MALLABIKO

3. Izenaren morfologia
- e, a bokalak daudenean, -a da emaitzarik arruntena: etxá ‘etxera’,
plasá ’plazara’, elixá ‘elizara’…Hala ere, sínera ‘zinemara’.
- o bokala dagoenean, -a nahiz -ra entzun daiteke: kánpa / kánpora
‘kanpora’, solá / solora ‘sorora’…
Mugagabean -(e)tá ‘-(e)tara’ atzizkia hartzen du: uretá ‘uretara’, ogittá
‘ogitara’, afaittá ‘afaritara’, báskaitta ‘bazkaritara’, oillogorretá ‘oilagorretara’,
esnetá ‘esnetara’, pikutá ‘pikutara’…
Kontsonantez amaituriko leku izenek -a soila hartzen dute: Eiberrá
‘Eibarra’, Sarautzá ‘Zarautza’, Parisá ‘Parisa’…
Bizidunek -a(n)(ga)na atzizkia hartzen dute: ama(n)gana ‘amarengana’,
medikuana ‘medikuarengana’, andria(n)gana ‘andrearengana’…
Adlatiboa aditz bihur daiteke: etxatu ‘etxeratu’, lotatu ‘lotaratu’, aurreratu
‘aurreratu’, atzeratu ‘atzeratu’…
Adlatiboaren bidez, denbora adierazten da:
(gaurtik) aurr(er)a ‘gaurtik aurrera’, (sortzíretatik) amarreta ‘zortzietatik
hamarretara’, (goxetik) gabera ‘goizetik gauera’, (egunetik)
egun(er)a ‘egunetik egunera’…
‘Nora’ galdetzailetik norako aditzlaguna sortzen da. Batzuetan
nongo/norako bereizketa egiteko joera dago eta orduan -ra- eransten
da:
Etxako bidie ‘Etxerako bidea’
Téillatureko egurre ‘Teilaturako egurra’
Bereizketa egin beharrik sumatzen ez denean ohitura zaharragoari
jarraitzen zaio, alegia, -ra- erantsi gabe:
Bierreko prákak ‘Laneko prakak’
Ondarruko autobuse ‘Ondarroako autobusa’
Norabidea zuzenekoa adierazten duen atzizkia –rutz da:
Gisonak etxerutz alde dabe ‘Gizonek etxerantz alde dute’
Bisimoduek gorutz einddau ‘Bizimoduak gorantz egin du’
Etorri onutz! ‘Etorri honantz!’
Adlatibo hauek ere aditz bihur daitezke:
Onustu pixkat, lekue eitteko ‘Honuztu pixka bat lekua egiteko’
Etxeruztu ein bikau ‘Etxeruztu egin beharko dugu’
Leku-denborazko kasuen baitan (leku-genitiboan izan ezik) bada eginbeharreko
beste banaketa bat, hots, bizidunak eta bizigabeak. Orohar,
bizigabeek -(e)(t)an marka hartuko dute, eta bizidunek -(en)gan.
— 86 —