกิดการลมของตนไดงาย แตเนื่องจากมีสัดสวนมวลแหงตอมวลสดตํ่าเมื่อตนอายุนอย 

การตัดบอยจะทําใหไดมวลแหงไมคุมคา 

ติดตามอานรายงานฉบับสมบูรณไดที่ www.cab.ku.ac.th/suntaree 

หญาจักรพรรดิที่อายุ 8 เดือนปรกติ (ตนสูงดานซายมือ) และตนที่ 

ลมและแตกใหม (ตนเตี้ยดานขวามือ) 


ตารางที่ 1 ชื่อวิทยาศาสตรของพืชที่ประเมินสําหรับเปนวัตถุดิบทางเลือกในการผลิตเอทานอล 

ลําดับที่ ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาสตร สายพันธุ 

1 กระถินยักษ Leucaena leucocephala cv. Tarramba 

2 ขาวนาป/หวาน Oryza sativa L. ssp. indica 

3 ขาวโพดเลี้ยงสัตว Zea mays L. 

4 ขาวฟางหวานเลี้ยงสัตว Sorghum bicolor L. Moench. 

5 จอก Pistia stratiotes L. 

6 จอกหูหนูยักษ Salvinia molesta D.S.Mitchell 

7 ธูปฤาษี Typha angustifolia L. 

8 ปอสา Broussonetia papyrifera Si Satchanalai 

9 ปาลมนํ้ามัน Elaeis guineensis Jacq. 

10 ผักตบชวา Eichlornia crassipes Solms. 

11 มันสําปะหลัง Manihot esculenta L. Crantz. 

12 ยูคาลิปตัส Eucalyptus camaldulensis Dehnh. 

13 หญาจักรพรรดิ Pennisetum purpureum x P. alopecuroides 

14 หญาเนเปยร Pennisetum purpureum Schumach. 

15 ออยปลูก Saccharum officinarum L. ROC24 

16 ออยปลูก Saccharum officinarum L. 23-0093 

17 ออยปลูก Saccharum officinarum L. K95-84 

18 ออยปา Saccharum spontaneum NRCT 01-2 


29

ตารางที่ 2 กลุมพืชที่ใชผลผลิตหลักทางการเกษตร แสดงมวลชีวภาพของสวนเหลือใชทางการเกษตร เรียงขอมูลตามลําดับปริมาณมวลแหงของสวนเหลือใช 

ลําดับที่ พืช 

อายุเก็บเกี่ยว 


(เดือน) 

รอบเก็บเกี่ยว 


(ครั้งตอป) 


เกษตร 

(ตัน/ไร/ป) 

มวลสด 


สวนเหนือดินทั้งหมด สวนเหลือใช 1 สัดสวนมวลแหง 

ตอมวลสด 

มวลแหง 






1 

สวนเหลือใช หมายถึง สวนของพืชที่เหลือจากการเก็บเกี่ยวผลผลิตและทิ้งไวในแปลงปลูก ไมรวมสวนเหลือใชหลังผานการแปรรูปภาคอุตสาหกรรม เชน ชานออย ซังขาวโพด ทะลายเปลาปาลมนํ้ามัน 

2 

ดรรชนีเก็บเกี่ยว หมายถึง สัดสวนมวลแหงสวนเหลือใชเทียบกับมวลแหงสวนเหนือดินทั้งหมด 

ตารางที่ 3 กลุมพืชที่ใชมวลชีวภาพเหนือดินทั้งหมดเปนวัตถุดิบผลิตพลังงาน เรียงขอมูลตามลําดับมวลแหงของเซลลูโลสในอายุที่ใหมวลแหงสูงสุด (ตันตอไรตอป) 

สวนเหลือใช (%) 

1 ออยปลูก K95-84 [2] 12.0 1 17.10 48.43 16.45 31.33 11.55 36.9 70.2 

2 ขาวโพดเลี้ยงสัตว [1] 4.0 2 3.25 10.51 7.26 69.1 

3 ขาวนาป/หวาน [16] 4.0 2 1.14 4.62 3.47 75.2 

4 ปาลมนํ้ามัน [7] 0.5 24 3.00 14.02 4.30 8.48 2.49 29.3 57.8 

5 มันสําปะหลัง [4] 10.0 1 4.33 0.58 0.58 100.0 

6 ปอสา [5] 6.0 2 0.03 0.55 0.52 95.0 

7 ยูคาลิปตัส [6] 48.0 0.25 3.00 3.81 2.18 0.81 0.40 49.2 18.3 

ลําดับที่ พืช 

อายุ 

เก็บเกี่ยว 

(เดือน) 

รอบเก็บเกี่ยว 


(ครั้งตอป) 



สวนเหนือดินทั้งหมด สัดสวนมวลแหง 

ตอมวลสด 



1 หญาจักรพรรดิ 8 1 60.58 20.47 33.8 42.05 8.64 8.61 1.77 

2 ออยปา NRCT 01-2 12 1 46.57 20.61 44.3 37.08 7.50 7.64 1.55 

3 ออยปลูก ROC24 12 1 47.87 19.56 40.9 28.99 6.72 5.67 1.31 

4 ผักตบชวา-จุดที่ 1 4 3 148.56 11.83 8.0 31.58 4.38 3.74 0.52 

5 ออยปลูก 23-0093 10 1 31.54 12.01 38.1 31.07 6.01 3.73 0.72 

6 ออยปลูก K95-84 12 1 52.37 17.35 33.1 21.38 4.24 3.71 0.74 

7 ขาวโพดเลี้ยงสัตว 4 2 10.51 [1] 26.93 [15,17] 13.06 [14,15] 2.83 1.37 

8 ขาวฟางหวานเลี้ยงสัตว 3 2 25.34 [8] 7.21 [8] 28.5 34.01 [10] 16.09 [10] 2.45 1.16 

9 กระถินยักษ 12 1 9.64 [9] 4.93 [9] 51.2 36.99 [9,11] 24.74 [9,11] 1.82 1.22 

10 ธูปฤาษี-จุดที่ 2 12 1 15.01 4.04 26.9 39.59 12.23 1.60 0.49 

11 ผักตบชวา-จุดที่ 2 4 3 64.32 5.31 8.3 25.89 6.40 1.38 0.34 

12 จอก-จุดที่ 1 3 4 60.25 4.30 7.1 20.91 5.46 0.90 0.23 

13 ธูปฤาษี-จุดที่ 1 12 1 9.22 1.89 20.5 34.47 9.49 0.65 0.18 

14 จอก-จุดที่ 2 3 4 36.62 2.94 8.0 20.44 6.25 0.60 0.18 

15 หญาเนเปยร 2 6 43.26 [3] 6.51 [3] 15.1 

16 จอกหูหนูยักษ 4 3 28.57 [12] 1.80 [12] 6.3 

(%) 

