GIÁO TRÌNH THỰC HÀNH HÓA HỮU CƠ TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH (2016)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH 

KHOA CÔNG NGHỆ HOÁ HỌC 

GIÁO TRÌNH THỰC HÀNH 

HÓA HỮU CƠ 

Thành phố Hồ Chí Minh, 26.08. 2016

MỤC LỤC 

MỤC LỤC ........................................................................................................................................ 1 

BÀI 1: KỸ THUẬT CƠ BẢN TRONG PTN HÓA HỮU CƠ VÀ CÁC PHUƠNG PHÁP 

QUANG PHỔ XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC HỢP CHẤT HỮU CƠ .................................................... 3 

BÀI 2: CÁC PHẢN ỨNG ĐIỀU CHẾ LƯỢNG NHỎ VÀ PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH 

HYDROCARBON, ALCOL, PHENOL, ALDEHYDE VÀ ACID ................................................ 89 

BÀI 3: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH AMIN, GLUCID, ACID AMIN VÀ PROTID ....................... 108 

BÀI 4: PHẢN ỨNG ESTE HÓA .................................................................................................. 120 

BÀI 5: ĐIỀU CHẾ AXÍT SULFANILIC ..................................................................................... 145 

BÀI 6: ĐIỀU CHẾ PHẨM MÀU METYL DA CAM .................................................................. 155 

VÀ -NAPTOL DA CAM ............................................................................................................ 155 

BÀI 7: ĐIỀU CHẾ BENZALAXETON ....................................................................................... 175 

BÀI 8 : ĐIỀU CHẾ 2- NAPHTYL AXETAT .............................................................................. 185 

BÀI 9: ĐIỀU CHẾ 2 – NAPHTYL METYL ETE ........................................................................ 194 

BÀI 10: TRÍCH LY TINH DẦU .................................................................................................. 203 

BÀI 11 : ĐIỀU CHẾ ACETALNILIT .......................................................................................... 220 

BÀI 12 : ĐIỀU CHẾ AXÍT BENZOIC........................................................................................ 228 

BÁO CÁO KẾT QUẢ .................................................................................................................. 241 

THỰC HÀNH ............................................................................................................................... 241 

BÀI 1: KỸ THUẬT CƠ BẢN TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM HÓA HỮU CƠ ...................... 242 

BÀI 2: HYĐROCACBON VÀ DẪN XUẤT HALOGEN ............................................................ 263 

BÀI 3: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH RƯỢU, PHENOL .................................................................. 271 

BÀI 4: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH ALĐEHYT, XETON VÀ AXÍT CACBOXYLIC ............... 281 

BÀI 5: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH AMIN, AMINO AXÍT, PROTEIN ....................................... 294 

BÀI 6: TỔNG HỢP ESTE METYL SALICILAT , AXETYL SALICIAT VÀ N- BUTYL 

AXETAT ...................................................................................................................................... 302 

BÀI 7: TỔNG HỢP AXÍT SULFANILIT ................................................................................... 328 

BÀI 8: TỔNG HỢP PHẨM MÀU METYL ORANGE VÀ -NAPHTOL DA CAM ................ 335 

BÀI 9: TỔNG HỢP BENZALAXETON ...................................................................................... 356 

BÀI 10: TỔNG HỢP 2- NAPHTYL AXETAT ............................................................................ 363 

BÀI 11: TỔNG HỢP 2- NAPHTYL METYL ETE ...................................................................... 370 

BÀI 12: LY TRÍCH TINH DẦU .................................................................................................. 379 

BÀI 13: TỔNG HỢP ACETALNILID ......................................................................................... 383 

BÀI 14: TỔNG HỢP AXÍT BENZOIC ....................................................................................... 389 

PHỤ LỤC ..................................................................................................................................... 397 

1

2

BÀI 1: KỸ THUẬT CƠ BẢN TRONG PTN HÓA HỮU CƠ VÀ 

CÁC PHUƠNG PHÁP QUANG PHỔ XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC 

HỢP CHẤT HỮU CƠ 

Font: 12, arial, 

Chemdraw: Theo hình bên dưới 

1.1. Mục đích thí nghiệm 

Sau học xong bài học này người học có các kỹ năng cơ bản trong 

phòng thí nghiệm hóa hữu cơ về các vấn đề an toàn, phòng chống cháy nổ, sơ 

cấp cứu khi bị tai nạn liên quan đến hóa chất, các kỹ năng trong tổng hợp hữu 

cơ để tổng hợp và làm sạch chất và cách viết báo cáo về thí nghiệm tổng hợp 

hữu cơ và các thí nghiệm đơn giản. 

1.2. Cơ sở lý thuyết 

1.2.1. Nội qui và qui tắc làm việc trong phòng thí nghiệm hóa học hữu cơ 

1.2.1.1. Nội quy 

Trước khi làm thí nghiệm, phải đọc kĩ tài liệu, chuẩn bị đề cương cần 

thiết để hiểu rõ các chi tiết của thí nghiệm, để lường trước sự cố có thể xảy ra 

trong khi làm thí nghiệm, phải kiểm tra dụng cụ trước khi làm thí nghiệm. 

- Khi làm thí nghiệm phải giữ trật tự,cẩn thận, phải tuân thủ theo nội 

quy, quy tắc làm việc, quy tắc an toàn trong phòng thí nghiệm. Chổ làm việc 

phải gọn gàng, sạch sẽ và ngăn nắp. Phải thận trọng khi làm việc với chất dễ 

cháy, dễ nổ, dễ bỏng. Phải mặc áo bảo hộ khi làm thí nghiệm. 

- Không được ăn uống, hút thuốc và tiếp khách trong phòng thí nghiệm. 

- Không được vứt rác, đổ hóa chất bừa bãi mà phải đổ dúng nơi quy 

định. Không được hướng miệng ống nghiệm đang đun về phía có người. 

3

- Khi làm xong thí nghiệm phải kiểm tra điện, nước, vệ sinh chổ làm 

việc và báo cáo kết quả. Nếu không có kết quả thì phải làm lại thí nghiệm. Dọn 

dẹp, rửa dụng cụ trả phòng thí nghiệm, nộp tường trình cho giáo viên rồi mới 

được ra về. 

- Mỗi sinh viên làm thí nghiệm phải biết chổ để bình cứu hỏa CO 2 , cát, 

tủ cứu thương và biết cách sử dụng chúng. 

1.2.1.2. Chuẩn bị thí nghiệm, làm đề cương và tường trình thí nghiệm 

Trước khi làm thí nghiệm, sinh viên phải chuẩn bị trước đề cương thí 

nghiệm, đọc các vấn đề lý thuyết có liên quan đến thí nghiệm như : tìm hiểu 

tính chất của chất ban đầu, sản phẩm để hiểu rõ cách làm việc, chuẩn bị 

tường trình theo mẫu quy định, rồi bổ sung thêm các quan sát thực tế, những 

kỹ năng cơ bản. 

1.2.1.3 Cách sơ cứu cấp cứu 

Khi làm thí nghiệm, có thể bị thương hoặc bị bỏng. Tùy theo từng vết 

thương mà sinh viên cần phải biết một số sơ cứu ban đầu, nhưng rất quan 

trọng. 

1.2.3.3.1. Bỏng 

- Khi bị bỏng do axit đặc H 2 SO 4 , HCl..., brôm, phenol phải rửa nước 

nhiều lần cho sạch, sau đó bằng dung dịch NaHCO 3 2%, rửa lại bằng nước rồi 

bôi thuốc sát trùng như cồn, thuốc đỏ, vazơlin. 

- Khi bị bỏng do xút, natri kim loại cần phải rửa nhiều lần bằng nước, 

sau đó bằng axit axetic 1% rồi bằng nước và bôi thuốc sát trùng. 

- Khi bị bỏng do lửa hoặc điện gây ra cần bôi thuốc mỡ vazơlin hoặc 

dung dịch axit picric 1%. 

1.2.3.3.2. Ngộ độc 

Khi bị ngộ độc do clo hoặc brom thì cho ngửi amoniac loãng hay dung 

dịch axit loãng, hô hấp nhân tạo, đưa ra chổ thoáng ; nếu nặng phải đưa đi 

cấp cứu ngay. 

1.2.3.3.3. Chấn thương 

Chảy máu do thủy tinh gây ra phải gắp lấy hết mảnh thủy tinh ra, rửa 

sạch máu, cầm máu bằng dung dịch FeCl 3 0,5%, bôi thuốc sát trùng rồi băng 

bó vết thương bằng bông băng. 

1.2.3.3.4. Khi quần áo bị cháy 

- Không chạy mà phải dội nước vào chổ cháy hoặc nằm lăn ra sàn nhà, 

áp chổ cháy vào sàn nhà hoặc phủ chăn vào chổ cháy. Nếu cháy áo choàng 

cần phải cởi ngay áo choàng. 

- Nếu cháy chất lỏng cần phải tắt hết bếp điện, đèn ga, dùng cát hay 

bình CO 2 mà dập tắt. Nếu có cháy lớn thì gọi điện cho ban phòng cháy chữa 

cháy ngay. Trong mọi trường hợp nếu bị nặng, cần phải đưa nạn nhân đi bệnh 

viện cấp cứu ngay. 

1.2.1.4. Quy tắc làm việc với chất độc, chất dễ cháy, dễ nổ 

4

Phần lớn các chất hữu cơ đều là chất độc. Vì vậy khi làm việc với chúng 

cần phải biết rõ tính chất của chúng như tính độc, tính dễ cháy, dễ nổ. 

1.2.1.4.1. Các chất độc 

Khi làm việc với các chất độc như KCN, NaCN, axit xianhidric (HCN), 

dimetylsunfat (CH 3 O) 2 SO 2 , COCl 2 , SOCl 2 , amin, clo, brom, các clorua axit của 

các axit đơn giản…hay khi tiến hành phản ứng có tách khí độc cần phải làm 

thí nghiệm trong tủ hốt, phải đeo mặt nạ phòng độc, găng tay, đeo kính bảo 

hiểm và phải làm thí nghiệm có sự giám sát , hướng dẫn của giáo viên. 

1.2.1.4.2. Các chất dễ cháy, dễ bắt lửa 

- Không được đun trên ngọn lửa đèn trần, trên lưới hoặc gần ngọn lửa 

các chất dễ cháy sau đây: ete, ete dầu hỏa, xăng, các hidrocacbon như n- 

hexan, benzen, toluen…disunfua cacbon, axeton và các chất dễ cháy khác. 

Khi tiến hành thí nghiệm với các chất dễ cháy, dễ bay hơi cần phải tắt hết lửa, 

hoặc các nguồn nhiệt có thể phát sinh lửa. Các chất này cần phải bảo quản 

nghiêm ngặt. Ví dụ ete etylic được giữ trong bình nút chặt có ống mao quản 

hay ống chứa CaCl 2 . 

Khi làm việc với các chất dễ cháy, dễ nổ bao giờ cũng phải dùng bếp 

điện bọc, bếp cách cát, bếp cách thủy. 

Trước khi cất lại dung môi như ete etylic, tetrahidrofuran, đioxan phải 

loại bỏ hết peoxit, phải cất cách thủy các chất này. 

Khi kết tinh lại có sử dụng các dung môi dễ cháy cần phải có sinh hàn 

ngược. Không được đổ dung môi dễ cháy, dễ bắt lửa vào máng nước hoặc 

cống rãnh. 

1.2.1.4.3. Các chất dễ nổ 

Khi làm việc với chất dễ nổ như Na, K, kiềm đặc, axit đặc các chất nổ 

hữu cơ, cất ở áp suất thấp, tiến hành thí nghiệm ở áp suất cao…cần phải đeo 

kính bảo hộ để bảo vệ mắt và phải sử dụng các dụng cụ thủy tinh hữu cơ 

chuyên dụng . Thông thường các chất dễ nổ trong phòng thí nghiệm là natri 

kim loại, kali kim loại, axit sunfuric đặc, oleum. Một số quy tắc làm việc với các 

chất dễ nổ: 

- Chỉ làm việc với Na, K, khi đã đeo kính bảo vệ mắt. 

- Không được để chúng tiếp xúc với nước sẽ gây ra cháy nổ. Chúng 

phải được bảo quản trong bình có nút bấc, không đậy chúng bằng nút nhám. 

- Không được dùng tay để lấy Na, K mà phải dùng cặp gắp để lên giấy 

lọc, thấm khô dầu bằng giấy lọc, rồi mới cắt. Khi làm việc với nó phải cách xa 

người và nước. 

- Không được dùng Na, K để sấy khô các ankylhalogenua béo. 

- Không được tiến hành các thí nghiệm có Na, K kim loại trên bếp cách 

thủy đang sôi. 

- Sau khi làm thí nghiệm, các mẫu Na, K dư không được vứt bừa bãi, 

hay đổ vào máng nước mà phải hủy chúng bằng một lượng dư rượu etylic 

trước khi rửa dụng cụ bằng nước. 

5

- Khi làm việc với axit sunfuric đặc, oleum….phải rót cẩn thận qua phểu 

và làm việc trong tủ hốt. 

- Khi cần pha loãng axit sunfuric đặc cần phải dùng các bình chịu nhiệt, 

vừa rót từng phần nhỏ axit vào nước, vừa rót vừa khuấy. 

- Khi cất chân không phải có sự giám sát của giáo viên hướng dẫn. 

1.2.2. Một số kỹ năng đơn giản trong phòng thí nghiệm 

1.2.2.1. Rửa và làm khô dụng cụ 

Dụng cụ trước khi làm thí nghiệm phải sạch và khô. Vì vậy sau khi làm 

thí nghiệm xong phải rửa sạch ngay dụng cụ. Có thể rửa sạch dụng cụ bằng 

phương pháp cơ học, vật lý, hóa học tùy thuộc vào chất bẩn ở trong dụng cụ. 

Thông thường đơn giản là dùng chổi lông để rửa ống nghiệm, bình cầu, 

cọ rửa bằng nước ở nhiệt độ thường hoặc đun sôi. Nếu chất bẩn là mỡ thì 

rửa bằng xà phòng, Na 3 PO 4 , các chất tẩy rửa khác. Cần dùng chổi lông cọ rửa 

nhẹ nhàng, đưa lên xoắn xuống ; không dùng cát để cọ rửa dụng cụ. 

Nếu chất bẩn là các hợp chất hữu cơ khó tan trong nước hoặc xà 

phòng thì dùng dung môi hữu cơ (như ete, axeton, rượu…). Chú ý dung môi 

rửa xong phải gom lại, không đổ bừa bãi vào máng nước. 

Chất bẩn khó rửa có thể dùng hỗn hợp rửa axit axetic và axit sunfuric 

5% ; hoặc kiềm đặc, hỗn hợp rửa KMnO 4 5%, axit cromic (hay gọi hỗn hợp rửa 

sunfocromic- K 2 Cr 2 O 7 5% trong H 2 SO 4 đặc) ; HCl-H 2 O 2 . 

Nếu nhiệt độ thường không rửa được thì phải đun nóng ở nhiệt độ 40- 

50 0 C , 60 0 C hoặc ở nhiệt độ sôi. 

Sau khi rửa bằng hỗn hợp rửa, cần tráng lại nhiều lần bằng nước, cuối 

cùng bằng nước cất, làm khô dụng cụ trong tủ sấy hoặc làm khô bằng dung 

môi dễ bay hơi như ete, axeton. 

1.2.2.2. Đun nóng 

Các thiết bị để đun nóng trong phòng thí nghiệm thường dùng là đèn 

cồn, đèn dầu, hơi nước nóng, bếp điện, bếp cách cát, bếp cách dầu, máy điều 

nhiệt…Tùy thuộc vào việc đun nóng và chất được đun nóng mà sử dụng các 

cách khác nhau. 

Khi muốn giữ nhiệt độ phản ứng không đổi thường phải dùng các bếp 

cách chất lỏng như: 

- Ở nhiệt độ thấp hơn 100 0 C thì dùng bếp cách thủy. 

- Ở nhiệt độ cao hơn, dùng bếp cách cát hay cách dầu. 

- Ở nhiệt độ 200 0 C dùng bếp cách parafin hay glixerin. 

- Ở nhiệt độ 220 0 C dùng bếp cách dầu. 

- Ở nhiệt độ 250 300 0 C dùng bếp cách H 2 SO 4 đặc. Trường hợp này 

dùng để xác định nhiệt độ nóng chảy của chất. 

- Ở nhiệt độ 320 325 0 C dùng hỗn hợp chất rắn K 2 SO 4 và H 2 SO 4 đặc 

với tỉ lệ 2 :3. 

6

- Ở nhiệt độ 400 500 0 C dùng bếp hỗn hợp muối khan NaNO 3 và KNO 3 

với tỉ lệ 48,7% : 51,3%. 

Nếu phải sử dụng bếp ở nhiệt độ đến 600 0 C thì dùng bếp hợp kim Vut ( 

là hỗn hợp nóng chảy của 50% Bi, 25% Pb, 12,5% Sn và 12,5% Cd). 

Ngoài ra còn có thể sử dụng các bếp điều nhiệt (các thermostat)… 

1.2.2.3. Làm lạnh 

Mục đích của làm lạnh là để giải nhiệt, hoặc giữ nhiệt độ phản ứng ở 

nhiệt độ không đổi. 

Phương pháp làm lạnh đơn giản, rẻ tiền là dùng nước làm lạnh ở nhiệt 

độ 5 30 0 C. Cách làm đơn giản là nhúng bình phản ứng vào chậu nước lạnh 

hoặc cho nước lạnh chảy tưới ngoài thành bình nếu hỗn hợp phản ứng không 

nóng quá. Thông thường phải làm lạnh từ từ bằng cách pha dần nước lạnh 

hoặc từng mẫu nước đá vào, vừa làm vừa khuấy đều hỗn hợp phản ứng. 

Trong trường hợp làm lạnh sâu hơn cần dùng hỗn hợp nước đá với 

muối vô cơ như: NaCl 33% (so với nước đá) có thể làm lạnh đến -21,5 0 C ; 

hoặc muối KCl 30% (so với nước đá) có thể làm lạnh đến -11 0 C hoặc một số 

muối vô cơ khác như NH 4 Cl, NH 4 NO 3 ... 

Nếu cần phải làm lạnh ở nhiệt độ thấp hơn nữa có thể dùng hỗn hợp 

nước đá khô (CO 2 rắn) với rượu etilic có thể làm lạnh đến -75 0 C, với axeton 

có thể làm lạnh đến -86 0 C …Ngoài ra có thể dùng nitơ lỏng để làm lạnh. 

1.2.2.4. Đo và điều hòa nhiệt độ 

Nhiệt độ của phản ứng được đo bằng nhiệt kế. Nhiệt kế dãn nở dựa 

trên sự thay đổi thể tích của chất lỏng với sự thay đổi nhiệt độ. Các chất lỏng 

thường dùng là thủy ngân, rượu etilic , ngoài ra có thể dùng toluen, 

pentan…Nếu dùng rượu etilic , toluen…thường phải pha thêm chất màu xanh 

hay đỏ. Các nhiệt kế thường dùng có thang 0 100 0 C, 150 0 C, 200 0 C, 250 0 C, 

300 0 C…để đo nhiệt độ phản ứng bình thường. 

Nếu cần đo sự thay đổi phản ứng trong giới hạn nhỏ ( khoảng 2 5 0 C) 

thường phải dùng nhiệt kế Beckman với thang chia chính xác 0,002 0 C. 

Khi đo nhiệt độ chất lỏng, cần nhúng nhiệt kế vào chất lỏng, sao cho 

bầu thủy ngân ngập trong chất lỏng mà không chạm vào thành bình phản 

ứng, giữ yên nhiệt kế trong chất lỏng cho đến khi không thay đổi chiều cao của 

cột thủy ngân. Sau khi đọc xong , để cho nhiệt kế nguội dần, lau sạch nhiệt kế 

rồi mới cất vào hộp. Có nhiều loại nhiệt kế và các loại nhiệt kế cổ nhám khác 

nhau. 

1.2.2.5. Khuấy, trộn, lắc 

Khuấy, trộn hóa chất để làm cho hỗn hợp đồng nhất làm tăng khả năng 

phản ứng của chất, tăng diện tiếp xúc của các chất . Đối với chất rắn, người ta 

thường nghiền nhỏ rồi trộn với nhau. Đối với chất lỏng người ta thường dùng 

phương pháp khuấy đảo hoặc lắc. 

- Nếu phản ứng cần đun nóng có thể dùng con từ để khuấy từ (dùng 

bếp khuấy từ). 

7

- Nếu phản ứng không cần đun nóng hay làm lạnh hoặc không cần 

thêm chất hoặc không cần tách chất ra khỏi hỗn hợp trong quá trình phản ứng 

thì người ta thường hay lắc. Đơn giản nhất là lắc bằng tay, lắc đều . Nếu lắc 

trên giá thí nghiệm thì đặt bộ dụng cụ lên giá , lắc qua lắc lại tạo thành lắc 

xoáy tròn chất. 

- Khi tiến hành phản ứng với hệ dị thể, đồng thể với thời gian lâu, để 

tăng sự tiếp xúc giữa các pha, tăng sự khuyếch tán, điều hòa nhiệt độ phản 

ứng, người ta thường dùng phương pháp khuấy với sự giúp đở của máy 

khuấy từ hoặc máy khuấy cơ học. 

Máy khuấy có thể điều chỉnh tốc độ tùy thuộc vào yêu cầu của thí 

nghiêm. Trong trường hợp đơn giản có thể khuấy bằng đũa thủy tinh đã bọc 

đầu bằng cao su hay nhựa teflon. 

Khi khuấy bằng máy khuấy thì phải lắp đũa khuấy cân đối, ở vị trí thẳng 

đứng. Nối với môtơ bằng ống nối cao su hoặc các cổ nối có bôi trơn bằng 

glixerin. 

1.2.2.6. Làm khô và chất làm khô 

Làm khô là quá trình loại trừ các chất phụ ra khỏi chất nghiên cứu. Các 

chất phụ thông thường là nước hay các dung môi hữu cơ. 

Các chất làm khô có thể ở dạng rắn, lỏng, khí. Muốn làm khô một chất 

nào đó phải chọn chất làm khô. Chất làm khô phải đảm bảo không tương tác 

hóa học với chất định làm khô, không có khả năng tự xúc tác các quá trình oxi 

hóa, trùng hợp hay ngưng tụ. Chất làm khô phải có tác dụng nhanh, hiệu 

dụng, dễ kiếm và không hòa tan chất định làm khô 

1.2.2.6.1. Làm khô chất rắn 

Là quá trình làm khô dựa vào sự bay hơi nước hay dung môi ở nhiệt độ 

thường hay đun nóng hoặc trong chân không ở nhiệt độ thấp (nếu chất bị phân 

hủy ở nhiệt độ thường). Nguyên tắc của việc làm khô là dựa vào: 

- Sự tạo thành hydrat của các chất dễ háo nước như các muối vô cơ 

khan (ví dụ CuSO 4 khan tạo thành CuSO 4 .5H 2 O…) 

- Phản ứng hóa học của chất làm khô với nước (ví dụ các oxit kim loại 

CaO, oxit phi kim P 2 O 5 …hoặc kim loại) 

- Khả năng hấp thụ vật lý: khi dùng các chất làm khô như nhôm oxit, 

silicagel…là ta dựa vào hiện tượng chất làm khô liên kết với nước bằng các 

lực hấp thụ vật lý thông thường. Các chất làm khô này vừa rẻ tiền, vừa dễ tái 

sinh . Ví dụ silicagel hấp thụ nước được 2030% (tương tự như axit sunfuric 

đặc) biến thành màu xanh. Muốn sử dụng lại ta sấy khô, hơi nước bay đi còn 

lại silicagel khô có màu trắng. 

Các loại oxit nhôm có hoạt tính làm khô tốt. Có 4 loại cấu trúc A, X, Y, M 

zeolit- nhôm silicat kết tinh xốp có thể làm khô đến lúc hàm lượng nước còn lại 

từ 1 0,01% . Lượng zeolit để làm khô nước có thể dùng là 100g zeolit cho 5 g 

nước. Người ta có thể cho các chất này vào bình làm khô để hút nước trong 

các chất rắn, hoặc cho zeolit chất làm khô vào cột, để chất làm khô chảy 

xuống (nếu chất cần làm khô là chất lỏng) với vận tốc 2-3 giọt /giây. 

8

Khi làm khô ở nhiệt độ thường, người ta rãi chất rắn trên giấy lọc hoặc 

trên các đĩa petri. Nếu chất bền với nhiệt, không bay hơi ở nhiệt độ thường có 

thể làm khô trong tủ sấy. Chú ý điều chỉnh nhiệt độ của tủ sấy sao cho thấp 

hơn nhiệt độ nóng chảy của chất cần làm khô ít nhất là 15 0 C. 

Với những chất háo nước, dễ rữa ra trong không khí thường được làm 

khô trong bình làm khô hay chuông làm khô có chứa các chất làm khô mạnh 

như silicagel, CaCl 2 , CaO, NaOH, H 2 SO 4 đặc, CaSO 4 có hút chân không. Đối 

với những chất định phân tích nhất thiết phải làm khô trong chân không đến 

khối lượng không đổi. 

9

Bảng 1.1: Một số chất làm khô và khả năng làm khô của chúng 

Stt Chất làm khô Khả năng làm khô các chất 

CaCl 

1 2 khan, Na 2 SO 4 , MgSO 4 , Na, 

P 2 O 5 

2 CaCl 2 , Na 2 SO4, P 2 O 5 

3 K 2 CO 3 ,Na 2 SO 4 , MgSO 4 , CaO, CuSO 4 

4 KOH, NaOH, CaO, BaO, K 2 CO 3 

Parafin, xicloparafin, etylen, 

etylen, ete, hidrocacbon thơm 

Dẫn xuất halogen béo và thơm 

Các rượu 

Các amin 

1.2.2.6.2. Làm khô chất lỏng 

Cách làm khan đơn giản là cho chất lỏng vào erlen khô, cho chất làm 

khô vào (cần phải tính toán trước chất làm khô so với chất lỏng), rót chất lỏng 

định làm khô vào, lắc mạnh, để yên và tốt nhất là để qua đêm. Chất đã khô 

thường là dung dịch trong suốt. Rót hay gạn dung dịch đã làm khô vào dụng 

cụ khô, bỏ chất làm khô đi. 

Nếu thấy chất chưa khô (thêm chất làm khô vào bị rữa ra), lại làm khô 

lại....Ngoài ra có thể để chất làm khô vào vào máy hút khô chân không để làm 

khô tuyệt đối. Có thể làm khô bằng bức xạ hồng ngoại ở bước sóng 1.10 4 đến 

3.10 4 A 

1.2.2.6.3. Làm khô chất khí (rửa khí khô) 

Các chất khí (H 2 , O 2 , N 2 , CO, CO 2 , SO 2 , SO 3 ...) có thể làm khô bằng 

cách cho khí đi qua cột hấp thụ chứa chất làm khô đã trộn với bông thủy tinh 

hay sợi amiăng. Các chất khí có tính axit được qua bình rửa khí có đựng 

H 2 SO 4 đặc; hoặc qua bình đông lạnh đã được làm lạnh bằng CO 2 rắn với 

axeton hay bình làm lạnh bằng N 2 lỏng. 

1.2.2.7. Lọc, gạn, ép , li tâm 

Lọc là để tách chất rắn ra khỏi chất lỏng. Thường phải dùng phễu lọc có 

giấy lọc. trong thực tế người ta có thể dùng các loại phễu lọc khác nhau ( phễu 

lọc thủy tinh, phễu lọc sứ, phễu lọc nóng) 

1.2.2.7.1. Lọc dưới áp suất thường 

Trước khi lọc phải chọn giấy lọc có kích thước hợp lý so với kích thước 

của kết tủa. 

Lấy giấy lọc gấp tư rồi tách ra thành hình nón sao cho khít với phễu 

thủy tinh. Tẩm giấy lọc bằng dung môi, rót chất lỏng theo đũa khuấy thủy tinh 

cách mép giấy lọc khoảng 3-5 mm. Khi chảy hết mới đổ tiếp. 

Khi lọc một lượng chất lỏng có ít kết tủa mà không cần thu kết tủa thì 

dùng giấy lọc xếp nếp. 

Khi lọc lấy tinh thể thì dùng phễu Bucsne. 

- Khi lọc các axit , kiềm, anhidrit, các chất oxi hóa và các chất phân hủy 

giấy lọc cần phải dùng phễu lọc xốp có các kích cở lỗ khác nhau. 

10

- Khi lọc các dung dịch nóng hay dung dịch có độ nhớt cao cần phải 

dùng phễu lọc nóng hay phễu lọc điện, cần phải lọc nhanh để tránh kết tinh 

trên phễu lọc. Cách đơn giản nhất là làm nóng dung môi bằng dung môi nóng 

hoặc đun nóng dung môi. 

1.2.2.7.2. Lọc dưới áp suất thấp. 

Muốn lọc nhanh cần lọc dưới áp suất thấp trong bình lọc. Áp suất chênh 

lệch giữa bên ngoài và bên trong bình lọc càng lớn thì lọc càng nhanh. 

Dụng cụ để lọc chân không là phễu lọc sứ (Bucsne) hay phễu xốp lắp 

vào bình Bunsen làm bình hứng. Bình hứng được nối với bơm hút chân không 

qua một bình bảo hiểm. 

Khi lọc, hệ thống lọc phải kín. Phải cắt giấy lọc cho vừa khít với lòng 

phễu lọc. Tẩm giấy lọc cho ướt bằng đều bằng dung môi lọc, mở bơm hút 

chân không cho giấy lọc bị hút chặt vào phễu rồi từ từ đổ dung dịch lọc vào 

phễu sao cho chất rắn phủ kín giấy lọc. Không nên đổ quá dày hoặc trên bề 

mặt của nó có vết nứt nẻ. Nếu có nứt nẻ, dùng nút thủy tinh ép lại trên bề mặt. 

Khi lọc có thể rửa bằng dung môi. Khi lọc xong, muốn tháo máy, cần phải mở 

khóa bình bảo hiểm để áp suất trong hệ bơm cân bằng với bên ngoài mới tắt 

bơm chân không. 

Trong trường hợp lọc rồi mà đục, nghĩa là chất bẩn vẫn qua được giấy 

lọc thì người ta phải dùng máy li tâm siêu tốc để tách chất bẩn ra khỏi dung 

dịch. Khi làm việc phải cho lượng các chất vào các ống khác nhau, đậy nắp 

ống cẩn thận rồi mới cho máy chạy. Khi lấy sản phẩm phải để máy ngừng hẳn 

mới lấy các ống ra. 

1.2.2.8. Dung môi và tinh chế dung môi. 

Khi tiến hành thí nghiệm, các dung môi phải tinh khiết tức là có nhiệt độ 

sôi phải chính xác, vì vậy dung môi cần phải tinh chế lạị. Thông thường phải 

cất lại hay làm khô lại. Các dung môi thường dùng là : 

- Rượu etylic : C 2 H 5 OH sôi ở 78,33 0 C, rất háo nước, tan tốt trong nước 

và trong các dung môi hữu cơ, dễ cháy và dễ tạo thành hỗn hợp nổ với không 

khí. Rượu etylic tạo hỗn hợp đẳng phí với nước (96% rượu + 4% nước) có 

nhiệt độ sôi là 78,18 0 C. 

Khi cần cồn tuyệt đối người ta thường đun với CaO (vôi sống ) khoảng 

250 g CaO với 1 lít cồn hoặc với BaO khoảng 6 giờ trên bếp cách thủy. sau đó 

cất được rượu etylic 99,5%. Muốn có cồn tuyệt đối (99,95% trở lên), người ta 

cho 75 mL cồn 99,5% trộn với 0,5 g Mg và 0,5g I 2 vào bình cầu có lắp sinh hàn 

hồi lưu đã nối với ống CaCl 2 khan trên cùng, đun sôi cho phản ứng xảy ra 

hoàn toàn. 

Mg + 2C 2 H 5 OH (C 2 H 5 O) 2 Mg + H 2 

( C 2 H 5 O) 2 Mg + H 2 O Mg(OH) 2 + 2 C 2 H 5 OH 

Thêm khoảng 900mL cồn 99,5%, đun sôi trong 30 phút rồi chưng cất 

phân đoạn sẽ thu được cồn tuyệt đối. rượu 

Trong công nghiệp để thu cồn tuyệt đối bằng cách thêm benzen và 

chưng cất hỗn hợp đẳng phí 3 cấu tử. 

11

- Axeton: CH 3 COCH 3 sôi ở 56,2 0 C, dễ cháy, tan trong nước, kích thích 

đường hô hấp. Trong axeton thường có lẫn axetalđehyt nên người ta thường 

cho thêm KMnO 4 (5g cho 1 lít axeton) đun khoảng 2 giờ với CaCl 2 ( hay KOH, 

P 2 O 5 ) rồi cất lấy axeton. 

- Ete etylic: C 2 H 5 OC 2 H 5 sôi ở 34,6 0 C, dễ cháy, dễ nổ, thường tạo thành 

hỗn hợp đẳng phí với 1,26% nước, sôi ở 34,15 0 C, có chứa chất phụ là 

axetalđehyt, nước (2,4-4%). Để lâu trong không khí sẽ xuất hiện peoxit (nguy 

hiểm, dễ nổ), có thể phát hiện bằng cách lắc với dung dịch KI 2% đã axit hóa 

bằng HCl loãng. Nếu có peoxit, lớp ete có màu nâu sẽ hóa xanh khi thêm hồ 

tinh bột. Ete là chất gây mê, kích thích đường hô hấp. 

- Clorofom: CHCl 3 sôi ở 61 0 C, thường được bảo quản trong các lọ màu 

nâu để tránh ánh sáng oxi hóa thành photgen (COCl 2 ). Để loại photgen, người 

ta thường thêm 1% rượu etylic. Để tinh chế clorofom, người ta cho thêm axit 

sunfuric đặc (5% thể tích) đẻ loại rượu, rửa bằng nước , làm khô bằng KOH rồi 

cất lại với P 2 O 5 ở 61 0 C. Clorofom có tác dụng gây mê, độc, ảnh hưởng đến cơ 

quan nội tạng và sự trao đổi chất. 

- Benzen:C 6 H 6 sôi ở 80 0 C, dễ cháy, rất độc với hệ thần kinh, máu và 

niêm mạc, dễ tạo hốn hợp nổ với không khí. Benzen công nghiệp chứa một 

lượng thiofen. Để loại thiofen bằng cách rửa với H 2 SO 4 đặc hay với 

Hg(CH 3 COO) 2 , rửa, làm khô bằng CaCl 2 , lọc rồi cất với Na ở nhiệt độ sôi 79,5- 

80 0 C. 

- Toluen: C 6 H 5 CH 3 sôi ở 110,6 0 C có tính độc tương tự benzen và được 

tinh chế tương tự benzen. 

1.2.2.9. Phương pháp làm bay hơi dung môi 

Đây là quá trình làm tăng nồng độ của các chất hoặc tách các chất bằng 

cách loại dung môi. Phương pháp này chỉ thực hiện được khi tính bay hơi của 

dung môi khác với tính bay hơi của chất tan. 

Cách tiến hành: 

- Cách đơn giản nếu dung môi là nước thường thì làm bay hơi trong bát 

sứ, bát tráng men, trong bese hay trong bình erlen. Chú ý khi cô thì dung dịch 

trong bình chiếm 2/3 thể tích hoặc cách mép trên bình khoảng 3-5 cm. Đun 

cho bay hơi nước gần cạn. Vừa khuấy vừa đun sẽ nhanh. 

- Nếu dung môi dễ cháy, độc hay cần lấy lại dung môi thì dùng phương 

pháp cất đuổi dung môi ở áp suất thường hoặc cất đuổi dung môi ở áp suất 

giảm bằng máy cất quay. 

- Nếu không cần lấy dung môi có thể dùng erlen, cho thêm đá bọt, đun 

trên bếp cách thủy hay đun trực tiếp tùy thuộc vào dung môi. Để tăng sự bay 

hơi, người ta cho một luồng không khí hay khí nitơ lên trên bề mặt dung dịch, 

hoặc chụp trên phểu trên bằng phểu có nối bơm hút hoặc có thể vừa đun nóng 

vừa hút khí bằng bơm hút qua bình bảo hiểm. Nếu làm bay hơi lượng rất nhỏ 

dung dịch có thể dùng ống nghiệm nhánh. 

12

1.3. Các phương pháp phổ nghiệm để xác định cấu trúc 

1.3.1. Phổ hồng ngoại (Infrared spectroscopy) 

Nhiều hợp chất hữu cơ hấp thụ bức xạ trong vùng nhìn thấy được và 

UV của phổ điện từ. Khi một hợp chất hấp thu bức xạ của vùng nhìn thấy 

được và và vùng UV, điện tử bị nhảy từ orbital phân tử có mức năng lượng 

thấp đến mức năng lượng cao hơn. 

