haut

dialecte
Owerelsasser
" Kennsch dü dàs Landla lìnks
vom Rhi, un südlisch vom
Làndgràwa,wo d Rawa gann
dr beschta Wi, vor eb ar…
Wi(n) düat wara ? " So sìnn
d Elsasser : sìe dian garn
anànder fuxa. Fer d Milhüser
ìsch a Stroβburger a Päckser,
un da behàuiptet meh
ìm Norda wìrd gepäckst. Ma
ìsch hàlt ìmmer dr Päckser
vo ebberem.
Yves Bisch
Owa oder unta ?
Wenn ma a Kàrta vom Elsàss àn drWànd
betràchtet, ìsch’s Owerelsàss unta, àwer
ìn Wìrkligkeit lìgt’s heecher àss ’s Unter­
elsàss, sunscht miasst jo dr Rhi ufeszüa
fliassa.
Wurum Unter­ un Owerelsasser ? S gli­
cha gmìschta Blüat fliasst jo ìn ìhra Odra.
Nur dr Protzantsàtz vo dara Blüatmì­
schung ìsch unterschidlig, wohnt ma ìn
Chätziga,Màsmìnschter oder Buckenum.
A Sprochragaboga
Diajeniga wo noch Elsassisch reda, kàt
ma gànz eifàch unterscheida.Wìe gsait:
ein trinkt Wi un dr ànder Win, eini bàcht
a Zwatschgawaja, un d ànderi a
Quetschekueche, einer pflànzt Hardäpfel,
dr ànder Grummbeere, unta bewundert
ma a Rajeböje,oba a Ragaboga.Doch
dàs àlles düat sìch hìtzetàgs o mìscha.
D Zit ìsch uma wo ma bim zweita Wort
hàt känna feschtstella üs wàs fer ma Dorf,
oder Stàdtviartel ebber stàmmt.Nàtirlig
wenn ma " Chuchichaischterli" hehrt,
dankt ma gli àn a Südelsasser vom groba
Strìch.
Waltberiahmt
Ja da Süda,wo ìn gwìssa Kreisa dert unta,
vo oba àba àglüagt wìrd, hàt sina Eigaschàfta,
wo a jeder Owerelsasser stolz
druf kàt sìì. Säig’s d Petite Camargue
Alsacienne, d Wistroβ durch s Rablànd,
d Kàrpfastroβ dur dr Sundgàui, usw…
ohna d Thema Museum, Wohlschtànd,
un Schwyzergald àschnida.
S Owerelsàss,dàs kleina Stìckla Arda,hàt
o viel wartvolli Pärsenlikeita dr Walt
gschankt : a Pàpscht, dr Leo IX vo Egsa,
dräi Nobelpristräger :dr Dokter Schweitzer,
Nobelpris fer Frìda ànna 1952, dr
Alfred Werner, gebìrtiger Milhüser, fer
Chemie (1913), un dr Alfred Kastler, vo
Gawiller, fer Physik, (1966). Viel àndra
grossa Nama kämma eim ìn Sìnn :
dr Colmerer Auguste Bartholdi, Hersteller
vo dr Fräiheitsstàtüta ìm New­Yorker
Hàfa,dr Maurice Koechlin,Verfàsser vom
Eiffelturm, dr Nathan Katz, dr Sundgàuidìchter,
dr Henri Lambert, gnennt "dr elsassisch
Leibnitz",dr Moler Jean­Jacques
Henner vo Barnwiller…
Teilung
Dr Làndgràwa hàt scho d keltischa Stamm
Triboker vo da Sequàner teilt,später ànna
739 sìnn zwei Gràfschàfta, Nordgàui un
Sundgàui entschtànda, un wahrend dr
franzeescha Revolution sìnn dr Bas­Rhin
un dr Haut­Rhin grìnda un so taift wora.
Doch d Iwohner vo Pfìrt bis Weiseburi
fühla sìch àls Elsasser,Franzosa,Europär,
àls Menscha. Ower un unter ?
Haut­Rhin magazine N°29 ­ Décembre 2009
Buckenum :
Sarre­Union
s Chuchichaischterli :
le buffet de cuisine
made in Sundgau
dr groba Strìch :
la frange
(linguistique) rude
vo oba àba àlüaga :
toiser avec un brin
de mépris
a Gràfschàft :
un comté
haut­rhin
45