สัดสวน 

เซลลูโลส 

(%มวลแหง) 

สัดสวน 

ลิกนิน 

(%มวลแหง) 


เซลลูโลส 


ดรรชนี 

เก็บเกี่ยว 2 

(%) 


ลิกนิน 



เอกสารอางอิง 

[1] กริช สิทธิโชคธรรม. 2552. ผลของการใสมูลสัตวรวมกับปุยเคมีตอการเจริญเติบโตและผลผลิตของขาวโพดเลี้ยงสัตวพันธุ 

สุวรรณ 4452. วิทยานิพนธปริญญาโท. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. 

[2] ประสิทธิ์ ขุนสนิท และ สุนทรี ยิ่งชัชวาลย. 2554. มวลชีวภาพของออยพันธุ K95-84. ว. วิทย. กษ. 42: 485-493. 

[3] ภัทราวรรณ ฤทธิ์เดช. 2540. การศึกษาอิทธิพลของฤดูกาล และความสูงของการตัดตอผลผลิต และองคประกอบทางเคมี 

ของหญาเนเปยร 5 พันธุ. วิทยานิพนธปริญญาโท. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. 

[4] นิตยา วานิกร. 2550. ผลของพันธุ อายุการเก็บเกี่ยว และฤดูปลูกตอการสังเคราะหแปงของมันสําปะหลัง. วิทยานิพนธ 

ปริญญาเอก. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. 

[5] มณฑาทิพย โสมมีชัย. 2545. ผลของระยะปลูกตอความชื ้นในดินและการเจริญเติบโตของปอสา. วิทยานิพนธปริญญาโท. 

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. 

[6] สุนทรี ยิ่งชัชวาลย และ คัทลียา ฉัตรเที่ยง. 2547. มวลชีวภาพ. น. 53-56. ใน รายงานขอมูลพื้นฐานทางสรีรวิทยาเพื่อความ 

เขาใจการเกิดอาการยอดตายของยูคาลิปตัสในเขตภาคตะวันตก. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร. นครปฐม. 63 น. 

[7] สุนทรี ยิ่งชัชวาลย และ คัทลียา ฉัตรเที่ยง. 2548. มวลชีวภาพของปาลมนํ้ามัน. (ไมไดเผยแพร) 

[8] สุมน โพธิ์จันทร, ปญญา ธรรมศาล และ ประเสริฐ โพธิ์จันทร. 2546. ผลผลิตและคุณคาทางอาหารของขาวโพดและ 

ขาวฟางอาหารสัตวที่ระยะตัดเพื่อทําพืชหมัก. น. 163-176. ใน รายงานผลงานวิจัยประจําป 2546. กองอาหารสัตว. 

กรมปศุสัตว. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 

[9] เสาวภาคย สุขประเสริฐ, สายัณหทัดศรี, สุนันทา จันทกูล, กานดา นาคมณีและ ณรงคฤทธิ์วงศสุวรรณ. 2552. อิทธิพลของระยะ 

ระหวางแถวมีผลตอผลผลิต และองคประกอบทางเคมีของกระถินยักษ. วารสารวิทยาศาสตรการเกษตร 40(พิเศษ): 321-324. 

[10] Adam, P., P. Ashley, H. Chum, S. Deutch, J. Fennell, D.K. Johnson and A. Wiselogel. 1994. Study of 

Compositional Changes in Biomass Feedstocks Upon Storage (Results). Storage and Drying of Woody 

Biomass: Proceedings of the International Energy Agency/Bioenergy Agreement Task IX Activity 5 Work 

shop, 19 May 1993, New Brunswick, Canada. Uppsala, Sweden: Swedish University of Agricultural Sciences, 

Department of Forest Products, Report No. 241: 28-52. 

[11] Antal, M.J., S.G. Allen, X. Dai, B. Shimizu, M. Tam and M. Gronli 2000. Attainment of the theoretical yield 

of carbon from biomass. Industrial & Engineering Chemistry Research 39: 4024–31. 

[12] Divakaran, O., M. Arunachalam, T. Murugan and N.B. Nair. 1980. Studies on the life cycle and ecology of 

Salvinia molesta Mitchell. Proceedings Indian Academy of Sciences. Plant Science 89: 519-528. 

[13] Georing, H.K. and P.J. Van Soest. 1970. Forage Fiber Analysis: Apparatus, Reagents, Procedures and Some 

Applications. Agricultural Handbook No. 379. United States of Department of Agriculture. Washington, 

D.C. USA. 20 pp. 

[14] James, D.M. 2004. Biotechnological Routes to Biomass Conversion. In DOE/NASULGC Biomass & Solar 

Energy Workshops. 

[15] Lee, D., V.N. Owens, A. Boe, and P. Jeranyama. 2007. Composition of Herbaceous Biomass Feedstocks. 

Report SGINC1-07. Plant Science Department, North Central Sun Grant Center, South Dakota State 

University, USA. 

[16] Naklang, K., S. Fukai and K. Nathabut. 1996. Growth of rice cultivars by direct seeding and transplanting 

under upland and lowland conditions. Field Crops Research 48: 115-123. 

[17] Watson, S.A. 1987. Structure and Composition. In S.A. Watson and P.E. Ramstad (Eds.). Corn: Chemistry 

and Technology. Minneapolis, MN: American Association of Cereal Chemists. p 53-82. 