Những hợp chất hữu cơ cũng hấp thu năng lượng điện từ trong vùng 

hồng ngoại (IR). Bức xạ hồng ngoại thì không có đủ năng lượng hiệu quả để 

gây nên kích thích electron, nhưng nó là nguyên nhân làm cho những nguyên 

tử, nhóm nguyên tử trong những hợp chất hữu cơ dao động nhanh hơn của 

các liên kết cộng hóa trị liên kết với nhau. Những dao động này thì được định 

lượng và chúng xuất hiện, những hợp chất hấp thu năng lượng IR trong 

những vùng riêng biệt của phổ. Vùng phố hồng ngoại có thể chia làm 3 vùng 

trong bảng 1.2 như sau: 

Bảng 1.2: Phạm vi phổ hồng ngoại 

Phạm vi Hồng ngoại xa Hồng ngoại trung bình Hồng ngoại gần 

Độ dài sóng 50-1000 µm 2.5-50 µm 0.8-2.5 µm 

Số sóng 200-10 cm -1 4000-200 cm -1 12500-4000 cm -1 

Năng lượng 0.025-0.0012 eV 0.5 – 0.025 eV 1.55-0.5 eV 

Việc đo phổ IR điều hành trong một cách tương tự như phổ UV nhìn 

thấy( UV-Vis). Một chùm tia bức xạ IR chiếu ngang qua mẫu và so sánh hằng 

số với một chùm tia tham chiếu không có mẫu. Đường vẽ phổ là một biểu đồ 

quan hệ giữa sự hấp thu và tần số hoặc chiều dài sóng. Vị trí của một băng 

hấp thu IR (mũi) được chỉ ra trong đơn vị số sóng của nó 

Trong những liên kết cộng hóa trị dao động của chúng là những giao 

động đàn hồi nhẹ liên kết với các nguyên tử. Khi những nguyên tử rung chúng 

có thể xảy ra chỉ ở các tần số xác định nếu các liên kết đã giao động. Bởi vì 

điều này những nguyên tử liên kết cộng hóa trị có mức năng lượng giao động 

riêng biệt. Sự kích thích một phân tử từ một mức năng lượng dao động đến 

mức khác chỉ xuất hiện khi hợp chất hấp thu bức xạ IR của một mức năng 

lượng riêng biệt, có nghĩa là độ dài sóng riêng biệt hoặc tấn số (∆E=hν). 

Phân tử có thể dao động trong một loạt cách. Hai nguyên tử liên kết với 

nhau bằng một liên kết cộng hóa trị có thể dao động giãn ở đó các nguyên tử 

di chuyển ngược chiều nhau và nối nhau bằng một dao động lò xo. 

13

Hình 1.1: Minh họa một dao động dãn 

Ba nguyên tử có thể cũng có một loạt dao động dãn (stretching 

vibration) và biến dạng uốn cong (bending vibrations). 

Hình 1.2: Minh họa các dao động dãn đối xứng và không đối xứng 

Hình 1.3: Minh họa các dao động biến dạng trong và ngoài mặt phẳng 

1.3.1.1. Những hệ số xác định cường độ và mức năng lượng của hấp thu 

trong phổ IR 

Tần số của một giao động giãn và vị trí của nó trong phổ IR liên quan 

đến 2 hệ số. Khối lượng của những nguyên tử liên kết là các nguyên tử nhẹ sẽ 

dao động ở tần số cao hơn so với một nguyên tử nặng hơn và liên quan đến 

sự cứng nhắc của liên kết. Liên kết ba thì cứng hơn và dao động ở tần số cao 

hơn những liên kết đôi và liên liên kết đôi thì cứng hơn liên kết đơn (dao động 

ở tần số cao hơn). Chúng ta có thể thấy những ảnh hướng này trong bảng 1.6. 

Lưu ý rằng tần số giao động giãn của nhóm liên quan đến hyđro (nguyên tử 

nhẹ) như C-H, N-H, O-H luôn luôn xuất hiện ở tần số cao. 

1.3.1.1.1. Cường độ của hấp thu 

Cường độ mà một liên kết hấo thấp thu bức xạ thì phụ thuộc vào 

momen lưỡng cực của liên kết. Do đó trình tự về cường độ hấp thu của liên 

kết C-X là: C-O > C-Cl > C-N > C-C-OH > C-C-H. Tuơng tự như vậy: OH > 

NH> CH. 

- Trình tự của cường độ mũi hấp thu là: C=C-C=O >C=C-C=C> C=C-C- 

1.3.1.1.2. Mức năng lượng của hấp thu 

Phương trình để xác định mức năng lượng dao động của một liên kết 

là: 

, trong đó k là hằng số lực liên quan đến độ bền liên kết. 

Liên kết đôi thì mạnh hơn liên kết đơn do đó hấp thu ở mức năng lượng cao 

14

hơn, µ là tỷ số các khối lượng của các nguyên tử liên kết với nhau bằng liên 

kết hóa trị. 

Ví dụ: liên kết C-H có , liên kết C-O có . 

m 1 và m 2 là khối lượng của các nguyên tử liên quan đến liên kết. Theo ghi 

nhận liên quan đến µ, liên kết có năng lượng cao nhất sẽ là X-OH (OH,NH,CH). 

Trình tự mức hấp thu năng lượng của một số liên kết thông thường nó ngược 

lại với µ và cường độ liên kết. 

Cl 

O-H > N-H > C-H>-nitrin > C C > C=O > C=C > C-O > C-C > C-F > C- 

Bảng 1.4: Tần số dao động của một vài nhóm chức 

Nhóm Liên kết Phạm vi tần số (cm -1 ) 

Alkyl C-H 2853-2962 

Alcol O-H 3590-3650 

Amin N-H 3300-3500 

Cũng cần phải lưu ý là liên kết ba dao động ở tần số cao hơn liên kết đôi. 

Bảng 1.5: Tần số dao động của một vài nhóm chức có nối đôi và nối ba. 

Liên kết Phạm vi tần số (cm -1 ) 

C C 2100-2260 

C=C 1620-1680 

C N 2220-2260 

C=O 1630-1780 

Phổ IR của một hợp chất tương đối đơn giản có chứa nhiều mũi hấp thu. 

Điều này cho thấy rằng một phân tử không tuyên tính có n nguyên tử có 3n-6 

kiểu dao động mà liên quan đến hấp thu bức xạ IR. Điều này có nghĩa là về 

mặt lý thuyết, metan có 9 giao động mũi hấp thu và benzen có 30 dao động 

hấp thu IR. 

15

Bảng 1.6: Đặc tính hấp thu hồng ngoại của một số nhóm chức 

Nhóm Phạm vi tần số (cm -1 ) Cường độ mũi hấp thu 

1. Alkyl 

C-H giãn 2853-2962 (Trung bình- mạnh) 

Isopropyl-CH(CH 3 ) 2 1380 -1385 

và 1365-1370 

t-Butyl –C(CH 3 ) 3 1385-1395 

và 1365 

Mạnh 

Mạnh 

Trung bình 

Mạnh 

2. Alkenyl 

C-H giãn 3010-3095 Mạnh 

C=C giãn 1620-1680 Có thể thay đổi 

H 

R C CH 2 

R 

C C H 

R H 

R 

C C R 

H cis H 

R 

H 

C C R H 

(out - of plane 

C-H bending) 

985-1000 và 905-920 

880-900 

675-730 

960-975 

Mạnh 

trans 

3. Alkyl 

C (dãn) Xấp xĩ 3300 Mạnh 

C C (dãn) 2100-2260 Có thể thay đổi 

4. Hydrocacbon thơm 

4.1. 

H 

Ar 

(dãn) 3030 Có thể thay đổi 

4.2. Kiểu nhóm thế gắn 

vào vòng thơm (C-H 

biến dạng ngoài mặt 

phẳng) 

16

4.2.1. Một nhóm thế 690-710 và 730-770 Rất mạnh 

4.2.2. Vị trí octo 735-770 Rất mạnh 

4.2.3. Vị trí meta 680-725 và 750-810 Mạnh và rất mạnh 

4.2.4. Vị trí para 800-840 Rất mạnh 

5. Rượu, phenol và axít 

cacboxylic 

O 

H (dãn) 

Rượu và phenol (dung 

dịch loãng) 

Rượu và phenol (liên kết 

hyđro) 

Axít cacboxylic (liên kết 

hyđro) 

359-3650 Nhọn, có thể thay đổi 

3200-3550 Rộng và mạnh 

2500-3000 Rộng, có thế thay đổi 

6. Anđêhit, xeton, este 

và axít cacboxylic 

C O (dãn) 

1630-1780 Mạnh 

Anđêhit 1690-1740 Mạnh 

Xeton 1680-1750 Mạnh 

Este 1735-1750 Mạnh 

Axít cacboxylic 1710-1780 Mạnh 

Amit 1630-1690 Mạnh 

7. Amin N-H 3300-3500 Trung bình 

8. Nitrin ( C N ) 2200-2260 Trung bình 

Không phải tất cả các dao động của phân tử kết quả hấp thu năng 

lượng. Để cho một dao động xảy ra sự hấp thu năng lượng IR, momen 

lưỡng cực của phân tử phải thay đổi do có sự dao động xuất hiện. Do đó 

khi 4 nguyên tử H của metan dao động giãn đối xứng, metan không hấp thu 

năng lượng IR. Những dao động dãn đối xứng của liên kết đôi và liên kết ba 

17

trong etylen và etyn không có kết quả trong sự hấp thu năng lượng bức xạ IR. 

Những hấp thu dao động có thể xuất hiện ngoài vùng đo do một máy đo phổ 

IR đặc biệt và những hấp thu dao động có thể xuất hiện gần với nhau do đó 

các peak (mũi hấp thu) ở phía trên đỉnh của các mũi hấp thu. Những nguyên 

nhân mà không có mũi hấp thu là do sự dao động không làm thay đổi momen 

lưỡng cực, do đó hầu hết các phổ IR có chứa chỉ một vài mũi ít hơn công thức 

(3n-6) được dự báo. 

Dù thế nào đi chăng nữa những nguyên nhân khác mang lại thậm chí 

nhiều mũi hấp thu hơn. Họa tầng (overtone) hay dao động điều hòa 

(harmonics) của các dãi hấp thu cơ bản có thể được thấy trong phổ IR thậm 

chí những họa tầng xuất hiện làm giảm mật độ lớn. Dãi tầng đuợc gọi là những 

băng kết hợp và những băng khác nhau cung xuất hiện trong phổ IR. 

Bởi vì phổ IR có chứa quá nhiều mũi, khả năng mà hai hợp chất sẽ có 

phổ giống nhau là quá nhỏ (không đáng kể). Bởi vì một phổ IR có vùng dấu 

vân tay (fingerprint) của phân tử. Do đó mà với những hợp chất hữu cơ, nếu 2 

hai mẫu là tinh khiết đưa ra phổ IR khác nhau, chắc chắn rằng hai họp chất đó 

là khác nhau. Nếu hai hợp chất đưa ra phố IR như nhau, chúng là một hợp 

chất. 

Hình 1.4: Phổ IR của octan (ghi chú trong phổ IR mũi hấp thu từ trên xuống) 

Trong phổ IR có chứa rất nhiều thông tin về những cấu trúc của các 

hợp chất. Chúng ta sẽ thấy một số thông tin có thể thu thập từ phổ của octan 

và toluen trong hình 1.4 và 1.5. Chúng ta phải phát triển kỹ năng mà hoàn 

thành việc giải thích phổ, nhưng có thể nghiên cứu làm thế nào để ghi nhận sự 

có mặt của những mũi (peak) hấp thu trong phổ IR có được từ những dao 

động của những nhóm chức đặc trưng trong hợp chất bằng việc làm này 

chúng ta có thế sử dụng những thông tin thu thập từ phổ IR một cách hữu ích. 

18

Hình 1.5: Phổ IR của toluen 

1.3.1.1.3. Nhận danh một số mữi hấp thu IR của một số hợp chất 

Ví dụ 1: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất paraxetamol được đo 

trong đĩa KBr 

Hình 1.6: Phổ IR của paracetamol trong đĩa KBr 

Bảng 1.7: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất paraxetamol 

Ký tự Số sóng (cm -1 ) Mũi hấp thu Ghi chú 

A 3360 

Dãn N-H amit 

Băng này có thể nhận thấy 

khá dễ dàng mặt dù nó ở trên 

đỉnh của mũi dãn O-H 

B 3000-3350 Dãn OH phenol Băng rộng vì liên kết hyđro và 

nó che khuất các mũi khác 

19


trong vùng 

C 3000 

D 1840-1940 

E 1650 

F 1608 

G 1568 

H 1510 

I 810 

Dãn C-H 

Vùng họa tần của 

hydrocabon thơm 

Dãn C=O amit 

Dãn C=C vòng 

thơm 

Biến dạng N-H 

amit 


thơm 

Biến dạng =C-H 

Không rõ ràng vì nó nằm bên 

dưới hấp thu O-H 

Khá rõ trong vùng dấu vân tay 

Dãn C=O trong amit xuất hiện 

ở số sóng thấp so với những 

nhóm C=O không liên hợp 

Băng này manh hơn khi vòng 

thơm có nhóm thế phân cực 

làm gia tăng momen lưỡng 

cực liên kết C=C trong vòng 

Băng hấp thu mạnh trong 

trường hợp này nhưng nó 

không phải luôn luôn như thế 

Mũi đôi vì tương tác với nhóm 

thế trong vòng thơm 

Phù hợp với biến dạng C-H 

vòng thơm nhưng vùng dấu 

vân tay cũng phức tạp 

Ví dụ 2: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất aspirin được đo trong đĩa 

KBr 

20

Hình 1.7: Phổ IR của aspirin trong đĩa KBr 

Bảng 1.8: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất aspirin 


A 2400-3300 Dãn O-H của axít 

B 3000 Dãn C-H 

C 1757 Dãn C=O este 

Rất rộng và phức tạp vì liên 

liên kết hyđro,băng rộng phủ 

lên những băng khác trong 

vùng 

Không rõ ràng vì nó nămg 

dưới hấp thu O-H 

Vì nhóm exetyl không liên 

hợp với este mạch thẳng 

D 1690 

E 1608 

F 1460 

Dãn C=O axít liên 

hợp với vòng thơm 


thơm 


thơm 

Dãn C=O axít liên hợp với 

vòng thơm 

Băng này được lưu tâm khi 

vòng thơm mang nhóm thế 

phân cực 

21

Ví dụ 2: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất dexamethason (một 

corticosteroit) được đo trong đĩa KBr. 

Hình 1.8: Phổ IR của dexametaso (một corticosteroit) trong đĩa KBr 

Bảng 1.9: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất dexametason 


A 3140-3600 Dãn O-H rượu Băng rộng vì liên kết hyđro, 

B 2750-3122 

C 1705 

D 1655 

E 1615 

F 1600 

Dãn C-H 

Dãn xeton không 

liên hợp C=O 

Dãn xeton liên hợp 

C=O 

Dãn C=C liên hợp 

Dãn C=C liên hợp 

Vùng phức tạp vì khung 

hydrocacbon của steroit lớn 

Dãn C=O ở vị trí thứ 20, 

thường thấp hơn giãn C=O 

của este 

Xeton ở vị trí thứ 3 

Giãn do liên hợp với nhóm 

C=O. Ba nhóm thế C=C hấp 

thu cao hơn hai nhóm thế 

Giãn do liên hợp với nhóm 

C=O. Hai nhóm thế C=C hấp 

thu thấp hơn ba nhóm thế 

22

Ví dụ 3: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất phenoximetyl pennicilin 

potatsium được đo trong đĩa KBr 

Hình 1.9: Phổ IR của phenoximetyl pennicilin potatsium được đo trong đĩa KBr 

Bảng 1.10: Nhận danh các mũi hấp thu IR của hợp chất phenoximetyl 

pennicilin potatsium 


A 3360 

Dãn N-H amit 

Hai băng được chỉ ra chống 

lại sư quay của liên kết N- 

C=O 

B 2900-3100 Dãn C-H Dãn C-H vòng thơm và dây 

thẳng 

C 2400-3000 

Dãn C-H 

Dãn O-H không có khi axít 

cacboxilic ở dạng muối 

D 1765 

E 1744 

Dãn C=O vòng 

lactam 

Dãn C=O của axít 

cacboxylic 

Dãn C=O năng lượng cao tiêu 

biểu cho amit vòng 

Dạng muối do đó không có H 

điều này có ý nghĩa là dao 

động giãn có năng lượng cao 

hơn trong dạng axit. 

F 1690 Dãn C=O của amit Dãn vòng thơm, băng rộng 

khả năng che phủ lên mũi 

G 1610 Dãn C=C 

biến dạng N-H amit 

H 1505 và 1495 Dãn C=C Dãn vòng thơm 

23

Ví dụ 4: Sinh viên tự nhận danh các mũi hấp thu IR từ A-E của hợp chất 

hydrocortison được đo trong đĩa KBr 

Hình 1.10: Phổ IR của hydrocortison được đo trong đĩa KBr 

1.3.2. Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 

1.3.2.1. Mục tiêu bài học: Sau khi học xong bài học sinh viên có thể nhận 

danh một hợp chất bằng phương pháp cộng hưởng từ hạt nhân: 1 H và 13 C. 

1.3.2.1. Các vấn đề chính: 

Nguyên tắc: Bức xạ trong vùng sóng radio được sử dụng để kích thích 

các nguyên tử, thường là proton 1 H hoặc 13 C để cho spin của các hạt nhân này 

chuyên tử trạng thái sắp xếp cùng chiều hoặc ngược chiều với trường điện từ 

áp dụng vào. Phạm vi của tần số yêu cầu cho sự kích hoạt và kiểu mẫu sự 

chẻ mũi do cộng hươngt từ tạo ra rất đặc trưng cho cấu trúc của phân tử hóa 

chất. 

Các ứng dụng chủ yếu trong phân tích là một kỹ thuật mạnh trong việc 

xác định cấu trúc của vật liệu thô và sản phẩm hoàn thành. Có thể xác định 

không tinh khiết, sự không tinh khiết của một cặp đồng phân quang học 

(enatiomeric), được sử dụng cho phân tích định lượng thuốc trong những công 

thức thuốc mà không cần phải tách tích khiết. Chứng minh nhiều thông tin hơn 

về cấu trúc phân tử hơn các kỹ thuật khác. Sự giới hạn của phương pháp là 

độ nhạy của kỹ thuật cộng hưởng từ yêu cầu lượng mẫu lớn hơn 5 mg đối với 

1 H NMR và lớn hơn20 mg đối với 13 C NMR. 

1.3.2.2. Giới thiệu về phổ cổng hưởng tử hạt nhân 

Hạt nhân của những nguyên tử nào đó và những đồng vị chúng quay 

(spin) về một trục. Những hạt nhân của hyđro thông thường ( 1 H) và những hạt 

nhân 13 C có đặc tính này. Khi đặt một hợp chất có chứa 1 H và 13 C trong một 

24

trường điện từ mạnh và bức xạ đồng thời nó với một năng lượng điện từ, 

những hạt nhân của hợp chất có thể bị hấp thu năng lượng ngang qua một xử 

lý gọi là cộng hưởng từ. Hấp thu này của năng lượng là xác định. Sự hấp thu 

của năng lượng không xuất hiện nếu cường độ của trường điện từ và tần số 

của bức xạ điện từ có một giá trị đặc biệt. 

Những thiết bị cộng hưởng từ hạt nhân (nuclear magnetic resonance: 

NMR) cho phép nhá hóa học đo hấp thu năng lượng do hạt nhận 1 H hoặc 13 C 

và của các hạt nhân khác. Những thiết bị này sử dụng nam châm rất mạnh và 

bức xà mẫu với bức xạ điện từ trong vùng sóng radio (radio frequency: rf). Hai 

kiểu của máy đo phổ cộng hưởng từ dựa trên thiết kế khác nhau đến nay 

được các nhà hóa học hữu cơ sử dụng. 

Những máy phổ cộng hưởng từ hạt nhân có thể được thiết kế sao cho 

chúng bức xạ hợp chất với năng lượng điện từ có một tầng số không đổi trong 

khi đó cường độ trường từ tính nam châm thay đổi hình 1.11. Khi trường từ 

tính đạt đến giá trị cường độ chính xác, những hạt nhân hấp thu năng lượng 

và sự cộng hưởng xuất hiện. Điều hấp thụ này là nguyên nhân có một dòng 

điện tử nhỏ được đưa đến cuộn dây quấn quanh mẫu. Dụng cụ này khuếch 

đại dòng điện này và trình bày nó như một tính hiệu (mũi hấp thu): hoặc một 

loạt mũi hấp thu trong đơn vị tăng số (Hz) trên máy tính hoặc trên một loại 

giấy biểu đồ có xác định hoặc computer. 

Hình 1.11:Những thành phần cơ bản của một máy đo phổ cộng hưởng từ hạt 

nhân (NMR) 

Mẫu được hòa tan trong 

dung môi và đặt vào 

trong từ trường 

Phổ NMR 

Ống 

mẫu 

Từ trường 

siêu dẫn 

25

Hình 1.12: Một máy đo phổ NMR mẫu được hòa tan trong dung môi thường là 

CDCl 3 và đặt vào trong một bộ khởi tạo tần số radio sau đó bức xạ mẫu với 

một xung ngắn của sóng radio mà nguyên nhân gây ra cộng hưởng. Khi trạng 

thái năng lượng thấp, đầu dò đo năng lượng giải phóng ra và phổ được ghi 

nhận. Từ trường siêu dẫn trong các kiếu máy phổ NMR có các cuộn dây được 

làm lạnh trong dung dịch heli. 

Hiện nay các máy đo phổ NMR sử sụng những nam châm siêu dẫn có 

thể có cường độ từ trường cao hơn các máy thế hệ trước đây, điều này chỉ ra 

các máy này có độ phân giải tăng và độ nhạy cao. Sự thay thế của từ tường 

quét (sweeping) trong đó bức xạ mẫu với năng lượng điện từ trong vùng tần 

số radio (rf), máy sẽ bức xạ mẫu bằng một xung ngắn của bức xạ sóng radio 

(rf) khoảng 10 -5 giây. Xung sóng radio này sẽ kích hoạt các hạt nhân cùng một 

lúc, ngược lại với phương pháp xung ngắn mỗi hạt nhân sẽ bị kích hoạt riêng 

biệt bằng phương pháp quét từ trường. Dữ liệu thu được từ phương pháp 

xung ngắn do sự kích hoạt rất khó khăn thu nhận tín hiệu so 

với phương pháp quét. Một sự khác biệt là phương pháp quét mất từ 2-5 phút 

đưa cho ra một phổ hoàn chỉnh trong khi đó phương pháp xung ngắn cho ra 

một phổ trong phạm vi ít hơn 5 giây. Một sự khác biệt là phuơng pháp quét từ 

trường cho chúng ta phổ trực tiếp là một hàm của tần số (Hz). Với phương 

pháp xung ngắn, dữ liệu thu được là hàm của thời gian. Sau khi xung, tín hiệu 

được sản xuất trong một đầu dò và tín hiệu chứa thông tin về tất cả các mũi 

xảy ra trong cùng một lúc. Tin hiệu phải được chuyển dạng thành một hàm của 

tần số trước khi các mũi riêng biệt có thể được nhận diện. 

Sự chuyển dạng tín hiệu từ miền thời gian (time domain) thành miền tần 

số (frequency domain), một máy tính phải tiến hành những công việc gì mà 

được gọi là một chuyển dạng Fourie (Fourier transformation) hay gọi là FT. 

Toán học của xử lý này không quan tâm đối với chúng ta, chỉ quan trọng là 

trong đó dữ liệu của mẫu được lưu trữ là điểm cần quan tâm, điều đó có nghĩa 

là dữ liệu được số hóa. Tín hiệu từ một thực nghiệm NMR xung ngắn được xử 

lý trong cách này: sau khi kích hoạt bằng một xung rf, tín hiệu được phát ra 

như là một điện thế trong đầu dò NMR. Sau đó tín hiệu được khếch đại và 

chuyển đổi thành một số và lưu trữ trong bộ nhớ máy tính. Một lúc nào đó 

những điểm dữ liệu đã đầy đủ thì được yêu cầu đưa đến một sự phân giải số 

hóa hiệu quả, dữ liệu yêu cầu có thể được chuyển dạng bằng phương pháp 

Fourier (Fourier menthod) cho ra phổ tầng số. 

26

(a) 

Miền thời gian 

(Time domain) 

(b) 

Miền tần số 

(Frequency domain) 

Hình 1.13: (a): Tính hiệu 13 C FID (Free Induction Decay) của cyclohexan; (b): 

Chuyển dạng Fourier của (a) 

Chúng ta bắt đầu nghiên cứu phổ NMR trong phần này bằng một ví dụ 

điển hình các tổng quan chính đưa ra từ các hạt nhân hyđro. Những phổ này 

thường được gọi là phổ cộng hưởng hạt nhân proton (proton magnetic 

resonance- PMR) hoặc phổ NMR 1 H. Sau khi vấn đề tổng quan được xem xét 

chúng ta sẽ kiểm tra chi tiết hơn những vấn đề khác của phổ NMR. 

Nếu những hạt nhân hyđro thì đượ cô lập từ các điện tử của chúng và 

được cô lập từ những hạt nhân khác, tất cả các hạt nhân nguyên tử hyđro 

(proton) sẽ được hấp thu năng lượng ở cường độ từ trường như nhau với một 

tần số của bức xạ điện từ được đưa ra. Nếu điều đó xảy ra các máy đo phổ 

NMR sẽ rất đắt tiền trong phân tích hyđro. 

Điều may mắn, các hạt nhân của các nguyên tử hyđro của các hợp chất 

quan tâm đối với các nhà hóa học hữu cơ là nó không cô lập với các điện tử 

của nó và chúng cũng không bị cô lập với các hạt nhân khác. Một số hạt nhân 

hyđro thì ở trong vùng có mật độ điện tử lớn hơn các hạt nhân khác. Bởi vì 

điều này, những proton của những hợp chất này hấp thu năng lượng ở cường 

độ trường điện từ khác nhau nhỏ. Cường độ trường thực tế mà ở đó sự hấp 

thu xảy ra lại phụ thuộc vào môi trường từ trường của mỗi proton. Môi trường 

này lại phụ thuộc vào hai hệ số: những từ trường tạo ra do những điện tử tuần 

hoàn xung quanh và những trường từ trường mà kết qua đem lại từ những 

proton kế bên khác (những hạt nhân từ trường khác). 

27

Cường độ từ trường tăng dần từ trái sang phải 

Hình 1.14: Phổ NMR 1 H của p-xylen (Spectrum courtesy of Varian Associates, 

palo Alto, CA.) 

Trong hình 1.14. cho thấy phổ NMR 1 H của p-xylen. Phổ này có đường 

màu nhạt. Đường màu đậm hơn là đường cong tích phân (integral curve). 

Cường độ từ trường được đo dọc theo trục của phổ có đơn vị δ (ppm): parts 

per million và đường dọc trên đỉnh là hertz (số chu kỳ trong một giây, cycles 

per second, cps). Chúng ta cần chỉ ra rằng cường độ từ trường ngoài đặt vào 

gia tăng từ trái sang phải. Một tín hiệu mà xuất hiện ở δ = 7 ppm xuất hiện ở 

cường độ từ trường ngoài thấp hơn một tín hiệu xuất hiện ở 2 ppm. Những tín 

hiệu xuất hiện bên trái của phổ đồ được coi là xuất hiện ở trường thấp 

(downfield) và những tín hiệu xuất hiện bên phải được nói là xuất hiện ở 

trường cao (upfield). 

Phổ trong hình 1.14 cho thấy một mũi tín hiệu nhỏ xuất hiện ở δ =0 

ppm. Điều này là do một hợp chất có sự thêm vào mẫu cho phép cân bằng 

của dụng cụ đo. Tổng quan đầu tiên chúng ta muốn nhận xét là liên quan giữa 

số tín hiệu trong phổ và số kiểu khác nhau của các nguyên tử hyđro trong hợp 

chất. p-xylen có 2 kiểu khác nhau của nguên tử hyđro, và cho ra hai kiểu tín 

hiệu in phổ của nó. 

Hai kiểu khác nhau của các nguyên tử hyđro trong p-xylen là những 

nguyên tử hyđro của nhóm metyl và những nguyên tử hyđro của vòng benzen. 

Sáu nguyên tử hyđro metyl đưa ra sự gia tăng tín hiệu xuất hiện ở δ=2.3 ppm. 

Bốn nguyên tử hyđro của vòng benzen thì cũng tương đương nhau 

(equivalent); Chúng xuất hiện ở δ=7.05 ppm. 

Kế tiếp, chúng ta sẽ kiểm tra độ lớn tương đối của các mũi tín hiệu 

(peak). Điều đó thì rất có ích trong các mũi được ấn định đối với các nhóm 

riêng biệt của các nguyên tử hyđro. Điều quan trọng ở đây là không cần thiết 

phải là chiều cao của mũi hấp thu mà là vùng bên dưới mũi hấp thu. Những 

vùng này khi đó được đo chính xác (máy đo phổ tự động làm điều này) là tỷ 

28

số như nhau của số nguyên tử hyđro mà gây ra do mỗi tín hiệu. Chúng ta thấy 

rằng không cần đo, vùng bên dưới của tín hiệu của các nguyên tử hyđro của 

nhóm metyl trong p-xylen (6H) thì lớn hơn vùng bên dưới của tín hiệu của 

hyđro phenyl (4H). Khi đó các vùng đó được đo chính xác chúng là tỷ số của 

1.5:1 hoặc 3:2 hoặc 6:4. 

Những đường đậm đặt lên trên các mũi hấp thu trong phổ của p-xylen 

cho thấy một cách mà các máy đo phổ từ trường hạt nhân trình bày một vùng 

tuơng quan bên dưới mỗi mũi hấp thu. Đường này gọi là đường cong tích 

phân (integral curve), đưa ra một số lượng tỷ lệ với vùng bên dưới mỗi mũi 

hấp thu. Hình 1.14 cho thấy những chiều cao đó được đo như thế nào. Trong 

trường hợp này tỷ số của các chiều cao trên đường cong tích phân là: 1.5:1 

hoặc 3:2 hoặc 6:4. Tổng thể thứ ba của một phổ NMR 1 H là cung cấp cho 

chúng ta thông tin về cấu trúc của một hợp chất được minh họa nếu chúng ta 

xem xét phổ của hợp chất 1,1,2-tricloroetan, hình 1.15. 

Hình 1.15: Phổ NMR 1H của hợp chất 1,1,2-tricloroetan (Spectrum courtesy of 

Varian Associates, palo Alto, CA.) 

Trong hình 1.15 chúng ta sẽ kiểm tra sự chẻ mũi tín hiệu (signal 

splitting) là một hiện tượng tự nhiên có được từ những sự ảnh hưởng của từ 

trường do các nguyên tử hyđro trên các nguyên tử kế bên. Mũi hấp thu (b) từ 

2 hyđro tuơng đương của nhóm –CH 2 Cl thì bị chẻ đến 2 mũi ( một mũi đôi – 

doublet) do ảnh hưởng từ trường của hyđro trong nhóm –CHCl 2 . Mũi (a) từ 

hyđro của nhóm nhóm –CHCl 2 được chẻ thành thành mũi ba (triplet) do những 

ảnh hưởng từ trường do 2 nguyên tử hyđro tuơng đương của nhóm –CH 2 Cl. 

Về quan điểm này chúng ta không cần thiết phải giai thích phức tạp ở đây. 

Chúng ta sẽ có được kỹ năng trong việc giải thích phổ NMR 1 H bởi vì tính hiệu 

chẽ mũi hấp thu sẽ xuất hiện một cách dự báo, nó thường cung cấp những 

thông tin quan trọng về cấu trúc của hợp chất. 

1.3.2.3. Spin hạt nhân 

Hạt nhân của các đồng vị cũng có spin và những hạt nhân đó có những 

số lượng tử spin là I. Hạt nhân của nguyên tử hyđro, 1 H ( một proton) thì giống 

như điện tử; Số lượng tử spin của nó là I = 1/2 và hàm ý rằng nó có thể 2 trạng 

thái spin là: =1/2 hoặc -1/2. Hai trạng thái tương ứng với những momen từ 

cho phép là I= +1/2, m = + 1/2 hoặc I = -1/2, m = -1/2. Những hạt nhân khác 

với số lượng tử spin I = 1/2 là 13 C, 19 F và 31 P. Một số hạt nhân như 12 C, 16 º và 

29

32 S không có spin (I=0) và nhữn g hạt nhân này không đưa ra một phổ NMR. 

Những hạt nhân khác có số lượng tử spin lớn hơn ½ . Trong xử lý của chúng 

ta ở đây chúng ta chỉ quan tâm chủ yếu với phổ proton từ 1 H và 13 C, cả hai có I 

= ½. 

Proton được coi như có tính chất điện, proton quay khởi tạo một 

momen từ nhỏ mà nó trùng với trục của spin (hình 1.16). Momen từ khá nhỏ 

này mang lại trên proton quay những đặc tính của một thanh nam châm nhỏ. 

Nếu không có từ trường ngoài (hình 1.16.a), momen từ của các proton của 

một mẫu đưa ra là phân bố theo hướng ngẫu nhiên. Khi một hợp chất mà có 

chứa hyđro (đó là các proton) được đặt trong từ trường ngoài áp dụng vào do 

đó mà những proton này có thể phân bố theo một trong hai hướng phù hợp 

theo trình tự tuơng ứng với từ trường ngoài. Monem từ của proton có thể định 

hướng với từ trường ngoài hoặc ngược hướng với từ trường ngoài (hình 

1.17.b). Hai sự xếp hàng này tương ứng với 2 trạng thái spin đã được nói đến 

ở phần trên. 

(a) 

(b) 

Hình 1.16: (a) Trường điện từ kết hợp với một proton quay, (b) proton quay 

như một nam châm từ nhỏ 

(a) : Không có từ trường 

Từ trường B 0 áp dụng vào 

Hình 1.17: (a): Không có từ trường momen từ của proton định hướng ngẫu 

nhiên, (b): Khi có từ trường ngoài (B 0 ) được đặt vào các proton có định hướng. 

Một số có hướng song song với từ trường ngoài (trạng thái spin α) và mộ số 

định hướng ngược trở lại từ trường ngoài (trạng thái spin β) 

30

Năng lượng được cung cấp để đẩy proton từ trạng thái có năng lượng 

thấp (trạng thái α spin) đến trạng thái có năng lượng cao (trạng thái β spin). 

Trong một phổ NMR, năng lượng này thì được cung cấp do bức xạ điện từ 

trong vùng sóng radio (rf). Khi sự hấp thu năng lượng này xuất hiện, các hạt 

nhân được nói là trong cộng hưởng với bức xạ điện từ. Năng lượng được yêu 

cầu tỷ lệ với cường độ của từ trường, hình 1.18. Một phép tính toán đơn giản 

cho thấy trong một từ trường xấp xỉ 14,100 G, bức xạ điện từ 60x10 6 cps (60 

MHz) sẽ cung cấp số lượng năng lượng đúng cho các proton. Phổ nghiệm đưa 

ra trong phần này là phổ 60 MHz. Mối quan hệ giữa tần số của bức xạ ( ) và 

cường độ từ trường (B 0 ) là . Trong đó là tỷ số hồi chuyển,một proton 

= 26.753 rad.s -1 .G -1 

E 

Trạng thái 

spin 

 

Trạng thái 

spin 

 

Trạng thái 

spin 

 

ΔE 

ΔE 

B0 = 0 

B0 = 14,100 G 

(a) 

(b) 

B0 = 23,500 G 

Trạng thái 

spin 

 

(c) 

Hình 1.18: Sự khác nhau giữa hai trạng thái của proton phụ thuộc vào 

cường độ của từ trường ngoài, B 0 đặt vào: 

(a): không có từ trường ngoài đặt vào (B 0 = 0), không có sự khác nhau 

về năng lượng giữa hai trạng thái. 

(b): Nếu B 0 = 14,100 G,sự khác nhau về năng lượng tuơng ứng với bức 

xạ điện từ 60x10 6 Hz (60 MHz). 

(c): Trong từ trường 23,500 G, sự khác nhau về năng lượng tương ứng 

với bức xạ điện từ là 100x10 6 Hz (100 Mz). Những thiết bị hiện tại điều khiển ở 

những tần số như trên hoặc thậm chí ở tần số cao hơn (500 MHz). 

1.3.2.4. Sự chắn và giảm chắn của proton 

Tất cả proton không hấp thu năng lượng ở cường độ từ trường như 

nhau (2 phổ mà chúng ta xem xét đã minh họa cho vấn đề này). Vị trí khởi đầu 

của một tín hiệu trong một phổ NMR, điều đó có nghĩa là cường độ của từ 

trường yêu cầu để mang lại sự hấp thu năng lượng mà nó liên quan đến mật 

độ điện tử và sự tuần hoàn của điện tử trong những hợp chất. Bên dưới sự 

ảnh hưởng của từ trường ngoài những điện tử di chuyển theo những lộ trình 

được ưu tiên hơn. Bởi vì điện tử là hạt mang điện, chúng khởi tạo những từ 

31

trường nhỏ. Chúng ta có thể thấy điều này xảy ra như thế nào nếu chúng ta 

suy luận những điện tử vòng quanh proton trong một liên kết sigma của một 

nhóm C-H. Trong sự việc như thế chúng ta sẽ đơn giản hóa tình huấn bằng 

việc xem những điện tử sigma (σ) di chuyển theo những chu trình gần đúng là 

hình tròn. Từ trường tạo ra do những điện tử σ được minh họa trong hình 1.19 

Từ 

trường 

ngoài 

B 0 

Những điện tử 

tuần hoàn của 

liên kết 

Proton 

Hình 1.19: Sự tuần hoàn của điện tử trong liên kết C-H bên dưới ảnh 

hưởng của một từ trường ngoài. Điện tử tuần hoàn tạo ra một từ trường nhỏ 

( một trường khử) mà nó chắn proton từ trường ngoài. 

