Y Naturiaethwr
Gaeaf 2004 - Cymdeithas Edward Llwyd
Gaeaf 2004 - Cymdeithas Edward Llwyd
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Adfer Glaswelltiroedd – Garddio<br />
Wyneb i Waered?<br />
Ieuan Roberts<br />
Ar Ffern Denmarc ym mhentref Betws Bledrws ger Llanbedr Pont Steffan,<br />
mae nifer o gadwraethwyr wedi sefydlu Ymddiriedolaeth yn dwyn yr enw<br />
Shared Earth Trust<br />
Yr hyn yw adfer glaswelltiroedd mewn<br />
gwirionedd yw ceisio trawsnewid caeau lle<br />
ceir ambell rywogaeth o laswellt<br />
amaethyddol yn unig (a rhywfaint o feillion<br />
gwyn), yn gymunedau sydd ag amrywiaeth<br />
ehangach o laswellt ac amrywiaeth<br />
cyfoethog o blanhigion blodeuol. Hefyd,<br />
mae’n werth cofio, o safbwynt trychfil neu<br />
famal bach, y gall amrywiaeth yn strwythur<br />
y planhigion fod yr un mor bwysig ag<br />
amrywiaeth o ran rhywogaethau<br />
planhigion. Felly, tra bo angen planhigion<br />
penodol ar rai rhywogaethau i fagu neu i<br />
fwydo arnynt, efallai y bydd ar eraill angen<br />
glaswellt byr a chynnes yn yr haf neu<br />
dwmpathau o laswellt garw i gysgodi yn y<br />
gaeaf.<br />
Caeau rhygwellt wedi’u rheoli’n ddwys ar fferm leol<br />
Os ydych yn gadael cae heb wneud dim<br />
iddo, cewch gymysgedd sy’n newid yn araf;<br />
glaswellt bras sy’n drech na phopeth arall<br />
ynghyd ag is-haen gedenog o hen<br />
blanhigion marw, ac yna bydd yn<br />
datblygu’n brysgdir neu’n goetir. Gallai<br />
hynny fod yn dderbyniol mewn rhai<br />
ardaloedd ond rydym yn cymryd mai’r<br />
bwriad yw creu cynefinoedd glaswelltir<br />
amrywiol hefyd.<br />
Os am gael amrywiaeth o wahanol<br />
blanhigion mewn gardd, rydym yn ceisio<br />
darparu’r pridd a’r amodau eraill fydd yn<br />
rhoi’r tyfiant llawnaf. Petaech yn cael<br />
cipolwg sydyn ar lyfr garddio neu gatalog<br />
hadau byddech yn darganfod, yn anffodus,<br />
bod angen llecyn heulog â phridd llawn<br />
maeth sy’n draenio’n rhwydd ar y mwyafrif<br />
o blanhigion.<br />
Wrth gwrs, mae yna eithriadau, ond<br />
mae’r rhan fwyaf o arddwyr yn ei chael<br />
hi’n anodd rhoi’r gorau o bopeth i’r<br />
planhigion y maent wedi’u dewis, a hyd yn<br />
oed os ydynt yn llwyddo, mae’n rhaid<br />
iddyn nhw wedyn fynd ati i docio’r rhai<br />
cryfaf fel na fyddant yn tyfu dros bob dim<br />
arall yn yr ardd. Yn baradocsaidd, rydym<br />
hefyd yn mynd ati i wrteithio lawnt ac<br />
yna’n ei thorri’n fyr i’w chadw’n gwbl<br />
unffurf a chael gwared ar blanhigion nad<br />
ydym eu heisiau, megis dail tafol.<br />
Mae hyn yn debyg i ffermio dwys lle mai<br />
glaswellt yw’r cnwd. Bydd y ffermwr yn<br />
lladd cynifer o rywogaethau ag sy’n bosibl<br />
trwy aredig ac yna’n hau mathau o laswellt<br />
sy’n gallu gwneud y defnydd gorau o<br />
lefelau maeth (gwrtaith) uchel. Bydd y<br />
rhain yn drech nag unrhyw blanhigion<br />
eraill gan eu bod yn tyfu’n gyflym a’r rhain<br />
fydd y cyntaf i dyfu’n ôl ar ôl cael eu torri.<br />
Felly, sut mae mynd ati? Mae ein<br />
profiad o arddio’n dangos y bydd y rhan<br />
fwyaf o blanhigion (ond nid pob un) yn<br />
tyfu’n dda cyn belled â’u bod yn cael digon<br />
o dd_r a phridd ffrwythlon o strwythur da<br />
26
Change language