การทดสอบอัตราปุยสําหรับหญาจักรพรรดิและออย 


31

AG-BiO 

Hot News 

ความกาวหนา 

ในวงการวิจัยสบู ดํา 

พีระศักดิ์ ศรีนิเวศน พัชรินทร ตัญญะ และ นราธิษณ หมวกรอง 

ภาควิชาพืชไรนา คณะเกษตร กําแพงแสน มหาวิทยาลัย 

เกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน จ.นครปฐม 73140 

Jatropha curcas 

เมื่อเอยถึงพืชพลังงานทดแทนเพื่อผลิตเปนไบโอดีเซล หลายคนคงคุ นหูกับ “สบู ดํา” ที่เกษตรกรไทยและในหลายๆ ประเทศปลูกไว 

ตามหัวไรปลายนา เพื่อทําเปนแนวรั้วปองกันวัวควายเขามาทําลายพืชผล แทจริงแลวสบูดําเปนพืชพื้นเมืองของอเมริกากลาง 

แถบประเทศเม็กซิโก สันนิษฐานวา เริ่มนําเขามาปลูกในชวงกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย สมัยแผนดินของสมเด็จพระนารายณมหาราช เมื่อ 

300 กวาปที่แลว โดยชาวโปรตุเกสที่เขามาเชื่อมความสัมพันธและคาขายในสมัยนั้น ไดนําเมล็ดมาใหชาวบานปลูกและรับซื้อเมล็ดคืน 

เพื่อนําไปทําเปนสบู และนํ้ามันตะเกียง จากนั้นสบู ดําไดแพรกระจายพันธุ ไปในพื้นที่ตางๆ ทั่วประเทศ จนสามารถพบเห็นไดทั่วไปตาม 

ชนบท ตอมาไดมีการทดลองใชนํ้ามันสบู ดําเดินเครื่องยนตดีเซลรอบตํ่า ปรากฏวาสามารถเดินเครื่องไดดี แตยังไมมีผู สนใจที่จะปลูกสบู ดํา 

เปนการคาเพื่อสกัดเอานํ้ามันในเมล็ดมาทําเปนไบโอดีเซล เพราะไมคุ มทุน เนื่องจากขณะนั้นนํ้ามันดีเซลยังมีราคาถูก ในป 2540 ราคา 

นํ้ามันในตลาดโลกเริ่มสูงขึ้นและมีแนวโนมสูงขึ้นเรื่อยๆ ทําใหสบู ดําเปนพืชพลังงานทดแทนชนิดหนึ่ง ที่หนวยงานในประเทศไดริเริ่ม 

การวิจัย โดยจัดการการเขตกรรม การปลูกทดสอบและคัดเลือกพันธุ แตยังไมประสบความสําเร็จเทาที่ควร เนื่องจากมีพืชที่ให 

ผลผลิตสูงกวา คือ ปาลมนํ้ามัน ที่รัฐบาลสนับสนุนใหนํามาผลิตเปนนํ้ามันไบโอดีเซลอยูแลว เกษตรกรจึงขาดแรงจูงใจในการปลูก 

สบู ดํา แตการที่ประชาชนใชพลังงานกันมากขึ้น ทําใหตองนํานํ้ามันปาลมมาเขากระบวนการผลิตไบโอดีเซลเปนปริมาณมาก สงผลให 

นํ้ามันปาลมที่ใชบริโภคขาดแคลนและมีราคาสูงขึ้นในป 2554 จนตองนําเขาจากตางประเทศ ทั้งที่ประเทศไทยเปนประเทศผู สงออก 

นํ้ามันปาลมรายใหญรายหนึ่งของโลก จากปญหาดังกลาว นํามาสู แนวคิดที่จะหาพืชพลังงานทดแทนที่ไมใชพืชอาหาร ทําไหภาคเอกชน 

และหนวยงานราชการ เริ่มกลับมาใหความสนใจกับสบูดําอีกครั้ง โดยวางเปาหมายที่จะพัฒนาพืชชนิดนี้เปนพลังงานในอนาคต 


การใชประโยชนสบูดํา 

สบูดํา (ภาพที่1) เปนพืชที่ทนทานตอสภาพแลง สามารถ 

เจริญเติบโตไดตั้งแตละติจูดที่ 30 องศาเหนือถึง 35 องศาใต เมล็ด 

มีปริมาณนํ้ามันสูง สามารถนํามาใชไดโดยตรงกับเครื่องยนตที่มี 

ามาใชไดโดยตรงกับเครื่องยนตที่มี 

ความเร็วรอบตํ่า มีปริมาณกรดไขมันอิสระสูง กากที่เหลือจากการ 

หีบนํ้ามันมีโปรตีนสูงถึง 40-50% สามารถนํามาใชเปนสวนประกอบ 

ของอาหารสัตว แตสบู ดํามีขอเสียที่มีผลผลิตตํ่า ี่มีผลผลิตตํ่า ผลสุกแกไมสมํ่าเสมอ 

มีทรงพุ มใหญและกวางทําใหยากตอการเขาไปเก็บเกี่ยว นอกจากนี้ 

เมล็ดสบู ดํายังมีสารพิษหลายชนิด เชน lectin (curcin), phytates, 

saponins, protease inhibitors และ phorbol esters โดยเฉพาะ 

phorbol esters ซึ่งพบมากในเมล็ด เปนสารที่กระตุ นใหเกิดเนื้องอก 

ในสัตวเลี้ยงลูกดวยนํ้านม และไมสลายตัวภายใตอุณหภูมิหุงตมปกติ 

จากปญหาดังกลาว ยังไมมีประเทศใดในโลกที่มีศักยภาพ 

ในการปลูกสบูดําเชิงพาณิชย และหลายประเทศกําลังหาวิธีการ 

ปรับปรุงพันธุสบูดําใหมีศักยภาพทางเศรษฐกิจมากยิ่งขึ้น 

ภาพที่ 1 ลักษณะของตนสบูดําหลังปลูก 1 ป 


33

1. การใชประโยชนสบูดําดานพลังงาน 

1.1 การใชนํ้ามันสบูดําเปนไบโอดีเซล 

นํ้ามันสบู ดํามีคุณสมบัติใกลเคียงกับนํ้ามันดีเซลมาก ทั้งยังมีจุดแข็งตัวตํ่าประมาณ -7 ๐ C จึงใชไดดีกับเครื่องยนตในฤดูหนาว โดยปกติ 

ในเมล็ดสบูดําแหงมีปริมาณนํ้ามันประมาณ 25%-35% ประกอบดวยกรดไขมันไมอิ่มตัว 78% โดยมีกรด oleic และ linoleic เปน 

กรดไขมันหลัก และกรดไขมันไมอิ่มตัว 22% ประกอบดวยกรด palmitic และ stearic เปนหลัก วิธีการหีบนํ้ามันจากเมล็ดสบูดําที่นิยม 