Từ trường nhỏ được tạo ra do các điện tử gọi là một trường khử. Ở 

proton, trường khử ngược lại với từ trường ngoài. Điều này có ý nghĩa là 

trường điện từ thực tế nhạy với proton thì ít nhạy hơn với trường ngoài. Điện 

tử thì được xem như chắn proton. 

Một proton bị chắn do các điện tử sẽ không hấp thu ở cường độ từ 

trường như nhau như là một proton không có các điện tử. Proton bị chắn sẽ 

hấp thu ở cường độ từ trường cao hơn; Trường ngoài phải được làm lớn hơn 

các máy đo phổ trong trình tự cạnh tranh để trả lại cho trường khử nhỏ (hình 

1.20) 

Trường thấp 

(Downfield) 

 

Nếu điện tử 

Không tồn tại 

Tín hiệu có thể 

xuất hiện tại đây 

Trường cao 

(Upfield) 

Chắn bới các điện tử 

Tuần hoàn độ dòi của 

tính hiệu lên trường 

cao ở đây 

 

Cường độ từ trường ngoài (B0) 

Hình 1.20: Chắn bởi các điện tử σ nguyên nhân hấp thu NMR 1 H chuyển dời 

đến cường độ từ trường ngoài cao hơn 

Gia tăng khả năng một proton bị chắn do sự tuần hoàn của những điện 

tử σ thì phụ thuộc tương đối vào mật độ điện tử xung quanh proton. Mật độ 

điện tử phụ thuộc lớn vào sự có mặt hoặc vắng mặt của các nhóm chức âm 

điện. Những nhóm chức âm điện rút mật độ điện tử từ liên kết C-H, đặc biệt 

nếu những nhóm chức âm điện này gắn đến cùng 1 nguyên tử cacbon. Chúng 

ta có thể thấy một ví dụ của sự ảnh hưởng này trong phổ của 1,1,2- 

tricloroetan (hình 1.15). Proton của C-1 hấp thu ở cường độ từ trường thấp 

32

(δ=5.77 ppm) hơn proton của cacbon C-2 (δ=3.95 ppm). Cacbon số 1 mang 

hai nhóm clo có độ âm điện cao, trong khi đó cacbon số 2 chỉ mang một nhóm 

thế. Những proton của C-2 thường chắn hiệu quả hơn vi mật độ electron xung 

quanh những proton này lớn hơn. 

Sự tuần hoàn của những điện tử π không định vị tạo ra một từ trường mà có 

thể chắn hoặc giảm chắn các proton gần bên. Hoặc chắn hoặc giảm chắn phụ 

thuộc vào vị trí của proton trong trường khử. Các proton thơm của các dẫn 

xuất benzen,(hình 1.21) thì được giảm chắn bởi vì vị trí của các proton này 

như thể là từ trường khử làm mạnh hơn từ trường áp dụng vào. 

Hình 1.21: Trường khử của những điện tử π trong phân tử benzen giảm chắn 

proton của vòng benzen. Sự giảm chắn xuất hiện bởi vì ở vị trí của những 

proton trường khử có hướng giống như từ trường áp vào. 

Bởi vì của điều này ảnh hưởng giảm chắn sự hấp thu năng lượng của 

những proton phenyl xuất hiện ở trường thấp (downfield) ở độ bền của từ 

trường thấp. Những proton thơm của p-xylen (hình 1.14) hấp thu ở δ=7.05 

ppm. 

Sự giảm chắn của proton thơm bên ngoài mà kết quả từ sự tuần hoàn 

của những điện tử π là một trong những thông tinh tốt nhất của bằng chứng 

vật lý mà chúng ta có trong hệ thống điện tử π không định vị trong những 

vòng thơm. Trong sự kiện hấp thu proton từ trướng thấp thì thường được sử 

dụng như là một tiêu chuẩn cho khả năng thơm hóa trong những hợp chất 

vòng liên hợp đã được tổng hợp gần đây. 

Không phải tất cả các hợp chất proton thơm hấp thu ở cường độ từ 

trường thấp. Những hợp chất vòng thơm lớn đã được tổng hợp có những 

hydroden trong tâm của vòng (trong dung tích điện tử pi). Những proton của 

những nguyên tử hyđro bên trong đó hấp thu ở cường độ từ trường cao khác 

thường vì những proton này là bị chắn cao do trường khử ngược lại trong tâm 

của vòng (hình 1.22). Những proton bên trong này thường hấp thu ở cường độ 

từ trường lớn hơn mà sử dụng ví trị tham khảo là δ = 0 ppm. Những proton 

bên của hợp chất [18]annulen (hình 1.22) hấp thu ở δ= 3.0 ppm. 

33

H 

H 

H 

H 

H 

H 

H 

H H 

3.0 ppm 

H H 

H 

9.3 ppm 

H 

H 

H 

H 

H 

H 

[18]Annulen 

Hình 1.22: Những proton bên trong thì bị chắn cao và hấp thu ở δ= - 3.0 ppm. 

Những pronton ngoài thì bị giảm chắn cao và hấp thu ở δ=9.3 ppm 

Sự tuần hoàn của điện tử π cũng chắn những proton của etylen nguyên nhân 

những proton này hấp thu ở cường độ từ trường cao hơn chúng ta mong đợi. 

Nếu chúng ta suy luận chỉ liên quan đến khả năng âm điện của nguyên tử 

cacbon trong 3 kiểu lai hóa của cacbon, chúng ta có thể mong đợi trình tự của 

proton gắn đến mỗi kiểu cacbon lai hóa như sau: 

(Cường độ trường thấp) sp < sp 2 < sp 3 

(cường độ trường cao) 

Trong sự kiện, những proton của acetylen hấp thu ở giữa các giá trị 

δ=2.0 ppm và δ=3.0 ppm và trật tự sẽ là: 

(Cường độ trường thấp) sp 2 < sp< sp 3 (cường độ trường cao) 

Chuyển dời trường cao của sự hấp thu trong các proton axetylen là kết 

quả của sự chắn được sinh ra do sự tuần hoàn của các điện tử pi của liên kết 

ba. Sự chắn này được minh họa trong hình 1.23. 

Hình 1.23: Sự chắn của các proton acetylen do sự tuần hoàn của các điện tử 

π . Sự chắn làm cho các proton của acetylen hấp thu ở trường cao (upfield) 

hơn các proton vynyl. 

1.3.2.5. Độ dời hóa học 

Chúng ta thấy rằng các ảnh hưởng chắn và giảm chắn nguyên nhân 

gây ra sự hấp thu của proton chuyển dời từ một ví trí mà ở vị trí đó một proton 

không được che chắn sẽ hấp thu (một proton cô lập khỏi điện tử của nó). Từ 

đó những độ dời hóa học kết quả từ sự tuần hoàn của điện tử trong liên kết 

34

hóa học, sự tuần hoàn của điện tử đó được gọi là độ dời hóa học (chemical 

shifts). 

Độ dời hóa học được đo với sự tham chiếu đến sự hấp thu của những 

proton trong hợp chất tham chiếu. Một tham chiếu được sử dụng bởi vì nó 

không thực tế đo giá trị thực tế của từ trường mà ở từ trường đó những sự 

hấp thu xuất hiện. Hợp chất tham chiếu thường sử dụng là tetrametylsilan 

(TMS), Si(CH 3 ) 4 . Một số lượng nhỏ của tetrametylsilan được sử dụng thêm 

vào mẫu của phổ đang được đo và tín hiệu của 12 proton tương đương 

(equivalent protons) trong hợp chất TMS được thiết lập là điểm 0 trên thang 

đo. 

Tetrametylsilan được chọn làm chất tham chiếu do một vài nguyên nhân. 

Nó có 12 nguyên tử hydrogen, do đó một số lượng rất nhỏ của TMS cho ra 

một tín hiệu tương đối lớn. Bởi vì các nguyên tử hyđro là tương đương, chúng 

đưa ra một tín hiệu đơn. Vi silicon thì ít âm điện hơn cacbon, các proton của 

TMS thì ở trong vùng có mật độ điện tử cao. Các proton này hấp thu ở trường 

cao, và tín hiệu từ TMS xuất hiện trong vùn của phổ ở đó chỉ có một vài 

nguyên tử hy đro các hấp thu. Tetrametylsilan, giống như alkan tuơng đối trơ. 

Cuối cùng nó thì bay hơi, điểm sôi của nó là 27 0 C. Sau khi phổ đã hoàn thành, 

TMS dễ dàng được tách bằng sự bốc hơi. 

35

Bảng 1.11: Độ dời hóa học của proton (giá trị gần đúng) 

Kiểu proton 

Độ dời hóa học (δ, ppm) 

Alkyl bậc 1, RCH 3 0.8 – 1.0 

Alkyl bậc 2, RCH 2 R 1.2-1.4 

Alkyl bậc 3, R 3 CH 1.4-1.7 

Alyl, R 2 C=CRCH 3 1.6.1.9 

Benzilic, Ar-CH 3 2.2-2.5 

Alkyl halogenua, RCH 2 Cl 3.6-3.8 

Alkyl bromua, RCH 2 Br 3.4-3.6 

Alkyl iodua, RCH 2 I 3.1-3.3 

Ete, ROCH 2 R 3.3-3.9 

Rượu, HO-CH 2 -R 3.3-3.4 

Xeton, R(C=O)CH 3 2.1-2.6 

Vinylic, R 2 C=CH 2 4.6-5.0 

36

Kiểu proton 

Độ dời hóa học (δ, ppm) 

Vinylic, R 2 C=CHR 5.2-5.7 

Hydrocacbon thơm, Ar-H 6.0-9.5 

Acetylen, 

2.5-3.1 

R C H 

Hydroxy của rượu, ROH 

0.5-6.0 a 

Cacbo xylic axít, RCOOH 

10-13 a 

Phenol, Ar-OH 

4.5-7.7 a 

Amino, R-NH 2 

1.0-5.0 a 

(a): Độ dời hóa học của các proton đó thay đổi trong các dung môi khác nhau và với nhiệt độ, 

và nồng độ. 

Độ dời hóa học thi được đo bằng hertz (cps), Nếu tần số bức xạ trường 

điện từ thay đổi. Trong thực tế bức xạ điện từ là từ trường mà nó thay đổi. Độ 

dời hóa học của proton khi được tính bằng hertz, thì tỷ lệ với cường độ từ 

trường ngoài. Từ đó những máy đo phổ với cường độ từ trường khác nhau thì 

cường độ từ trường khác nhau nhưng ta mong muốn biểu diễn độ dời hóa học 

trong dạng không phụ thuộc cường độ của từ trường ngoài. Điều này có thể 

làm dễ dàng bằng việc chia độ dời hóa học cho tần số của máy đo phổ từ đó 

độ dời hóa học luôn luôn nhỏ (tiêu biểu < 500 Hz) so sánh với tổng số cường 

độ của trường ( tương đuơng thông thường của 30, 60 hoặc 100 triệu Hz), độ 

dời hóa học có đơn vị là parts per million (ppm). Đây là nguồn gốc của thang 

đo δ để diễn tả độ dời hóa học liên quan đến TMS. 

37

1.3.2.6. Proton tương đuơng về độ dời hóa học và không tương đuơng 

Hai hoặc nhiều proton trong những môi trường như nhau có độ dời hóa 

học như nhau và do đó chỉ đưa ra duy nhất 1 tín hiệu. Làm thế nào để biết khi 

nào các proton trong môi trường như nhau ? Đối với hầu hết nhiều hợp chất, 

những proton mà trong môi trường như nhau thì cũng tương đương trong 

những phản ứng. Điều đó có ý nghĩa tương đương về phương diện hóa 

học thì cũng tương đương về độ dời hóa học trong phổ NMR 1 H. 

Chúng ta thấy một ví dụ có 6 proton metyl trong p-xylen đưa ra một tín 

hiệu NMR 1 H đơn. Chúng ta có lẽ ghi nhận bằng trực giác là 6 proton trong 

nhóm metyl là tuơng đương hóa học. Chúng ta có thể minh họa sự tương 

đương của 6 proton đó bằng cách thay thế mỗi hyđro bằng một nhóm khác, 

Nếu làm như thế chúng ta có được các hợp chất những hợp chất như nhau từ 

mỗi sự thay thế thì những proton đó là tuơng đương về môi trường hóa học và 

tương đương độ dời hóa học. 

Brôm hóa benzylic sản phẩm sản phẩm brôm hóa như nhau mà không 

cần quan tâm đến 6 nguyên tử hyđro được thay thế bằng nhóm thế nào. 

H 

H 

H 

C 

C 

H 

H H 

n-Bromosuccinimit 

(NBS) 

H 

H 

H 

C 

C 

H 

Br H 

H 

H 

H 

C 

H 

H 

Br 

C 

C C 

H Br H 

H 

H H 

Chúng ta cũng suy nghĩ một phản ứng minh họa tương đương của 4 

proton trong p-xylen, sự brôm hóa vòng. Chúng ta nhận được những sản 

phẩm tuơng đương mà không cần quan tâm đến 4 nguyên tử hyđro được thay 

thế bằng nhóm thế nào 

CH 3 

CH 3 

Br 2 

FeCl 3 

CH 3 

CH 3 

Br 

CH 3 

CH 3 

Br 

CH 3 

CH 3 

- Các nguyên tử hyđro đối phân và không đối phân 

Nếu thay mỗi một nguyên tử hydro bằng các nhóm giống nhau hiệu suất 

sản phẩm là những đồng phân quang học (enatiomer), hai nguyên tử hyđro 

được gọi là đối ảnh (enatiotopic). Những nguyên tử hyđro đối ảnh có độ 

dời hóa học như nhau và đưa ra chỉ một tín hiệu trên phổ NNM 1 H. 

Br 

Br 

CH 3 

CH 3 

38

H 

Br 

H 

C 

CH 3 

Thay thế mỗi H 

bằng Z 

Z 

H 

Br 

Z 

C 

CH 3 

Z 

Br 

H 

C 

CH 3 

Một cặp đồng phân 

quang học 

2 nguyên tử hyđro của nhóm –CH 2 Br trong hợp chất etyl bromua là đối 

ảnh. Etyl bromua cho 2 tín hiệu trong phổ NMR của nó. 3 proton tương đương 

của nhóm metyl cho ra một mũi tín hiệu; Hai proton đối ảnh cho ra một tín hiệu 

khác. Phổ NMR của etyl bromua sẽ có 7 mũi hấp thu. Điều này là kết quả của 

sự chẻ mũi hấp thu sẽ được giải thích trong phần 1.3.2.7. 

Nếu sự thay thế của hai nguyên tử hyđro bằng nhóm thế Z cho ra 

những hợp chất không phải là một cặp đồng phân quang học (diastereotopic). 

Các proton không đối phân không tương đuơng độ dời hóa học. 

Cl 

H 

C 

C 

H 

H 

Thay thế 

bằng Z 

Cl 

H 

C 

C 

Z 

H 

+ 

Cl 

H 

C 

C 

H 

Z 

Không là cặp 

Đồng phân quang học 

(diastereomers) 

Hai proton metylen trong sec-butyl ancol là không phải một cặp đối ảnh 

(diasterotopic). Chúng ta có thể minh họa điều này bằng một đối phân của secbutyl 

ancol trong cách sau: 

H 

CH 3 

OH 

C 

Thay thế bằng Z 

H 

CH 3 

OH 

C 

H 

CH 3 

OH 

C 

H 

C 

CH 3 

H 

H 

C 

CH 3 

Z 

Z 

C 

CH 3 

H 

Không là cặp 

đối phân (diastreomers) 

Hai proton này sẽ có độ dời hóa học khác nhau và cho ra hai tín hiệu 

trong phổ NMR 1 H. Hai tín hiệu này có thể gần nhau phủ lấp lên nhau. 

1.3.2.7. Sự chẻ mũi tín hiệu (ghép cặp spin) 

Sự chẻ mũi tín hiệu do từ trường của các proton trên các nguyên tử kế 

cận. Chúng ta đã xem xét một ví dụ về sự chẻ mũi tín hiệu trong phổ của hợp 

chất 1,1,2-tricloroetan. Tín hiệu từ 2 proton tương đương của nhóm –CH 2 Cl 

trong hợp chất thì bị chẻ thành 2 mũi do một proton trong nhóm –CHCl 2 . Tín 

hiệu từ proton của nhóm –CHCl 2 thì bị chẻ thành 3 mũi do 2 proton của nhóm 

–CH 2 Cl. 

39

(a) (b) 

CHCl 2 CH 2 Cl 

1,1,2-Tricloroetan 

Tín hiệu từ (b) 

Tín hiệu từ (a) 

Chẻ thành 

một mũi ba 

(triplet) do 

2 proton (b) 

Chẻ thành một 

mũi đôi (doublet) 

do một proton 

(a) 

Hình 1.24: Tín hiệu bị chẻ mũi trong 1,1,2-triclotoetan 

Sự chẻ mũi tín hiệu là một vấn đề tự nhiên do sự ghép cặp spin. Ảnh 

hưởng của sự ghép cặp được lan truyền thông qua các điện tử liên kết và 

thường khôngđược quan sát nếu các proton được ghép cặp thì được 

tách ra hơn 3 liên kết σ. Do đó chúng ta không quan sát được hoặc quan sát 

được sự chẻ mũi của t-butyl metyl ete bởi vì các proton được ký hiệu là (b) 

được tách ra từ proton ký hiệu là (a) nhiều hơn 3 liên kết σ. Cả hai tín hiệu 

trong t-butylmetyl ete là các mũi đơn (singlet). 

(a) 

(a) 

CH 3 

(b) 

H 3 C C O CH 3 

CH 3 

(a) 

t-Butyl metyl ete 

Không có tín hiệu 

chẻ mũi 

Tín hiệu chẻ mũi không được quan sát đối với các proton tương 

đuơng hóa học hoặc đối ảnh (enatiotopic). Tín hiệu chẻ mũi không xuất 

hiện giữa các proton có độ dời hóa học chính xác như nhau. 

CH 3 CH 3 : (không có sự chẻ mũi tín hiệu) 

Chúng ta hãy giải thích làm thế nào sự chẻ mũi tín hiệu có được từ sự 

ghép cặp của các proton không tương đương độ dời hóa học. Chúng ta nhận 

thấy rằng các proton có thể định hướng 1 trong hai cách trong từ trường ngoài. 

Do đó momen từ của một proton trên nguyên tử cacbon kế cận có thế tác 

động ở proton toàn bộ tín hiệu. Chúng ta đang quan sát chỉ một trong hai cách. 

Sự kiện có hai ảnh hưởng khác nhau nguyên nhân xuất hiện một mũi nhỏ hơn 

một ít ở trường cao (upfield) mà ở đó tín hiệu ở đó có thể xuất hiện và mũi 

khác ở trường cao. Hình 1.25 cho thấy hai hướng phù hợp có thể có của một 

40

proton kế bên, H b , chẻ tín hiệu của proton H a (H b và H a là 2 proton không tương 

đương). 

Sự tách của các mũi đó có đơn vị tần số gọi là hằng số ghép cặp và 

được viết tắc là J ab (coupling constant). Hằng số ghép cặp có đơn vị là hertz 

(cps). Bởi vì hằng số ghép cặp nguyên nhân là do một lực bên trong, độ lớn 

của hằng số ghép cặp không phụ thuộc vào độ lớn của trường áp dụng vào. 

Hằng số ghép cặp đo có đơn vị Hz trên máy 60 MHz sẽ bằng với hằng số 

ghép cặp được đo trên máy 100 MHz. 

Khi chúng ta xác định phổ NMR 1 H, dĩ nhiên các ảnh hưởng được quan 

sát được sinh ra do hàng tỷ các phân tử. Từ đó sự khác nhau trong năng 

lượng giữa 2 hướng phù hợp của proton H b là rất nhỏ, hai hướng sẽ cho thấy 

số lượng tương đương nhưng không chính xác. Tính hiệu chúng ta quan sát 

từ H a thì chẻ thành hai mũi có mật độ tương đương, a 1:1 doublet. 

Hb 

C 

Ha 

C 

H a 

Tín hiệu của proton 

H a không có H b 

(a) 

Hướng của 2 

monmen từ 

của H b 

J ab 

Các momen từ của H b chẽ 

tín hiệu của H a thành 2 mũi 

có mật độ tương đuơng . A 

mũi đôi (doublet) 1:1 

B 0 

(b) 

Hình 1.25: Tín hiệu chẻ mũi nguyên nhân từ sự ghép cặp spin với một proton 

không tương đuơng của nguyên tử hyđro kế bên. Phân tích theo lý thuyết cho 

thấy trong (a) và hình dạng thực tế của phổ trong (b). Khoảng cách giữa tâm 

của mũi đôi gọi là hằng số ghép cặp J ab (Hz). Độ lớn của hằng số ghép cặp 

không phụ thuộc độ lớn của cường độ từ trường áp dụng vào. 

Hai proton tương đương gắn trên 1 (hoặc các nguyên tử cacbon) 

nguyên tử C bị chẻ tính hiệu từ một proton hấp thu thành mũi ba (triplet): 1:2:1. 

Hình 1.26 minh họa làm thế nào để có kiểu này xuất hiện. Trong hợp chất của 

kiểu (hình 1.26) cả 2 proton có thể xếp hàng với từ trường ngoài. Hướng này 

nguyên nhân một mũi xuất hiện ở cường độ trường thấp hơn sự xuất hiện 

trong sự vắng mặt của 2 pronton H b . Thường thường cả hai proton có thể xếp 

41

hàng chống trở lại từ trường ngoài. Trong hướng này proton của H b nguyên 

nhân một mũi xuất hiện ở trường cao hơn so với sẽ xuất hiện trong sự vắng 

mặt proton. Cuối cùng có 2 cách trong đó 2 proton sẽ xếp hàng trong đó một 

cách chống lại từ trường ngoài và cách còn lại tương ứng với hướng của từ 

trường ngoài. Những sự sắp xếp này không cho thấy tính hiệu. Từ đó khả 

năng của sắp xếp sau cùng này là hai lần của 2 mũi còn lại, mũi trung tâm của 

mũi ba (triplet) gấp đôi về cường độ. Proton của nhóm –CHCl 2 trong hợp chất 

1,1,2-tricloetan là một ví dụ của proton kiểu có 2 proton tương đuơng trên một 

cacbon. Tín hiệu của nhóm –CHCl 2 (hình 1.15) xuất hiện tripplet 1:2:1 và 

chúng ta sẽ mong muốn, tín hiệu của nhóm –CH 2 Cl trong hợp chất 1,1,2- 

tricloroetan thì chẻ mũi thành mũi đôi (doublet) mật độ là 1:1 do proton của 

nhóm –CHCl 2 

Hb Ha 

C C 

Hb 

H a 

Hb Ha Hb 

C C C 

J ab 

J ab 

Các proton của Hb 

chẻ mũi tín hiệu thành 

mũi ba( triplet): 1:2:1 

Những hướng từ 

trường phù hợp của 

proton Hb 

Từ trường áp 

dụng vào 

B 0 

Hình 1.26: Hai proton tương đương (H b ) gắn trên một cacbon chẽ mũi tín hiệu 

từ proton H a thành mũi ba (triplet) 1:2:1 

Phổ của 1,1,2,3,3-pentacloropropan (hình 1.27) đồng dạng với phổ 

1,1,2-tricloroetan, nó cũng gồm có một mũi ba (triplet) 1:2:1 và 1 mũi đôi 

(doublet) 1:1. Hai hydrogen H b của 1,1,2,3,3-pentacloropropan thì tương 

đương nhau thậm chí chúng tách ra trên các cacbon khác nhau. 

42

Hình 1.27: Phổ NMR 1 H của 1,12,3,3-pentacloropropan (Spectrum courtesy 

Varian Associates, Palo Alto, CA.) 

3 proton (H b ) tương đương gắn trên một nguyên tử cacbon kế cận chẻ 

mũi tín hiệu từ proton (H a ) thành một mũi bốn (quartet) 1:3:3:1, được trình bày 

trong hình 1.25. 

Hb 

Hb Ha 

C C 

Hb 

H a 

Tín hiệu khi không có 

proton Hb 

Các proton của Hb chẻ 

mũi tín hiệu thành một 

Mũi bốn(quartet): 1:3:3:1 

J ab J ab J ab 

Những hướng từ 

trường phù hợp của 

proton Hb 

Từ trường áp 

dụng vào 

B 0 

Hình 1.28: 3 proton tương đương (H b ) gắn trên nguyên tử cacbon kế 

bên chẻ mũi tín hiệu từ proton H a thành một mũi bốn (quartet) 

Tín hiệu từ 2 proton tuơng đương của nhóm –CH 2 Br trong etyl bromua 

(hình 1.29) xuất hiện một mũi bốn (quartet) 1:3:3:1 bởi vì kiểu này của tính 

hiệu. 3 proton tuơng đương của nhóm CH 3 được chẻ thành mũi ba (triplet) 

1:2:1 do 2 proton của nhóm -CH 2 Br 

43

(b) (a) 

CH 3 CH 2 Br 

Hình 1.29: Phổ NMR 1 H của etyl bromua 

Kiểu của phân tích cho thấy rằng chúng ta có thể mở rộng đến những 

hợp chất với số lớn của số proton tương đương trên nguyên tử cacbon kế cận. 

Phân tích cho thấy nếu có n proton tuơng đương trên nguyên tử cacbon 

kế cận thì sẽ chẽ một tín hiệu thành n+1 mũi. Chúng ta không phải luôn 

luôn thấy tất các mũi phổ trong thực tế bởi vì một số mũi rất nhỏ. 

Sự tách của các các mũi trong đơn vị Hz đưa ra giá trị của các hằng số 

ghép cặp. Nếu chúng ta tìm kiếm mũi đôi (doublet) , mũi ba (triplet), mũi bốn 

và hơn hơn thế nữa mà nó có hằng số ghép cặp là bằng nhau, một cơ hội tốt 

là những mũi đa (multiplets) thì liên quan đến mỗi mũi khác bởi vì những hằng 

số ghép cặp lẫn nhau. 

Hai bộ proton của nhóm etyl, nó xuất hiện một mũi ba (triplet) và một 

mũi bốn (quartet) và từ đó nhóm etyl gắn đến 1 nguyên tử mà không mang 

một hyđro nào khác. Khoảng cách giữa các mũ triplet và quartet của nhóm etyl 

la như nhau vì những hằng số ghép cặp (J ab ) là bằng nhau (hình 1.30). 

Tín hiệu của H b 

Tín hiệu của H a 

44

Hình 1.30: Một kiểu chẻ mũi lý thuyết của nhóm etyl, trong etyl bromua 

Phổ proton có một số các đặc trưng khác do đó mà nó không phải luôn luôn 

hữu ích khi chúng ta cố gắng xác định cấu trúc của hợp chất. 

- Tính hiệu có thể phủ lấp. Điều này xảy ra khi độ dời hóa học của các 

tín hiệu hầu như như nhau. Trong phổ của etyl chloroaxetat (hình 1.31) chúng 

ta thấy rằng mũi đơn –CH 2 Cl rơi trực tiếp trên đỉnh của mũi bốn của nhóm – 

OCH 2 (mũi c). 

Hình 1.31: Phổ NMR 1 H của etyl chloroaxetat. Mũi đơn của proton (b) rơi vào 

phía ngoài cùng của mũi quartet của mũi (c). (Spectrum courtesy of varian 

Associates, palo Alto, CA.) 

- Hằng số ghép cặp spin của các nguyên tử không kề nhau có thể xuất 

hiện. Ghép cặp trong phạm vi xa này xuất hiện khi những nguyên tử liên kết pi 

xuất hiện giữa những nguyên tử mang những proton ghép cặp. 

- Kiểu chẻ mũi của những nhóm trên vòng thơm là rất khó khăn để phân 

tích. Một nhóm thế trên vòng benzen có 3 kiểu proton. Độ dời hóa học của 

những proton này có thể quá gần nhau đến nỗi mà một nhóm thế trên vòng 

đưa ra tín hiệu gần như là tín hiệu đơn. Hoặc độ dời hóa học có thể khác nhau 

bởi vì sự ghép cặp trong phạm vi xa, nhóm pheny xuất hiện như là mũi đa 

phức tạp. 2 nhóm thế cho thấy một phạm vi che mũi phức tạp. Trong trường 

hợp như thế những kiểu đó có thể phân tích bằng các kỹ thuật cao hơn. 

Ha 

X 

Ha 

Hb 

Hc 

Trong tất cả các phổ NMR 1 H chúng t đang giới hạn sự quan tâm của 

chung ta trong sự che mũi tín hiệu nguyên nhân chỉ từ 2 bộ proton tương 

đương trên nguyên tử kề nhau. Điều gì được mong đợi tư hợp chất mà trong 

đó có hơn 2 bộ proton tương đương tương tác. 

Hb 

45

(a) (b) (c) 

H 3 C CH 2 CH 2 Z 

Ở đây có 3 proton tương đương. Chúng ta không có vấn đề trong sự 

quyết định xem kiểu gì của sự chẻ mũi tín hiệu từ nhóm metyl hoặc CXH 2 Z. 

Nhóm metyl thì ghép ghép cặp spin với 2 proton của nhóm –CH 2 . Do đó nhóm 

metyl sẽ xuất hiện một mũi triplex. Những proton của nhóm –CH 2 Z thì tương 

tự chỉ ghép cặp với nhóm –CH 2 . Do đó proton của nhóm –CH 2 Z cũng chỉ xuất 

hiện mũi ba. Nhưng điều gì về nhóm –CH 2 ở tâm (b). Chúng thì ghép cặp spinspin 

với 3 proton của (a) và với 2 proton của (c). Proton ở (a) và (c) thì không 

tương đương. Nếu hằng số ghép cặp J ab và J bc có giá trị hơi khác nhau thì 

proton ở (b) có thể chẻ mũi đến mũi bốn (quartet) do 3 proton của (a) và mỗi 

hàng của quartet có thể bị chẻ mũi đến mũi ba (trioplet) do 2 proton của (c) 

hình (1.32). 

(a) (b) (c) 

H 3 C CH 2 CH 2 Z 

(b) 

J ab 

J ab J ab 

J bc J bc Jbc J bc J bc J bc J bc J bc 

Hình 1.32: Kiểu chẻ mũi sẽ xuất hiện cho proton (b) trong hợp chất 

CH 3 CH 2 CH 2 Z. Nếu J ab thì lớn hơn J bc , ở đây J ab = 3J bc 

Nó không giống như chúng ta quan sát được 12 mũi trong phổ thực tế 

bởi vì Những hằng số ghép cặp như thể là các mũi thường trùng nhau. Phổ 

NMR 1 H của 1-nitropropan (hình 1.32) là tiêu biểu của hợp chất propan một 

nhóm thế. Chúng ta nhận thấy proton (b) thì bị chẻ mũi tín hiệu đến 6 mũi 

chính. 

Sự trình bày chúng ta đưa ra ở đây chỉ áp dụng đến vấn đền gì gọi 

là phổ bậc một (first –oder spectra), khoảng cách trong đơn vị hertz mà 

tách các tín hiệu ghép cặp thì lớn hơn nhiều so với hằng số ghép cặp ,J. Điều 

đó có nghĩa là ∆ν >> J. Trong phổ bậc hai (second –order spectra) không được 

46

trình bày ở đây ∆ν xấp xỉ giá trị hằng số ghép cặp, J và tình huấn trở nên phức 

tạp hơn nhiều. Số lượng mũi hấp thu tăng lên và cường độ cũng không phải là 

những con số mà ta có như trong phổ bậc một. 

Hình 1.33: Phổ NMR 1 H củ 1-nitropropan (Spectrum courtesy of Varian 

Associates, Palo Alto,CA.) 

Bảng 1.12: Cường độ các mũi trong phổ bậc 1 

Số 

proton 

tuơng 

đương, 

n 

Số mũi 

hấp 

thu 

(n+1) 

Đặc tính mũi 

hấp thu 

Ty lệ cường độ các vùng mũi hấp thu 

0 1 Mũi đơn , s, 

singlet 

1 2 Mũi đôi, d, 

doublet 

2 3 Mũi ba,t, 

triplet 

3 4 Mũi bốn, 

q, quartet 

4 5 Mũi 5 , 

quintet 

1 

1, 1 

1, 2, 1 

1, 3, 3, 1 

1, 4, 6, 4, 1 

5 6 Mũi 6, septet 1, 5, 10, 10, 5, 1 

6 7 Mũi bảy 1, 6, 15, 20, 15, 6, 1 

47

Số 

proton 

tuơng 

đương, 

n 

Số mũi 

hấp 

thu 

(n+1) 

Đặc tính mũi 

hấp thu 

Ty lệ cường độ các vùng mũi hấp thu 

7 8 Mũi đa (>7) 1, 7, 21, 35, 35, 21, 7,1 

Qui tắc tương tác ghép cặp trong phổ bậc 1 

a. Hạt nhân tuơng đương không tương tác với hạt nhân khác để cho ra nhiều mũi 

hấp thu. 

b. Hằng số ghép cặp giảm với các nhóm cách xa, và thỉnh thoảng ghép cặp 

khoảng cách lớn hơn 4 liên kết. 

c. Bội số của băng hấp thu thì được xác định bằng số của proton tương đương từ 

tính trên những nguyên tử kề bên và đưa ra bởi số lượng n+1. 

d. Nếu số proton trên nguyên tử B bị ảnh hưởng bởi các proton trên nguyên tử A 

và C mà không tuơng đương thì số lượng mũi hấp thu của mũi B là (n A + 

1)x(n C+1). Ở đây n A và n C là số protong tương đương trên các nguyên tử A và C 

tương ứng. 

e. Hằng số ghép cặp không phụ thuộc vào cương độ của từ trường đặt vào. 

- Một số ví dụ phức tạp hơn về sự ghép cặp spin 

+ Sự chẻ mũi ghép cặp spin-spin trong alken: 

Các proton trên liên kết cacbon-cacbon thường thường đưa các kiểu chẻ 

mũi đặc trưng. Một liên kết đôi hai nhóm thế có 2 proton gắn trên một cacbon 

(gminal proton), 2 proton có thể là cis họa trans. Khi đó các proton này là khác 

nhau, mỗi một proton sẽ chẽ mũi tín hiệu NMR của các proton khác, do đó mỗi 

proton xuất hiện như là một mũi đôi. Độ lớn của hằng số ghép gặp J đối với các 

mũi đôi phụ thuộc vào sự sắp xếp của các nguyên tử hyđro. 

Ví dụ 1: Các hằng số ghép cặp của đồng phân Z, E của axít cloropropennoic 

C 

H a 

H b 

Hai proton trên 1C 

(geminal) 

H a 

C 

cis 

C 

H b 

H a 

H b 

C C 

trans 

J geminal = 0-3 Hz J cis = 5-10 Hz J trans = 5-10 Hz 

Cl 

H a 

C 

H b 

C 

COOH 

H a 

Cl 

C 

H b 

C 

COOH 

Axít (E)-3-cloropropennoic Axít (Z)-3-cloropropennoic 

48

Hình 1.34: Hằng số ghép cặp của các proton alken có 2 proton gắn trên một 

nguyên tử cacbon (germinal proton) hoặc trên hai cacbon khác nhau. 

Ví dụ 2: Phổ proton 1-H của vinyl axetat và các hằng số ghép cặp proton 

Hc 

H b 

C 

C 

H d 

O 

C 

O 

Ha 

CH 3 

δ,ppm 

Hình 1.35: Phổ NMR 1 H của vinyl axetat 

Một proton kế bên 

chẻ mũi tín hiệu 

thành một mũi đôi 

Một proton kế bên 

thứ hai chẻ mũi tín 

hiệu thành một mũi 

đôi của mũi đôi, dd 

Mũi đôi của mũi đôi, 

,dd của proton d 


dd, của proton b 


dd, của proton c 

Hình 1.36: Sơ độ chẻ mũi tín hiệu của các proton alkennyl trong vinylaxetat và các 

hằng số ghép cặp 

1.3.2.8. Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 13-C 

Hầu hết đồng vị có chứa nhiều nguyên tử cacbon là cacbon -12 ( 12 C) 

( có chứa nhiều trong tự nhiên là 99%). Những hạt nhân của nguyên tử C-12 

không có momen từ spin và do đó chúng không đưa ra tín hiệu phổ NMR. Điều 

này là đúng bởi hạt nhân của nó có ít đồng vị cacbon, 13 C (trong tự nhiên 1%). 

Hạt nhận C-13 có một momen từ spin và do đó đưa ra tín hiệu NMR. Những 

hạt nhân của 13 C thì như là hạt nhân của 1 H do đó có thể hàm ý rằng trạng thái 

spin của nó là +1/2 hoặc -1/2. 

Bởi vì hàm lượng tự nhiên của 13 C thấp có nghĩa là xung mà dùng cho 

các máy đo phổ có độ chọn lọc cao những kỹ thuật FT phải được sử dụng để 

đo phổ 13 C. Những máy phổ này bây giờ đã trở nên phổ biến và 13 C đã trở 

thành một phuơng pháp hiệu quả cho việc xác định cấu trú các phân tử hữu 

cơ. 

