Y Naturiaethwr

Wyddoch chi……..?
• bod mwy na 2,000 o ffermydd yng Nghymru wedi’u derbyn bellach i’r cynllun amaethamgylcheddol
Tir Gofal.
• bod Clychau’r Gog, un o flodau enwocaf a harddaf Prydain o dan fygythiad gan
ymwelydd estron? Mae Clychau’r Gog Sbaenaidd yn boblogaidd iawn yn ein gerddi ac
yn prysur ymsefydlu yn y gwyllt, gan groes-beillio â’r blodyn cynhenid.
• bod y Cyngor Cefn Gwlad a Phrifysgol Cymru, Bangor am noddi pump o fyfyrwyr sy’n
siarad Cymraeg ac yn dilyn cwrs MA/Diploma mewn Rheolaeth Cefn Gwlad. Bydd pob
myfyriwr yn derbyn £1,000 o nawdd.
• bod cynllun llwyddiannus wedi dod â Llyffantod y Twyni (Natterjack Toads) yn ôl i
Dalacre ger Prestatyn a bod cynllun tebyg ar droed i gyflwyno Madfall y Tywod (Sand
Lizard) i ardal gyfagos.
• bod un o adar prinaf Prydain, Gwalch y Pysgod (Osprey) wedi nythu yng Ngogledd
Cymru eleni. Collwyd y cywion mewn storm o wynt, ond gobeithir am fwy o lwyddiant
y flwyddyn nesaf.
Beth yw CLÔN?
Mewn rhifyn diweddar o ‘Biologist’ (cylchgrawn yr Institute of Biology), mae erthygl
hynod o ddiddorol o dan y teitl ‘Dolly, the so-called clone’.
Defnyddiwyd y gair clôn gyntaf gan Herbert Webber yn yr Unol Daleithiau ym 1903 i
ddisgrifio planhigion sy’n atgynhyrchu’n llystyfol (vegetative reproduction).
Ym 1929, defnyddiodd H S Jennings y gair clôn am yr holl unigolion sy’n
ddisgynyddion trwy atgynhyrchiad un-rhiant o un unigolyn.
Ym 1948, defnyddiodd Kathleen Sanford yr un gair am dyfiant o feithriniad pur (pure
culture) o un gell.
Mewn erthygl ddiweddar yn Nature diffiniwyd clonio fel ‘gwneud digon o gopïau o
ddarn arbennig o DNA i’w alluogi i greu dilyniant’ (to allow it to be sequenced).
Beth am Dolly?
Yn yr achos hwn, cymerwyd cnewyllyn o gell un ddafad a’i osod mewn wygell dafad
arall i gymryd lle’r cnewyllyn hwnnw. Ai clonio yw hyn?
Sylwer bod hyn ac atgynhyrchiad llystyfol (vegetative reproduction) mewn planhigion yn
rhoi bod i unigolion sydd â genotyp y cnewyllyn yn union yr un fath, - fel sy’n digwydd
hefyd mewn efeilliaid unwedd (identical twins), OND y mae gwahaniaeth. Mae gan yr
anifeiliaid hefyd ennynau o’r MITOCONDRIA yn yr wy, ac mae hyn, yn ogystal ag
effaith datblygiad pellach yr embryo a’r ffoetws yn golygu bod gan bob unigolyn ei
hunaniaeth arbennig.
Peth peryglus yw defnyddio’r gair clôn am nifer o wahanol brosesau!
G.W.
27