ในปจจุบัน คือ ใชเครื่องแบบสกรูอัด โดยใชเมล็ดแหงประมาณ 4 กิโลกรัมจะหีบนํ้ามันได 1 ลิตร หลังจากหีบเสร็จควรพักใหนํ้ามันตกตะกอน 

ประมาณ 1-2 วัน หลังจากนั้นจึงนํามากรอง นํ้ามันที่ไดสามารถนํามาใสเครื่องยนตดีเซลรอบตํ่าไดทันที เชน รถไถเดินตาม รถอีแตน 

เครื่องสูบนํ้า หากตองการใชกับเครื่องยนตหมุนเร็ว เชน รถบรรทุกหรือรถแทรกเตอร จะตองผานกระบวนการทรานเอสเทอริฟเคชัน 

(transesterification) (ภาพที่ 2) กอนนําไปใชโดยตรง หรือผสมกับนํ้ามันดีเซลในอัตราสวนตางๆ 

ภาพที่ 2 นํ้ามันสบูดําหลังจากหีบและตกตะกอน (ซาย) นํ้ามันไบโอดีเซลหลังจากผานกระบวนการทรานเอสเทอริฟเคชัน (ขวา) 


1.2 เชื้อเพลิงชีวมวล 

สบู ดําเปนไมโตเร็ว ทําใหหลังการตัดแตงกิ่งจะมีลําตนและกิ่งกานที่ตัดออกจํานวนมาก กิ่งกานเหลานี้สามารถใชเปนเชื้อเพลิงในการ 

เผาไหมไดโดยตรง อีกทั้งยังสามารถนําไปเผาผลิตเปนถาน ใชเปนเชื้อเพลิงหุงตมในครัวเรือน อยางไรก็ตาม พบวา ไมสบูดํามีความชื้น 

คอนขางสูง (ประมาณ 67%) จึงควรตากใหแหงกอนนํามาใชเปนเชื้อเพลิง อีกอยางหนึ่งคือ การนําไมมาเผาไหมโดยตรงยังใหคาความรอน 

ที่ตํ่า ประมาณ 17.5 MJ/kg เพราะสบูดําเปนไมเนื้อออน มีความหนาแนนเพียง 390 กก./ลบ.ม. การนําเนื้อไมไปอัดเปนแทงเชื้อเพลิง 

กอนนําไปเผาจะทําใหไดความรอนสูงขึ้น แตตนทุนก็สูงขึ้นเชนกัน ในปจจุบัน โครงการปรับปรุงพันธุสบูดํา ภาควิชาพืชไรนา คณะเกษตร 

กําแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ไดพยายามปรับปรุงพันธุ สบู ดําลูกผสมขามชนิด เพื่อใชเปนเชื้อเพลิงชีวมวลโดยตรง โดยมีเปาหมาย 

เพื่อปรับปรุงคุณภาพเนื้อไมใหดีขึ้น จากเนื้อไมออนเปนเนื้อไมกึ่งแข็ง มีอัตราการเจริญเติบโตที่ดี สามารถปลูกไดในระยะชิด 1×1.5 เมตร 

หรือประมาณ 1,066 ตนตอไร รอบการตัดสั้นประมาณ 1 ปตอครั้ง (ภาพที่ 3) ทนตอสภาพแหงแลงและสภาพดินเค็ม ลูกผสมสบูดําขามชนิด 

สามารถใหผลผลิตเนื้อไมสดประมาณ 19.2 ตันตอไรตอป โดยมีความชื้นประมาณ 47% และใหผลผลิตนํ้าหนักแหงมากกวา 8 ตันตอไรตอป 

ที่ความชื้นตํ่ากวา 15% เนื้อไมมีความหนาแนนประมาณ 620 กก./ลบ.ม. ใหคาความรอน 18.75 MJ/kg ในอนาคตมีความเปนไปไดที่จะ 

ใชไมสบูดําลูกผสมเปนเชื้อเพลิงในโรงงานผลิตไฟฟาชีวมวล 

ภาพที่ 3 ลักษณะของลําตนสบูดําลูกผสมเทียบกับสบูดําปกติ ตัดที่อายุ 1 ป (ซาย) ตนสบูดําลูกผสมอายุ 1 ป (กลาง) สูงกวา 3 เมตร 

ตนสบูดําปกติอายุ 1 ป (ขวา) สูงไมเกิน 2 เมตร 


35

2. แกสชีวภาพ 

กากสบูดําที่เหลือจากการหีบนํ้ามันเมื่อนํามาหมักรวมกับ 

เปลือกและใบในสภาพไรอากาศจะไดแกสมีเทนประมาณ 70% 

สามารถนํามาใชในการหุงตม หรือเปนเชื้อเพลิงป นไฟฟาในครัวเรือนได 

3. การใชประโยชนจากสบูดําดานอื่นๆ 

3.1 สิ่งแวดลอม 

การปลูกสบูดําแบบสวนปา สามารถเปนแหลงผลิตแกส 

ออกซิเจนและดูดซับคารบอนไดออกไซดใหกับโลก หรือปลูกเปนแนว 

รอบสระหรือบอนํ้าเพื่อกันลมรอนและลดการระเหยของนํ้า ทั้งยัง 

ชวยลดการพังทะลายของหนาดิน การปลูกสบูดํากอใหเกิดระบบ 

นิเวศนที่ดี โดยพบวา มีแมลงหลายชนิดและนกเขามาอาศัยในสวน 

สบูดํา 

3.2 การเกษตร 

เปลือกและกากของสบูดํามีไนโตรเจนและโปตัสเซียมสูง 

สามารถนํามาผลิตเปนปุยอินทรียที่มีคุณภาพ และมีรายงานวา 

นํ้าสกัดจากเปลือกผลสบูดําเปนสารชีวภาพกําจัดโรคพืช สามารถ 

ยับยั้งการเจริญเสนใยของเชื้อรา Phytopththora palmivora 

สาเหตุโรครากเนาโคนเนาของทุเรียน และเชื้อรา Colletotrichum 

gloeosporioides สาเหตุโรคแอนแทรกโนสในมะมวงได 100% 

ในสวนสบูดํายังสามารถเลี้ยงผึ้งเพื่อผลิตนํ้าผึ้งและผสมเกสรสบูดํา 

อันเปนการเพิ่มรายไดใหกับเกษตรกรอีกดวย 

3.3 ยารักษาโรค 

แตเดิมสบู ดําเปนพืชสมุนไพรรักษาโรคในหลายประเทศ สารสกัด 

จากใบใชเปนยาฆาเชื้อ สามารถยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียกลุม 