49

Với phổ 1 H NMR chúng ta đạt được thông tin về khung cacbon của một 

phân tử hữu cơ bởi vì hầu hết (nhưng không phải tất cả) các nguyên tử 

cacbon có it nhất một nguyên tử gắn hydrogen. Trong phổ 13 C chúng ta quan 

sát khung cacbon trực tiếp và do đó chúng ta thấy các mũi từ tất cả các 

nguyên tử cacbon xem thử chúng co mang hoặc không mang nguyên tử hyđro. 

Một tiện ích của phổ 13 C là phạm vi rộng của độ dời hóa học vượt qua 

những gì mà các hạt nhân nguyên tử 13 C hấp thu. Trong phổ 13 C tín hiệu từ 

những hợp chất hữu cơ thì trải rộng vượt qua phạm vi độ dời hóa học 200 pm, 

so sánh với phổ 1 H là 20 ppm. Phổ 13 C thì đơn giản hơn vì tín hiệu ít khi phủ 

lấp. 

Hàm lượng tự nhiên của đồng vị 13 C rất thấp có một ảnh hưởng quan 

trọng là làm đơn giản hóa phổ 13 C. Bởi vì hàm lượng tự nhiên của nó thấp, có 

một xác xuất thấp mà hai nguyên tử cacbon kề nhau sẽ có cả 2 nguyên tử 13 C. 

Do đó trong phổ 13 C chúng ta sẽ không quan sát được sự ghép cặp spin-spin 

giữa hai hạt nhân cacbon. 

Kỹ thuật điện tử thì cũng hiện hữu cho phép khử (decoupling) của sự 

ghép cặp spin-spin tương tác giữa hạt nhân 13 C và 1 H. Do đó nó phù hợp để 

đạt được phổ 13 C mà trong phổ đó tất cả các cộng hưởng cacbon xuất hiện 

như là mũi đơn. Phổ đạt được trong kiểu của điều hành của người đo phổ này 

thì gọi là phổ khử ghép cặp proton (pronton-decoupled). 

Người đo phổ 13 C cũng có thể điều hành trong một kiểu khác, một kiểu 

mà cho phép một liên kết được ghép cặp giữa hạt nhân 13 C và 1 H xuất hiện. 

Kiểu điều hành này được gọi là (proton off-resonance decoupling). Nó cho 

ra một phổ mà trong phổ đó các nhóm metyl xuất hiện như là các mũi bốn 

(quartets), các nhóm –CH 2 xuất hiện như là các mũi ba (triplets), các nhóm CH 

xuất hiện như là các mũi đôi (doublets) và các nguyên tử C không có gắn 

hyđro xuất hiện như là các mũi đơn (singlets). 

Một ví dụ minh họa rất hay của ứng dụng của phổ 13 C cho thấy trong 

phổ của 4-(N,N-dietylamino)benzalđêhit (hình 1.31). Chúng ta cũng cần lưu ý 

trong hầu hết các phổ 13 C vùng bên dưới những tín hiệu không tỷ lệ với số 

nguyên tử mà gây ra tín hiệu * . (* Tích phân phổ 13 C có thể đạt được, nhưng 

trong kiểu tích phân này dụng cụ ít nhạy và mẫu phải nhiều hơn, thời gian phải 

lâu hơn. Thường thường, hầu hết các phổ 13 C không tính tích phân 

(integrated)). 

(c) (d) 

(f) (g) 

O 

(e) CH 2 CH 3 

H C (b) N 

(a) 

CH 2 CH 3 

(c) (d) 

(f) (g) 

50

Hình 1.37: Phổ NMR 13 C thự hiện proton off-resonance decoupling của 4-(N,Ndietylamino)benzalđêhit 

Hình 1.38: Phổ NMR 13 C thự hiện kỹ thuật khử ghép cặp proton 

(pronton-decoupled) của 4-(N,N-dietylamino)benzalđêhit 

Phổ trong (hình 1.38) là phổ khử ghép cặp proton( pronon decoupling) 

trong đó tất cả các mũi của hợp chất xuất hiện như là mũi đơn. Tâm của mũi 

ba (triplet) ở 79(ppm) là của dung môi CDCl 3 . (Tín hiệu 13 C của CDCl 3 bị chẽ 

mũi thành 3 mũi là do ghép cặp với nguyên tử deutori, số lượng tử spin bằng 1, 

các trạng spin là -1,0 và +1. Mũi tín hiệu ở δ= 0 là do (CH 3 ) 4 Si (TMS). 

Phổ trong (hình 1.37) là phổ (proton off resonance decoupled 

spectrum). Nó cho chúng ta thấy những tín hiệu gì thuộc về nhứng hạt nhân 

của nhóm etyl. Tín hiệu mũi ba (f), (triplet) ở δ = 47 ppm là do những nhóm – 

CH 2 tuơng đương và tín hiệu mũi 4 (g), (quartet) ở δ= 13 ppm do các nhóm – 

CH 3 tương đương. 

Hai tín hiệu trong phổ ở δ= 126 và 154 ppm tương ứng với những 

nguyên tử C của vòng benzene mà nó không có mang các nguyên tử hyđro (b) 

và (e). Độ âm điện lớn của nguyên tử N (khi so sánh với cacbon) gây ra tín 

hiệu từ (e) ở trường thấp ( ở δ = 154 ppm). Mũi đôi ở δ= 193 gây ra do nguyên 

tử cacbon của nhóm alđe hit. Độ dời hóa học của nó thì hầu như ở trường 

thấp của tất các mũi tín hiệu bởi vì độ âm điện lớn của nguyên tử oxy gắn vào 

nguyên tử cacbon và bởi vì sự phân bố cộng hưởng của cấu trúc thứ hai tiếp 

theo sau. Cả hai hệ số là nguyên nhân làm cho mật độ electron ở nguyên tử 

51

cacbon rất thấp và do đó cacbon này xem như chắn không tốt (not well 

shielded). 

C 

O 

C 

O 

Hình 1.39: Mô tả sự phân bố cộng hưởng của nhóm –CH=O là cho nguyên 

tử cacbon trở nên thiếu điện tử. 

Mũi tín hiệu ở δ = 112 và 135 ppm được ghi chú là (c) và (d) được giải 

thích. Cải hai tín hiệu đều là mũi đôi trong kỹ thuật phổ (doublet) trong phổ (proton 

off-resonance decoupled) bởi vì cả hai kiểu cacbon có gắn 1 nguyên tử hyđro. 

Nhưng tín hiệu gì thì thuộc về nguyên tử cacbon nào ?. Ở đây chúng ta tìm thấy 

một sự thú vị khác trong ứng dụng lý thuyết cộng hưởng. 

Nếu chúng ta viết các cấu trúc cộng hưởng từ A đến D mà nó liên quan tới 

một cặp điện tử tự do (unshared electron pair) của nhóm amin(-NH 2), chúng ta thấy 

những sự phân bố cộng hưởng B và D thì gia tăng mật độ điện tử ở nguyên tử 

cacbon được gắn nhãn là (d). 

N 

N 

N 

N 

(d) 

(c) 

(c) 

(d) 

C 

O 

C 

O 

C 

O 

C 

O 

A 

B 

C 

D 

Hình 1.39: Các dạng phân bố cộng hưởng do cắp điện tử tự do trên N của 

nhóm NH 2 làm tăng mật độ điện tử trên các vị trí được đánh dấu là (d) của vòng 

benzene. 

Mặt khác viết các dạng cộng hưởng từ E đến H mà liên quan đến nhóm 

chức -CH=O cho chúng ta thấy rằng những phân bố cộng hưởng F và H giảm mật 

độ điện tử ở nguyên tử cacbon có nhãn là (c). (Các cấu trúc cộng hưởng khác thi 

phù hợp nhưng không thich hợp với vấn đề lý luận ở đây). 

N 

N 

N 

N 

(d) 

(c) 

(d) 

(c) 

(d) 

(c) 

(d) 

(c) 

C 

O 

C 

O 

C 

O 

C 

O 

E 

F 

G 

H 

Hình 1.40: Các dạng phân bố cộng hưởng do nhóm rút điện tử -CHO làm 

tăng giảm mật độ điện tử trên các vị trí được đánh dấu là (c) của vòng benzene. 

Sự gia tăng mật độ điện tử ở nguyên tử cacbon sẽ gia tăng sự chắn 

(shielding) và sẽ chuyển dới tính hiệu đến trường cao (upfield). Do đó tín hiệu ở δ 

= 112 ppm được gán cho nguyên tử cacbon có nhãn là (d). Sự giảm mật độ điện tử 

ở nguyên tử cacbon sẽ chuyển dời tín hiệu của nó đến trường thấp do đó mà tín 

hiệu ở δ = 135 ppm được gán cho nguyên tử cacbon có nhãn là (c). 

52

Bảng 1.13 đưa ra độ dời hóa học gầng đúng cho một số nhóm chức có 

chứa cacbon. Phổ 13-C có thể đặc biệt có ích trong việc một hợp chất có mức độ 

đối xứng (symmetric) rất cao. 

53

Bảng 1.13: Độ dời hóa học của 13 C (gần đúng) 

Kiểu cacbon 

Độ dời hóa học (chemical shift), (δ, 

ppm) 

Alkyl bậc 1, RCH 3 0-40 

Alkyl bậc 2, RCH 2R 10-50 

Alkyl bậc 3, RCHR 2 15-50 

Alkyl halogenua hoặc amin (C-X), X: Cl, 

Br, hoặc -N- 

10-65 

Rượu hoặc ete 50-90 

Alkyn 60-90 

Alken 100 -170 

Aryl 100 - 170 

Nitrin 120 – 130 

Amit –(C=O)N- 150-180 

Axít cacboxylic hoặc este 160-185 

Andehit, xeton 185-215 

Ví dụ: Phổ 13 C khử ghép cặp proton trong hình 1.41 là của tribromobenzen 

(C 6 H 3 Br 3 ). Đồng phân nào của tribromo benzen ứng với phổ trên ? 

54

Hình 1.41: Phổ 13 C của nitrobenzen, (Spectrum courtesy of Varian 

Associates, Palo Alto,CA.) 

1.3.2.8.1. Phổ cộng hưởng từ hạt nhân 13-C DEPT 

Kỹ thuật phát triển trong những năm gần đây làm cho nó phù hợp để đạt 

được một số lượng thông tin từ phổ 13-C. Cho ví dụ, cộng hưởng từ 

DEPT,(distortionless enhancement by polarization transfer) cho phép chúng ta xác 

định số hyđro gắn vào mỗi nguyên tử cacbon trong một phân tử. Một thí nghiệm 

DEPT thường đuợc làm trong ba trạng thái trong hình 1.42, hợp chất 6-metyl-5- 

heptan-2-ol. 

Trạng thái đầu tiên là chạy ở trạng thái nguyên thủy (đầy đủ) gọi là một phổ 

khử ghép cắp băng rộng để định vị tất cả độ dời hóa học của tất cả cacbon. 

Trạng thái kế tiếp, một phổ thứ hai gọi là một phổ DEPT-90 được chạy, sử 

dụng, sử dụng các điều kiện đặt biệt bên dưới điều kiện đó chỉ những mũi tín 

hiệu liên quan đến CH xuất hiện. Các mũi tín hiệu liên quan đến CH 3 , CH 2 và 

cacbon bậc bốn không xuất hiện. 

Cuối cùng thì một phổ thứ 3 gọi là DEP-135 được chạy, sử dụng các điều 

kiện mà bên dưới các điều kiện đó thì các cộng hưởng CH 3 và CH xuất hiện ở tín 

hiệu dương, các cộng hưởng CH 2 xuất hiện như tín hiệu âm (mũi bên dưới đường 

nền) và cacbon tử cấp thì vắng mặt. 

Đặt các thông tin với nhau từ 3 phổ trên làm cho nó phù hợp để chỉ ra số 

của hydro gắn trên mỗi cacbon. Những nguyên tử cacbon CH được nhận diện 

trong phổ DEPT-90. Các nguyên tử cacbon CH 2 được nhận diện mũi âm (tín hiệu 

dưới đường nền) trong phổ DEPTH-135, các nguyên tử cacbon CH 3 được nhận 

diện bởi loại trừ các mũi CH từ các mũi dương trong phổ DEPT-135 và các nguyên 

tử cacbon bậc bốn được nhận diện bởi loại trừ tất cả các mũi trong phổ DEPT-135 

với các mũi trong phổ nguyên thủy ban đầu(broadband –decoupled spectrum). 

- Phổ ban đầu (broadbanddecoupled): C, CH, CH 2, CH 3 

- DEPT-90: CH 

- DEPT-135: CH 3, CH: mũi dương, CH 2 mũi âm 

- Nhận diện C bậc 4: trừ DEPT-135 với phổ ban đầu 

- Nhận diện CH: DEPT – 90 

- Nhận diện CH 2: Mũi âm trong DEPT – 135 

- Nhận diện CH 3: Ngoại suy các tính hiệu phổ DEPT–90 với các vị trí 

dương trong DEPT-135 

55

(a): Phổ khử ghép cặp 

băng rộng đày đủ 

(b): Phổ DEPT-90: tín hiệu CH 

(C): Phổ DEPT-135: CH, 

CH3 và CH2 

Mũi dương: CH 

và CH3 

Mũi âm:CH2 

δ(ppm) 

Hình 1.42: Phổ DEPT của hợp chất 6-metyl-5-hepten-2-ol 

1.3.2.8.1. Phổ NMR hai chiều 

Phổ NMR hai chiều hoặc 2D NMR bao gồm một tương quan mới của kỹ 

thuật đa xung mà làm cho nó phù hợp với những phổ phức tạp. Phương pháp phổ 

hai chiều có thể nhận diện các cộng hưởng ngang qua các liên kết mà bị ghép cặp 

ngang qua các tương tác không gian hoặc bằng sự trao đổi hóa học. Trong các 

phổ hai chiều dữ liệu được yêu cầu là hàm thời gian,t như trong phổ FT-NMR. 

Trước tiên để đạt được tín hiệu FID do đó mà hệ thống thì nhiễu loạn bằng một 

xung trong một chu kỳ t 1. Sự chuyển dạng Fourier của FID là một hàm của thời 

gian của t 2 mà cố định thời gian t=1 sản xuất ra một phổ đồng dạng với phổ đạt 

được trong một thí nghiệm xung ban đầu. Xử lý này lặp lại cho một loạt giá trị của 

t 1 do đó mà cho ra phổ hai chiều trong thuật ngữ có 2 tần số t hay đổi là ν 1 và ν 2 

hoặc đôi khi tham số độ dời hóa học là δ 1 và δ 2 . Thời gian của xung sử dụng cho 

phổ 2D NMR biến thiên rộng rãi và trong một số trường hợp nhiều hơn hai xung 

được lập lại được sử dụng. Có một số kiểu thực nghiệm phổ hai chiều trong kỹ 

thuật là rất lớn. Một số phương pháp phổ biến dựa trên sự tuơng quan: homo 

nuclear correlation spectroscop (COSY) tương quan đồng nhân, total 

coreclation spectroscopy (TOCSY), the incredible natural-abundancc doublequantum 

transfer experiment INADEQUATE), heteronuclear correlation 

(HETCOR) spcceroscopy, heteronuclear multiple quantum coherence (HMQC) 

spcctroscopy. Hình 1.43 là một phổ hai chiều COSY thực hiện trên hợp chất 1,3- 

butadiol. Phổ hai chiều đạt được như sau: khử ghép cặp với dải sóng rộng proton 

(turned off), một xung 90 0 được áp dụng vão mẫu. Sau thời gian t 1 sử khử ghép 

cặp được bật trở lại (turned on) và kết quả FID được số hóa và chuyển dạng. 

Sau khi cân bằng đã được thiết lập trở lại, xử lý này sẽ được lập lại cho những giá 

trị khác của t 1 mà nó dẫn đến một loại của phổ được vẽ bằng đường ngang trong 

hình. Các phép chiếu dọc theo trục δ 1 là phổ mà đạt được không khử ghép cặp. 

Các phép chiếu dọc δ 2 thì giống như phổ 13 C khử ghép cặp hoàn chỉnh. Nó cho 

thấy rằng phổ có một mũi bốn (quartet), hai mũi ba (triplet) và một mũi đôi 

(douplet), toàn bộ thông tin thì rõ ràng cho chúng ta thấy số của proton liên kết 

đến mỗi của 4 nguyên tử cacbon trong phân tử. Thông tin này không thấy được 

trong phổ một chiều. 

56

1 2 3 4 

H 3 C CH CH 2 CH 2 OH 

HO 

(a) 

(b) 

Hình 1.43: Minh họa sử dụng phổ hai chiều (a): nhận diện các cộng 

hưởng 13 C trong một phổ một chiều, (b): Phổ một chiều đầu tiên đạt được 

từ các mũi dọc theo đường chéo. Sự hiện diện của các mũi không nằm 

trên đường chéo nhận diện các mối liên kết ghép cặp spin-spin 

(Anal.chem.,1982,54,1129A, American Chemical Society) 

Các thực nghiệm phổ COSY, TCOSY, HERCOR, và HMQC giúp đỡ rất 

nhiều trong sự tương tác proton 1 H và 13 C. Dù thế nào thực nghiệm INADEQUATE 

là kỹ thuật phổ hai chiều. Thí nghiệm này dựa trên sự ghép cặp spin-spin giữa các 

một cặp hạt nhân liên kết trực tiếp. Nó có thể phát hiện lượng vết khung cacbon 

của hợp chất hữu cơ. 

Một lớp khác của thực nghiệm phổ hai chiều dựa trên sự vận chuyển không 

rõ ràng của từ hóa bởi NOE hoặc trao đổi hóa học. Trong phổ NOE (NOESY), 

ROESY (roating frame overhauser effect spectroscopy) và phổ trao đổi 

( EXSY) các mũi ngang được quan sát giữa cộng hưởng được liên kết bằng tuơng 

tác lưỡng cực hoặc trao đổi hóa học. Một ví dụ phổ một chiều và phổ ROESY của 

57

19 amino axít peptit cho thấy trong hình 1.44 không chỉ là phổ một chiều NMR 1 H 

mà còn chi ra rằng peptit là một cấu trúc xoắn α của petptit trong dung dịch. 

(a) 

ppm 

(b) 

Hình 1.44: Phổ một chiều 1 H 500 MHz hình (a) và phổ hai chiều ROESY 

phổ (b) của 19 amino axít peptit. Xung được sử dụng để khử sự ghéo cặp 

spin – spin 1 H- 1 H thành mũi đơn. Mũi ngang của tuơng tác lưỡng cực. 

Các mũi chéo phù hợp cho việc hoàn thành nhận diện phổ NMR proton 

1.3.2.9. Ứng dụng của phổ NMR để xác định cấu trúc của một hợp chất 

1.3.2.9.1. Phổ NMR 1 H 

Ví dụ 1: Sử dụng phổ NMR để xác định công thức cấu tạo của một hợp 

chất có công thức phân tử là C 4 H 8 O 2 và có chứa một C=O một hấp thu trong 

phổ IR. 

58

Hình 1.45: Phổ NMR 1 H của một hợp chất chưa biết có công thức phân tử 

C 4 H 8 O 2 

- Xác định số kiểu proton khác nhau: Công thức có 2 tín hiệu proton A,B và C 

do đó có 3 kiểu proton khác nhau là H a H b và H c . 

- Sử dụng các dữ liệu tích phân để xác đinh số của nguyên tử H được đưa ra 

từ mỗi tín hiệu: tổng số đơn vị tích phân là: 14+11+15 = 40, tổng số proton là 8. 

Do đó 40 đơn vị / 8 proton = 5 đơn vị / proton. Từ đó số proton của A là 15: 5 = 

3H, số proton của B là: 11: 5 = 2.2 = 2 proton và số proton của C là: 15: 5 = 3 

proton. Từ đó suy ra công thức cấu tạo của A: CH 3 CH 2 COOCH 3 

Ví dụ 2: Phổ proton của hợp chất paraxetamol có cấu trúc như sau. Hãy 

xác định các mũi hấp thu trong phổ NMR 1 H 

Hình 1.46: Phổ 1 H 270 mHz của hợp chất paraxetamol 

Phổ NMR 1 H của paraxetamol chạy trong dung môi CD 3OD (hình 1.46). Phổ 

này cho thấy một tín hiệu mũi đơn (singlet) của nhóm CH 3 cô lập ở δ = 2.07 do 

59

nhóm CH 3(C=O)NH. Tín hiệu mũi rộng ở δ= 4.88 là do proton tron CD 3OH được 

hình thành từ kết quả sự trao deuteri của dung môi CD 3OD với nhóm proton NH 

hoặc OH của nhóm phenol hoặc nhóm amit trong hợp chất. Điều này giái thích tại 

sao những proton gắn vào những nhóm này không xuất hiện trên phổ. Các tín hiệu 

khác trong phổ là các mũi đôi (doublet) có độ dời hóa học là δ=6-71-6.74 ppm và 

δ= 7.28-7.31 được gán cho các proton tương đương H-2 và H-3 và H-1 và H-4 

theo trình tự (giái thích bằng tính toán độ dời hóa học của các proton trên vòng ben 

mang nhóm thế bên dưới). Proton 1 và 2 là ghép cặp octo và proton 3 và 4 cung là 

ghép cặp octo, điều này làn nguyên nhân xuất hiện mũi đôi (doublet). J 34 = (6.74- 

6.71)ppm x 270 mHz = 8.1Hz; J 12 = (7.31-7.28) ppm x 270 mHz = 8.1 Hz 

Tính toán theo lý thuyết độ dời hóa học (δ,ppm) của các proton trên vòng 

benzen có mang nhóm thế khác nhau trong hợp chất paraxetamol. 

Độ dời của proton H-3 và H-2 tương đương: δ = 7.27 – 0.49 – 0.07 = 6.71 

ppm ( H-3 ở vị trí oc to so với –OH và meta so với nhóm –NHCO-) 

ppm 

Độ dời hóa học của H- 1 và H- 4 tương đương: δ=7.27 - 0.12 – 0.13 = 7.02 

Bảng 1.14: Giá trị độ dới hóa học (δ,ppm) của các proton gắn vào vòng thơm. Ảnh 

hưởng của nhóm thế thì hoặc thêm vào hoặc trừ ra từ độ dời hóa học của benzen 

ở δ=7.27 ppm. 

Nhóm thế X 

H vị trí 

Octo Meta Para 

-NO 2 0.94 0.18 0.39 

-OH - 0.49 -0.13 -0.20 

-NH 2 -0.76 -0.25 -0.63 

-Cl 0.01 -0.06 -0.08 

-COOH 0.8 0.16 0.25 

-NH 3 

+ 

0.40 0.2 0.2 

-CH 3 -0.16 -0.09 -0.17 

-OR -0.46 -0.1 -0.46 

-CH 3(C=O)NH- -0.12 -0.07 -0.21 

- COOR 0.71 0.1 0.21 

Ví dụ 3: Tính toán độ dời hóa học (theo lý thuyết) của các nguyên tử H gắn trên 

vòng benzen mang các nhóm thế trong các hợp chất sau: 

60

1 

H 

NH 2 

5 

H 

1 

H 

NO 2 

5 1 

H H 

NH 2 

4 

H 

H 

2 

H 

H 

H H 

H 

H 

4 

2 

H 

4 2 

NO 2 

3 

3 

3 

Anilin Nitrobenzen Nitroanilin 

Anilin: trong aniline các vị trí proton: 1 và 5 , 2 và 4 là tương đương nhau 

Độ dời hóa học của H-1 và H-5: δ = 7.27-0.76 = 6.51 ppm 

Độ dời hóa học của H-2 và H-4: δ = 7.27 – 0.25 = 7.02 ppm 

Độ dời H-3: 7.27 – 0.63 = 6.64 ppm 

Do đó phổ của aniline sẽ có δ = 6.51 ppm, 2H; δ = 6.64 ppm, 1H và δ = 7.02 ppm 

2H. 

Nitrobenzen: trong nitrobenzene các vị trí proton 1 và 5; và 2 và 4 thì tương đương 

nhau: 

Độ dời hóa học của H-1 và H-5: δ = 7.27+0.94=8.21 ppm 

Độ dời hóa học của H-2 và H-4: δ = 7.27 + 0.18=7.45 ppm 

Độ dời của H-3: δ = 7.27+0.39 = 7.66 ppm. 

Nitro aniline: trong nitroanilin các vị trí proton 1 và 4; 2 và 3 thì tương đương nhau: 

Độ dời hóa học của H-1 và H-4 :δ = 7.27 – 0.67 +0.18 = 6.69 ppm 

Độ dời hóa học của H-2 và H-3: δ = 7.27 – 0.25 +0.94 = 7.96 ppm 

Ví dụ 4: Phổ proton của hợp chất aspirin có cấu trúc như sau. Hãy xác định các 

mũi hấp thu trong phổ NMR 1 H. 

Hình 1.47: Phổ 1 H 270 mHz của hợp chất aspirin 

Tính độ dời hóa học của các proton trong vòng benzen thế theo lý thuyết: 

61

Độ dời hóa học của H-1: δ 1 = 7.27 + 0.8 – 0.1 = 7.9ppm 

( H ở vị trí octo so với –OH và meta so với nhóm OR = -O(C=O)CH 3 ) 

Độ dời hóa học của H-2: δ 2 = 7.27+0.16-0.46 = 6.97 ppm 

Độ dời hóa học của H-3: δ 2 = 7.27+ 0.25 – 0.1 = 7.42 ppm 

Độ dời hóa học của H-4: δ 2 = 7.27 – 0.46 + 0.16 = 6.97 ppm 

HÌnh 1.47 cho thấy phổ 1 H NMR của aspirin trong dung môi CD 3 OD. 

Nhóm metyl cô lập xuất hiện ở δ = 2.28 ppm, 3H. Mũi δ= 4.91 ppm là do 

CD 3 OH được hình thành từ việc trao đổi proton với proton của nhóm axít 

trong aspirin. Vùng proton của vòng thơm thí phức tạp hơn vì các proton 

không tương đương. Bốn proton có độ dời hóa học từ 7.12- 7.15, 7.31-7.37, 

7.57-7.63 và 8.0 -8.03 ppm, theo tính toán lý thuyết ở trên thì được gán cho 

các proton từ H-4, H-2, H-3 và H-1 theo trình tự đó. 

H-1 là mũi đôi (douplet) vì ghép cắp với H-2: J 12 = (8.03-8.0)ppm x270 

mHz= 8.1 (ghép octo) 

H-2 là mũi ba (triplet) bới vị sự phủ lấp lên nhau của 2 douplet mà 

nguyên nhân là do sự ghép cặp với H-1 và H-3, J 21 = J 23 = (7.37- 

7.34)x270=8.1Hz 

H-3 là mũi 3 (tripplet) vì ghép cặp tương đương với H-2 và H-4, J 32 = J 34 

= (7.63-7.60)x270 = 8.1 Hz 

H-4 là mũi đôi (douplet), vì ghép cặp octo với H-3: J 43 = (7.15- 

7.12)x270= 8.1Hz. 

Tóm lại phổ NMR 1 H của aspirin: (δ= 2.28, s, 3H, CH 3 ; δ=7.12-7.15, d,J J 43 = 

8.1Hz,1H, H-4 ; δ= 7.31-7.34,t, J 21 = J 23 = 8.1Hz,1H, H-2; δ=7.57-7.63, t, J 32 = 

J 34 = 8.1 Hz, 1H, H-3, δ= 8.0-8.03,d, J 12 = 8.1 Hz, 1H, H-1). 

Ví dụ 5: Phổ pronton của hợp chất salbutamol chạy trên máy 270 mHz, một ví 

dụ phức tạp hơn trong sự nhận danh các mũi ptoton. 

62

Hình 1.48: Phổ 1 H 270 mHz của hợp chất salbutamol 

Hình 1.48 cho thấy phổ của hợp chất salbutamol đạt được trong dung 

môi CD 3 OD và trường hợp này thì phức tạp hơn. Tín hiệu mũi ở δ = 1.40 của 

nhóm tert-butyl (A) trong đó nhóm CH 3 tất cả proton là tương đương và không 

có proton kề bên để xảy ra sự ghép cặp. Tín hiệu ở δ = 4.65 là do nhóm CH 2 

trong D mà nó không ghé p cặp với các vị trí khác. Proton của vòng thơm cũng 

được nhận danh: δ = 6.8, d,H-3 do nó ghép cặp với H-2. H-2 xuất hiện ở δ = 

7.22 và chẽ mũi đôi thành một douplet ngang qua sự ghép cặp với H-3 và 

mỗi mũi trong douplet của H-2 lại ghép cặp với H-1 ở vị trí meta. H-1, δ= 7.37 

thí chẻ mũi đôi ngang qua sự ghép cặp meta với H-2. Một tín hiệu có tâm ở 

4.97 ppm mà xuất hiện trên vai của một mũi rộng của tính hiệu CD 3 OH là của 

proton C. Proton C này gắn trên một nguyên tử C bất đối xứng và pronton C 

này ghép cặp với 2 proton kế cận là proton B 1 và B 2 mà không tương đương 

nhau. Hai proton này nằm kế tiếp tâm cacbon bất đối xứng. Do đó proton C có 

hai hằng số ghép cặp khác nhau đối với B 1 và B 2 và nó xuất hiện là một mũi 

đối của mũi đôi (doublet of doublets, dd). Hầug như tín hiệu phức tạp trong 

phổ thì liên quan đến 2 proton B 1 và B 2 . Những proton này cho ra những cái gì 

được xem là một tín hiệu kiểu AB. Ở đây những proton B 1 và B 2 thì rất gần 

nhau trong độ dời hóa học (nhỏ hơn 30 Hz), chúng cho ra những đường 

không tương đương nhau trong kích thước . 

63

Hình 1.49: Một hệ thống AB tiêu biểu được che mũi do proton thứ ba (X) 

với hằng số ghép cặp cho proton B 1 và B 2 trong salbutamol. 

1.3.2.9.2. Phổ 13 C NMR 

Ví dụ 6: Một ví dụ của phổ 13 C của hợ chất sanbutamol sunfat 

Mũi dung môi 

Cacbon tứ cấp 

và nhóm CH 2 : 

Mũi hướng lên 

Nhóm -CH 3 và CH : 

Mũi hương xuống 

Hình 1.50: Phổ 13 C của sanbutamol sunfat 

Kỹ thuật J mod (DEPT) trong trong 13 C là một trong những kỹ thuật 

tương đương hiện đại của phổ 13 C. Nó cho phép biết được số proton gắn vào 

mỗi C mỗi nguyên tử C. 

HÌnh 1.50 cho thấy phổ DEPT của hợp chất salbutamol sunfat đơn giản 

hơn phổ proton. Các nguyê n tử cacbon được gắn nhãn như sau: A: δ = 26 

ppm; C: δ = 58.8 ppm; E: δ = 61 ppm; D: δ = 70.4 ppm; cacbon số: 3: δ = 116 

ppm; cacbon số 2 và 6 δ = 127. 1 ppm; cacbon số 5 δ = 129.5 ppm; cacbon 

số 1: δ = 133 ppm và cacbon số 4: δ = 156 ppm. Tín hiệu của cacbon B thì bi 

lỗi và điều này minh họa một vấn đề của phổ 13 C mà điều đó có nghĩa là thời 

gian nghỉ của những nguyên tử cacbon 13 C xu hướng thay đổi rất lớn hơn thời 

gian nghỉ của hạt nhân 1 H trong phổ NMR và do đó những tín hiệu của nó có 

thể bị lỗi hoặc không thu thập hết. Điều này đặc biệt càng đúng cho nguyên tử 

cacbon bậc bốn và có thể nhìn thấy trong hình 1.42 những nguyên tử cacbon 

64

tứ cấp như C-1,4 và 5 cho ra tín hiệu yếu hơn các nguyên tử cacbon khác mà 

có proton gắn vào. Trong trường hợp của cacbon tứ cấp B, tín hiệu của nó đã 

hoàn toàn bị lỗi. Do đó những tín hiệu trong phổ 13 C ít định lượng hơn trong 

phổ 1 H NMR. 

1.3.2.13.3. Phổ 2 chiều 

Ví dụ 7: Một phổ tương quan hai chiều của các proton vòng thơm trong 

hợp chất aspirin 

Hình 1.51: Phổ tương quan H-H của vùng vơm thơm trong hợp chất aspirin 

Kết nối máy tính của máy đo phổ NMR mang lại một tiện ích rất lớn 

trong xử lý dữ liệu và đạt được dữ liệu và đưa đến một tiến bộ trong kỹ thuật 

làm sáng tỏ cấu trúc phổ NMR. Một của những phổ NMR 2 chiều đầu tiên là 

tương quan proton-proton (proton-proton careclation) hoặc COSEY. Kỹ thuật 

này phù hợp đến các tương quan được làm giữa các proton mà ghép cặp với 

nhau. Việc nắm bắt một ví dụ đơn giản về phổ tương quan COSEY của proton 

thơm trong aspirin trong hình 1.43, đường chéo đưa ra tương quan của các 

tính hiệu với chính bản thân nó. Ví dụ A với A, B với B,.... Hai bên cạnh của 

đường chéo xuất phát từ một điểm trên đường chéo kẻ hai đường song song 

với hai cạnh là các thông tin về tương tác phổ. Từ hình 1.43 ta thấy rằng: 

- A thì ghép cặp với C 

- B thì ghép cặp với C và D 

- C thì ghép cặp yếu với D ngang qua ghép cặp xa (long range) vị trí 

meta. 

COSEY đã làm đơn giản hóa sự tương tác phức tạp của một phổ NMR. 

Có một số kỹ thuật xuất phát từ phổ hai chiều cơ bản cho phép những tương 

tác giữa các nguyên tử cacbon với các proton một hoặc hai liên kết được tách 

từ proton và cacbon, đó là HMBC (heteronuclear multiple bond correclation). 

Ví dụ 8:: Một phổ COSEY phức tạp hơn của axít tranexamic là một 

thuốc kháng sốt rét khi vẽ trong phổ hai chiều, tất cả 4 proton trên vị trí 2 và 

tât cả 4 proton trên vị trí 3 không tương đương nhau. Do đó mà khi cấu trúc 

được trong hình 1.52 cho thấy rằng bởi vì phân tử là bị ảnh hưởng không gian 

do đó nhóm metylamin và nhóm axít cacboxylic nằm ở vị trí xích đạo 

65

(equatorial, e). Các proton nằm ở vị trí trục (axial, a) và các proton ở vị trí xích 

đạo (e) là không tương đương nhau. 

Hình 1.52: Phổ tương quan proton (COSEY) của axít tranexamic 

Bảng 1.15: Các tương quan ghép cặp của các proron được mô tả trong 

bản như sau: 

Vị trí 

Tuơng quan ghép cặp H-H 

4’ 4’và 4 

1 1 và 2e; 1 và 2ª 

2e 

3e 

2e và 2a ; 2e và 3a 

3 e và 4; 3e và 3a 

4 4 và 4‘; 4 và 3a 

2a 2a và 3a; 2a và 3e; 2a và 2e; 2a và 1 

3a 

3a và 2a; 3a và 4 ; 3a và 3e ; 3a và 2e 

1.3.2.13.4. Dự đoán hấp thu lý thuyết độ dời hóa học trong phổ NMR 1 H 

và 13 C 

Để dự đoán độ dời hóa học của các vị trí H và C trong phổ 1-H và 13-C 

một cách gần đúng đã có nhiều công thức gần đúng cho phép tính toán và dự 

đoán độ dời hóa học (δ, ppm) của các mũi hấp thu H va C. Các tính toán này 

được chỉ ra rất nhiều trong các sách về phân tích hóa lý. Mắt khác các tính 

toán này cũng được chuyên thành các phần mềm dự báo độ dời hóa học và 

dạng các mũi hấp thu. Trong tài liệu này chúng tôi muốn trình bày với các em 

sinh viên về sử dụng phần mềm Chemdraw Ultra để dự đoán các mũi hấp thu 

của H và C trong phổ NMR 1 H và 13 C. Trình tự công việc sẽ làm như sau: 

- Chạy chương trình ChemDraw 

- Vẽ công thức phân tử (ví dụ naphtol) 

66

- Đánh dấu công thức bằng cách nhấp vào thanh công cụ Marquee 

chúng ta sẽ thấy kết quả bên dưới như sau: 

Hình 1.52.1: Cấu trúc của naphtol sau khi được đánh đấu chọn (mờ) 

- Nhấp vào thanh menu lệnh structure và chọn Predict 1-H NMR Shifts 

hoặc Predict 13-C NMR Shifts 

Hình 1.52.2: Trình bày menu lệnh trình đơn kéo xuống: 

Predict 1-H NMR Shifts 

- Kết quả dự báo về độ dời hóa học của các proton trong NMR 1 H 

được trình bày như sau: 

+ Chem NMR 1 H estimation 

7.57 

7.53 

6.98 

9.83 

OH 

7.48 

6.97 

7.97 

7.88 

+ Estimation quality: Blue = gôd, magnenta= medium, red = rough 

67

Protocol of the H-1 NMR Prediction: 

Hình 1.52.3: Phổ NHM 1-H của naphtol 

Node Shift Base + Inc. Comment (ppm rel. to TMS) 

OH 9.83 5.00 aromatic C-OH 

4.83 general corrections 

CH 6.98 7.67 2-naphthalene 

-0.69 1 -O 


-0.35 1 -O 


-0.05 1 -O 



-0.14 1 -O 


-0.04 1 -O 



-0.11 1 -O 



-0.02 1 -O 


- Kết quả dự báo về độ dời hóa học của các cacbon trong 13 C được 

trình bày như sau: 

126.7 

126.4 

109.5 

134.7 

OH 

155.8 

123.8 

129.1 

117.6 

127.8 

129.9 

68

Hình 1.52.4: Phổ NHM 13-C của naphtol 

Protocol of the C-13 NMR Prediction: 

Node Shift Base + Inc. Comment (ppm rel. to TMS) 


-18.6 1 -O 


C 155.8 125.9 2-naphthalene 

27.3 1 -O 



-8.3 1 -O 



1.8 1 -O 



-1.7 1 -O 



0.9 1 -O 



-4.7 1 -O 



-0.3 1 -O 



-2.4 1 -O 



0.5 1 -O 


1.3.3. Máy đo phổ khối lượng (Mass sectrometer) 

1.3.3.1. Giới thiệu 

Trong một máy đo phổ khối lượng, các phân tử trong trạng thái pha khí 

dưới điều kiện áp lự thấp bị bắn phá với một chùm tia điện tử có năng lượng 

cao. Năng lượng của chùm tia điện tử thường cỡ 70 eV (electron volts) và một 

trong các vấn đề mà sự bắn phá của chùm tia điện từ làm được là bật ra một 

điện tử của phân tử và cho ra một ion mang điện dương gọi là ion phân tử. 

