19 International Symposium on Theoretical and Applied Linguistics ...

G E N E R A L S E S S I O N
Embick, D. & Marantz, A. 2006. Architecture and blocking. Unpublished ms. Univeristy of Pennsylvania and MIT.
Harley, H. 2006. The morphology of nominalizations and the syntax of vP. To appear in Giannakidou, A. & M.
Rathert (eds.), Quantification, Definiteness, and Nominalization. Oxford: Oxford University Press.
Harley, H. 2007. The bipartite structure of verbs cross-linguistically, or Why Mary can't exhibit John her paintings.
Talk presented at the 2007 ABRALIN Congres in Belo Horizonte, Brazil, March 2007.
Harley, H. & Noyer, R. <strong>19</strong>98. Licensing in the non-lexicalist lexicon: nominalisations, vocabulary items and the
Encyclopaedia. MIT Working Papers in Linguistics 32: 1<strong>19</strong>-137
Marantz, A. <strong>19</strong>97. No escape from syntax: don’t try morphological analysis in the privacy of your own lexicon. U.
Penn Working Papers in Linguistics 4: 201-225
Marantz A. 2000. Words. Unpublished ms. MIT.
Marantz A. 2006. Phases and words. Unpublished ms. NYU.
Ανιχνεύοντας τις γλωσσικές στάσεις:
η εφαρµογή της κριτικής ανάλυσης λόγου στη γλωσσική επιστολογραφία
Ελένη Πάντου-Κίκκου
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών
ekpantou@phil.uoa.gr
Οι στάσεις απέναντι στη γλώσσα (ή γλωσσικές στάσεις) αποτελούν ένα από τα βασικότερα
αντικείµενα διερεύνησης της κοινωνικής ψυχολογίας της γλώσσας (social psychology of language). Με
τον όρο ‘γλωσσικές στάσεις’ εννοούµε τις υποκειµενικές αξιολογήσεις των οµιλητών απέναντι σε µια ή
περισσότερες γλωσσικές ποικιλίες. Συγκεκριµένα, µέσω των χρησιµοποιούµενων γλωσσικών τύπων
και της εν γένει γλωσσικής οργάνωσης ενός κειµένου (προφορικού ή γραπτού) ‘οι οµιλητές µιας
γλώσσας εκφράζουν τις προσωπικές τους απόψεις και ιδέες για τη χρησιµοποίηση, την αξία και τη
λειτουργία της µιας ή της άλλης γλώσσας’ (Τσιτσιπής, 2006). Η σηµασία της µελέτης των γλωσσικών
στάσεων συνδέεται κατά κύριο λόγο µε το γεγονός ότι µέσα από τις γλωσσικές στάσεις αναδεικνύονται
διαφορετικές οπτικές και ερµηνείες της γλωσσικής πραγµατικότητας, οι οποίες παίζουν καθοριστικό
ρόλο για τον προσδιορισµό της γλωσσικής αξίας, καθώς και για την εξέλιξη µιας η περισσοτέρων
γλωσσών.
Αντικείµενο της παρούσας ανακοίνωσης είναι η περιγραφή των στάσεων των οµιλητών απέναντι
στην ελληνική γλώσσα, όπως ‘αποτυπώνονται’ στον ελληνικό Τύπο. Συγκεκριµένα, εξετάζουµε αφενός
τη θεµατολογία, αφετέρου τους γλωσσικούς τρόπους µέσω των οποίων (ανα)παράγονται οι
γλωσσικές στάσεις των οµιλητών της ελληνικής σε επιστολές γλωσσικού περιεχοµένου (γλωσσική
επιστολογραφία), οι οποίες δηµοσιεύονται σε 3 εφηµερίδες ευρείας κυκλοφορίας (Νέα, Καθηµερινή,
Ελευθεροτυπία) σε δυο διαφορετικές χρονικές περιόδους (Οκτώβριος 2004-Οκτώβριος 2005 &
Οκτώβριος 2007-Οκτώβριος 2008). Το θεωρητικό πλαίσιο βάσει του οποίου εξετάζονται οι γλωσσικές
στάσεις πηγάζει από το θεωρητικό, κοινωνιογλωσσολογικό µοντέλο έρευνας ‘Κριτική Ανάλυση Λόγου’
(ΚΑΛ), βάσει του οποίου η γλώσσα αντιµετωπίζεται ως σηµαντικός παράγοντας διαµόρφωσης της
κοινωνικής πραγµατικότητας (‘η γλώσσα ως κοινωνική πρακτική’) και παύει πλέον να θεωρείται στην
παραδοσιακή της µορφή, ως απλή αντανάκλαση των κοινωνικών δοµών (‘η γλώσσα ως
αντικατοπτρισµός της κοινωνίας’).
Υιοθετώντας τη συγκεκριµένη κοινωνιογλωσσική προσέγγιση στην εξέταση του σώµατος
δεδοµένων µας, παράλληλα µε τη θεµατική ανάλυση των γλωσσικών στάσεων, θα επιχειρήσουµε να
δείξουµε τους σηµαντικότερους γλωσσικούς µηχανισµούς (ρητορικά µέσα) µέσω των οποίων ο
εκάστοτε επιστολογράφος δοµεί µε τέτοιο τρόπο το κείµενό του, προκειµένου να ισχυροποιήσει την
άποψή του και να επηρεάσει τους αναγνώστες για την ορθότητα της γλωσσικής του θέσης.
Μέσω της ανάλυσης των γλωσσικών επιστολών επιδιώκεται να αναδειχθούν µεµονωµένες ή
επαναλαµβανόµενες στάσεις για ποικίλα γλωσσικά ζητήµατα, να ‘αποκαλυφθούν’ εδραιωµένες
γλωσσικές προκαταλήψεις, να περιγραφούν γλωσσικοί µηχανισµοί προώθησης των γλωσσικών
στάσεων και εν τέλει να επιβεβαιωθεί ή όχι ο ισχυρισµός του Kress ότι ‘κάθε κείµενο καθηµερινό,
αθώο και ‘αβλαβές’ είναι τόσο ιδεολογικά διαποτισµένο όσο και ένα κείµενο που ενδύεται την
ιδεολογική του τοποθέτηση φανερά’ (<strong>19</strong>93:174).
<strong>19</strong> th ISTAL 41