Staphylococcus, Bacillus และ Micrococcus ไดดี ยางสบูดําที่มี 

ความเขมขน 100% และ 50% สามารถฆาไขพยาธิไสเดือนและ 

พยาธิปากขอได สารสกัดจากกิ่งสบู ดํามีฤทธิ์ยับยั้งการเปลี่ยนแปลง 

ของเซลลเชื้อ HIV และยังพบวาสาร curcusone C บริสุทธิ์ที่สกัด 

จากรากสบู ดํา สามารถยับยั้งการเจริญของมะเร็งเตานมไดเปนอยางดี 

ในอนาคตอาจพัฒนาเปนยาตานมะเร็งได 

3.4 ไมประดับ 

ประโยชนของสบูดํานอกจากที่กลาวมาขางตนแลว สบูดํายังเปน 

ไมประดับที่สวยงาม มีความแปลกใหม เชน สบู ดําดาง (variegated 

jatropha) เกิดไคเมียรา (chimera) จากการกลายพันธุ ตามธรรมชาติ 

หรือชักนําใหกลายพันธุ โดยการฉายรังสี ลูกผสมขามชนิด (interspecific 

hybrid) ระหวางสบูดํากับเข็มปตตาเวียแคระ มีสีดอกหลากหลาย 

เหมาะแกการปลูกประดับแปลงหรือทําเปนไมกระถาง มีลักษณะ 

สวยงามแปลกตา เชน สบู ดําประดับพันธุ กําแพงแสน 1 กําแพงแสน 2 

และกําแพงแสน 3 (ภาพที่ 4) 

ภาพที่ 4 

1. สบูดําประดับพันธุ กําแพงแสน 1 



1 

3 

สายพันธุสบูดําในปจจุบัน 

สามารถจําแนกกลุมของสายพันธุสบูดําตามลักษณะทาง 

สัณฐานวิทยา ถิ่นกําเนิด และลูกผสมระหวางสายพันธุ ไดดังนี้ 

1. สายพันธุ กลุ มเอเชีย ประกอบดวยสายพันธุ จากไทย สหภาพ 

พมา อินเดีย เวียดนาม และมาเลเซีย ในประเทศไทยมีสายพันธุ ที่เก็บ 

รวบรวมจากจังหวัดตางๆ เชน ชัยนาท แพร นครราชสีมา สตูล พันธุ 

เหลานี้ใหผลผลิตประมาณ 200-300 กก./ไร/ป มีปริมาณนํ้ามันใน 

เมล็ดตํ่าถึงปานกลาง (18%-25%) ทั้งหมดเปนพันธุ ที่มีปริมาณสาร 

phorbol esters สูง (1-5 มล./ก.) 

2. สายพันธุกลุมเม็กซิโก เปนพันธุที่นําเขามาจากเขตพื ้นที่ 

ตางๆ ของประเทศเม็กซิโก เมื่อนํามาปลูกทดสอบในประเทศไทย 

พบวา มีทรงพุมสูงใหญ ใบมีขนาดใหญกวาพันธุเอเชีย ใหผลผลิต 

ประมาณ 300-400 กก./ไร/ป มีปริมาณนํ้ามันในเมล็ดปานกลางถึงสูง 

ประมาณ 25-35% ทั้งหมดเปนพันธุที่มีสาร phorbol esters 

ตํ่ามาก (ตํ่ากวา 0.1 มล./ก.) 

3. สายพันธุลูกผสม ที่เกิดจากการผสมพันธุระหวางกลุมพันธุ 

เอเชียกับกลุมพันธุเม็กซิโก มีลักษณะตนสูงแข็งแรง จํานวนผลตอ 

ชอเพิ่มขึ้น และผลผลิตสูงกวาสองกลุมพันธุที่กลาวมา เนื่องจาก 

เกิดความดีเดนของลูกผสมที่เหนือกวาแมพอ (heterosis) โดยให 

ผลผลิตประมาณ 500-600 กก./ไร/ป 

2 


ความกาวหนาในวงการวิจัยสบูดํา 

การที่สบู ดํามีความหลากหลายทางพันธุกรรมตํ่า การปรับปรุงพันธุ 

ในอนาคตจึงควรประกอบดวย 3 งานวิจัยหลักคือ (1) pre-breeding 

เพื่อสรางและพัฒนาเชื้อพันธุกรรมใหมีความหลากหลายเพิ่มขึ้น 

(2) deployment of breeding tools เปนเทคโนโลยี หรือเทคนิคตางๆ 

ที่ชวยใหโครงการปรับปรุงพันธุ ประสบความสําเร็จ และ (3) breeding 

program and yield trails เปนขั้นตอนการปรับปรุงพันธุจาก 

เชื้อพันธุกรรมใหมๆ ที่พัฒนาขึ้นมา ตลอดถึงการปลูกทดสอบการให 

ผลผลิตในหลายๆ สภาพแวดลอม 

1. การพัฒนาเชื้อพันธุกรรมกอนการปรับปรุงพันธุ (prebreeding) 

เปนสวนของการสรางและปรับปรุงเชื ้อพันธุกรรมสําหรับ 

พืชที่มีความแปรปรวนทางพันธุกรรมตํ่าอยางสบูดํา ประกอบดวย 

การสรางลูกผสมขามชนิด (interspecific hybrids) เชน ผสมขาม 

กับเข็มปตตาเวียแคระเพื่อถายทอดลักษณะทรงพุ มเตี้ย เพิ่มจํานวน 

ชอดอกตอตน ผสมขามกับมะละกอฝรั่งเพื่อถายทอดลักษณะขนาด 

ผลใหญ ผสมขามกับหนุมานนั่งแทนเพื่อถายทอดลักษณะนํ้ามันสูง 

ชอดอกยาวตั้งชูงายตอการเก็บเกี่ยว และการสรางลูกผสมขามสกุล 

(intergeneric hybrid) โดยผสมขามระหวางสบูดํากับละหุง 

เพื่อเพิ่มคุณภาพนํ้ามัน และทําใหเก็บเกี่ยวไดงายขึ้น อันเปนเชื้อ 

พันธุกรรมใหมที่ดีสําหรับการพัฒนาพืชชนิดนี้ตอไปในอนาคต 

2. การพัฒนาเครื่องมือเพื่อใชในการปรับปรุงพันธุ (deployment 

of breeding tools) คือ การนําเทคนิคตางๆ มาประยุกตใชในการ 

ปรับปรุงพันธุ ในชวงตางๆ อาทิ เทคนิคการเอาชนะอุปสรรคการผสม 

ขามชนิด การกู ชีวิตคัพภะ การแกปญหาสภาวะเปนหมันของลูกผสม 

ขามชนิด การเสียบยอดเพื่อรนระยะเวลาการออกดอกในแผนการ 

ผสมพันธุ การพัฒนาเครื่องหมายชีวโมเลกุลที่เชื่อมโยงกับลักษณะ 

ที่สําคัญ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการคัดเลือกพันธุใหไดผลดียิ่งขึ้น 