69

M + e M + + 2e - 

Phân tử + Điện tử có Ion phân tử 

năng lượng cao 

Ion phân tử thì không chỉ là là một ion, nhưng nó còn chứa số lẽ điện tử, 

nó cùng được gọi là gốc tự do. Do đó ion phân tử nó thuộc về nhóm chung gọi 

là cation gốc tự do. Ví dụ nếu phân tử bị bắn phá là NH 3 ta có phản ứng sau 

M 

+ e - H N H 

+ 2e - 

H 

Ion phân tử 

(cation gốc tự do) 

Một chùm điện tử với năng lượng là 70 rV (1600 kcalmol -1 ) không chỉ 

bật ra điện tử từ phân tử, sản xuất ra ion phân tử mà còn tác động đến ion 

phân tử một một số lượng năng lượng dư đáng kể. Không phải tất cả các ion 

phân tử có một số lượng năng lượng dư như nhau, nhưng trong hầu hết 

trường hợp năng lượng dư thừa lớn hơn năng lượng yêu cầu cắt đứt các liên 

kết hóa trị (50 kcal.mol -1 ). Do đó ngay sau khi các ion phân tử hình thành, hàu 

hết các ion phân tử tức thì phân mãnh. 

Những phân mãnh này có thể diễn ra sự thay đổi khác nhau phụ thuộc 

vào tự nhiên của một ion phân tử riêng biệt, phương cách mà một ion phân tử 

phân mảnh có thể đưa ra cho chúng ta thông tin rất có giá trị cao về cấu trúc 

của một phân tử phức tạp. Thậm chí với một phân tử quá đơn giản như NH 3 , 

phân mãnh có thể cho ra một vài cation mới. Ion phân tử có thể đẩy 1 nguyên 

tử hy đro, cho ví dụ và sản phẩm là ion NH 2 + . Ion NH 2 + này có thể mất một 

hyđro cho ion NH + mà có thể dẫn đến ion N + . 

H 

N H 

H 

N 

+ H 

(1) 

H 

H 

H 

N 

H 

N 

+ H 

(2) 

H 

H 

N 

N + H 

(3) 

70

(1) 

(5) 

(6) 

(3) 

(9) 

(10) 

(11) 

(12) 

(13) 

(2) 

(4) 

(7) 

(16) 

(18) 

(8) 

(20) 

(15) 

(14) 

(17) 

(19) 

Hình 1.53: (1): Phân tử mẫu đi vào, (2):ống dẫn chất đi qua, (3): Dòng khí, (4): 

Điện cực đẩy, (5): dây tóc, (6):khe electron, (7): dòng electron, (8): điện cực 

anot, (9): vùng ion hóa, (10): khe gia tốc lần thứ nhất, (11): khe tập trung, (12): 

khe gia tốc lần 2, (13): buồng ion hóa, (14): từ trường, (15): dòng ion phân tán 

nặng và nhẹ, (16): chùm ion tập trung, (17): ồng phân tích, (18): Đầu dò, (19): 

đầu thu tín hiệu, và (20): vùng ion được gia tốc. 

Máy phổ khối lượng sắp xếp các cation dựa trên tỷ số khối lượng trên 

điện tích của chúng (m/z). Từ đó cho mục đích thực hành điện tích trên các ion 

là +1, số lượng này sắp xếp các cation dựa trên khối lượng của chúng. Thông 

thường máy đo phổ khối làm điều này do sự gia tốc ion ngang qua một loạt 

các khe gia tốc và dòng ion đến một ống cong (hình 1.53). Ống cong ngang 

qua một từ trường thay đổi và từ trường có một ảnh hưởng trên những ion di 

chuyển. Phụ thuộc trên độ bền của ion, từ trường sẽ là nguyên nhân ion với 

một tỷ số m/z riêng biệt đi ngang qua một đường cong chính xác phù hợp với 

độ cong của ống. Những ion đó được gọi là ion được ghi nhận. Bởi vì các ion 

được ghi nhận, các ion đó ngang qua một khe khác và tác động trên bộ phận 

thu nhận ion ở đó tỷ trọng của dòng tia ion thì được đo. Tỷ trọng của dòng ion 

chỉ là đo tỷ số của số lượng ion với tỷ số m/z riêng biệt. Một số phổ khối lượng 

quá nhạy đến nổi mà nó có thể phát hiện sự đến của một ion đơn. 

Loại của ion thực tế đi ngang qua từ trường và loại ion đi qua bởi vì 

những định luật vật lý chi phối các quĩ đạo mà đi tiếp theo sau do các hạt 

mang điện. Khi các hạt mang điện di chuyển ngang qua từ trường. Nói chung 

một từ trường như thế sẽ là nguyên nhân các ion di chuyển ngang qua từ 

trường di chuyển trong một quĩ đạo mà đại diện cho phần của một hình tròn. 

Bán kính cong của quĩ đạo tròn liên quan đến tỷ số m/z của ion, cường độ từ 

trường (H, gauss) và liên quan đến điện thế gia tốc. Nếu ta giữ điện thế gia tốc 

là hằng số và gia tăng từ trường từng bước, các ion mà toàn bộ tỷ số m/z sẽ 

tăng từ từ sẽ đi qua một quĩ đạo tròn phù hợp chính xác của ống cong. Từ đó 

nếu tức thì gia tăng H, các ion với tỷ số m/z từng bước sẽ được thu nhận và 

được phát hiện trên đầu dò ion. Từ đó các ion hội tụ gia tăng từng bước đến 

trên bộ phận thu nhận ion và đầu dò. 

71

Những gì chúng ta mô tả bên trên được gọi là tiêu điểm từ tường 

(magnetic focusing) hay quét từ trường (magnetic scanning) và tất cả điều 

này được làm tự động do một máy đo phổ. Máy đo phổ trình bày kết quả 

bằng cách vẽ một loạt mũi mật độ thay đổi trong đó mỗi mũi tương ứng với tỷ 

số m/z của ion. Điều này được trình bày trong hình 1.54 là một dạng của phổ 

khối lượng. 

Loại của ion có thể được với sự tập trung vào dòng điện. Trong kỷ thuật 

này từ trường được giữa hằng số và gia tốc điện thế thì thay đổi. Cả hai 

phương pháp kêt quả là như nhau và một số phổ khối phân giải cao đều có cả 

hai kỷ thuật này. 

Một phổ khối lượng bắn phá phân tử hữu cơ bằng một dòng điện tử có năng 

lượng cao mà làm cho các phân tử bị ion hóa và phân mãnh. Nó tách một hỗn 

hợp ion dựa trên tỷ số m/z của các ion và ghi nhận số lượng liên quan 

(abundance) của mỗi phân mãnh ion. Nó trình bày kết quả vẽ của số lượng 

liên quan và m/z. 

Cường độ mũi 

Khối lượng phân tử 

Mũi cơ sở 

(100%) 

Ion phân tử 

m/Z=86 

Mũi M+ 1 

m/z= 87 

Hình 1.54: Phổ khối lượng của hecxan 

1.3.3.2. Quang phổ khối lượng (Mass spectrum) 

72

M 

M + 1 

m/z 

Hình 1.55 : Phổ khối lượng của NH 3 được trình bày theo dạng biểu đồ và bảng 

Phổ khối lượng thường được in ra dưới dạng như là biểu đồ khối hoặc 

trong dạng bảng, trong hình 1.55 là phổ khối lượng của NH 3 . Trong đó trình 

bày hầu hết các mũi được quan tâm gọi là mũi cơ bản (base mũi) có cường độ 

100%. Cường độ của tất cả các mũi khác đưa ra các giá trị tỷ lệ, như là phần 

trăm của mũi cơ bản. 

Trong phổ khối lượng của NH 3 chúng ta thấy các mũi ở: m/z= 14, 15, 16, 

17 tuơng ứng với ion phân tử và các phân mãnh 

NH 3 

-e - NH 3 

- H 

NH 2 

- H 

NH 

m/z 17 16 15 14 

Trong trường hợp của NH 3 , mũi cơ bản (base peak) là do ion phân tử, 

Điều này không phải luôn luôn như thế, do đó mà trong nhiều phổ tiếp theo 

sau mũi cơ sở (mũi quan tâm) sẽ là m/z giá trị khác với ion phân tử. Điều này 

xảy ra là vì trong nhiều trường hợp ion phân tử phân mãnh quá nhanh do đó 

một số ion khác ở giá trị m/z cho ra hầu hết các mũi quan tâm. Trong một số ít 

các trường hợp mũi ion phân tử (base peak) cực kỳ nhỏ và thỉnh thoảng nó 

không xuất hiện. 

Một đặc trưng trong phổ của NH 3 phải được giải thích: mũi nhỏ xuất 

hiện ở m/z = 18.Trong biểu đồ khối được ghi nhãn là M + 1 , chỉ ra lớn hơn 

một đơn vị so với ion phân tử. Mũi này xuất hiện trong phổ bởi vì hầu hết các 

nguyên tử (nitro, và hyđro) có nhiều một đồng vị trong tự nhiên trong bảng 

1.16. Mặt dù hầu hết các phân tử NH 3 trong mẫu của ammoniac bao gồm 

14 N 1 H 3 , nhưng có một phân mãnh số lượng nhỏ nhưng phát hiện được bao 

gồm 15 N 1 H 3 ( một phân mãnh rất nhỏ của các phân tử cùng bao gồm 14 N 1 H 2 2 H). 

Đó là các phân tử ( 15 N 1 H 3 hoặc 14 N 1 H 2 2 H) sản xuất ra ion phân tử ở m/z=18 ở 

M + 1 

Phổ của NH 3 bắt đầu trình bày với chúng ta một ví dụ đơn giản như thế 

nào giá trị khố lượng (m/z) của các ion riêng biệt có thể đưa ra cho chúng ta 

những thông tin về thành phần của những ion và làm thế nào những thông tin 

này có thể cho phép chúng ta tiến đến ở cấu trúc phù hợp của một hợp chất. 

- H 

N 

73

Bảng 1.16: Các đồng vị ổn định của các nguyên tử thông thường 

Nguyên 

tử 

Cacbon 

Hyđro 

Nitơ 

Oxy 

Flo 

Đồng vị chiếm chủ 

yếu 

12 C 100 

1 H 100 

14 N 100 

16 O 100 

19 F 100 

Hàm lượng tự nhiên của các đồng vị khác 

(dựa trên 100 nguyên tử của các đồng vị 

chiếm chủ yếu) 

13 C 1.11 

2 H 0.0016 

15 N 0.38 

Silicon 

28 Si 100 

29 Si 5.10 

30 Si 0.20 

Photpho 

31 P 100 

Sulfur 

32 S 100 

33 S 0.78 

34 S 3.35 

Clo 35 100 37 32.5 

Brom 

Iod 

79 Br 100 

127 I 100 

81 Br 98 

1.3.3.3. Xác định công thức phân tử và khối lượng phân tử 

1.3.3.3.1. Ion phân tử và mũi đồng vị 

Nhìn vào bảng 1.16 ta nhận thấy rằng hầu hết các nguyên tố thông 

thường được tìm thấy trong những hợp chất hữu cơ có những đồng vị nặng 

hơn có mặt trong tự nhiên. Ba nguyên tố cacbon hyđro và oxy là đồng vị 

nặng lớn hơn hầu hết các đồng vị thông thường 1 đơn vị. Sự hiện diện của 

những nguyên tố này trong một hợp chất sẽ dẫn đến gia tăng mũi đồng vị nhỏ 

lớn hơn ion phân tử 1 đơn vị ở M + 1 . Với 4 nguyên tố oxy, sulfur, clo và 

brom đồng vị nặng hơn lớn hơn hầu hết đồn vị thông thường là 2 đơn vị. Sự 

có mặt của những nguyên tố này trong một hợp chất dẫn đến một mũi đồng vị 

ở M + 2 . 

Các nguyên tố M 

+ 1 : C,H,N 

Các nguyên tố M 

+ 2 : O,S,Br, Cl 

Các mũi đồng vị cung cấp cho ta một phương pháp xác định công thức 

phân tử. Để hiểu điều này có thể làm thế nào, chúng ta bắt đầu ghi chú số 

74

lượng đồng vị trong bảng 1.16 dựa trên 100 nguyên tử của đồng vị thông 

thường. Giả sử rằng chúng ta có 100 phân tử CH 4 . Ở đây sẽ có 1.11 phân tử 

có chứa 13 C và 4x0.016 phân tử có chứa 2 H, đồng vị nặng hơn sẽ phân bố ở 

mũi M 

+ 1 mà cường độ của nó là 1.17% của cường độ mũi ion phân tử. Điều 

này đúng với cường độ quan sát của mũi M 

hình 1.56. 

+ 1 trong phổ thự c tế của metan 

Cường độ 

Hình 1.56: Phổ khối của metan 

Cho các phân tử có một số không lớn các nguyên tử chúng ta có thể 

xác định công thức phân tử trong cách sau. Nếu M+ mũi không phải là mũi cơ 

bản (base peak) điều đầu tiên ta làm với phổ của một hợp chất chưa biết là 

tính toán lại cường độ của mũi M + 1 và M + 2 để diễn tả 2 mũi này theo 

phần trăm của cường độ mũi M+ . Cho ví dụ phổ khối được đưa ra trong hình 

1.57. 

75


% của mũi cơ bản Cường độ 

(% của M ) 

Tính toán lại trên 

cơ sở của M 

Hình 1.57: Phổ khổi của một hợp chất không biết 

Mũi M+ ở m/z =72 không phải là mũi cơ bản do đó chúng ta cần tính 

toán lại cường độ của các mũi trong phổ của chúng ta ở tại m/z = 72, 73 và 74 

bởi % của mũi ở m/z=72. Chúng ta làm điều này bằng cách chia mỗi cường độ 

với cường độ của mũi M+ là 73% và nhân với 100%. Các kết quả trình bày ở 

đây trong cột thứ 2 của bảng 1.57, cột thứ 2. 

m/z 


m/z 


m/z 


(% của M+ ) 

(% của M+ ) 

(% của M+ ) 

72 73/73x100=100 73 =3.3/73x100=4.5 74 0.2/73x100=0.3 

- Qui tắc sử dụng hướng hướng đẫn sau để xác định công thức phân tử. 

a. ion phân tử M+ là số lẽ hay số chẵn (số 0 là số chẵn) ?. Theo ghi 

nhận đết qui tắc nitơ, nếu nó là số chẵn, thì hợp chất phải có một số 

chẵn các nguyên tử nitơ. 

Trong ví dụ trên ion M+ là 72 là số chẵn. Hợp chất này phải có một số 

chẵn các nguyên tử N. 

b. Cường độ của mũi M + 1 cho thấy số của các nguyên tử 

cacbon. Số lượng nguyên tử C = Cường độ của mũi M + 1 / 1.1 

Trong ví dụ trên , số nguyên tử C = 4.5/1.1 = 4 

Công thức trên được sử dụng bởi vì 13 C là phân bố quan trọng nhất 

đến mũi M + 1 và hàm lượng trong tự nhiên xấp xỉ của nó là 1.3%. 

76

c. Cường độ của mũi M + 2 cho thấy số sự có mặt (hoặc vắng 

mặt) của S (4.4%), Cl (33%) hoặc Br (98%). 

Trong ví dụ của chúng ta, M 

huỳnh, clo và brôm không có. 

+ 2 = 0.3 % điều đó có thể hàm ý rằng lưu 

d. Công thức phân tử có thể bây giờ được thiết lập bởi xác định 

số lượng nguyên tử hydrogen và thêm vào gần đúng số nguyên tử oxy, 

nếu cần thiết 

Với hợp chất chưa biết của chúng ta mũi M+ tại m/z =72 đưa ra cho 

chúng ta khối lượng phân tử. Nó cũng cho chúng ta biết rằng ( mũi M+ tại 72 là 

số chẵn) do đó ni tơ là không có bởi vì C 4 N 2 có khối lượng phân tử là 76 lớn 

hơn của hợp chất. 

Nếu công thức chỉ gồm có C và H, số H = 72- 4x12 = 24, nhưng C 4 H 24 

là không phù hợp. Nếu công thức gồm có C,H và O: H = 72-(4x12)-16 = 8, do 

đó công thức phân tử là C 4 H 8 O. 

1.3.3.3.2. Phổ khối phân giải cao: 

Tất cả các phổ mà ta đã mô tả ở trên được gọi là phổ khối phân giấi 

thấp. Những phổ này chúng ta ghi chú những giá trị m/z đến đơn vị khối lượng 

số gần nhất. Một số phòng thí nghiệm được trang bị kiểu phổ khối lượng kiểu 

này. Có nhiều máy phổ khối lượng đắt tiền hơn , máy quang phổ khối lượng có 

độ phân giải cao hơn. Những máy này có thể đo các giá trị tới ba hoặc bốn 

chữ số thập phân và do đó cung cấp một phương pháp đo cực kỳ chính xác 

trong việc xác định khối lượng phân tử. Bởi vì khối lượng phân tử có thế đo 

quá chính xác, những máy phổ này cho phép xác định công thức phân tử. Xác 

định chính xác công thức phân tử bằng một phép đo chính xác khối lượng 

phân tử là phù hợp bởi vì khối lượng thực tế của các nguyên từ thì không phải 

là số nguyên (bảng 1.41). Một ví dụ, 3 phân tử O 2 , N 2 H 4 và CH 3 OH. Các khối 

lượng nguyên tử thực tế của các phân tử thí khác nhau hoàn toàn. 

O 2 = 2x15.9949 = 31.9898 ; N 2 H 4 = 2x14.0031+4x1.00783 = 32.0375; 

CH 4 O = 12.000 + 4x1.00783+15.9949 = 32.0262 

Bảng 1.17: Các khối lượng chính xác của các hạt nhân 

Đồng vị Khối lượng Đồng vị Khối lượng 

1 H 1.00783 

19 F 18.9984 

2 H 2.01410 

32 S 31.9721 

12 C 12.00000 

33 S 32.9715 

13 C 13.00336 

34 S 33.9679 

14 N 14.0031 

35 Cl 34.9689 

77

Đồng vị Khối lượng Đồng vị Khối lượng 

15 N 15.0001 

37 Cl 36.9659 

16 O 15.9949 

79 Br 78.9183 

17 O 16.9991 

81 Br 80.9163 

18 O 17.9992 

127 I 126.9045 

1.3.3.4. Sự phân mảnh 

Trong hầu hết các ví dụ, ion phân tử là các mãnh có năng lượng cao, và 

trong trường hợp một phân tử phức tạp nhiều vấn đề có thể xảy ra với nó. Ion 

phân tử có thế cắt một phần trong một loạt cách và các phân mãnh mà được 

sinh ra có thể bọ phân mãnh xa hơn. Trong một phố khối lượng nhạy thì kỹ 

thuật “ brute force”. Tác động vào phân tử hữu cơ với dòng điện tử 70 eV thì 

phân mãnh đó cho ra một loạt cách dự báo là đúng .Nhiều hệ số như nhau mà 

điều khiển phản ứng hóa học thì được áp dụng để xử phân mãnh và nhiều qui 

luật mà chúng ta đã nghiên cứu về tính ổn định của ion dương cacbon 

(carbocation), gốc tự do và các phân tử sẽ giúp chúng ta cảm nhận điều gì 

đang xảy ra. Bởi chúng ta đã nghiên cứu một số điều về kiều gì của phân 

mãnh được mong đợi. Chúng ta nhớ hai qui luật quan trọng: (1): Các phản 

ứng đang xảy ra trong một máy đo phổ thông thường là đơn phân tử nghĩa là 

các phản ứng liên quan chỉ một đơn phân tử phân mảnh. Điều này là đúng bởi 

vì bởi vì áp suất trong trong một máy đo phổ được giữ quá thấp ở (10 -6 torr) 

mà các phản ứng yêu cầu sự va chạm lưỡng phân tử thường thực hiện không 

xuất hiện. (2) số lượng ion được đo bởi cường độ mũi là rất quan trọng. 

1.3.3.4.1. Sự phân mãnh do cắt đứt một liên kết đơn 

Một kiểu quan trọng của sự phân mãnh là việc cắt đứt một liên kết đơn. 

Với một ion dương gốc tự do việc cắt đứt này có thể xảy ra trong hai cách, 

mỗi một cách thì cho ra một ion dương và một gốc tự do. Chỉ có ion dương là 

được quan sát trong phổ khối. (Những gốc tự do vì chúng không có điện tích 

thì không bị lệch do từ trường và do đó không phát hiện). Với ion phân tử 

được tạo thành từ propan, có hai kiểu cắt phù hợp được trình bày bên dưới. 

CH 3 CH 3 CH 2 CH 3 CH 2 + CH 3 

m/z = 29 

CH 3 CH 3 CH 2 CH 3 CH 2 + CH 3 

m/z= 15 

Tốc độ phản ứng của hai kiểu cẳt này không tương đương. Số lượng 

cation tạo thành do việc đứt nối thì ảnh hưởng cả bởi sự ổn định của gốc tự 

do và của cation, sự ổn định của cation thì quan trọng hơn, Trong phổ khối 

lượng của propan mũi m/z=29 (CH 3 CH 2 + ) thì hầu như mũi có cường độ cao; 

mũi m/z=15 (CH 3 + ) có cường độ chỉ 5.6%. Điều này cho thấy cation etyl 

CH 3 CH 2 + thì ổn định hơn CH 3 + . 

78

Trong hình 1.58 rình bày kiểu phân mãnh của một ankan mạch dài. 

Chúng ta thấy một ion phân tử có số lượng lớn ở m/z = 86 đi kèm với mũi 

M + 1 . Có một mũi nhỏ hơn ở m/z = 71 ( M -15 ) tương ứng với mất ( CH 3 

) 

và mũi cơ sở m/z = 57 ( M 

-29 ), tương ứng với mất ( CH 2CH 3 

). Những mũi 

khác ở m/z = 43 ( M - 43 ) và m/z = 29 ( M - 57 ) tuơng ứng với mất 

( CH 2CH 3 CH 3 

). 

CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 

CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2+ CH 3 

CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 + CH 2 CH 3 

CH 3 CH 2 CH 2 + CH 2 CH 2 CH 3 

CH 3 CH 2 

+ CH 2 CH 2 CH 2 CH 3 

Hình 1.58: Phổ khối lượng của hexan 

Mạch nhánh gia tăng có nhiều khả năng cắt ở điểm nhánh bởi vì một 

cation cacbon ổn định tạo ra. Khi so sánh phổ của 2-metyl butan hình 1.42 với 

hexan, chúng ta thấy nhiều hơn mũi M - 15 . Sự mất một gốc tự do metyl từ 

ion phân tử của 2-meylbutan cho ra ion cacbon cấp hai bền: 

CH 3 

H 3 C C CH 2 CH 3 CH H 3 CHCH 2 CH 3 + CH 3 

m/z=57 

m/z= 72 

M - 15 

M 

Trong khi đó hexan mất gốc metyl cho sản phẩm là cation cacbon bậc 1. 

79

Hình 1.59: Phổ khối lượng của hợp chất 2-metylbutan 

Hình 1.60: Phổ khối lượng của hợp chất neopentan 

Với neopentan (hình 1.60) ảnh hưởng này thậm chí còn phù hợp hơn. 

Sự mất của một gốc tự do metyl do ion phân tử cho ra một cation cacbon và 

phản ứng này qúa nhanh dẫn đến không có một cái nào của ion phân tử còn 

sống sót đủ thời gian để phát hiện. 

80

CH 3 

- H 

CH 3 

CH 3 H3 C C 

H 3 C 

C 

CH 3 

+ CH 3 

m/z= 72 

M 

CH 3 

m/z=57 

CH 3 

M - 15 

Ion dương cacbon được ổn định do cộng hưởng cũng chiếm tỷ lệ cao 

trong phổ. Một vàu cách mà ion dương cacbon ổn định cộng hưởng có thể 

được tóm tắt bên dưới: 

a. Các alken thường xảy ra phân mãnh cho ion dương allyl 

H 2 C CH CH 3 R H 2 C CH CH 2 + R 

m/z = 41 

b. Các liên kết cacbon kế tiếp với cặp điện tử tự do thường đứt bởi vì 

ion dương cacbon thì ổn định cộng hưởng. 

R Z CH 3 R R Z CH 2 + CH 3 

R Z CH 2 

c. Các liên kết cacbon kế tiếp nhóm cacbonyl của alđêhit hoặc xeton cắt 

đứt vì ion ổn định cộng hưởng được gọi là axylium được tạo ra. 

R 

R' 

O 

R' C O 

+ 

R 

R' C O 

d. Benzen thế các nhóm alkyl xảy ra mất một nguyên tử hyđro hoặc một 

nhóm metyl cho ion tropylium ổn định. Phân mãnh này cho một mũi 

cường độ khá cao trong phổ ở m/z=91 

m/z = 91 

CH 3 

-CH 3 

CH 3 m/z = 91 

e. Benzen thế cũng mất các nhóm thế và cho sản phẩm là một ion 

dương phenyl ở m/z=77 

81

Y 

-Y 

m/z=77 

1.3.3.4. 2.Sự phân mãnh do cắt đứt 2 liên kết 

Nhiễu mũi trong phổ khối có thể được giải thích do các phản ứng phân 

mãnh mà liên quan đến việc cắt đứt hai liên kết cộng hóa trị. Khi một cation 

gốc tự do xảy sự phân mãnh kiểu này sản phẩm là một cation gốc tự do và 

một phân tử trung hòa. 

a. Các rượu thường cho thấy một mũi có cường độ cao ở M -18 . Điều 

này tương ứng với sự khử của một phân tử nước . 

OH 

R 

H 

C CH 2 

H 

M 

R C C 

H 

M -18 

+ H O H 

b. Các alken mạch vòng có thể xảy ra phản ứng Diels- Alder ngược cho 

sản phẩm là một anken và một mọt cation gốc tự do. 

+ 

c. Những hợp chất cacbonyl với một hyđro ở vị trí γ có thể xảy ra phản 

ứng phân mãnh chuyển vị McLafferty. 

Y 

H 

O 

C 

CHR 

CH 2 

CH 2 

Y C 

OH 

CH 2 

Y = R, H, OR, ... 

+ R CH CH 2 

Thêm vào đó chúng ta sẽ tìm thấy những mũi trong phổ khối là do sự 

tách của các phân tử nhỏ ổn định khác như H 2 , NH 3 , CO, HCN, H 2 S và anken. 

1.4. Trả lời câu hỏi 

82

1.4.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1.4.1.1. Nội qui và các vấn đề an toàn trong phòng thí nghiệm 

1. Anh (Chị) hãy nêu vắn tắt các vấn đề nội qui phòng thí nghiệm đối với người 

làm thí nghiệm Hóa học nói chung và người làm thí nghiệm nói riêng ? 

2. Anh (Chị) hãy nêu cách sử dụng bình cứu hỏa có trong phòng thí nghiệm 

khi hỏa hoạn xảy ra ? 

3. Giả sử có tình huấn thao tác không đúng cách của một sinh viên:” đun trực 

tiếp phenol trong chai đựng hóa chất trên ngọn lửa đèn cồn, chai bị vỡ gây ra 

cháy”. Tình huấn này phải chữa cháy bằng gì và chữa cháy thế nào là đúng ? 

4. Một sinh viên trong khi làm thí nghiệm đã bị ngộ độc khí brom do thao tác 

không an toàn. Theo Anh (Chị) cách sơ cấp cứu ? 

5. Giả sử có 3 tình huấn không an toàn do 3 sinh viên thao tác không đúng. 3 

sinh viên bị bỏng axít 98%, NaOH và Na kim loại theo trình tự trên. Theo Anh 

(Chị) cách sơ cấp cứu như thế nào ? 

7. Một sinh viên thao tác không an toàn gây cháy trên áo blouse. Anh (Chị) hãy 

đề xuất cách chữa cháy trong tình huấn này ? 

8. Giả sử có tình huấn là:” 1 sinh viên chuẩn bị pha chế dung dịch KCN 0,1N”. 

Anh (Chị) hãy nêu các thao tác an toàn khi làm việc với hóa chất này ? 

9. Anh (Chị) hãy nêu các vấn đề an toàn khi đun các dung môi dễ bay hơi và 

dễ cháy sau: ete etyl, ete dầu hỏa, n-hexan, benzen, axeton,... 

10. Giả sử có tính huấn là:” 1 sinh viên chuẩn bị làm thao tác thí nghiệm có sử 

dụng natri kim loại”. Anh (Chị) hãy nêu các vấn đề an toàn khi thao tác thí 

nghiệm với kim loại này ? 

1.4.1.2. Các kỹ năng cơ bản trong phòng thí nghiệm 

1. Nêu cách rữa và làm khô một bình cầu bằng thủy tinh dung tích 250 mL có 

3 cổ ? 

2. Anh (Chị) hãy nêu cách rữa và làm khô một bình cầu 2 cổ bị bẩn và khỏ 

rữa (không thể rữa theo cách thông thường) ? 

3. Anh (Chị) hãy nêu cách thức đun nóng phản ứng và giữ nhiệt độ phản ứng, 

ở các phạm vi nhiệt độ khác nhau ? 

4. Anh (Chị) hãy nêu phương pháp làm khô chất rắn và nêu một số chất làm 

khô căn bản ? 

5. Anh chị hãy nêu phương pháp làm khô chất lỏng và chất khí ? 

6. Nêu phương pháp lọc dưới áp suất thấp và áp suất thường ? 

7. Anh chị hãy nêu cách tinh chế rượu etilic lẫn nước để thu được rượu etilic 

tuyệt đối ? 

8. Anh chị hãy nêu cách tinh chế axeton có lẫn tạp chất khác ? 

9. Anh chị hãy nêu cách tinh chế ete etyl có lẫn tạp chất khác ? 

10. Anh chị hãy nêu cách tinh chế cloroform có lẫn tạp chất khác ? 

83

11. Anh chị hãy nêu cách tinh chế benzen có lẫn tạp chất khác ? 

1.4.2. Câu hỏi dành cho anh chị đại học 

1.4.2.1. Phổ IR 

1. Sinh viên tự nhận danh các mũi hấp thu IR từ A-E của hợp chất 


1.4.2.2. Phổ Cộng hưởng từ hạt nhân 

2. Xác định độ dời hóa học của các proton vòng benzen trong hai công 

thứcsau: 

1 

H 

OH 

H 4 

1 

H 

OH 

4 

H 

2 H 

H 3 

COOH 

2 

H 

H 3 

O 

O 

CH3 

Axít p-hydroxybenzoic 

Methyl 3-hydroxybenzoat 

3. Sử dụng dữ liệu trong các bảng 1.11 và 1.14 hãy dự báo gần đúng độ dời 

hóa học của mỗi proton trong mỗi tín hiệu và đặc tính mũi hấp thu trong phổ 1 H 

NMR của các hợp chất sau: 

84

E 

H 

H 2 N 

C 

H 

C 

B 

A 

O CH 2 CH 3 

C 

F D 

CH 3 

Cl O C 

O 

B 

A 

H 

F 

H 

D 

O 

G 

E 

Clofibrat 

CH 3 

O CH 2 CH 3 

Benzocain 

4. Vẽ sơ đồ sự chẻ mũi tín hiệu ghép cắp spin trong phổ 1 H NMR của 

proton được gán nhãn là H b trong đồng phân 1,3-dicloropropen, cho các 

hằng số ghép cặp sau: J ab = 13.1 Hz và J bc = 7.2 Hz. 

Cl 

H b 

Ha 

CH 2 

Cl 

H c 

trans-1,3-dicloropropen 

5. Nhận danh hai đồng phân A, B có công thức phân tử là C 3 H 4 Cl 2 từ dữ 

liệu phổ NMR 1 H đưa ra: hợp chất A cho thấy mũi tín hiệu ở 1.75 ppm 

(d,3H, J=6.9Hz) và 5.89 ppm (q,1H, J=6.9 Hz). Hợp chất B đưa mũi tín 

hiệu ở 4.16 ppm (s,2H), 5.42 ppm (d, 1H, J= 1.9 Hz) và 5.59 ppm (d, 1H, 

J=1.9Hz) 

6. Đề nghị một hợp chất có công thức C 7 H 14 O 2 với mũi hấp thu trong phổ IR 

ở 1740 cm -1 và bảng dữ liệu phổ 1H NMR như sau: 

Hấp thu δ, ppm Giá trị tích phân 

Mũi đơn, s 1.2 26 

Mũi ba, t 1.3 10 

Mũi bốn, q 4.1 6 

7. Đề nghị một cấu trúc của rượu có công thức C 4 H 10 O mà có dữ liệu phổ 13 C 

như sau: khửghép cặp băng rộng: δ=19.0 , 31.7 và 69.5 ppm. DEPT-90: δ 

=31.7 ppm và DEPT-135 có các mũi dương ở δ = 19.0 ppm và ,mũi âm, δ = 

69.5 ppm. 

8. Nhận diện các mũi hấp thu trong phổ 13 C (kỹ thuật J mod 13C) bên dưới 

( C và CH 2 tín hiệu mũi dương, CH 3 và CH tín hiệu mũi âm, đạt được trong 

phổ chạy trên máy NMR 400 mHz. 

85

9 * . Nhận diện các proton của phổ phenylephrin trong hình bên dưới đây: 

1.4.2.3. Phổ khối lượng MS 

10. Xác định công thức phân tử của hợp chất sau có bảng phổ khối đầy đủ 

sau: 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 

m/z Cường độ (%) 

86

86 ( M+ ) 

10 87 0.56 88 0.04 

11. Sử dụng bảng dữ liệu để xác định công thức phân tử của hợp chất sau: 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 

14 8.0 15 38.6 18 16.3 

28 39.7 29 23.4 42 46.6 

43 10.7 44 100 

74 3.2 75 0.2 

73 ( M+ ) 

86.1 

12. Xác định công thức phân tử của hợp chất mà có phố khối lượng được đưa 

ra. Phổ NMR của hợp chất chỉ có một mũi double rộng và một mũi sáu nhỏ 

(septet). Cho biết công thức cấu tạo của hợp chất. 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 


27 34 39 11 41 22 

43 100 63 26 65 8 

78 

24( M+ ) 

79 0.8 80 8 

87

[1]. T.W. Gramham Solomons, University of South Floria, John Wiley & Sons 

Inc, Organic chemistry, pp551-635, 2000. 

[2]. Janice Gorzynski Smith, University of Haiwai’i, MCGrall Hill, Organic 

chemistry, pp 495-527, 2011. 

[3]. J.Murry,Cornell University, Thomson, Oranic chemistry seventh edition, pp 

451-453, 2008. 

[4]. David G. Watson, Pharmaceutical Analysis, , School of Pharmacy 

University of Strathelyde,UK, Churchill livingstone, pp 144-166, 2009. 

[5]. B.D. Mistry, A handbook of spectroscopic data Chemsistry, B.K.M Science 

College Valsad – Gujarat, Oxford book company, India, pp 64-93,2009 

88

BÀI 2: CÁC PHẢN ỨNG ĐIỀU CHẾ LƯỢNG NHỎ VÀ PHÂN 

TÍCH ĐỊNH TÍNH HYDROCARBON, ALCOL, PHENOL, 

ALDEHYDE VÀ ACID 


Sau học xong bài học này người học có khả năng điều chế lượng nhỏ 

các nhóm chức hydrocarbon, alcol, aldehyd và acid và nhận biết các nhóm 

chức trên bằng các phản ứng đặc trưng nhận biết nhó 


Việc nhận biết các hợp chất hữu cơ hiện nay dựa vào các dữ kiện phổ đặc 

trưng, phản ứng đặc trưng và dẫn xuất đặc trưng của các loại hợp chất. Trong 

bài này chủ yếu trình bày các thuốc thử để phát hiện ra các nhóm hợp chất 

hữu cơ. 

