gure inguruneaEnrike Etxebarriak eta bere artal<strong>de</strong>ak larre-aldaketa egin dute“San Joanek jagon ditzalaArrabako landan!”Testua eta argazkiak: Jon UrutxurtuUrtero, udaberrian natura negukoletargiatik iratzartzeaz batera, larrealdaketarenlekuko izaten da Gorbeia,abelgorri, behor, ahuntz eta batez ereardiak mendira joaten baitira. Joan <strong>de</strong>nmaiatzaren 28an, Elexartza baserritikabiaturik, Arrabako landaraino larrealdaketaegin zuten Enrike Etxebarriak etabere artal<strong>de</strong>ak, eta Zeanurira hurbilduzirenei ekintza horretan parte hartzekoaukera eskaini zien Ipizki Tal<strong>de</strong>ak.Enrike eta bere artal<strong>de</strong>a Gorbeiara bi<strong>de</strong>an.12Ana Mari arrebak ur be<strong>de</strong>inkatua bota ondoren,eta “San Joanek jagon daizala (ditzala) Arrabakolandan!” esaldiarekin artal<strong>de</strong>a artzainen patroiarenbabespean jarrita, Zeanuriko Elexartza baserritikabiatu ziren Enrike Etxebarria eta bere ardiak, Arrabakolandara (Gorbeia) joateko, lehenago aitak etaaitaitak urtero egiten zuten ibilbi<strong>de</strong> berbera eginez.Antzinako indarrarekin ez bada ere, oraindinobizirik dirau abeltzaintzak Gorbeia mendiaren inguruetakoherrietan. Lur horietan aspaldidanik abelgorri,zaldi, ahuntz eta batez ere ardi aziendak bazkatzendira. Urtaroek ekartzen dituzten eguraldi aldaketenondorioz, Gorbeial<strong>de</strong>ko abeltzainek mendiko larreakutzi behar izaten dituzte. Lehenengo elurteekin batera,artzainak eta beraien ganaduak haraneko barrutietarajaisten dira, mendia lurmendu eta belar berria ernetzenhasi arte bertan geratzeko.Udaberrian natura neguko letargiatik iratzartzeazbatera, berriro hartzen dute gorako bi<strong>de</strong>a basokoganaduek, hurrengo negura arte Gorbeiako landaemankor eta freskoetan bazkatzeko. Neolitotik datorrenohiturari jarraituz, Enrike Etxebarriak eta bereartal<strong>de</strong>ak Elexartza baserritik irten eta Arrabako landarainokoibilbi<strong>de</strong>a egin zuten maiatzaren 28an. Gorbeiatikjaitsi zenetik etxe inguruan zaindu zituen ardiakEnrikek, eta azken hilabeteetan neguan eta udaberrianartzaintzak eskatzen dituen lanak egiteari gogor ekinzion: lehenengo axurien jaiotza, hazkuntza eta salmenta,eta gero esne-batzea eta gaztagintza.Baserritik abiatu aurretik artal<strong>de</strong>a be<strong>de</strong>inkatu zuen Ana Mari Etxebarriak.
Ekainean eta uztailean gaztak egiten ditu Enrikek Gorbeian.Gorbeiako egonaldiaUdaberria hasten <strong>de</strong>nean Gorbeia mendianbelarra hazten da, eta ganaduak hartzeko prest azaltzendira larreak, janari gozoa eskainiz. Horregatik, bertaraigo da Enrike artal<strong>de</strong>arekin, hurrengo bihilabeteetan bere ardiek emango dioten esne aberatsazgoi mailako gaztak egiteko.Uztailaren amaierara arte Lekandapean duentxabola izango da bere bizilekua, eta artal<strong>de</strong>a zaintzea,esnea batzea eta gaztak egitea egunero bete beharkodituen lanak. Horrelakoa izango da egunen joan-etorria,uztailaren 31k (San Inazio eguna) ardiak antzutudirela eta artzainaren udako mendiko egonaldia amaitu<strong>de</strong>la iragarri arte.Enrike Etxebarria eta bere artal<strong>de</strong>a.Enrike Etxebarria, artzantzarilotutako bizitza1943an jaio zen Enrike Etxebarria, Zeanuriko Uribeauzuneko Elexartza baserrian, eta gaur egun bertanbizi da emaztearekin eta hiru seme-alabekin.Hamalau urte zituela, eskola utzi zuen eta aitonareneta aitaren lanbi<strong>de</strong>ari heldu zion: artzaintzari.Artal<strong>de</strong>a zaintzeaz gain, 1960tik 1992ra arte Arrabakolandan dagoen Mendi Fe<strong>de</strong>rakun<strong>de</strong>aren Aterpetxeazarduratu ziran aita-semeak.Gorbeiako txabola Arraban dauka, Lekanda haitzarenazpian hain zuzen ere, aitak eduki zuen tokiberberean. Orain <strong>de</strong>la hogeita hamarren bat urte txabolaberriztatu zuen, eta apurka-apurka gaur egungobeharrizanetara egokituz joan da Enrike. Hala, eguzkienergiaren bitartez lortutako argindarra dauka.TRASHUMANCIA A LOS PASTOS DE GORBEIAAunque no con la fuerza <strong>de</strong> antaño, en los pueblos <strong>de</strong> Gorbeial<strong>de</strong>a-estribaciones <strong>de</strong> Gorbeia-, todavía persiste laactividad gana<strong>de</strong>ra. Por estas tierras, tradicionalmente seha pastoreado ganado vacuno, equino, caprino y, sobretodo, ovino. Los cambios climáticos obligan a los pastoresa abandonar periódicamente la montaña, el lugar don<strong>de</strong>se encuentran los mejores pastos para su ganado. Así,con las primeras nevadas que en Gorbeia caen haciafinales <strong>de</strong> noviembre, los gana<strong>de</strong>ros y sus rebaños <strong>de</strong>scien<strong>de</strong>na los pastos bajos <strong>de</strong>l valle —barrutiak—, don<strong>de</strong>permanecen hasta que el manto níveo <strong>de</strong>saparece <strong>de</strong> laszonas elevadas y <strong>de</strong> nuevo comienza a crecer la hierba enlos pastizales.A partir <strong>de</strong> mediados <strong>de</strong> mayo, cuando la naturaleza <strong>de</strong>spierta<strong>de</strong>l letargo invernal, las diversas especies <strong>de</strong>ganado montesino son llevadas <strong>de</strong> nuevo a los pastos <strong>de</strong>Gorbeia, don<strong>de</strong> permanecerán hasta el invierno siguiente.Tras el letargo invernal los pastizales <strong>de</strong> altura ofrecenuna rica y nutritiva hierba y es por ello por lo que todos losaños Enrique Etxebarria conduce su rebaño a la majada<strong>de</strong> Arraba. Hasta finales <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> julio la cabaña queposee bajo la peña Lekanda, será el lugar <strong>de</strong> resi<strong>de</strong>ncia<strong>de</strong> Enrique, y el cuidado <strong>de</strong> su rebaño, el or<strong>de</strong>ño y la elaboración<strong>de</strong> quesos, las activida<strong>de</strong>s que <strong>de</strong>sarrollará diariamente.13