รวมถึงการศึกษาวิธีถายยีนเพื่อเปนพื้นฐานสําหรับการพัฒนาพันธุ 

สบูดําในอนาคต ถาประเทศไทยยอมรับพืช GMO 

3. การปรับปรุงพันธุและทดสอบผลผลิต (breeding 

program and yield trails) ตามวิธีมาตรฐาน (conventional 

breeding) หลังจากมีเชื้อพันธุกรรมที่ดีแลว กระบวนการปรับปรุงพันธุ 

ก็สามารถเริ่มตนจากการผสมพันธุ (hybridization) การคัดเลือก 

(selection) และการทดสอบผลผลิตในสภาพแวดลอมตาง (yield trial) 

จนกระทั่งไดพันธุใหมที่มีคุณสมบัติตามวัตถุประสงค 

ในการพัฒนาศักยภาพของสบูดํา นอกจากการปรับปรุงพันธุ 

ใหไดพันธุ ที่ดีขึ้นแลว การจัดการดานเขตกรรมก็มีความสําคัญ การ 

ใหนํ้าและปุยในปริมาณที่เหมาะสม จะชวยเพิ่มผลผลิตเมล็ดและ 

ผลผลิตนํ้ามันได แตถาสบู ดําไดรับนํ้าหรือปุ ยมากเกินไป จะกระตุ น 

ใหมีการสรางมวลชีวภาพเพิ่มขึ้น แตผลผลิตเมล็ดจะตํ่าลง หรือมี 

harvest index ตํ่าลง จึงควรมีแผนการศึกษาหาวิธีการเขตกรรม 

ที่เหมาะสมกับพันธุ ใหม (หรือพืชชนิดใหมที่จะสรางขึ้น) รวมทั้งการ 

ศึกษาดานระยะปลูก การใชปุ ย และการจัดการดานโรคและแมลง 

เปนตน อันจะทําใหพันธุ ใหมแสดงศักยภาพออกมาไดอยางสมบูรณ 

ยิ่งขึ้น 

การศึกษาดานเครื่องหมายโมเลกุลและการถายยีนก็เปนทางเลือก 

หนึ่งในการพัฒนาพันธุใหเร็วขึ้น พบวา มีผูรายงานขนาดจีโนม 

ของสบูดําวามีราว 416 ลานคูเบส โครโมโซมมีขนาดเล็ก จํานวน 

โครโมโซม 2n = 22 มีการประยุกตใชเครื่องหมายโมเลกุลหลายชนิด 

ในสบูดํา ไดแก การศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรม ศึกษา 

ความสัมพันธระหวางสบู ดํากับพืชที่อยู ในสกุลเดียวกันแตตางชนิดกัน 

ใชเครื่องหมายโมเลกุลเหลานี้ในการศึกษาความสัมพันธระหวาง 

ชนิดและระบุความเปนลูกผสม ใชในการคัดเลือกลักษณะที่สนใจ 

เพื่อทําใหขั้นตอนการคัดเลือกของการปรับปรุงพันธุสบูดําทําได 

เร็วขึ้น นอกจากเครื่องหมายโมเลกุลแลว ยังมีผูศึกษาการถายยีน 

เพื่อศึกษาการทํางานของยีนตางๆ ในสบูดํา เชน ยีน JcPIP2 ซึ่ง 

เกี่ยวของกับการทนแลง ยีน JcBD1 เกี่ยวของกับการทน abiotic 

stresses ยีน JcERF เกี่ยวของกับการทนดินเค็ม ยีน stearoyl-acyl 

carrier protein desaturase เกี่ยวของกับกระบวนการสังเคราะห 

กรดไขมัน เปนตน 


37

ความทาทายในการปรับปรุงพันธุ สบู ดํา 

ลักษณะที่คาดหวังในการปรับปรุงพันธุ 

สบู ดําใหมีศักยภาพ คือ มีผลผลิตและนํ้ามันสูง 

มีสารพิษในเมล็ดตํ่า สุกแกสมํ่าเสมอเปนชุด 

เพื่อลดปริมาณแรงงานในการเก็บเกี่ยว และ 

ลดขนาดทรงพุมใหเล็กลง เพื่อสะดวกตอการ 

เก็บเกี่ยวและสามารถปลูกในระยะชิดได 

ซึ่งลักษณะที่กลาวมาทั้งหมดยังไมพบใน 

ประชากรสบูดําทั่วไป อันเปนขอจํากัดที่ 

ทาทายนักปรับปรุงพันธุพืช ที่จะสรรหาหรือ 

พัฒนาเชื้อพันธุกรรมใหมๆ มาใชในการ 

ปรับปรุงพันธุ เพื่อใหไดลักษณะที่ตองการดังกลาว 

อนึ่ง สบูดําเปนไมยืนตนทรงพุมปานกลาง ซึ่ง 

การปรับปรุงพันธุเพื่อใหไดพันธุใหมจะตองใช 

งบประมาณสูงและเวลานานมากกวา 6 ป 

ดังนั้น หากมีแผนโครงการปรับปรุงพันธุที่ 

ชัดเจนจะชวยใหมีโอกาสประสบความสําเร็จ 

ไดสูง 

เอกสารอานเพิ่มเติม 

จรัญญา งามขํา, วารี เนื่องจํานง, มติ เหรียญกิจการ และ พรทิพา พิชา. 2552. การประเมินศักยภาพ 

ของสารสกัดจากรากของสบูดําตอการเหนี่ยวนําใหเกิด Apoptosis ในเซลลมะเร็งเตานม. วารสาร 

โรคมะเร็ง 29(3): 90-101. 