2.2.1. Dung dịch nước brom 

Dung dịch nước brom 1% trong dung môi CCl 4 . Nhận biết các alkan, 

dưới tác dụng của ánh sang mạnh chúng làm mất màu nước brom và có khí 

HBr bay ra làm đỏ giấy quì: 

Hyđrocacbon thơm làm mất màu nước brom, khi có mặt xúc tác Fe và 

đung nóng nhẹ có khí HBr bay ra 

2.2.2. Dung dịch KMnO 4 

Dung dịch KMnO 4 1%. Các alken làm mất màu brom nhanh, các alkin 

làm mất màu chậm, một số alđehyt và hyđroxyl axít cũng làm mất màu 

KMnO 4 . 

2.2.3. Dung dịch nước brom 3% 

Dung dịch nước brom 3%. Các alken làm mất màu nhanh, các alkin 

làm mất màu chậm nước brom bằng phản ứng cộng; phenol và amin thơm làm 

mất màu nhanh nhờ phản ứng thế và tạo kết tủa trắng hoặc vàng nhạt. 

89

2.2.4. Dung dịch AgNO 3 

- Dung dịch AgNO 3 trong NH 3 (Thuốc thử Tolen), phát hiện axetylen, 

monoankylaxetylen nhờ tạo ra kết tủa axetylua màu xám trắng. Anken và aren 

không cho phản ứng này 

- Dùng để tìm các alđehyt , các đường khử, các đa phenol,… dựa vào 

sự tạo thành kim loại kết tủa trắng (tráng gương). Tìm các hợp chất CS và SH 

dựa vào sự tạo ra bạc sulfur kết tủa. Thuốc thử Tolen cho phép thử các 

alđehyt béo và thơm. Mẫu thử Cu 2+ ( đồng citrat) chỉ cho phép phát hiện 

alđehyt béo. Dựa vào hai mẫu thử này có thể phân biệt được alđehyt thơm 

hoặc béo. 

- Dung dịch AgNO 3 trong rượu : dùng phát hiện các dẫn xuất halogen 

hoạt động, các halogenua axít, sulfonyl cloruadễ bị thủy phân tạo ra anion 

halogen dựa vào kết tủa bạc halogenua, phản ứng có thể xảy ra ở nhiệt độ 

thường hay đun nóng. Dẫn xuất halogen hoạt động bao gồm: hợp chất 

halogen ion hóa được, α-halogen ete, alkyl iodur, alkyl clorua, bromua bậc 

cao, hợp chất thơm chứa halogen ở mạch nhánh hoặc chứa halogen trong 

nhân thơm có nhóm nitro ở vị trí octo, para. Các hợp chất thơm chứa halogen 

gắn trực tiếp với nhân thơm nói chung và các polyhalogenua gắn trên cùng 

một carbon không phản ứng với AgNO 3 ngay cả khi đun nóng. 

2.2.5. Phản ứng haloform 

Tìm các hợp chất chứa nhóm CH 3 C=O và các hợp chất khác khi oxy 

hoá bằng HOI tạo ra được nhóm này như các rượu có công thức chung 

CH 3 CH(OH)R, R = H, alkyl, aryl), acetalđehyt , axeton , metylxeton khác, dựa 

vào sự tạo thành tinh thể iodoform CHI 3 màu vàng có điểm chảy là 119-121 0 C. 

Giữ cho I 2 phản ứng từ từ để tránh bớt phản ứng thế 

90

2.2.6. Oxy hóa bằng KMnO 4 hoặc K 2 Cr 2 O 7 

Dung dịch này dùng phát hiện rượu bậc một, hai và ba dựa vào sự 

biến đổi của các tác nhân phản ứng và dùng để oxy hoá sulfoxid thành sulfon, 

axít sulfinic thành sulfonic: 

Nhận biết các rượu : Khi đun nóng với KMnO 4 (H 2 O), màu tím của dung 

dịch mất và xuất hiện kết tủa đen MnO 2 . 

Nhận biết rượu bậc một: Lắc với K 2 Cr 2 O 7 (H 2 SO 4 ), màu vàng của Cr 6+ 

chuyển sang màu xanh lá cây (Cr 3+ ). 

Nhận biết rượu bậc hai: lắc với dung dịch KMnO 4 (H 2 SO 4 ), màu tím 

(Mn 7+ ) chuyển sang không màu (Mn 2+ ). 

Nhận biết rượu bậc ba: lắc với KMnO 4 (NaOH), màu tím (Mn 7+ ) 

chuyển sang màu xanh (Mn 6+ ). 

Các thuốc thử Tolen: AgNO 3 +NH 4 OH và thuốc thử Felinh: Cu(OH) 2 

NaOH và thuốc thử Bennedich: phức đồng (II) citrate cũng thuộc vào loại 

thuốc thử oxy hóa. 

2.2.7. Thuốc thử Cu(OH) 2 

Tìm rượu đa chức dựa vào việc tạo phức tan màu xanh lam: 

2.2.8. Thuốc thử Cu(CH 3 COO) 2 

Dung dịch nước Cu (II) axetat dùng để phát hiện các enol ( các β-ceto 

este, 1,3-dixeton) dựa vào sự tạo dẫn xuất đồng rắn màu xanh da trời hoặc 

nước biển và có điểm nóng chảy rõ rệt. Ví dụ etyl axeto axetat 192 0 C, từ dietyl 

axeton dicacboxylat 142 o C). 

Dung dịch axít axetic, Cu(CH 3 COO) 2 thuốc thử Bacfoet: phát hiện các 

đường khử mono saccarit dựa vào kết tủa Cu 2 O đỏ. 

2.2.9. Thuốc thử CuSO 4 

91

Dùng để phát hiện các axít amin α dựa vào sự tạo thành phức màu 

xanh đậm 

Thuốc thử CuSO 4 và NaOH (Feling), thực chất là Cu(OH) 2 dùng để 

phát hiện alđehyt, hydratcacbon (đường khử), hydrazin dựa vào phản ứng 

oxy hóa các chất này tạo ra Cu(I) oxid có màu vàng da cam, hoặc màu đỏ tuỳ 

thuộc vào độ phân tán của nó. 

2.2.10. Thuốc thử phức đồng citrat (Benedich) 

Tìm alđehyt , α-hydroxyxeton, hydratcacbon (đường khử), hydrazin dựa 

vào màu của Cu 2 O thuốc thử tạo ra từ màu xanh lá mạ da trời đến vàng, da 

cam, đỏ tuỳ thuộc vào kích thước hạt của Cu 2 O tạo ra: 

2.2.11. Phản ứng oxy hoá bẳng HIO 3 

Dùng để tìm các hợp chất dễ bị oxy hóa thông qua sự biến đổi của các 

tác nhân oxy hoá hoặc dựa vào sự xác định gián tiếp qua các sản phẩm oxy 

hóa tạo thành rượu metilic 

Tìm các rượu đến C 7 trừ rượu metilic, các alđehyt và metylxeton, các 

phenol, các dẫn xuất của anilin, một số hợp chất rượu đa chức, một số đường 

92

(fructose, D-arabinose, D-cilose,…) dựa vào sự tạo thành I 2 nhuộm màu dung 

dịch thành đỏ nâu. 

2.2.12. Phản ứng oxy hoá bẳng HIO 4 

Tìm các rượu đa chức hoặc hydratcacbon, axít tactric,… dựa vào sản 

phẩm oxy hóa tạo thành (form alđehyt , axít formic,…) và nhận biết các 

alđehyt tạo thành bằng thuốc thử Fusin hoặc bằng axít cromotropic (xác định 

form alđehyt ). 

2.2.13. Thuốc thử Lucas 

Dùng để phân biệt các rượu bậc một, hai và ba tan được trong thuốc 

thử dựa vào tốc độ tạo clorua alkyl phân lớp không tan trong nước khác nhau: 

rượu bậc ba phản ứng ngay lập tức, rượu bậc hai sau từ 2-5 phút đến vài 

giờ, rượu bậc một đòi hỏi thời gian dài (trừ rượu alyl). 

Nếu chỉ dùng HCl 35% không có ZnCl 2 thì chỉ có rượu bậc ba phản 

ứng sau 5-10 phút. Các rượu bậc một và bậc hai không phản ứng. 

2.2.14. Thuốc thử Xantogenat 

93

Dùng để phân biệt rượu bậc một bậc hai dựa vào sự tạo thành các 

xantat màu vàng hoặc khi thêm dung dịch molipdat axít sẽ tạo ra phức màu 

tím tan trong CHCl 3 , MoO 3 .2CS(OR)SH, hoặc phản ứng với đồng sulfat cho 

kết tủa đỏ nâu [CS(OR)S] 2 Cu, hoặc làm mất màu I 2 . 

2.2.15. Phản ứng haloform 

Tìm các hợp chất chứa nhóm CH 3 C=O và các hợp chất khác khi oxy 

hoá bằng HOI tạo ra được nhóm này như các rượu có công thức chung 

CH 3 CH(OH)R, R = H, alkyl, aryl), acet alđehyt , axeton , metylxeton khác, dựa 

vào sự tạo thành tinh thể iodoform CHI 3 màu vàng có điểm chảy là 119-121 0 C. 


2.2.16. Thuố thử FeCl 3 

Tìm các phenol và enol dựa vào sự tạo ra ion phức có màu khác nhau. 

Phenol , resoxinol, naphtol cho màu tím, 1,2-Xilen-3-ol cho màu xanh tím. 

o,p,m- cresol , β-naphtol cho màu xanh nước biển, hydroquinon cho màu 

vàng. Một số phenol khác cho màu đỏ và đa số các enol cho màu đỏ. 

Tìm các nitro béo bậc một và bậc 2 dựa vào sự tạo muối phức của Fe 3+ 

cho màu từ đỏ đến nâu. 

94

2.2.17. Phản ứng Libecman 

Tìm các phenol có vị trí o,p còn tự do dựa vào phản ứng màu của 

indophenol cho màu từ xanh da trời đến đỏ mận. Qúa trình phản ứng xảy ra 

sự biến đổi màu như sau: 

2.2.18. Thuốc thử phenolphtalein 

Tìm các phenol cũng như axít dicacboxylic và một số axít 

hydroxycarboxylic (tactric, citric) dựa vào sự tạo ra các phenolphthalein cho 

màu đặc trưng. Để xác định các phenol người ta thường dùng anhydrit o- 

phtalic. 

(Màu hồng) 

Để tìm các axít dicacboxylic ta thường dùng resoxin thay cho phenol, 

chất màu tạo thành thuộc nhóm huỳnh quang dễ dàng nhận biết dựa vào 

huỳnh quang vàng – xanh lá mạ trong dung dịch kiềm. 

95

2.2.19. Thuốc thử este hóa 

Tìm rượu và nhiều chất khác (phenol, axít carboxylic) dựa vào sự 

nhận biết este có mùi hoa quả, có điểm chảy rõ rệt hoặc bằng mẫu thử với 

axít hydroxycinamic 

2.2.20. Este hoá bằng axít cacboxylic 

Có mặt H 2 SO 4 làm xúc tác, dùng điều chế các rượu có mùi đặc trưng: 

Mùi dầu chuối 

Mùi thuốc xoa bóp 

2.2.21. Este hoá bằng halogenua axyl 

Dùng điều chế các este của phenol có điểm chảy rõ rệt: 

96

2.2.22. Thuốc thử ceri nitrat 

Mẫu thử được thực hiện trong môi trường HNO 3 , cho phép phát hiện 

các rượu , hydroxyl axít, hydroxy alđehyt , hydroxyxeton có chứa nhỏ hơn 

10C. Phenol cho dung dịch hoặc kết tủa màu đỏ, nâu, xanh nâu 

2.2.23. Dung dịch AgNO 3 

- Dùng để tìm các alđehyt , các đường khử, các đa phenol,… dựa vào 

sự tạo thành kim loại kết tủa trắng (tráng gương). Tìm các hợp chất CS và SH 

dựa vào sự tạo ra bạc sulfur kết tủa. Thuốc thử Tolen cho phép thử các 

alđehyt béo và thơm. Mẫu thử Cu 2+ ( đồng citrate) chỉ cho phép phát hiện 

alđehyt béo. Dựa vào hai mẫu thử này có thể phân biệt được alđehyt thơm 

hoặc béo. 

- Dung dịch AgNO 3 trong rượu: dùng phát hiện các dẫn xuất halogen 

hoạt động, các halogenua axít, sulfonyl cloruadễ bị thủy phân tạo ra anion 

halogen dựa vào kết tủa bạc halogenua, phản ứng có thể xảy ra ở nhiệt độ 

thường hay đun nóng. Dẫn xuất halogen hoạt động bao gồm: hợp chất 

halogen ion hóa được, α-halogen ete, alkyl iodur, alkyl clorua, bromua bậc 

cao, hợp chất thơm chứa halogen ở mạch nhánh hoặc chứa halogen trong 

nhân thơm có nhóm nitro ở vị trí octo, para. Các hợp chất thơm chứa halogen 

gắn trực tiếp với nhân thơm nói chung và các polyhalogenua gắn trên cùng 

một carbon không phản ứng với AgNO 3 ngay cả khi đun nóng. 

Phản ứng haloform: tìm các hợp chất chứa nhóm CH 3 C=O và các hợp 

chất khác khi oxy hoá bằng HOI tạo ra được nhóm này như các rượu có công 

thức chung CH 3 CH(OH)R, R = H, alkyl, aryl), acet alđehyt, axeton, metylxeton 

khác, dựa vào sự tạo thành tinh thể iodoform CHI 3 màu vàng có điểm chảy là 

119-121 0 C. 


97

2.2.24. Dung dịch thuốc thử CuSO 4 

Thuốc thử CuSO 4 và NaOH (Feling), thực chất là Cu(OH) 2 dùng để 

phát hiện alđehyt , ydratcacbon (đường khử), hydrazin dựa vào phản ứng oxy 

hóa các chất này tạo ra Cu(I) oxid có màu vàng da cam, hoặc màu đỏ tuỳ 

thuộc vào độ phân tán của nó. 

Dùng để phát hiện các axít amin α dựa vào sự tạo thành phức màu 

xanh đậm 

2.2.25. Dung dịch thuốc thử NaHSO 3 

Phát hiện alđehyt , đa số các metylxeton và xeton vòng thấp dựa vào 

sự phản ứng tạo các hợp chất cộng bisulfit bền vững với iod (khác với bisulfit 

tự do cộng được với iod: 

2.2.26. Dung dịch thuốc thử Schiff 

Phát hiện alđehyt dựa vào sự chuyển màu của thuốc thử từ không 

màu sang màu tím mận: 

Thuốc thử Schiff không màu 

98

Các xeton không cho phản ứng này, phản ứng dùng để nhận biết 

alđehyt và xeton. 

2.2.27. Dung dịch thuốc thử 2,4-dinitrophenylhydrazin 

Tìm các alđehyt và xeton dựa vào sự tạo thành các tinh thể có màu 

vàng hoặc đỏ có điểm nóng chảy rõ rệt 2,4-dinỉtophenylhydrazon 

Các hợp chất 2,4-dinitrophenylhydrazon của các alđehyt và xeton có 

nhóm cacbonyl không liên hợp với nhóm chức khác có màu vàng, còn nếu có 

liên hợp với nối đôi C=C hoặc với vòng benzen cho màu đỏ cam. 

2.2.28. Dung dịch thuốc thử semicacbazit 

Tìm các alđehyt và xeton , quinon thông qua dẫn xuất semicarbazon 

có điểm chảy xác định. Cần lưu ý phản ứng cần có xúc tác axít nhưng không 

quá mạnh, tốt nhất pH = 4-5, dùng đệm natriaxetat vì phản ứng đòi hỏi cả 

semicacbazit tự do và nguồn proton: 

2.2.29. Dung dịch Na 2 CO 3 

Tìm axít carbocylic, anhydrit sau khi thuỷ phân, dựa vào sự tạo khí 

CO 2 bay ra: 

2 RCOOH + Na 2 CO 3 2 RCOONa + CO 2 + H 2 O 

Phenol, mecaptan (tio alcol, tiophenol) không phản ứng, không có khí 

CO 2 bay ra. 

2.2.30. Dung dịch Na 2 CO 3 

Nếu chất khảo sát tan trong dung dịch Na 2 CO 3 đồng thời giải phóng 

CO 2 làm đục nước vôi trong thì đó là axít carboxylic 

2 RCOOH + Na 2 CO 3 2 RCOONa + CO 2 + H 2 O 

2.2.31. Mẫu thử vôi tôi xút 

Nhận biết axít cacboxylic dựa vào sản phẩm phân hủy tạo thành. Ví dụ 

với axít axetic cho khí CH 4 (cháy được, không tan trong H 2 SO 4 đặc), với axít 

benzoic cho benzen (có mùi đặc trưng, cháy cho muội khói), với axít salixylic 

cho phenol (có mùi mạnh hoặc cho dung dịch màu tím với FeCl 3 ),… 

99

2.2.32. Phản ứng tạo màu với FeCl 3 

Muối trung tính của axít cacboxylic thường gặp trừ axít oxalic cho màu 

đặc trưng với dung dịch FeCl 3 . Nếu chất khảo sát là axít formic và axít axetic 

thì dung dịch có màu đỏ thẫm. Nếu chất khảo sát là axít benzoic và axít 

succinic thì cho kết tủa đỏ nâu. Nếu chất khảo sát là axít tactric và axít citric, 

dung dịch có màu vàng. 

Các phản ứng này đòi hỏi môi trường phải trung tính. Nếu axít quá, 

màu hoặc kết tủa sẽ khó xuất hiện. Nếu kiềm qúa sẽ luôn luôn có kết tủa 

Fe(OH) 3 màu nâu làm khó nhận màu. 

2.2.33. Một số phản ứng của các axít riêng biệt 

2.2.33.1. Axít formic 

axít formic khử được KMnO 4 trong môi trường kiềm axít (làm mất màu 

KMnO 4 ) hoặc trong môi trường kiềm (làm mất màu KMnO 4 cho kết tủa MnO 2 ). 

axít formic cũng khử được dung dịch AgNO 3 trong NH 3 (thuốc thử Tolen) cho 

phản ứng tráng bạc hoặc kim loại bạc cho kết tủa đen. 

4.2.33.2. Axít oxalic 

Axít oxalic (HOOC-COOH) tạo canci oxalat: cho 2 mL dung dịch CaCl 2 

vào ống nghiệm có chứa 1mL axít oxalic, kết tủa caci oxalat sẽ tách ra. Nó 

không tan trong axít axetic, nhưng tan trong axít HCl loãng, nóng. Axít oxalic 

và muối oxalat khử được dung dịch KMnO 4 loãng trong môi trường axít khi 

đun nóng (làm mất màu dung dịch KMnO 4 ), nó phân biệt với axít formic là 

không khử được KMnO 4 trong môi trường kiềm. 

2.2.33.3. Axít tactric 

Axít tactric (HOOH-CHOH-CHOH-COOH), khử được dung dịch AgNO 3 

trong NH 3 . Nó làm tan Cu(OH) 2 trong môi trường kiềm (vai trò của dung dịch 

Felinh). 

2.3. Dụng cụ và hóa chất 

07 ống nghiệm Pyrex 

01 ống dẫn khí 

01 pipet 2 mL 

01 pipet 05 mL 

01 pipet 10 mL 

02 nút cao su 

02 kẹp sắt 

01 bình tia nước 

01 đèn cồn 

01 bộ chân giá sắt 

100

H 2 SO 4 98% 

EtOH (tinh khiết) 

KMnO 4 1% 

H 2 SO 4 10% 

NaOH 10% 

CuSO 4 0,2 N 

NaOH 2N 

Glycerin 

HCl 2N 

Acid salicylic 

H 2 SO 4 98% 

I 2 /KI 

HCOOH 100% 

Na 2 CO 3 10% 

Acid tactric 

CuSO 4 .5 H 2 O 

Kalinatri tatrat 

Phenol 

CH 3 COOH 

AgNO 3 0,2 N 

NH 4 OH 2N 

HCHO 40% 

NaOH 2N 

Acid acetic 

CH 3 COOH 15% 

Semicarbazit (rắn) 

Acid oxalic (rắn) 

CaCl 2 (rắn) 

2.4. Thực hành 

Thí nghiệm 1: Điều chế etylen 

Anh (Chị) hãy tiến hành thí nghiệm điều chế etylen như sau: 

Lắp bộ dụng cụ như hình vẽ 4.1 

 

 

 

 

Lấy 2mL rượu etilic tinh khiết, một ít cát sạch, cho vào ống nghiệm 

Pyrex 

Lấy 3mL axít sunfuric đặc cho tiếp vào ống nghiệm trên. 

Đậy ống nghiệm bằng nút có ống dẫn khí uốn cong, kẹp ống nghiệm 

vào giá và đun nóng cẩn thận hỗn hợp trên đèn cồn. 

Quan sát màu sắc, mùi của khí êtylen thoát ra ở ống dẫn khí. 

101

Ống dẫn khí 

Kẹp ống 

nghiệm 

Óng nghiệm 

chứa chất 

phản ứng 

Giá đỡ 

Óng nghiệm 

thu sản phẩm 

Đèn cồn 

Hình 4.1: Sơ đồ thí nghiệm điều chế etylen 

Thí nghiệm 2: Phản ứng oxy hóa ethylen bằng KMnO 4 

Anh (Chị) hãy tiến hành thí nghiệm oxy hoá etylen bằng KMnO 4 . Cách 

tiến hành như sau: 

 

Cho vào ống nghiệm 2, 2mL nước cất và nhỏ vào 2 giọt dung dịch 

KMnO 4 0,1N 

Điều chế etylen như thí nghiệm 4.2. 

 

 

Sục khí (Ethylen) vừa điều chế vào ống nghiệm này 

Quan sát sự biến đổi màu sắc của dung dịch KMnO 4 và sản phẩm tạo 

thành trong ống nghiệm. 


Kẹp ống 

nghiệm 

Khí etylen 

Giá đỡ 

Dung dịch 

thuốc tím đậm đặc 

Đèn cồn 

Hình 4.2: Sơ đồ thí nghiệm để điều chế etylen và phản ứng 

với dung dịch thuốc tím 

Thí nghiệm 3: Oxy hóa rượu Etylic bằng KMnO 4 1% trong môi trường 

axít, kiềm và trung tính 

102

Cho vào 3 ống nghiệm Pyrex mỗi ống 1 mL rượu etiic.Thêm vào 3 ống 

các hóa chất sau: 

Ống 1: 1 giọt dung dịch KMnO 4 1% và 1 giọt H 2 SO 4 10%. Lắc đều, 

nếu dung dịch từ màu tím chuyển sang không màu thì chất khảo sát là 

rượu 

 

 

Ống nghiệm 2: 1 giọt dung dịch KMnO 4 1% và 1 giọt NaOH 10%. Lắc 

đều ống nghiệm nếu màu tím chuyển sang màu xanh thì chất khảo sát 

là rượu rượu 

Ống 3: 5 giọt dung dịch KMnO 4 1%. Đun nóng phản ứng trên ngọn 

lửa đèn cồn nếu màu tím mất đi và xuất hiện kết tủa thì chất khảo sát 

là rượu. 

Kẹp ống 

nghiệm 

Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 

Ống nghiệm 1: 

alcol etyl, thuốc 

tím và acid 

sunfuric 

Giá đỡ 


alcol etyl, 

thuốc tím và 

NaOH 

Giá đỡ 


alcol etyl, 

thuốc tím 

Đèn cồn 

Đèn cồn 

Đèn cồn 

Hình 4.3: Sơ đồ thí nghiệm thực hiện phản ứng oxy hóa rượu trong môi 

trường axít, bazơ và trung tính 

Thí nghiệm 4: Phản ứng của rượu etilic và glycerin với Cu(OH) 2 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lấy 02 ống nghiệm nhỏ đã tráng sạch. 

Lấy bằng pipet 0,1mL dung dịch CuSO 4 0,2N cho vào mỗi ống nghiệm 

nhỏ (không cần chính xác tuyệt đối) 

Lấy tiếp theo bằng pipet 0,2mL NaOH 2N cho vào mỗi ống nghiệm 

trên (không cần chính xác tuyệt đối). 

Quan sát màu sắc kết tủa tạo thành. 

Lấy tiếp vào 2 ống nghiệm ở trên các hoá chất sau: 

Ống 1: 0,1mL C 2 H 5 OH tuyệt đối 

Ống 2: 0,1mL glycerin 

Thao tác lắc nhẹ cả hai ống nghiệm. 

Quan sát và so sánh hiện tượng xảy ra ở hai ống nghiệm. 

Thực hiện việc lấy vào mỗi ống nghiệm vài giọt HCl 2N. 

Thí nghiệm 5: Phản ứng este hóa của rượu metyl với axít salicilic 

103

Cho vào ống nghiệm khô 1 mL rượu metyl và 0,5 g axít salicilic và 5 

giọt H 2 SO 4 98%. Đun sôi nhẹ khoảng 5 phút trên đèn cồn. 

 

Để nguội và thêm vào ống nghiệm khoảng 2 mL H 2 O lạnh, ta ngửi 

thấy mùi của metyl salicilat 

Metyl salicilat 

(dầu nóng) 

Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 

Ống nghiệm Pyrex: 

Alcol metyl, acid salicilic 

và acid sunfuric 

Đèn cồn 

Hình 4.4: Sơ đồ thí nghiệm thực hiện phản ứng este hóa 

giữa rượu metyl và axít salicilic 

Thí nghiệm 6: Phản ứng iodoform nhận biết rượu (CH 3 CH(OH)R) 

 

Cho vào ống nghiệm 1mL rượu isopropyl 

Thêm vào đó 1mL NaOH 10% 

Thêm tiếp vào từng giọt dung dịch I 2 / KI vào đến khi màu nâu của I 2 

không biến mất 

 

Đun nóng ống nghiệm trên bếp cách thủy ở 60 0 C trong 2 phút 

Tiếp tục cho vào 10 giọt dung dịch NaOH 10% 

Thêm tiếp ống nghiệm 5 mL nước và để yên ống nghiệm trong 10 

phút 

 

Nếu chất đang khảo sát là rượu tổng quát như trong thí nghiệm thì có 

kết tủa màu vàng CHI 3 

Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 


alcol isopropyl, NaOH, 

iốt/KI, đun nóng, NaOH 

Đèn cồn 

Hình 4.5: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng iodoform nhận biết 

rượu bậc 2 hoặc 3 

104

Thí nghiệm 7: Oxy hóa andehyd bằng AgNO 3 

 

 

 

 

 

 

 

Tráng các ống nghiệm bằng dung dịch NaOH đậm đặc, sau đó tráng 

lại bằng nước cất. 

Hút bằng pipet 0,4 mL dung dịch AgNO 3 0,2N cho vào một ống 

nghiệm. 

Nhỏ bằng ống nhỏ giọt dung dịch NH 4 OH 2N vào ống nghiệm đến khi 

xuất hiện kết tủa . 

Nhỏ tiếp tục dịch NH 4 OH 2N vào cho đến khi kết tủa tan hoàn toàn. 

Nhỏ bằng pipet 0,1mL dung dịch HCHO 40% vào ống nghiệm có chứa 

AgNO 3 0,2N và NH 4 OH 2N. 

Đun nóng nhẹ ống nghiệm trên đèn cồn (không lắc ống nghiệm). 

Quan sát hiện tượng xảy ra trong ống nghiệm 

Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 


Thuốc thử Tolen, 

formaldehyd 

Đèn cồn 

Hình 4.6: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng oxy hóa alđehyt bằng 

thuốc thử Tolen 

Thí nghiệm 8: Oxy hóa alđehyt bằng Cu(OH) 2 

 

 

 

 

 

 

Lấy bằng pipet 0,4mL NaOH 2N cho vào một ống nghiệm 

Pha loãng thêm bằng 0,2mL nước cất 

Lấy bằng pipet 0,1mL CuSO 4 0,2N cho tiếp vào ống nghiệm 

Tiếp tục cho thêm 0.1mL HCHO 40% vào ống nghiệm, kết tủa xanh 

của Cu(OH) 2 sinh ra. Lắc đều ống nghiệm 

Đun nóng ống nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn đến khi dung dịch sôi. 

Quan sát sự thay đổi màu sắc trong ống nghiệm 

105

Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 


Dung dịch NaOH, đồng (II) 

sunfat, HCHO 

Đèn cồn 

Hình 4.7: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng oxy hóa aldehyt 

bằng hydroxyt đồng 

Thí nghiệm 9: Phản ứng với semicacbazit 

 

 

Các alđehyt hoặc xeton đều phản ứng với semicacbazit cho sản 

phẩm semicarbazon. Phản ứng được tiến hành trong môi trường có 

xúc tác axít ở pH = 4-5, sử dụng chất đệm là natri axetat. Nếu độ axít 

quá cao thì semicacbazit kết hợp proton và làm phản ứng khó xảy ra. 

Cho 5 giọt a xeton vào ống nghiệm 

Thêm vào ống nghiệm 1mL dung dịch axetatnatri 15% 

 

 

 

 

 

Thêm tiếp vào ống nghiệm 0,1g semicacbazit 

Đun cách thủy ống nghiệm ở 70 0 C trong 15 phút 

Thêm vào ống nghiệm 2 mL nước 

Để yên hỗn hợp phản ứng trong nước ấm thêm 10 phút 

Quan sát kết tủa được tạo thành dưới dạng cemicarbazon 

Nước 

Nước 

Ống nghiệm : 

aceton, natriacetat, 

semicarbazid 

Hình 4.8: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng của alđehyt với semicacbazit 

Thí nghiệm 10: Phản ứng khử của axít formic 

Cho vào ống nghiệm 1mL axít HCOOH đậm đặc 

Thêm tiếp vào ống nghiệm 5 giọt axít sunfuric loãng 

106

Nhỏ từ từ dung dịch KMnO 4 1% hoặc Na 2 CO 3 loãng (10%) 

 

Quan sát hiện tượng trong ống nghiệm 

Thí nghiệm 11: Phản ứng của axít oxalic 

 

Cho vào ống nghiệm 1mL axít oxalic 

Cho vào ống nghiệm 2 mL dung dịch CaCl 2 

 

 

Quan sát kết tủa tạo thành trong ống nghiệm 

Lưu ý: Kết tủa canxioxalat không tan trong CH 3 COOH, nhưng tan 

trong axít HCl loãng nóng. Axít oxalic và muối oxalat khử được dung 

dịch KMnO 4 trong môi trường axít khi đun nóng (mất màu dung dịch 

KMnO 4 ). Nó phân biệt vớ axít formic là không khử được KMnO 4 trong 

môi trường kiềm. Tiến hành như thí nghiệm 9. 

Thí nghiệm 12: Phản ứng của axít tactric với thuốc thử Felinh 

 

 

 

 

 

Cho 0,5 mL axít tactric vào ống nghiệm 

Cho vào ống nghiệm 2 mL thuốc thử Felinh (dung dịch 1: 21g 

CuSO 4 .5H 2 O trong 300 mL nước cất. Dung dịch 2: 104 g kalinattri 

tatrat và 42 g NaOH trong 300 mL nước cất. Lọ đựng dung dịch 2 phải 

đậy bằng nút cao sụ hoặc nhựa. Trước khi sử dụng phải trộn hai phần 

thể tích bằng nhau của dung dịch 1 và 2 ta sẽ có thuốc thử Felinh). 

Lắc ống nghiệm 

Đun ống nghiệm trên nồi cách thủy ống nghiệm trong 5 phút. 

Quan sát hiện tượng trong ống nghiệm 

Lưu ý: dung dịch Felinh thực chất là phức của Cu +2 với natrikali 

tactrat. Các alđehyt béo có thể khử Cu 2+ thành Cu + . Các alđehyt 

thơm không tham gia phản ứng này. Các rượu đa chức, các loại 

đường có tính khử, các hydrzin, hoặc hyđroxylamin cũng phản ứng 

với thuốc thử Felinh và cho kết tủa Cu 2 O màu nâu đỏ. 

Nước 

Ống nghiệm : 

Acid tratric 

Thuốc thử felinh 

Hình 4.9: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng của axít tartric vói thuốc thử Felinh 

Thí nghiệm 13: Phân biệt axít và phenol 

 

Đun chảy phenol rắn trên bếp cách thủy 

Dùng pipet lấy các hoá chất sau cho vào 2 ống nghiệm 1 và 2 

 

Ống 1: 0,5mL phenol 

107

Ống 2: 0,5 mL CH 3 COOH 

Lấy bằng pipet 1mL Na 2 CO 3 10%, cho vào mỗi ống nghiệm 1 mL. Lắc 

đều các ống nghiệm 

Quan sát, so sánh hiện tượng xảy ra ở hai ống nghiệm. 

BÀI 3: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH AMIN, GLUCID, ACID AMIN 

VÀ PROTID 


Sau học xong bài học này người học có khả năng điều chế lượng nhỏ 

các nhóm chức Amin, glucid, acid amin và protid và nhận biết các nhóm chức 

trên bằng các phản ứng đặc trưng. 


3.2.1. Các amin 

3.2.1.1. Tính bazơ của metylamin 

Metylamin có tính bazơ do đó dung dịch sẽ có màu hồng khi thêm 

phenolphtalein vào ống nghiệm có chứa metylamin 

3.2.1.2. Phản ứng với CuSO 4 

Khi thêm metylamin vào dung dịch CuSO 4 ban đầu tạo thành kết tủa 

màu xanh của CuSO 4 , nếu tiếp tục thêm dư dung dịch CuSO 4 sẽ tạo thành 

dung dịch màu xanh của phúc đồng 

108

3.2.1.3. Phản ứng với FeCl 3 

Thuốc thử FeCl 3 dùng để phát hiện các amin, khi cho dung dịch FeCl 3 

vào dung dịch có metylamin sẽ có kết tủa màu đỏ nâu: 

3.2.1.4. Tác dụng với axít nitro (HNO 2 ) 

Các amin đều tham gia phản ứng với axít HNO 2 , nhưng tùy thuộc vào 

bậc các amin và amin béo hoặc thơm mà sẽ cho các sản phẩm đặc trưng khác 

nhau. 

- Nếu dung dịch sủi bọt mạnh thì chất khảo sát là amin bậc 1: 

- Nếu dung dịch chuyển từ màu vàng nhạt và đôi khi có kết tủa tách ra 

thì chia hỗn hợp thành 2 phần: một phần đun cách thuỷ ở 50 o C. Phần còn lại 

được đổ vào ống nghiệm có chứa 0,05 g β-naphtol được hoà tan trong 3mL 

dung dịch NaOH 10%.Nếu ống nghiệm thứ nhất nhất sủi bọt mạnh còn ống 

nghiệm thứ hai xuất hiện màu đỏ da cam, thì chất khảo sát là amin thơm bậc 1 

 

 

Nếu thấy có dầu màu vàng tách ra ở đáy ống nghiệm thì chiết lớp dầu 

bằng ete, rữa phần chiết bằng dung dịch NaOH 10% rồi bằng H 2 O 

sạch cho đến khi hết axít HNO 2 . Nhúng phần ống nghiệm vào cốc 

nước sôi (làm trong tủ hút để loại hết ete). Phần nitrosamin được 

nhận biết bằng phản ứng Libecman. 

Nếu sau khi cho dung dịch NaNO 2 20% vào mà thấy hỗn hợp phản 

ứng tạo thành dung dịch màu đỏ và sau khi làm lạnh bằng nước đá rồi 

kiềm hoá bằng dung dịch NaOH loãng hoặc bằng dung dịch Na 2 CO 3 

10% mà thấy xuất hiện kết tủa xanh, thì chất khảo sát là amin bậc 3: 

109

32.1.5. Phản ứng với kali ferocianua 

Phản ứng nhận biết các amin bậc 3 o dựa vào sự tạo thành kết tủa của 

muối diamonidihydroferocianua 

3.2.1.6. Phản ứng với axít picric 

Các amin có khả năng phản ứng với axít picric (2,4,6-trinitrophenol) tạo 

ra một phức bền vững gọi là picrat. Mỗi một picrat được đặc trưng bởi một 

nhiệt độ nóng chảy xác định. Dựa vào tính chất này người ta có thể xác định 

một amin riêng biệt nào đó. 

3.2.2. Các axít amin 

5.2.2.1. Phản ứng với HNO 2 

3.2.2.2. Phản ứng với CuO 

3.2.3. Các phản ứng của protit 

3.2.3.1. Phản ứng Buire 

Phản ứng này dung để phát hiện liên kết peptit và protein( polypeptit 

mạch dài. Phản ứng với ion Cu 2+ trong dung dịch NaOH tạo phức chelat màu 

xanh vilolet với sự hấp thu cực đại ở bước song 540nm. Peptit phải có ít nhất 

3 liên kết peptit (Hình 5.a). Amino axít và Cu 2+ hình thành một phức màu xanh 

(Hình 5.b). Phản ứng này dùng xác định tổng nồng độ protein, cường độ màu 

của sản phẩm trong phản ứng Buire thì tỷ lệ với số lượng liên kết peptit trong 

phản ứng. 