ชํานาญ ฉัตรแกว. 2549. สบูดํา พืชพลังงาน. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร, กรุงเทพฯ. 118 หนา. 

ระพีพันธุ ภาสบุตร และ สุขสันต สุทธิผลไพบูลย. 2525. ผลการวิจัยคนควาการใชนํ้ามันสบูดําเปน 

พลังงานทดแทนเครื่องยนตดีเซล ในการใชนํ้ามันสบูดําเดินเครื่องยนตดีเซล. กองเกษตรเคมีและ 

กองเกษตรวิศวกรรม กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 11-42. 

ศูนยสารสนเทศกรมวิชาการเกษตร. 2548. นานาสาระ “สบู ดํา”. กรมวิชาการเกษตร. กรุงเทพฯ. หนา 1-19. 

Achten, W.M.J., E. Mathijs, L. Verchot, V.P. Singh, R. Aerts and B. Muys. 2007. Jatropha 

biodiesel fueling sustainability?. Biofuels, Bioproduct and Biorefining 1(4): 283-291. 

Carvalho, C.R., W.R. Clarindo, M.M. Praça, F.S. Araújo and N. Carels. 2008. Genome size, 

base composition and karyotype of Jatropha curcas L., an important biofuel plant. 

Plant Sci. 174: 613-617. 

Dehgan, B. 1984. Phylogenetic significance of interspecific hybridization in jatropha (Eu 

phorbiaceae). Syst. Bot. 9: 467-468. 

Heller, J. 1996. Physic Nut, Jatropha curcus L. Promoting the Conservation and Use of 

Underutilized and Neglected Crops. I. Institute of Plant Genetics and Crop Plant 

Research, Gatersleben/International Plant Genetic Resources Institute, Rome. 66 p. 

Sato, S., H. Hirakawa, S. Isobe, E. Fukai, A. Watanabe, M. Kato and et al. 2010. Sequence 

analysis of the genome of an oil-bearing tree, Jatropha curcas L. DNA Res. 18(1): 65-76. 

Tang, M., J. Sun, Y. Liu, F. Chen and S. Shen. 2007. Isolation and functional characterization 

of the JcERF gene, a putative AP2/EREBP domain-containing transcription factor, in 

the woody oil plant Jatropha curcas. Plant Mol. Biol. 63(3): 419-428. 

Tanya, P., P. Taeprayoon, Y. Hadkam, and P. Srinives. 2011. Genetic diversity among jatropha 

and jatropha-related species base on ISSR markers. Plant Mol. Biol. Rep. 29 (1): 252-264. 

Tong, L., S.M. Peng. W.Y. Deng, D.W. Ma, Y. Xu, M. Xiao and C. Fang. 2006. Characterization 

of a new stearoyl-acyl carrier protein desaturase gene from Jatropha curcas. 

Biotechnol. Lett. 28: 657-662. 

Ying, Z., W. Yunxiao, J. Luding, X. Ying, W. Yingchun, L. Daihua and C. Fang. 2007. 

Aquaporin JcPIP2 is involved in drought responses in Jatropha curcas. Acta. Biochim. 

Biophys. Sin. 39: 787-794 

Zhang, F., B. Niu, Y. Wang, F. Chen, S. Wang, Y. Xu, L.D. Jiang, S. Gao, J. Wu, L. Tang and 

Y.J. Jia. 2008. A novel betain aldehyde dehydrogenase gene from Jatropha curcas, 

encoding an enzyme implicated in adaption to environmental stress. Plant Sci. 174: 

510-518. 


กิจกรรม 

Activities 

14 กุมภาพันธ 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ผศ.ดร.เสริมศิริ จันทรเปรม รองผูอํานวยการศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ใหการตอนรับคณะ 

กรรมการกรรมการของโรงเรียนสาธิต “พิบูลบําเพ็ญ” และคณะกรรมการอํานวยการโครงการ 

สนับสนุนการจัดตั้งหองเรียนวิทยาศาสตรในโรงเรียน (โครงการ วมว.) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

วิทยาเขตกําแพงแสน นําโดยอาจารยมลิวัลย กาญจนชาตรี อาจารยใหญโรงเรียนสาธิตแหง 

มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน จํานวน 12 คน เพื่อเยี่ยมชมหองปฏิบัติการ 

สนับสนุนการสงเสริมหองเรียนวิทยาศาสตรของโครงการ รงการ วมว. 

ภาพขาว 

4-14 มีนาคม 2555 มหาวิทยาลัยเชียงใหม 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม รวมจัดแสดงนิทรรศการ ร 

“นวัตกรรมทางการเกษตรและเทคโนโลยีทางพืชสวน” ในงานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ 

ราชพฤกษ 2554 โดยมีผูเขาชมการจัดนิทรรศการกวา 100 คน 

6 มีนาคม พ.ศ. 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ร 

ศูนยความเปนเลิศดานเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร โดย ผศ.ดร.เสริมศิริ จันทรเปรม และนิสิตระดับ 

ปริญญาเอกของศูนยฯ คือ นายดํารงควุฒิ ออนวิมล และนางสาวประกาย มานํา จัดฝกอบรมเรื่อง 

เทคนิค Utra-thin Layer Isoelectric Focusing ใหกับพนักงานฝายประกันคุณภาพเมล็ดพันธุ 

ของบริษัท เจียไต จํากัด จํานวน 3 คน ซึ่งการจัดฝกอบรมดังกลาวเปนจัดขึ้นตามความตองการ 

เฉพาะของบริษัทฯ 

23 มีนาคม ี พ.ศ. 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ิ ั 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพชีวภาพเกษตรไดจัดโครงการบําเพ็ญประโยชนเพื่อเยียวยาและฟ นฟูผู ประสบ 

มหาอุทกภัย และโอกาสครบ 12 ป ศูนยฯ ณ โรงเรียนวัดบึงลาดสวาย ต.บางภาษี อ.บางเลน 

จ.นครปฐม ศูนยฯ รวมกับคณะประมง คณะสัตวแพทยศาสตร บริษัท อีสท เวสท ซีด จํากัด และราน 

ที เค การเกษตร กําแพงแสน ไดนําวัสดุอุปกรณที่จําเปนในการเรียนการสอน พันธุ พืช ผัก และผลไม 

พันธุปลา และการบริการดานสุขภาพสัตว ใหกับโรงเรียนในกลุมเขตวัดบึงลาดสวาย และเกษตรกร 