110

Protein + Cu 2+ + OH 

O C 

H N 

C 

O C 

H N 

HC 

R 

R 

Cu 2+ 

O C 

N 

C 

O C 

N 

HC 

H 

R 

H 

R 

Màu xanh tím 

(Hình 5.a) 

H H 

O O N R 

R 

H O 

2 C C OH + Cu 2+ + 2 OH Cu 2+ + 2H 2 O 

NH 2 R N O 

H 

O 

H 

(Hình 5.b) 

3.2.3.2. Phản ứng Xantoprotein 

Các axit amin thơm (Phenylalanine, Tyrosine và Tryptophan ), phản 

ứng với axit nitric đậm đặc nóng để cung cấp cho một hợp chất màu vàng và 

màu da cam. 

H 2 N 

HC 

COOH 

H 3 N 

HC 

COOH 

CH 2 

CH 2 

OH 

Titrosin 

- 

+ 2 HNO 3 + H 2 O + NO 3 

65% 

NO 2 

OH 

Màu vàng 

H 2 N 

O 

CH C 

OH 

H 3 N 

O 

CH C 

OH 

CH 2 

CH 2 

HN 

Triptophan 

+ 2 HNO 3 HN 

NO 2 

- 

+ H 2 O + NO 3 

65% 

111

3.2.4. Este 

3.2.4.1. Phản ứng với hyđroxylamin và FeCl 3 

Phản ứng của este với hyđroxylamin dẫn tới sự tạo thành 

hydroxyamic. 

axít 

axít hydroxamic phản ứng với FeCl 3 tạo thành hợp chất có màu: 

Cho 2-3 giọt dung dịch hoặc vài tinh thể chất khảo sát vào 1mL dung 

dịch hyđroxylamin clohydrat trong rượu etilic , thêm tiếp 8 giọt dung dịch NaOH 

20%. Đun hỗn hợp đến sôi, sau khi để nguội cho vào đó 2mL dung dịch HCl 

5%. Quan sát thấy nếu dung dịch bị đục thì thêm vào hỗn hợp 2mL rượu etiic. 

Sau đó cho vào dung dịch trên 1 giọt dung dịch FeCl 3 5% và quan sát sự thay 

đổi màu. Nếu màu không bền thì cho thêm vào hỗn hợp vài giọt dung dịch 

FeCl 3 . Nếu chất khảo sát là este của axít cacboxylic, màu của dung dịch sẽ 

chuyển từ hồng đỏ sang tím. 

3.2.5. Xà phòng và chất tẩy rữa 

Nước cứng là nước có chứa nhiều ion Ca 2+ và Mg 2+ . Phản ứng của ion 

kim loại kiềm thổ với xà phòng sẽ cho một kết tủa trên bề mặt sợi hoặc đổi 

màu trên sợi, sợi màu trắng có thể trở nên xám hoặc có màu vàng, tối màu. 

Nước cứng cũng tạo một màng kết tủa trên tóc và thủy tinh. Độ cứng của 

nước thì quan trọng trong sử dụng công nghiệp, bởi vì nó hình thành một lớp 

vảy trong thiết bị trao đổi nhiệt, thiết bị đun sôi và đường ống. Xà phòng thì ít 

hiệu quả trong nước cứng. Số lượng xà phòng cần cho việc tạo kết tủa Ca 2+ 

thì không được sử dụng trong xử lý tẩy rữa. Nước càng cứng, số lượng xà 

phòng càng tiêu tốn nhiều cho việc tạo ra kết tủa phân tán trong dung dịch tẩy 

rữa. 

Các chất tẩy rữa tổng hợp có khả năng chống lại tốt với nước cứng. 

Chúng chứa những khối mà làm cực tiểu hóa ảnh hưởng của nước cứng. 

Những khối này thông thường đượ sử dụng là natri trimephosphat. Phosphat 

giữ các ion Ca 2+ , Mg 2+ trong dung dịch bằng cách hình thành một phức tan gọi 

là chất làm mềm. 

112


- 12 ống nghiệm nhỏ 

- 01 đèn cồn 

- 01 kẹp ống nghiệm 

- 01 pipet 5mL 

- 01 becher 100mL 

- 01 erlen 250mL 

- 01 nồi 

- 01 bếp điện 

- Diphenylamin 

- Phenolphtalein 

- HCl 10% 

- NaNO 2 20% 

- Anilin 

- 2-Naphthol 

- NaOH 10% 

- N,N-Diphenylamin 

- NaOH 10% 

- Diethylether 

- Phenol 

- H 2 SO 4 98%, 10% 

- Na 2 CO 3 10% 

- CuSO 4 1M 

- NaOH 1M 

- NaCl 10% 

- NH 4 OH 5% 

- Hồ tinh bột 2% 

- Dung dịch I 2 /KI 0,1N 

- 02 đũa thủy tinh 

- 01 giá sắt 


- 01 bình nón 250mL 




- 01 phểu chiết 

- Lòng trắng trứng 

- Glycin 

- HNO 3 65% 

- Alanin 

- Tyrosin 

- Glucose 1% 

- CuSO 4 5% 

- Saccarose 1% 

- CuSO 4 5.H 2 O 

- Natrikalitactrat 

- NaOH 

- Nước brom 

- Glucose 1%, 2% 

- Fructose 1%, 2% 

- Phenol 

- FeCl 3 1% 

- AgNO 3 1% 

- NaHCO 3 (rắn) 

113

3.4. Thực nghiệm 

Thí nghiệm 1: Tính bazơ của amin 

 

 

 

Lấy bằng pipet 0,1mL dung dịch metylamin vào một ống nghiệm sạch 

Thêm tiếp bằng ống nhỏ giọt, 1 giọt dung dịch phenolphtalein 

Quan sát sự thay đổi màu của dung dịch 

Thí nghiệm 2: Phản ứng của amin bậc 1 

 

Cho vào ống nghiệm 0,5 mL meylamin 

Thêm tiếp vào ống nghiệm 2 mL dung dịch HCl 10% 

 

 

 

 

Làm lạnh ống nghiệm trong nước đá 

Thêm tiếp vào ống nghiệm NaNO2 20% vào 

Quan sát hiện tượng sủi bọt trong ống nghiệm 

Lưu ý: nếu chất khảo sát là amin bậc 1, dung dịch sủi bọt mạnh. Nếu 

dung dịch sủi bọt mạnh và có kết tủa tách ra thì amin khảo sát là muối 

cloruaaryldiazonium 

Thí nghiệm 3: Phản ứng của arylamin với HNO 2 

 

Cho vào ống nghiệm 0,5 mL anilin 


 

 

 

 

 

 


Thêm tiếp vào ống nghiệm NaNO 2 20% vào 

Quan sát hiện tượng màu vàng nhạt trong ống nghiệm 

Chia ống nghiệm thành 2 phần bằng nhau 

Ống 1: đun trên bếp cách thủy ở 50 0 C 

Ống 1 sẽ có khí bay ra 

Lấy 0,05g 2-naphtol cho vào ống nghiệm 3 

Cho vào ống nghiệm 3, 3 mL dung dịch NaOH 10% 

Rót dung dịch trong ống nghiệm 2 vào ống nghiệm 3 

 

Ống 2 xuất hiện màu đỏ cam 

114

Chia đôi 

dung dịch 

Ống nghiệm 2 Ống nghiệm 1 

Nước 

Ống nghiệm 1 


Anilin, HCl, làm lạnh 

Natri nitrit 

Hình 5.1: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng của arylamin với HNO 2 


 

Cho vào ống nghiệm 0,5 mL N,N-diphenylamin 


 

 

 

 

 

 

 

 


Thêm tiếp từng giọt NaNO 2 20% vào ống nghiệm 

Quan sát hiện tượng có lớp dầu màu vàng tách ra ở đáy ống nghiệm 

Chiết lớp dầu cho vào phểu chiết có chứa 20 mL ete 

Rữa phần chiết bằng dung dịch NaOH 10% cho đến khi không còn 

HNO 2 

Đưa ống nghiệm vào cốc nước sôi và đặt trong tủ hút để loại hết ete 

Phần nitrozamin trong ống nghiệm được nhận biết bằng phản ứng 

Libeman như sau: 

Cho 0,5 mL phenol vào ống nghiệm đun nhẹ trong 30 giây 

Để nguội ống nghiệm, thêm vào 1 mL axít H 2 SO 4 98% 

 

 

 

Quan sát màu xanh thẫm xuất hiện 

Pha loãng dung dịch trong ống nghiệm bằng nước màu đỏ 

Kiềm hóa bằng dung dịch NaOH 10% màu xanh xuất hiện amin thí 

nghiệm là amin bậc 2 

115

Nước 


N,N-diphenylamin 

HCl, làm lạnh, 

natrinitrit 


Phenol, acid sunfuric, 

pha loãng, NaOH 

Hình 5.2: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng nhận biết amin bậc 2 


 

Cho vào ống nghiệm 0,5 mL N,N-dimetylanilin 


 

 

 

 


Thêm tiếp từng giọt NaNO 2 20% vào ống nghiệm 

Quan sát dung dịch tạo thành có màu đỏ 

Làm lạnh ống nghiệm bằng nước đá 

Kiềm hóa dung dịch bằng NaOH 10% hoặc bằng Na 2 CO 3 10% 

Ống nghiệm xuất hiện kết tủa xanh, chất khảo sát là một amin bậc 3 

Thí nghiệm 6: Phản ứng Biure 

 

 

Pha 100 mL dung dịch CuSO 4 1M 

Pha 100 mL dung dịch NaOH 1M 

Pha 100 mL dung NaCl 10% 

 

 

Pha dung dịch abumin (lòng trắng trứng gà ) 10% trong dung dịch 

NaCl ở trên 

Chuẩn bị 3 erlen 100 mL để lần lượt thực hiện thao tác sau: 

Bảng 5.1: Trình tự và số lượng hóa chất trong thí nghiệm phản ứng Buire 

Thứ tự của 

hóa chất 

Trình tự hóa 

chất 

Hóa chất 

(mL)/g 

Erlen 1 Erlen 2 Erlen 3 

(5),(2),(1) (5),(4),(2) 

(5), (3), (1) 

và (2) 

1 CuSO 4 1M 5 mL 20 mL 

2 NaOH 1M 5 mL 5 mL 4 mL 

116

3 Abumin 

10%/NaCl 

30 mL 

4 Glycin 100 mg 

5 H 2 O (mL) 40 mL 40 mL 40 mL 

Thí nghiệm 7: Phản ứng Xantoprotein 

 

Lấy vào các ống nghiệm các hóa chất được liệt kê trong bảng bên 

duới theo trình tự chỉ ra: 

Bảng 5.2: Trình tự và số lượng hóa chất trong thí nghiệm phản ứng 

Xantoprotein 


hóa chất 

Trình tự hóa 

chất 

Hóa chất 

(mL)/mg 

Ống 

nghiệm 1 

(1),(2) và 

(3) 

Ống 

nghiệm 2 

(1),(2) và 

(3) 

Ống 

nghiệm 3 

(1),(2) và 

(3) 

1 Nước nóng 1 mL 1 mL 1 mL 

2 Alanin 10 mg 

3 HNO 3 65% 1mL 1 mL 1 mL 

4 Tyrosin 10 mg 

5 Lòng trắng 

trứng 

2 mL 

Quan sát màu sắc của kết tủa tạo thành trong ống nghiệm 1, 2 và 3 

 

Đun nóng nhẹ ống nghiệm 1,2,3 trên ngọn lửa đèn cồn, quan sát màu 

sắc của kết tủa và màu của dung dịch trong ống ngiệm 1 

Làm nguội hỗn hợp phản ứng trong ống nghiệm 1 

 

 

Lấy bằng ống nhỏ giọt, 1-2 giọt dung dịch NaOH đặc 

Theo dõi sự chuyển đổi màu của hỗn hợp phản ứng, giai đoạn đun 

phải tiến hành trong tủ hút 

117


Kẹp ống 

nghiệm 

Giá đỡ 

Lòng trắng 

trứng, acid nitrit, 

làm nguội, NaOH 

Nước 

Đèn cồn 

Hình 5.3: Sơ đồ thí nghiệm phản ứng nhận biết protit 

Thí nghiệm 8: Phản ứng với ninhidrin 

 

 

Cho vào ống nghiệm 1mL dung dịch protit, 2-3 giọt dung dịch 

ninhidrin. Lắc nhẹ ống nghiệm và đun sôi vài phút 

Quan sát màu đặc trưng của dung dịch 

Thí nghiệm 9: Phản ứng oxi hóa monosaccarit bằng phức chất của bạc 

với ammoniac 

Chuẩn bị 2 ống nghiệm sạch và điều chế dung dịch phức bạc amiacat 

[Ag(NH 3 ) 2 ]OH (Thuốc thử Tolen) từ 2 mL dung dịch AgNO 3 1% (bằng cách 

cho 2mL dung dịch AgNO 3 1% vào ống nghiệm. Nhỏ từng giọt dung dịch NH 3 

5% cho đến khi hòa tan hoàn toàn kết tủa Ag 2 O vừa mới sinh ra). Chia dung 

dịch phức bạc amiacat thành 2 phần bằng nhau: 

Cho vào phần thứ nhất 1 mL dung dịch glucozo 1% 

Cho vào phần thứ 2 1mL dung dịch fructozo 1%. 

Đặt cả 2 ống nghiệm vào nồi nước nóng 70-80 o C ( không lắc ống nghiệm). 

Nhận xét hiện tượng xảy ra trong 2 ống nghiệm. 

Thí nghiệm 10: Phản ứng oxi hóa monosaccarit bằng đồng (II) hydroxit 

Cho 2 mL dung dịch glucozo 1%, 1mL dung dịch NaOH 10% vào ống nghiệm 

và lắc đều. Vừa lắc ống nghiệm vừa nhỏ từng giọt dung dịch CuSO 4 5% tới 

khi bắt đầu vẫn đục ( không được dư và cũng không được thiếu CuSO 4 ). 

Đun nóng hỗn hợp đến bắt đầu sôi (chỉ đun nóng phần trên của dung dịch, 

phần dưới để so sánh). 

Nhận xét các hiện tượng xảy ra. 

Làm tương tự đối với dung dịch fructozo 1%. 

Thí nghiệm 11: Phản ứng oxi hóa monosaccarit bằng Oxi hóa 

monosaccarit bằng thuốc thử Feling 

Feling A: Hòa tan 34,6g CuSO 4 .5H 2 O trong 500 mL nước 

Feling B: Hòa tan 173g muối natri kali tactrat, 70g NaOH trong 500 mL nước. 

(Thuốc thử Feling là hỗn hợp của Feling A và Feling B. Khi cần làm thí 

nghiệm ta trộn hai thể tích bằng nhau của dung dịch Feling A và B). 

- Cho vào ống nghiệm thứ nhất 1mL dung dịch glucozo 1%, vào ống nghiệm 

thứ hai 1mL dung dịch fructozo 1%. Cho vào mỗi ống nghiệm một thể tích 

tương đương dung dịch thuốc thử Feling. Sau khi lắc đều hỗn hợp, đun nóng 

118

nhẹ phần trên của dung dịch trong ống nghiệm cho đến khi bắt đầu sôi thì 

ngừng đun. Nhận xét hiện tượng xảy ra (kết tủa, màu) trong ống nghiệm. 

Thí nghiệm 12: Phản ứng oxi hóa monosaccarit bằng nước brom. 

Cho vào hai ống nghiệm, mỗi ống nghiệm 1 mL nước brom. Nhỏ vào ống 

nghiệm thứ nhất 0,5mL dung dịch glucozo 2%, vào ống nghiệm thứ hai 

0,5mL dung dịch fructozo 2%. Đun cả hai ống nghiệm trong nồi nước sôi 

khoảng 15 phút. Nếu màu đỏ nâu của brom chưa biến mất thì đun tiếp trên 

ngọn lử đèn cồn thêm 1 phút nữa. Sau khi để nguội nhỏ vào mỗi ống nghiệm 

một vài giọt dung dịch phức phenol-sắt (III) clorua. Nhận xét và so sánh sự 

biến màu ở hai ống nghiệm. (Chuẩn bị phức phenol-sắt (III) clorua; cho vài 

giọt FeCl 3 1% vào ống nghiệm chứa sẵn 2-3 mL dung dịch C 6 H 5 OH 1% (dung 

dịch có màu tím đậm). 

Thí nghiệm 13: Phản ứng thủy phân saccarozo, tinh bột trong môi trường 

axit 

a. Phản ứng thủy phân saccarozo 

Rót 1,5 mL dung dịch saccarozo 1% vào ống nghiệm và rót thêm vào đó 0,5 

mL dung dịch H 2 SO 4 10%. Đun nóng hỗn hợp trong khoảng 2-3 phút, sau đó 

làm lạnh. Trung hòa phần hỗn hợp bằng cách cho từ từ NaHCO 3 tinh thể vào 

và khuấy đều cho đến khi ngừng tách ra khí CO 2 . Sau khi trung hòa rót vào 

đó một thể tích tương đương (2mL) dung dịch Feling và đun nóng phần trên 

của dung dịch bằng ngọn lửa đèn cồn. Nhận xét hiện tượng xảy ra. 

b. Phản ứng thủy phân tinh bột. 

Cho 3-4 mL dung dịch hồ tinh bột 2% và 0,5-1mL dung dịch H 2 SO 4 10% vào 

ống nghiệm. Lắc đều và đặt ống nghiệm trong nồi nước sôi trong khoảng 20 

phút. Nhận xét sự thay đổi trạng thái của dung dịch. 

Dùng ống hút hoặc pipet lấy khoảng 1-2 giọt dung dịch đã thủy phân vào ống 

nghiệm đã chứa sẵn 1 mL dung dịch I 2 trong KI. Nhận xét màu của dung 

dịch. 

Nếu dung dịch vừa thử có màu vàng sáng thì lấy ống nghiệm thử ra khỏi nồi 

nước. Lấy khoảng 1 mL dung dịch đã thủy phân sang ống nghiệm. Trung hòa 

hỗn hợp bằng dung dịch NaOH 10%, rồi thêm một thể tích tương đương 

dung dịch thuốc thử Feling. Đun nóng nhẹ hỗn hợp và nhận xét hiện tượng 

xảy ra. 

Lưu ý: chuẩn bị dung dịch hồ tinh bột 2%: lấy 1 gam tinh bột cho vào ống 

nghiệm hoặc bát sứ, cho tiếp 9-10mL nước sôi, khuấy đều. Sau đó cho thêm 

nước vào cho đủ tổng thể tích nước là 49 mL. 

Thí nghiệm 14: Phản ứng của tinh bột với iot 

Cho vào ống nghiệm 5mL dung dịch hồ tinh bột, sau đó cho thêm vài giọt 

dung dịch Iot. Quan sát sự chuyển màu của dung dịch hồ tinh bột. 

Rót ½ thể tích dung dịch trên vào một ống nghiệm khác rồi đun nóng. Quan 

sát màu của dung dịch. Để nguội, quan sát màu của dung dịch. 

119

BÀI 4: PHẢN ỨNG ESTE HÓA 


Sau học xong bài học này người học điều chế được sản phẩm este 

salixylat metyl, axetyl salixylat và các ứng dụng của hai este trên. 


4.2.1. Định nghĩa phản ứng este 

Este hoá là quá trình gắn nhóm axyl vào thay thế H của nhóm hyđroxyl 

của rượu để cho hợp chất este. Có nhiều phương pháp khác nhau để tạo ra 

hợp chất este, nhưng thông dụng nhất là đơn giản nhất là cho axít tác dụng 

với rượu. 

Phản ứng este hóa thực chất là sự axyl hóa nhóm hydroxi hay nói cách 

khác một sự thế hydro của nhóm hydroxi bằng nhóm axyl. Tác nhân axyl hóa 

trong trường hợp này có thể là bản thân axit cacboxylic (R-COOH), anhydrit axit 

(R-CO) 2 O hay halogenua axit (R-COX). Nhưng phản ứng giữa rượu và axit 

cacboxylic để tạo ra este thường phổ biến và quan trọng hơn. 

Theo các nhà nghiên cứu xác định phản ứng thường xảy ra theo kiểu 

(1) còn kiểu (2) thường xảy ra giữa rượu và axit vô cơ không chứa oxi hoặc giữa 

axi cacboxylic với các rượu bậc 3 trong axit mạnh. 

Phản ứng este hóa là phản ứng thuận nghịch. Vì vậy bình thường khi 

đạt trạng thái cân bằng thì hiệu suất este không vượt quá 66,7%. Tuy nhiên 

người ta có thể làm chuyển dịch cân bằng theo chiều thuận bằng các cách:Dùng 

dư một trong các chất tham gia phản ứng, có nghĩa là tăng nồng độ của chất 

phản ứng. Thông thuờng dùng dư rượu hoặc giảm nồng độ chất tạo thành trong 

phản ứng. Đặc biệt người ta dùng xúc tác để thúc đẩy phản ứng như axit 

sunfuric, nhựa trao đổi ion, các muối axit kim loại.,… 

4.2.1.1. Từ axít 

Từ axít bằng cách khấy trộn 1mol axít thơm với lượng thừa của 10 mol 

anlcol metyl hoặc etyl trong sự có mặt của một lượng nhỏ xúc tác axít sulfuric 

hoặc clohydric, este tạo thành có thể có hiệu suất cao. Lượng thừa rượu metyl 

hoặc metyl có thể tách ra lượng lớn bằng quá trình chưng cất. Các rượu cao 

hơn như n-propyl hoặc n-butyl tỷ lệ một 1mol axít axít phản ứng với 2 mol 

rượu. 

120

Sự este với các rượu thơm có thể đạt được hiệu suất cao bằng cách sử 

dụng lượng thừa axít. Sau đó lượng thừa axít được tách bằng cách rữa với 

nước và xử lý với Na 2 CO 3 . 

4.2.1.2. Từ hợp chất nitril 

Khuấy một hỗn hợp gồm có hợp chất nitril với rượu trong sự hiện diện 

của axít sulfuric, sự thuỷ phân và este hoá xảy ra: 

4.2.1.3. Từ clorua axít 

Từ halogenua axít phản ứng với một lượng tương đương của rượu 

hoặc phenol cho este với hiệu suất cao: 

CH CH C OH + SOCl 2 CH CH C Cl + SO 2 + HCl 

O 

O 

Acid xinnamic 

Clorua xinnamoyl 

CH CH C 

O 

Clorura xinnamoyl 

Cl 

+ HO 

CH CH C 

O 

O 

Phenyl xinamat 

C 6 H 5 + HCl 

4.2.1.4. Phản ứng giữa anhydrit axít và rượu 

4.2.1.5. Phản ứng trao đổi este 

4.2.1.6. Tạo este bằng phản ứng thuỷ phân rượu 

4.2.2. Cơ sở lý thuyết của quá trình chưng cất 

Có hai chất A và b có nhiệt độ sôi xa nhau, đủ để tinh chế bằng phương 

pháp chưng cất đơn. Gọi áp suất hơi của A và B khi chúng nguyên chất là P A 

và P B và p A và p B là áp suất hơi riêng phần của nó trong pha hơi ta có biểu 

thức sau: 

121

p A = P A . X A (1) 

p B = P B . X B (2) 

Vì hệ là hai cấu tử nên X B = 1 – X A ; X A , X B : phân số mol của A và B 

trong pha lỏng. Gọi Y A , Y B là phân số mol của A và B trong pha hơi. P là áp 

suất hơi của hỗn hợp, ta có: 

p A = P. Y A ; p B = P. Y B = P (1-Y A ) (3) 

Từ (1), (2) và (3) ta có: 

Y 

A 

(1 - Y 

P 

A 

= 

) P 

A B 

X 

A 

x (4) 

(1 X ) 

A 

Gọi độ bay hơi tương đối của A và B là α = 

α = 

P 

A 

P 

B 

Y 

A 

(1 Y 

A 

) 

 

P 

A 

P 

B 

X 

A 

x 

(1 

X 

A 

) 

X 

α 

A 

(5) 

(1 X 

A 

) 

Biểu thức (5) cho thấy α càng lớn, nghĩa là P A lớn hơn nhiều so với P B 

thì các chất sau khi ngưng tụ càng giàu cấu tử A dễ bay hơi.Ngược lại α càng 

gần bằng 1, nghĩa là A và B có nhiệt độ càng gần nhau thì sẽ càng khó cô lập 

bằng phương pháp chưng cất đơn. Trong trường hợp này phải dùng phương 

pháp chưng cất phân đoạn 

Trong quá trình chưng cất, phải cất với tốc độ vừa phải (25 giọt/phút), 

không đun mạnh quá, cất tốc độ nhanh sẽ gây hiện tượng quá nhiệt, làm cho 

việc đọc nhiệt độ sôi không đúng và sản phẩm sẽ không tinh khiết. 

4.2.3. Kết tinh lại, chọn dung môi kết tinh 

Phương pháp quan trọng nhất để kết tinh các chất rắn là phương pháp 

kết tinh lại. Người ta dựa vào tính tan khác nhau của một chất trong một dung 

môi hay hệ dung môi ở điều kiện khác nhau để kết tinh. Thường người ta chọn 

một dung môi hay hệ dung môi dễ hòa tan chất kết tinh ở trạng thái nóng và ít 

hòa tan ở trạng thái lạnh, còn tạp chất thì ngược lại. Sau khi lọc nóng loại bỏ 

tạp chất, để nguội thì chất rắn sẽ kết tinh. Nên chọn dung môi có nhiệt độ sôi 

thấp hơn nhiệt độ nóng chảy của chất kết tinh. 

Quan trọng nhất của việc kết tinh lại là chọn đúng dung môi. Dung môi 

dùng cho việc kết tinh lại không có tác dụng hóa học với chất kết tinh ở trạng 

thái nóng hoặc lạnh. Cơ sở hóa học của việc chọn dung môi hay hệ dung môi 

là mối quan hệ về cấu tạo phân tử của chất kết tinh và dung môi. 

Thông thường chất phân cực tan trong dung môi phân cực và ngược 

lại. Nếu một chất bất kỳ mà cấu trúc phân tử chưa biết rõ thì việc chọn dung 

môi phực tạp hơn, phải thăm dò từ dung môi phân cực đến dung môi không 

phân cực. 

122

Nước 

Heptan 

Glycol 

Carbon 

tetra clorur 

Etanol 

Toluen 

Acid acetic 

Eter 

Mety etyl ceton 

Etyl acetat 

Hình 6.1: Khả năng trộn vào nhau của 10 dung môi: 

Đường: ‘______’ : trộn lẫn vào nhau không giới hạn 

Đường: ‘ ----------‘: kém tan vào nhau 

Đường: ‘- - - - -‘: trộn lẫn vào nhau có giới hạn 

Thông thường cho một ít tinh thể vào ống nghiệm, nhỏ một ít dung môi , 

đun sôi quan sát độ tan, làm như vậy cho đến khi chất kết tinh vừa tan hết (tạo 

được dung dịch bảo hòa lúc nóng). Lọc nóng rồi để nguội chất rắn kết tinh. 

Khi không chọn được dung môi thì phải chọn hệ dung môi. Người ta 

chọn một dung môi hòa tan chất kết tinh ở nhiệt độ thường, sau đó chọn một 

dung môi không hòa tan hay kém hòa tan chất kết tinh nhưng phải tan trong 

dung môi thứ nhất. 

Ví dụ: cho vào ống nghiệm một ít tinh thể, cho dung môi tan cho đến khi 

vứa tan hết, đo thể tích dung môi rồi nhỏ từng giọt dung môi không tan vào 

hỗn hợp cho đến khi vẫn đục, đo thể tích dung môi, đun hỗn hợp cho tan hết, 

lọc nóng rồi để nguội, chất rắn sẽ kết tinh. Tỷ lệ hai thể tích đo được là tỷ lệ 

thể tích hệ dung môi được chọn. 

4.2.4. Phương pháp xác định nhiệt độ nóng chảy của chất rắn 

4.2.4.1.Khái niệm 

Nhiệt độ nóng chảy của một chất là nhiệt độ tại đó pha rắn và pha lỏng 

cân bằng với nhau. Các chất tinh khiết có nhiệt độ nóng chảy cố định. 

Một lượng nhỏ tạp chất cũng làm thay đổi đáng kể nhiệt độ nóng chảy 

và khoảng rộng. Vì thế khi trộn kỹ hai chất rắn có lượng bằng nhau mà nhiệt 

độ của chúng không đổi thì hai chất đó là một (trừ trường hợp chất đồng hình). 

Nếu nhiệt độ nóng chảy bị hạ thấp và khoảng chảy rộng thì chúng hoàn toàn 

khác nhau. Khi nóng chảy, nhiều hợp chất hữu cơ bị biến dạng hay phân hủy 

(chuyển màu hay bay hơi) đó là các axít hữu cơ, muối, axít, lacton,… có chất 

thăng hoa mà không chảy 

Nhiệt độ nóng chảy liên quan chặt chẽ với cấu trúc phân tử: phân tử đối 

xứng có nhiệt độ nóng chảy cao, dạng trans nóng chảy cao hơn dạng cis, 

dạng iso thấp hơn dạng thẳng, lien kết hydro giữa các phân tử làm tăng nhiệt 

độ nóng chảy của các chất. 

123

4.2.4.2. Sơ đồ dụng cụ xác định nhiệt độ nóng chảy 

Nhiệt kế 

Đầu trên mao quản 

hàn kín 

1 cm 

1 cm 

Chất rắn nén trong 

ống mao quản 

Ống mao quản 

đường kính 1mm 

Dung môi 

truyền nhiệt 

là glycerin 

Dung môi 


là glycerin 

Hình 6.2: Dụng cụ xác định điểm chảy mao quản 

4.2.4.3. Dữ liệu quanng phổ của hợp chất hợp chất este 

4.2.4.3.1. Metyl salixylat 

4.2.4.3.1.1. Quang phổ IR của hợp chất 

Hình 6.3: Phổ IR của metylsalixilat 

4.2.4.3.1.2. Quang phổ cộng hưởng từ 1 H và 13 C của metylsalixilat 

4.2.4.3.1.2.1.Quang phổ 1 H của hợp chất 

124

Hình 6.3.1: Quang phổ 1 H của metylsalixilat 

4.2.4.3.1.2.2. Quang phổ 13 C của hợp chất 

4.2.4.3.1.3. Phổ khối lượng 

Hình 6.3.2: Quang phổ 13 C của metylsalixilat 

125

4.2.4.3.1.2. Aspirin 

Hình 6.3.3: Phổ khối lượng của metylsalixilat 

6.2.4.3.1.2.1. Quang phổ IR của hợp chất 

Hình 6.4: Phổ IR của aspirin 

4.2.4.3.1.2.2. Phổ cộng hưởng từ 1 H và 13 C của aspirin 

4.2.4.3.1.2.2.1. Quang phổ 1 H của hợp chất 

126

Hình 6.4.1: Phổ 1 H của aspirin 

Hình 6.4.2: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi A 

được phóng đại 

Hình 6.4.3: Phổ NMR 1 H của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi B 


127

Hình 6.4.4: Phổ NMR 1 H của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi C, D, E và F 


4.2.4.3.1.2.2.2. Quang phổ 13 C của hợp chất 

Hình 6.4.5: Phổ NMR 13 C của mũi hấp thu cộng hưởng từ của hợp chất 

4.2.4.3.1.2.2.3. Phổ khối của hợp chất 

Hình 6.4.6: Phổ khối lượng ion hóa (EI) của aspirin 

128

4.2.4.3.1.3. n-Butylaxetat 

4.2.4.3.1.3.1. Quang phổ IR của hợp chất 

Hình 6.5: Phổ IR của n-butylaxetat 

4.2.4.3.1.3.2. Phổ NMR 1 H và 13 C của hợp chất 

4.2.4.3.1.3.2.1. Quang phổ NMR 1 H 

Hình 6.6.1: Phổ NMR của hợp chất trong dung môi CDCl 3 



129

Hình 6.6.3: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi B 


Hình 6.6.4: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi C 


Hình 6.6.5: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi D 


130

Hình 6.6.5: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi E 


4.2.4.3.1.3.2.2. Quang phổ NMR 13 C của hợp chất 

Hình 6.7: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của n-butylaxetat, trong 

dung môi CDCl 3 

Hình 6.7.1: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng 13 C từ của n-butylaxetat, 

trong dung môi CDCl 3 , phóng đại mũi A.B và C 

131

Hình 6.7.2: Phổ NMR 13 C của mũi hấp thu cộng hưởng từ của n-butylaxetat, 

trong dung môi CDCl 3 , phóng đại mũi D và E 

Hình 6.7.3: Phổ NMR 13 C của mũi hấp thu cộng hưởngtừ của n-butylaxetat, 

trong dung môi CDCl 3 , phóng đại mũi F 

Hình 6.7.4: Phổ NMR 13 C của mũi hấp thu cộng hưởngtừ của n-butylaxetat, 

trong dung môi CDCl 3 , phóng đại mũi G 

4.2.4.3.1.3.2.3. Quang phổ khối lượng của hợp chất 

132


Hình 6.8: Phổ khối lượng của n-butylaxetat 

- 01 bình cầu 250 mL 

- 01 phểu chiết 200mL 

- 01 bình Wurtz 100mL 

- 01 bình Wurtz 250mL 

- 01 bình cầu chịu nhiệt 2 cổ 250 

mL 

- 01 bình cầu nhám 

- 2 becher 50 mL 

- 01 bếp điện, 01 nồi 


- Axít salicilic 

- Na 2 CO 3 10% 

- Anhydrit axetic 

- Ete dầu hỏa 

- n-butanol 

- 01 nhiệt kế 100 0 C 

- 01 nhiệt kế 200 0 C 

- 01 sinh hàn bong bóng 

- 01 sinh hàn thẳng 

- 01 cổ nhám 

- 01 ống đong 25mL 


- 01 phểu lọc áp suất kém 

- 01 nồi cách thủy 

- 01 đũa khuấy 

- Rượu metilic tinh khiết 

- Na 2 SO 4 khan 

- H 2 SO 4 98% 

- Axit axetic băng, 

- đá bọt 

133


4.4.1. Tổng quan về sản phẩm và tính toán nguyên liệu cho tổng hợp 

4.4.1.1. Metylsalicylat 

4.4.1.1.1. Các ứng dụng 

Metyl salixylat công thức hóa học C 6 H 4 (HO)COOCH 3 còn được gọi là 

salixylic axít metyl este, metyl-2-hydroxybenzoat) là sản phẩm tự nhiên của rất 

nhiều loại cây, được dùng làm thuốc giảm đau. Metyl salixylat có tác dụng gây 

xung huyết da, thường được phối hợp với các loại tinh dầu khác dùng làm 

thuốc bôi ngoài, thuốc xoa bóp, băng dính điều trị đau. 

4.4.1.1.2. Tính chất vật lý 

Danh pháp IUPAC: Metyl salicylat, số CA S: 119-36-8, công thức phân 

tử C 8 H 8 O 3 , phân tử gam: 152,5 g, tỷ trọng 1,174 g/mL, điểm nóng chảy: -9 o C, 

điểm sôi: 220-224 o C và điểm bắt cháy: 101 o C (các dữ liệu được lấy ở 25 0 C và 

P = 100 KPa) 

4.4.1.2. Aspirin ( axít axetyl salixylic) 


Salixylic axít được axetyl hóa bằng axetic anhydrit để cho aspirin và 

axetic axít như một sản phẩm phụ. Tuy nhiên phương pháp này cho hiệu suất 

kém do sự khó khăn trong việc tách chiết ra khỏi nước. Một phương pháp tách 

chiết cho năng suất cao hơn là axít hóa bởi axít phosphoric và đun nóng các 

chất phản ứng ngược dòng nước trong một bồn nước sôi trong thời gian 

khoảng 40 đến 60 phút. 

Sự tổng hợp đầu tiên aspirin từ salixylic axít liên quan đến axetyl hóa 

bằng axetyl clorua. Sản phẩm phụ từ quá trình này là axít hydrocloric, là một 

chất có hại cho môi trường, sau này người ta đã tìm thấy axetic anhydrit là 

chất để axetyl hóa tốt hơn, với sản phẩm phụ sinh ra là axít axetic không có 

các đặc tính có hại như axít hydrocloric và còn có thể được tái sử dụng. 

Phương pháp này cũng được tiến hành trong các phòng thí nghiệm. 

Thuốc có tác dụng lên hầu hết các loại viêm không kể nguyên nhân, chỉ 

ở liều cao mới có tác dụng chống viêm. Thuốc có tác dụng lên thời kỳ đầu của 

quá trình viêm, giảm đau và hạ sốt 


Công thức phân tử C 9 H 8 O 4 , phân tử gam 180,16 g. Nhiệt độ nóng chảy 

138-140 o C, nhiệt độ sôi 140 o C. Dữ liệu dược động lực học: hấp thu nhanh và 

hoàn toàn, chuyển hóa nhanh, thời gian bán hũy 300 – 650 mg từ 3,1- 3,2 giờ, 

bài tiết thận, có thể uống, tiêm tĩnh mạch hoặc tim cơ (lisin axetylsalicylat) 

4.4.2. Tính toán nguyên liệu 

4.4.2.1. 