ในพื้นที่ใกลเคียง โดยมี คณาจารย บุคลากร นิสิต และเกษตรกร เขารวมโครงการจํานวน 450 คน 

26-28 มีนาคม 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร รวมกับ ศูนยวิทยาการขั้นสูงเพื่อเกษตรและอาหาร มหาวิทยาลัย 

เกษตรศาสตร จัดฝกอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง Agro-Biodiversity, Sustainable Agriculture 

and Biotechnology ณ หอง A106 อาคารปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร ศูนย 

เทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน ซึ่งไดเชิญ Prof. Kazuo 

Watanabe จาก University of Tsukuba และนักวิจัยจาก BIOTEC รวมเปนวิทยากรบรรยาย 

โดยมี คณาจารย นักวิจัย และนิสิต เขารวมอบรมจํานวน 30 คน 

3-30 มิถุนายน 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ผศ.ดร.เสริมศิริ จันทรเปรม รองผูอํานวยการศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร จัดโครงการฝก 

อบรมเทคนิคดานเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ใหแกนักวิจัยจาก Bangladesh Agricultural l 

Development Corporation (BADC), People's Republic of Bangladesh จํานวน 4 คน 


39

14-16 มิถุนายน 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร รวมกับหนวยงานตางๆ ในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน 

จัดกิจกรรมโครงการคายวิทยาศาสตรสําหรับนักเรียนที่มีความสามารถพิเศษดานวิทยาศาสตร โรงเรียน 

เตรียมอุดมศึกษา ครั้งที่ 11 โดยมีนักเรียน และครูจากโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา เขารวมกิจกรรม 

จํานวน 42 คน ณ ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน โดย 

รองอธิการบดีวิทยาเขตกําแพงแสน รศ.ดร.สมบัติ ชิณะวงศ เปนประธานเปดโครงการฯ กลาวตอนรับ 

และใหโอวาท และผูอํานวยการศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร บรรยาย เรื่อง “วิทยาศาสตร เกษตร 

อาหาร และมนุษยชาติ” 

17 กรกฎาคม 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

คณาจารย รวมถายภาพและแสดงความยินดีกับปรัชญาดุษฎีบัณฑิต จํานวน 5 คน และ 

วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต จํานวน 6 คน ที่สําเร็จการศึกษาหลักสูตรเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ร 

ปการศึกษา 2554 ที่เขารับพระราชทานปริญญาบัตร ณ อาคารจักรพันธเพ็ญศิริ มหาวิทยาลัยย 

เกษตรศาสตร บางเขน กรุงเทพฯ 

6 กันยายน 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ศูนยความเปนเลิศดานเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร รวมกับคณะเกษตร 

กําแพงแสน จัดบรรยายพิเศษ โดยเรียนเชิญ ดร.พรชัย รุจิประภา ปลัดกระทรวงวิทยาศาสตรและ 

เทคโนโลยี มาบรรยาย เรื่อง "วิทยาศาสตรกับการพัฒนาเกษตรของประเทศ" ณ หอง A-420 อาคาร 

ปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

วิทยาเขตกําแพงแสน จ.นครปฐม โดยมี คณาจารย นักวิจัย นิสิต และนักเรียนโครงการ วมว. โรงเรียนสาธิต 

แหงมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน เขารวมฟงบรรยายจํานวน 70 คน 

6–8 พฤศจิกายน ิ 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ิ ั 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร และกรมวิชาการเกษตร รวมกับ AAN- 

ZFTA Economic cooperation work programme (AANZFTA ECWP) จัดอบรมเชิงปฏิบัติการ 

"Bacterial wilt of corn (Pantoea stewartii stewartii) Diagnostic Protocol" ใหกับ 

นักวิชาการเกษตรจากประเทศประชาคมอาเซียน 7 ประเทศ อันประกอบดวย ประเทศไทย สาธารณรัฐ 

ประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม เนการาบรูไนดารุสซาลาม สาธารณรัฐ 

อินโดนีเซีย มาเลเซีย และสาธารณรัฐฟลิปปนส รวมทั้งสิ้น 15 คน รวมฝกอบรม วิธีการตรวจเชื้อ 

Pantoea stewartii subsp. stewartii ในเมล็ด เพื่อใหเกิดความเขาใจ และวิธีการที่เปนมาตรฐาน 

ที่เปนอันหนึ่งอันเดียวกัน ที่อาคารปฏิบัติการวิจัยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพ 

เกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน อ.กําแพงแสน จ.นครปฐม โดยมี ดร.จุฑาเทพ 

วัชระไชยคุปต และ รศ.ดร.วิชัย โฆสิตรัตน เปนวิทยากรในการฝกอบรม 

1-10 ธันวาคม 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร กับสาขาเทคโนโลยีชีวภาพทางการเกษตร คณะเกษตร กําแพงแสน รวมกัน 

จัดนิทรรศการทางวิชาการ ในงานเกษตรกําแพงแสน 2555 โดยมีการสาธิตการนําเทคโนโลยีชีวภาพ 

เกษตร มาใชประโยชนในดานตางๆ เชน การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช เอกลักษณเมล็ดพันธุ พืช 

การสกัดดีเอ็นเอ เกมสเทคโนโลยีชีวภาพ โดยมีนักเรียน นิสิต ประชาชนผูสนใจเขารวมชมม 

นิทรรศการ ประมาณวันละ 300 คน 

8-9 ธันวาคม 2555 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร 

ศูนยเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร จัดประชุมวิชาการบัณฑิตศึกษาสาขาเทคโนโลยีชีวภาพเกษตร กษตร ครั้งที่ 5 (The 5th AG-BIO/PERDO Graduate Conference 

on Agricultural Biotechnology and KU-UT Joint Seminar II) ณ อาคารศูนยเรียนรวม 2 มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน 

จ.นครปฐม โดยมีนักศึกษาบัณฑิต จากสถาบันเครือขาย ศูนยความเปนเลิศฯ. จาก 8 สถาบัน และคณาจารย และนิสิตบัณฑิตจาก University of Tsukuba, 

Osaka Prefecture University, Utah State University และ University of Putra Malaysia รวม 200 คน รวมเสนอผลงานจํานวน 87 เรื่อง

12 Ag-Bio Vol.4 No.1-4 January - December 2012 - ศูนย์เทคโนโลยี ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?