 

 

cần lấy, CH 3 OH có tỷ trọng là 0,7918 g/mL, điểm sôi là 64,7 o C 

V 2 là thể tích H 2 SO 4 98% cần lấy, H 2 SO 4 98% có d = 1,98 g/mL 

134

1: Tổng hợp metysalixylat 

Thí nghiệm 

m 1 = khối lượng Na 2 CO 3 . H 2 O cần lấy để pha 250g dung dịch Na 2 CO 3 

10%, Na 2 CO 3 có M = 105,98 g, P = 99%, 

 

m 2 = khối lượng axít salixylic cần lấy để tổng hợp được khối lượng 

sản phẩm theo phương trình (1), hiệu suất bằng 65% 

V 1 = thể tích CH 3 OH 

4.4.2.2. Thí nghiệm 2: Tổng hợp axetylsalicilat (aspirin) 

 

m 1 = khối lượng axít salixylic cần lấy đế tổng hợp được m 2 = 3 g 

sản phẩm aspirin, biết hiệu suất phản ứng là 65% 

V 1 = thể tích anhydrit axetic (Ac 2 O) cần lấy, Ac 2 O có tỷ trọng d = 

1,082 g/mL, điểm sôi: 139,8, M = 102,09 g 

 

V 2 = thể tích H 2 SO 4 98% cần lấy, H 2 SO 4 98% có d = 1,98 g/mL 

4.4.2.3. Thí nghiệm 3: Tổng hợp n-butyl axetat 

CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 OH + CH 3 CH 2 COOH t0 = 130 0 C 

H 3 C C O C 4 H 9 + H 2 O 

H 2 SO 4 98% O 

1mol 2.4 mol 0.2 mol 1 mol 

(1) 

V 1 V 2 V 3 

V 4 = 20 mL 

 

 

 

n-Butanol có M = 74.12 gmol -1 , d= 0.81 g.mL -1 , điểm sôi 118 0 C ở 

P = 1atm. 

Axít axetic băng (glacial) có nồng độ 99%,M = 60.05 gmol -1 ,d là 

1.049 g.mL -1 và điểm sôi 117.9 0 C ở 1atm 

N-butyl axetat có M= 116.16 gmol -1 , d = 0.88 g.mL -1 và điểm sôi là 

127 0 C ở P = 1 atm 

135

4.4.3. Thực nghiệm 

V 1 thể tích n-butanol, V 2 thể tích axetic băng 99% cần lấy để tổng 

hợp được V 4 = 20 mL n-butyl axetat, biết phản ứng có hiệu suất 

65% 

V 3 thế tích H 2 SO 4 98% cần lấy để lãm xúc tác cho phản ứng 

4.4.3.1. Thí nghiệm 1: Tổng hợp metysalixylat 

4.4.3.1.1. Điều chế este: 

 

 

 

 

Cân m 1 g axít salicilic cho vào bình cầu 01 cổ có nhám. 

Đong V 1 mL rượu metilic tinh khiết bằng ống đong tiếp tục cho vào 

bình cầu, lấy bằng pipet V 2 mL H 2 SO 4 đặc vào cho vào bình cầu. 

Cho vào bình cầu 5 viên đá bọt. Lắp hệ thống sinh hàn hồi lưu như 

hình 1. 

Đun cách thủy hỗn hợp trong bình cầu 2,5 giờ 

Đường nước ra 

Van nước vào hoàn lưu 

Hình 6.3: Sơ đồ đun hoàn lưu có cách thuỷ, phản ứng điều chế este 

metylsalicilat 

Nhiệt kế 

Nước vào 

Nước ra 

H2O 

Hình 6.4: Hệ thống chưng cất, có đun cách thuỷ, tinh chế sản phẩm 

136

4.4.3.1.2.Tinh chế este: 

 

 

Rót toàn bộ hỗn hợp phản ứng trong bình cầu vào bình Wurtz. 

Cho khoảng 5 viên đá bọt vào bình Wurtz. 

Lắp hệ thống chưng cất loại dung môi Rượu metilic như hình 2. 

 

 

 

 

 

Mở nước hoàn lưu, cắm điện vào bếp điện. 

Chưng cất hỗn hợp trong bình Wurtz ở nhiệt độ 60-61 o C để loại rượu 

metilic dư 

Rót sản phẩm còn nóng trong bình Wurtz vào becher 250mL có sẵn 

50 mL H 2 O lạnh, thu được axít salicilic dư dạng rắn, este dạng dầu 

Rót phần chất lỏng trong becher vào phểu chiết 250 mL 

Rửa 3-5 lần lớp este trong phểu chiết, mỗi lần với 15 mL H 2 O, giữ lại 

lớp este ở trên trong phểu chiết 

Rửa 01 lần lớp este với 10mL dung dịch Na 2 CO 3 10%. 

 

 

Rửa lớp este từ 3-5 lần với H 2 O cất, mỗi lần 15mL, cho đến khi pH 

của nước rữa khoảng 5- 6 

Cân khối lượng este dạng dầu, cho vào chai thu hồi 

4.4.3.2. Thí nghiệm 2: Tổng hợp axetylsalicilat (aspirin) 

4.4.3.2.1. Điều chế 

 

 

Cho vào erlen nhám 250mL m 1 g axít salisilic 

Thêm vào erlen V 1 mL anhydritaxetic 

Thêm tiếp vào erlen V 2 mL axít sunfuric 98% 

 

Đậy erlen bằng nút nhám 

Acid salicilic, 

Anhydrid acetic, 

Acid sunfuric 98% 

 

Hình 6.5: Sơ đồ phản ứng điều chế axetylsalicilic 

Đun cách thủy hỗn hợp phản ứng ở 60 0 C trong 30 phút 

137

Hình 5.6: Sơ đồ đun cách thủy hỗn hợp phản ứng 

 

 

 

Để nguội phản ứng 

Khuấy hỗn hợp phản ứng trong 15 phút nữa 

Rót hỗn hợp phản ứng vào 1 becher có sẵn 20 mL nước lạnh 

Erlen phản ứng 

Becher có 

chứa nước 

Hình 6.7: Sơ đồ rót hỗn hợp phản ứng vào Becher có nước 

 

Lọc sản phẩm trên phễu lọc Bucher 

Sản phẩm 

Aspirin thô 

Phễu lọc xốp 

Bơm chân không 

Hình 6.8: Sơ đồ lọc sản phẩm thô trên phểu lọc chân không 

4.4.3.2.2.Tinh chế este 

 

Kết tinh lại sản phẩm thô trong axít axetic loãng tỷ lệ 1:1, thể tích 

30:30 mL 

Kết tinh lại trong ete dầu hỏa (phân đoạn 40-60 0 C) 

Sản phẩm thô, 

acid acetic 10% 

đun tan hoàn toàn 

Hình 6.9: Sơ đồ kết tinh lại sản phẩm thô trong axít axetic loãng 

138

Sản phẩm 

Aspirin kêt tinh lại 

Lọc qua phễu lọc 

chân không 



Hình 6.10: Sơ đồ lọc sản phẩm tinh trên phểu lọc chân không 

4.4.3.2.3. Xác định nhiệt độ nóng chảy của chất rắn 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít tinh thể của aspirin vừa điều chế được lên giấy lọc 

Tán nhỏ tinh thể aspirin 

Hàn kính một đầu ống mao quản có đường kính 1 mm 

Dùng mao quản chấm đầu chưa hàn vào chất rắn sao cho chất rắn 

được nén chặt trong ống có chiều dài 6 mm 

Buộc mao quản vào nhiệt kế bằng giây cao su sao cho đầu có tinh thể 

ngang với thủy ngân trong nhiệt kế (hình 5.11) 

Cho nhiệt kế có gắn ống mao quản vào ống nghiệm có chỗ cong như 

hình vẽ 5.11, có chất truyền nhiệt là glycerin 

Dùng đèn cồn đun chổ cong của ống thủy tinh 

Theo dõi nhiệt độ của nhiệt kế 

Đọc nhiệt độ khi chất rắn (nhiệt độ nóng chảy của chất rắn là nhiệt độ 

đoc được khi chất rắn nóng chảy trong suốt. Sai số của phương pháp 

là 0,5 0 C, phải thử 3 lần lấy kết quả trung bình). Trong trường hợp chất 

rắn không tinh khiết thì từ khi chất rắn bắt đầu nóng chảy đến khi 

trong suốt có sự thay đổi nhiệt độ và khoảng này càng lớn khi chất 

càng không tinh khiết. 

1 cm 

Dung môi 


là glycerin 

Hình 6.11: Sơ đồ bộ dụng cụ xác định 

139

nhiệt độ nóng chảy mao quản 

4.4.3.3. Thí nghiệm 3: Tổng hợp n-butylaxetat 

4.4.3.3.1. Điều chế este 

Cho V 1 mL n – butanol vào bình cầu có nhám 1 cổ dung tích 250 mL 

Thêm tiếp vào V 2 mL axit axetic băng vào bình cầu 1 cổ 250 mL 

Lắc đều hỗn hợp phản ứng 

Thêm vào V 3 mL H 2 SO 4 98% vào bình cầu nói trên 

Thêm vào bình cầu vài viên đá bọt 

Lắp sinh hàn hoàn lưu vào bình cầu 

Đun hoàn lưu hỗn hợp trên bếp điện có lưới amiăng trong 90 phút 



Hình 6.12: Sơ đồ đun hoàn lưu có cách thuỷ, phản ứng điều chế 

4.4.3.3.2. Tính chế este 

 

 

 

 

 

 

este n-butyl axetat 

Để nguội rồi đổ từ từ vào becher chứa sẵn 50mL nước 

Khuấy đều hỗn hợp 

Cho tất cả vào phễu chiết 

Lắc phễu và để yên hỗn hợp đến khi hỗn hợp tách thành hai lớp: bỏ 

lớp nước phía dưới và rửa sản phẩm thô hai lần với nước. Mỗi lần 

50mL nước, một lần với 20mL dd Na 2 CO 3 10% và sau đó rửa lại một 

lần với 50mL nước 

Làm khan bằng Na 2 SO 4 khan 

Lắc đều và để yên hỗn hợp 15 phút 

Ráp hệ thống chưng cất gạn cẩn thận este vào bình cầu, giữ Na 2 SO 4 

lại 

Chưng cất sản phẩm ở 124 – 125 0 C. 

140

n- butyl axetat tinh khiết là chất lỏng không màu, mùi thơm dịu, được 

sử dụng tạo mùi trong công nghiệp sơn, thuộc da 

Nhiệt kế 

Nước vào 

Nước ra 

H2O 


4.5.1. Metylsalisilat 

Hình 5.13: Hệ thống chưng cất, tinh chế sản phẩm 

4.5.1.1. Phần câu hỏi chung cho các hệ Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế este metyl salicilat, từ 

axít salicilic và rượu metyl có xúc tác axít sunfuric đậm đặc ? 

2. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao sau hỗn hợp phản ứng phải chưng cất để loại 

rượu metilic, nhiệt độ sôi của rượu metilic ? 

3. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối mô tả quá trình tổng hợp este trong bài ? 

4. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao trong bài thực hành phải rửa lớp este nhiều 

lần với nước và với dung dịch Na 2 CO 3 đến pH = 5.0 -6.0 ? 

5. Anh (Chị) hãy trình bày cách tính hiệu suất và tính hiệu suất của sản phẩm 

thu được trong bài thực hành ? 

6. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít salicilic và rượu metyl 

tromg môi trường trung tính, kiềm ? 

7. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao có phản ứng este có phản ứng phải đun 

nóng, có phản ứng không cần đun nóng ? 

8. Anh (Chị) hãy cho biết các ứng dụng của este metylsalicilat ? 

9. Cho biết dạng trạng thái của hợp chất metylsalicilat, dung môi hòa tan este 

trong bài thực hành ? 

10. Anh (Chị) hãy cho biết các phương pháp để làm tăng hiệu suất của sản 

phẩm este trong bài thực hành ? 

4.5.1.2. Phần câu hỏi dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng tổng hợp metyl salicilat trong bài thực 

hành và cho biết cơ chế trên thuộc loại cơ chế gì ? 

141

2. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-E) hấp thu IR của hợp chất 

trong hình 6.3 theo bảng sau: 

3. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 1 H (hình 

6.3.1) ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-H) trong phổ NMR 13 C (hình 

6.32) ? 

5. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-E) trong phổ MS trong 

hình 6.3.3) ? 

4.5.2. Aspirin 


1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của axít salicilit và anhydrit 

axetic trong môi trường axít ? 

2. Tính hiệu suất của phản ứng trong bài thực hành ? 

3. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ thí nghiệm trong bài thực hành ? 

4.5.2.2. Phần câu hỏi dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng của axít salicilit và anhydrit axetic trong 

môi trường axít ? 

2. Anh (Chị) hãy cho biết nhiệt độ nóng chảy của aspirin điều chế trong bài và 

giá trị theo lý thuyết. Giá trị đo được có sai khác lý thuyết không. Giải thích ? 

3. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-F) hấp thu IR của hợp chất 

trong hình 6.4 ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-F) trong phổ NMR 1 H (hình 

6.4.1-4) ? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-G) trong phổ NMR 13 C (hình 

6.4.5) ? 

Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-E) trong phổ MS trong (hình 

6.4.6) ? 

4.5.3. Butyl axetat 


1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế este n-butyl axetat, từ 

axít axetic và n-butanol có xúc tác axít sunfuric 98% ? 

2. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao sau hỗn hợp phản ứng phải chưng cất ? 


4. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao trong bài thực hành phải rữa lớp este nhiều 

lần với nước và với dung dịch Na 2 CO 3 ? 

5. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít axetic và n-butanol 

trong môi trường trung tính và kiềm ? 

142





8. Anh (Chị) hãy cho biết các ứng dụng của este n-butyl axetat ? 

9. Cho biết dạng của hợp chất n-butyl axetat, và dung môi hòa tan este trong 

bài thực hành ? 



4.5.3.2. Phần dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng điều chế este n-butyl axetat, từ axít 

axetic và n-butanol có xúc tác axít ?. Cơ chế trên thuộc cơ chế phản ứng gì 

? 


axetic và n-butanol có xúc tác bazơ ? Cơ chế trên thuộc cơ chế phản ứng gì 

? 

3. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A,-E) hấp thu IR của n- 

butylaxetat ? 


6.6.1-6) ? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 13 C (hình 

6.7.1-4) ? 

6. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-D) trong phổ MS trong 

hình 6.8 ? 

4.6. Tài liệu tham khảo 

[1]. Nguyễn Đức Huệ, Các phương pháp phân tích Hữu cơ, Nhà xuất bản Đại 

học quốc gia Hà nội, 2005. 

[2]. Ngô Thị Thuận, Thực hành hữu cơ, Nhà xuất bản ĐH quốc gia Hà nội, 

2006. 




chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





143

144


BÀI 5: ĐIỀU CHẾ AXÍT SULFANILIC 

Sau học xong bài học này người học điều chế được sản phẩm axít 

sulfanilit và biết được các ứng dụng của hợp chất 


5.2.1. Định nghĩa 

Sulfo hóa là quá trình hóa học gắn nhóm SO 3 H vào một hợp chất hữu 

cơ: R-H → RSO 3 H 

Quá trình đưa một nhóm sulfonic vào một hợp chất hữu cơ có thể thực 

hiện trực tiếp bằng một phản ứng thế hoặc phản ứng cộng (sulfo hóa trực tiếp) 

hoặc bằng phản ứng oxy hóa nhóm chứa S bậc thấp thành nhóm sulfonyl (gọi 

là sulfo hóa gián tiếp). 

Ví dụ: 

Danh pháp hóa học của một số hợp chất hữu cơ có S: 

R-SO 2 H : axít alkyl sulfinic ; R-SO 3 H : axít alkyl sulfonic 

R-SH : alkyl mecaptan ; R 2 SO : dialkyl sulfoxid 

R 2 SO 2 : dialkyl sulfon; R-SR : dialkyl thio ete 

C- Sulfo hóa O – sulfo hóa N- sulfo hóa 

CH 3 -CH 2 -SO 3 H 

axít etyl sulfonic 

CH 3 CH 2 -OSO 3 H 

Etyl sulfat 

CH 3 CONHSO 3 H 

axít axetyl sulfamic 

145

5.2.2. Điều kiện của quá trình sulfo hóa 

5.2.2.1. Nhiệt độ 

Phản ứng sulfo hóa là quá trình thuận nghịch. Để chuyển cân bằng về 

phía trái thường dùng lượng thừa H 2 SO 4 (tính ra nồng độ SO 3 ) thừa từ 2-5 lần. 

Phản ứng sulfo hóa là phản ứng tỏa nhiệt. Nhiệt tỏa ra bao gồm hai phần. Một 

phần do nhiệt phản ứng, phần khác do nước tạo ra trong phản ứng pha loãng 

H 2 SO 4 . 

Khi dùng SO 3 để sulfo hóa thì trong phản ứng không có H 2 O nên phần 

nhiệt này không tính đến, nhưng vì do nhiệt phản ứng qua lớn gây nên hiện 

tường than hóa, làm mất một phần nguyên liệu. 

Khi dùng H 2 SO 4 làm tác nhân sulfo hóa thì nhiệt phản ứng tỏa ra ít hơn 

vì bản thân quá trình giải phóng SO 3 từ axít H 2 SO 4 là phản ứng thu nhiệt vì 

vậy lượng nhiệt tỏa ra trong phản ứng giảm đi 

Thường khi tăng nhiệt độ lên 10 o C thì vận tốc phản ứng cũng tăng lên 

tử 2-2,5 lần nhưng khả năng than hóa và tạo sản phẩm phụ cũng tăng lên nên 

thường tiến hành phản ứng ở nhiệt độ không cao. 

5.2.2.2. Nồng độ SO 3 tới hạn 

Trong quá trinh phản ứng nồng độ H 2 SO 4 sẽ ngày một giảm dần, một 

phần vì nó tham gia để tạo ra sản phẩm (Ar-SO 3 H), phần khác bị nước sinh ra 

trong phản ứng tổng hợp pha loãng. Kết quả lúc đầu phản ứng xảy ra nhanh, 

sau đó chậm dần và đến lúc nào đó thì ngưng hẳn. Giới hạn nồng độ SO 3 mà 

ở đó phản ứng không xảy ra được nữa gọi đó là của phản ứng sulfo hóa. 

Khi thực hiện phản ứng ta cần biết giá trị này, giá trị phụ thuộc vào 

bản chất nguyên liệu đem sulfo hóa và nhiệt độ phản ứng. Vậy mỗi nguyên 

liệu khác nhau có giá trị ở nhiệt độ tương ứng của nó. Ví dụ của sulfo hóa 

benzen ở nhiệt độ 60 o C là 66,4 và naphtalen là 56 ở 60 0 C và 52 ở 160 0 C. 

Vậy giá trị của sulfo hóa benzen nghĩa là gì ?. Điều đó có nghĩa là khi 

nồng độ SO 3 trong hỗn hợp phản ứng giảm xuống 64,4% tính ra H 2 SO 4 là 

66,4: 0,8164 = 81,3% ( H 2 SO 4 100% có giá trị nồng độ SO 3 là 81,64%) thi 

không thể tạo ra sản phẩm nữa. Vậy trong quá trình phản ứng phải duy trì hỗn 

hợp phản ứng có nồng độ SO 3 luôn lớn hơn giá trị của nó (phải lớn hơn 

66,4% SO 3 hoặc 81,3% H 2 SO 4 ). 

Khi biết sulfo hóa của một chất nào đó ở một nhiệt độ nào đó ta cần 

tính lượng SO 3 cho đủ để phản ứng được thực hiện hoàn toàn. Trong thực tế 

lượng H 2 SO 4 cần thiết sul hóa hóa 1 kmol hợp chất hữu cơ được tính theo 

công thức sau: 

80x(100 π) 

X 

(a π) 

146

Trong đó: 

X: số kg H 2 SO 4 cần tính 

a: nồng độ đầu của SO 3 trong tác nhân sulfo hóa đem dùng 

: giá trị sulfo hóa của chất hữu cơ nguyên liệu (H 2 SO 4 100% có 

giá trị nồng độ SO 3 là 81,64) 

5.2.2.3. Dữ liệu phổ của axít sulfanilic 

5.2.2.3.1. IR 

Hình 7.1: Phổ IR của hợp chất 

5.2.2.3.2. Quang phổ 1 H và 13 C của hợp chất 

5.2.2.3.2.1. Quang phổ 1 H 

Hình 7.2: Quang phổ 1 H của hợp chất 

147

5.2.2.3.3. Phổ khối lượng 

Hình 7.3: Quang phổ 13 C của hợp chất 


Hình 7.4: Quang phổ khối lượng của hợp chất 

- 01 bình cầu 250 mL 02 cổ 

- 01 ống đong 50 mL 




- 01 bếp cách cát 

- Anilin 

- Giấy pH 

- Than hoạt tính 

- 01 nhiệt kế 250 o C 

- 01 sinh hàn bong bóng 



- 01 nồI inox 

- 01 máy sấy tóc 

- H 2 SO 4 98% (tinh khiết) 

- Giấy lọc 

148



5.4.1.1. Các ứng dụng 

- Trong dược phẩm: các phân tử sulfonyl được đưa vào phân tử hữu cơ 

làm tăng độ hòa tan của các hợp chất trong nướcm thuận tiện cho việc bào 

chế thuốc có hiệu lực nhanh 

- Giảm độc tính của thuốc. Ví dụ điển hình là diaminulfon rất ít tan và 

độc là D.D.S, khi chuyển thành dẫn xuất sulfonat là promin, sulfẻon, baludon, 

thì dễ tan và thuốc ít độc hơn 

- Trong kỹ nghệ xà phòng, các sulfonat của các hợp chất mạch thẳng có 

số C cao được dùng làm chất hoạt động bề mặt, chất làm giảm sức căng bề 

mặt, làm tăng khả năng hòa tan, tạo bọt, nhũ hóa vì nó vừa chứa nhóm ưa 

nước, ưa dầu. Ví dụ natri stearat vừa chứa cả nhóm hai nhóm đó và nó là chất 

được dùng phổ biến trong kỹ nghệ xà phòng. 

5.4.1.2. Tính chất vật lý 

Axít sulfanilic, tên IUPAC: 4-aminobenzensulfonic axít hoặc anilin-4- 

sulfonic axít. Chất rắn màu trắng, nhiệt độ nóng chảy: 288 o C, độ tinh khiết 

99%, pH = 2,5 , khả năng hòa tan trong nước: 10g/l ở 20 o C 


Tính toán các nguyên liệu để điều chế được m 2 = 5 g sản phẩm dựa 

trên phương trình (1) sau đây: 

 

V 1 = thể tích anilin cần lấy, anilin có d = 1,0217 g/mL, M = 93,13 g 

149

V 2 = thể tích H 2 SO 4 98%, H 2 SO 4 98% có d = 1,98 g, M = 98,078 g 


5.4.3.1. Tổng hợp axít sulfanilic 

5.4.3.1.1. Điều chế 

 

 

Dùng pipet lấy V 1 mL anilin vào bình cầu 250 mL hai cổ 

Chuẩn bị một thau có một ít nước đá để làm lạnh 

Đong vào ống đong 50 mL, V 2 mL H 2 SO 4 98% 

 

 

 

 

Đưa bình cầu vào làm lạnh trong thau nước đá 

Đặt bình cầu và thau nước đá lạnh vào trong tủ hút 

Rót lần thứ nhất khoảng 2-3 mL H 2 SO 4 đậm đặc vào bình cầu, đợi cho 

khói trắng bay ra hết 

Rót phần axít còn lại trong ống đong vào bình cầu 



Nồi đun có cảt 

 

 

 

 

 

 

 

Hình 7.5: Sơ đồ phản ứng đun trên bếp cách cát, điều chế 

axít sunfalilic thô 

Gắn nhiệt kế 300 o C vào sao cho bầu thủy ngân chìm trong hỗn hợp 

phản ứng 

Mở nước hoàn lưu 

Cắm điện vào bếp điện có nồi cách cát 

Đun hoàn lưu hỗn hợp ở nhiệt độ 180 – 190 o C, ổn định nhiệt độ trong 

2,5 giờ, ngưng phản ứng 

Làm nguội hỗn hợp phản ứng xuống 70 – 80 o C 

Chuẩn bị 100g nước đá nghiền nhỏ trong becher 500mL 

Rót hỗn hợp phản ứng vào becher 500mL, axít sunfanilic sẽ kết tinh 

150

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 7.6: Sơ đồ làm lạnh kết tinh axít sunfanilic thô 

Lọc chất rắn qua phểu lọc áp suất kém 

Rửa sản phẩm thô trên phểu lọc với nước đá lạnh 3 lần mỗi lần 20mL 

5.4.3.1.2. Tinh chế sản phẩm 

 

 

 

 

 

Cho sản phẩm thô cho vào becher 500mL. 

Hòa tan sản phẩm thô với khoảng 100mL sôi, để nguôi 

Cân 1,5g than hoạt tính, cho vào becher đã có sản phẩm thô. 

Đun sôi hỗn hợp trong becher, trong 2- 3 phút 

Xếp giấy lọc, lọc nóng. Khi hỗn hợp nước lọc có than hoạt tính đã 

nguội, phải đun nóng trở lại mới tiếp tục lọc 

Hình 7.7: Sơ đồ lọc nóng axít sunfanilic tinh 

 

 

Thu nước qua lọc, cho vào becher 500mL, để nguội 

Làm lạnh bằng nước đá, axít sunfunilic sẽ kết tinh 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 7.8: Dụng cụ làm lạnh, kết tinh axít sunfanilic tinh khiết 

151

Sản phẩm acid 

sunfanilic tinh khiết 



 

 

 

Hình 7.9: Lọc hút chân không sản phẩm axít sunfanilic tinh khiết 

sau kết tinh làm lạnh 

Lọc sản phẩm đã kết tinh trên phểu lọc áp suất kém 

Rửa tinh thể với 10mL nước lạnh 

Cân sản phẩm, cho vào chai thu hồi 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít tinh thể của axít sunfanilic vừa điều chế được lên giấy lọc 

Tán nhỏ tinh thể axít sunfanilic 











đọc phải thử 3 lần lấy kết quả trung bình). Trong trường hợp chất rắn 

không tinh khiết thì từ khi chất rắn bắt đầu nóng chảy đến khi trong 

suốt có sự thay được khi chất rắn nóng chảy trong suốt. Sai số của 

phương pháp là 0,5 0 C, đổi nhiệt độ và khoảng này càng lớn khi chất 


152

1 cm 

Dung môi 


là glycerin 

Hình 7.10: Sơ đồ bộ dụng cụ xác định nhiệt độ nóng chảy mao quản 


5.5.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) cao đẳng và trung cấp và Đại học 

. Anh (Chị) hãy trình bày tại sao: phải tiến hành lọc nóng axít sulfanilic thô, 

trong quá trình lọc nóng lại cho thêm than hoạt tính vào, khi lọc nóng dung 

dịch nước lọc phải nóng ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày cách tính hiệu suất và hiệu suất của phản ứng điều 

chế axít sulfanilit trong bài thực hành ? 


giá trị theo lý thuyết. Giá trị đo được có sai khác lý thuyết không. Nếu có hãy 

giải thích ? 

4. Anh (Chị) 1hãy vẽ sơ đồ của quá trình tổng hợp axít sunfanilic ? 

5.5.2. Câu hỏi dành riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng sulfo hóa anilin bằng axít sulfuric. Cơ 

chế phản ứng này là cơ chế gì ? 

2. Anh (Chị) hãy lấy ví dụ đế chứng minh tiến hành phản ứng sulfohóa ở các 

nhiệt độ khác nhau sẽ cho các sản phẩm khác nhau ? 

3. Anh (Chị) hãy trình bày tại sao: phải nâng nhiệt độ phản ứng lên đến 180- 

190 0 C, tác nhân sulfo hóa SO 3 (k) hoặc H 2 SO 4 98%, tác chất nào cho hiệu 

suất cao hơn. Giải thích ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng trong phổ IR của axít sulfanilic 

được chạy trong KBr ? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 1 H (hình 

7.2) ? 

6. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 13 C 

(hình7.3)? 


hình 7.4 ? 

153




[2]. Ngô Thị Thuận, Thực hành hữu cơ, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà nội, 

2006. 

[3]. Phan Đình Châu, Các quá trình cơ bản trong tổng hợp hữu cơ, Nhà xuất 

bản khoa học kỹ thuật. 




chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





154

BÀI 6: ĐIỀU CHẾ PHẨM MÀU METYL DA CAM 

VÀ -NAPTOL DA CAM 


Sau học xong bài học này người học điều chế, xác định nhiệt độ nóng 

chảy của sản phẩm và biết được các ứng dụng của hợp chất màu azo. 


6.2.1. Đại cương về hợp chất muối azo 

Phản ứng tổng hợp phẩm màu đỏ para dựa trên phản ứng ghép cặp 

azo của muối diazo với một phenol. Phản ứng diễn ra theo cơ chế thế ái điện 

tử của một muối diazo với một phenol. 

Diazo hóa là quá trình tạo dẫn xuất diazo -N 2 + từ amin thơm bậc một và 

axít nitro (HNO 2 ) theo phương trình phản ứng sau: 

Ar-NH 2 + NaNO 2 + 2HX ArN 2 X + H 2 O + NaCl 

Trong đó Ar là nhân thơm aryl, X có thể là:-Cl, -Br, -NO 2 , -HSO 4 tuỳ 

theo ta sử dụng axít nào. 

Muối azo có đặc điểm sau: là dạng bột, ít tan trong nước, không bền, có 

tính phản ứng mạnh nên không bảo quản lâu được, dạng bột có thể nổ, dễ 

phân huỷ để giải phóng N 2 nên phải bảo quản trong dung dịch axít và thường 

làm xong đem dùng luôn. ở nhiệt độ cao, hút ẩm diazo phân huỷ cho phenol: 

ArN 2 + Cl - + H 2 O Ar-OH + N 2 + HCl 

Trong môi trường kiềm muối diazo chuyển thành diazotat ở hai dạng là 

syn và anti: 

Dạng syn-diazoat dễ thuỷ phân trong nước, dạng này dùng vào phản 

ứng ngưng tụ với naphtol, sử dụng trong phẩm nhuộm, còn dạng anti-diazoat 

không tham gia phản ứng ngưng tụ. 

6.2.2. Cơ chế của phản ứng diazo hóa 

155

Phản ứng giữa N,N-dimetylanilin và axít p-aminobenzensulfonic cho 

sản phẩm là phẩm màu metyl orange 

Cơ chế của phản ứng diazo hóa giữa muối diazo với amin thơm hay 

phenol để tạo thành phẩm màu azo thuộc loại cơ chế thế thân điện tử (S E ). 

Đối với các amin và phenol sự ngưng tụ thường vào vị trí para so với nhóm 

thế amin hoặc phenol, nếu vị trí đó bị chiếm thì nó vào vị trí octo. 

Nếu trong vòng thơm của phân tử Ar-R' có nhóm thế R' là nhóm tăng 

hoạt cho vòng thơm thì phản ứng ngưng tụ xảy ra dễ dàng, ngược lại nếu R' 

là nhóm giảm hoạt (rút điện tử) phản ứng thực hiện khó hơn. 

Phản ứng được thực hiện trong môi trường pH = 7-9 đối với các dẫn 

xuất của phenol (dùng Na 2 CO 3 ) để điều chỉnh pH và pH = 4-7 đối với các dẫn 

xuất amin. Ngưng tụ trong môi trường kiềm thì phản ứng thực hiện dưới 10- 

15 0 C, còn ngưng tụ trong môi trường axít thì phản ứng tiến hành ở 30-40 0 C. 

6.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến qúa trình diazo hóa 

6.2.3.1. pH của môi trường 

Tính bazơ của amin càng yếu thì môi trường diazo hoá càng mạnh, 

phải càng axít. Môi trường tối ưu để diazo hoá các amin có độ bazơ mạnh là 

pH = 1-3, các amin khác còn lại phải ở pH axít hơn. Trong môi trường nước 

sự tạo thành các anhydrit nitơ (N 2 O 3 ) bất lợi hơn NOCl hoặc NOBr, do đó 

nitrozyl-bromua là tác nhân diazo hoá tốt nhất so với nitrozil cloruahay anhydrit 

nitrơ. axít trong phản ứng giữ vai trò hết sức quan trọng vì: axít tạo với amin 

156

thành muối tan trong nước, axít làm giải phóng HNO 2 cung cấp cho phản ứng 

từ muối natri nitrit. axít tạo ra môi trường axít để hạn chế phản ứng ngưng tụ 

giữa muối diazoni mới tạo thành với amin tự do hình thành diazo-aminobenzen 

hoặc p-aminoazobenzen (vì trong môi trường axít yếu thì phản ứng 

ngưng tụ này mới phát huy, còn trong môi trường axít mạnh không xảy ra. 

Đồng thời axít cũng cần thiết cho quá trình tạo thành muối diazo và làm 

tăng độ ổn định của muối này do đó phản ứng diazo hóa bao giờ cũng thực 

hiện trong môi trường axít mạnh. Trong những trường hợp không thể dùng 

nồng độ axít vô cơ quá lớn thì phải dùng phương pháp diazo hoá ngược: có 

nghĩa là đúng ra phải hoà tan amin trong axít vô cơ, làm lạnh rồi sau đó cho 

dần dần NaNO 2 vào hỗn hợp đó thì lại phải làm hỗn hợp amin-natri nitrit trước, 

làm lạnh xuống rồi sau đó cho dần dần dung dịch này vào HCl đã làm lạnh. 

Với cách diazo hóa ngược như thế này thì luôn thừa amin tự do do đó không 

thể xảy ra phản ứng ngưng tụ được. Hầu hết các amin yếu như nitroanilin đều 

diazo hoá ngược theo kiểu này. 

6.2.3.2. Nồng độ 

Thông thường hay sử dụng nồng độ amin trong phản ứng từ 0,2-2N. 

Nồng độ loãng sẽ làm cho phản ứng chậm lại, ở nồng độ cao sẽ gây rắc rối do 

vấn đề điều khiển nhiệt của phản ứng, vì đây là phản ứng tỏa nhiệt mạnh, mà 

nhiệt độ cao hơn 5 0 C thì muối diazo bị phân huỷ. 

6.2.3.3.Nhiệt độ 

Thông thường phản ứng tiến hành ở nhiệt độ khoảng 0-5 0 C. Ở nhiệt độ 

thấp HNO 2 tạo ra bị hòan tan tốt hơn trong môi trường axít mạnh khả năng 

tạo ra khí NO nhỏ, ít bị mất mát, độ bền của muối diazo cũng tăng với nhiệt độ 

giảm, duy chỉ có bất lợi là nhiệt độ thấp, nồng độ muối trong phản ứng thấp 

làm cho tốc độ phản ứng chậm. 

Có một số amin khó diazo hóa có thể thực hiện phản ứng ở nhiệt độ 

10-15 0 C thậm chí có trường hợp phải tiến hành ở 30-45 0 C, ví dụ: axít 

sulfanilic, p-nitroanilin, xanh variamin. Để đảm bảo nhiệt độ khoảng 0-5 0 C 

thường làm lạnh bằng cách trực tiếp cho đá đập nhỏ vào hỗn hợp phản ứng, 

bên cạnh đó luôn luôn nghĩ tới phương án loại nhiệt ra khỏi phản ứng bằng 

cách làm lạnh bên ngoài. 

6.2.3.4.Thời gian và cấu trúc của amin 

Đối với dung dịch phản ứng có nồng độ amin lớn hơn 0,2N thì thời gian 

phản ứng không kéo dài quá 5 phút, đối với các amin có nồng độ dung dịch 

nhỏ hơn 0,2N hoặc các amin hòa tan không tốt thì phải tiến hành phản ứng 

dài hơn. Vì đa số các hợp chất diazo dễ bị phân huỷ do đó sau khi tiến hành 

diazo hóa xong phải đưa đi xử lý và đem sử dụng ngay không bảo quản lâu. 

Cấu trúc amin mạch thẳng ít khi tạo được hợp chất diazo vì dưới tác 

157

dụng của HNO 2 amin bậc 1 mạch thẳng sẽ tạo thành rượu 

RNH 2 + HNO 2 ROH + N 2 + H 2 O 

Trong các amin thơm bậc nhất thì mônamino dễ diazo hóa hơn diamin. 

Các đồng phân octo-diamin khi diazo hóa dễ sinh sản phẩm ngưng tụ và tạo 

sản phẩm đóng vòng. 

Muốn tránh hiện tượng ngưng tụ phải khóa nhóm (bảo vệ) một nhóm 

amin bằng cách axetyl hoá trước khi tiến hành diazo hoá. Diazo hóa các 

nitroanilin, aminophenol, axít aminobenzen sulfonic hoặc các bazơ yếu khó 

khăn hơn vì vậy cần phải tiến hành ở nhiệt độ cao hơn (30-45 0 C). 

6.2.4. Nguyên tắc tiến hành diazo hóa 

Trước hết cho nước vào nồi phản ứng, tiếp đó cho axít vô cơ làm môi 

trường, rồi đến các amin. Đối với các amin có tính kiềm lớn thì 1mol amin 

dùng 2,2-2,5 mol axít vô cơ còn đối với các amin có tính kiềm nhỏ thì phải 

dùng 3-4 mol axít cho 1 mol amin, khấy cho tan hết, cho đá vụn thẳng vào 

hỗn hợp để làm lạnh tới 0 0 C. 

Sau đó vừa khuấy vừa cho dần dần dung dịch natri nitrit, thường là 

dùng dung dịch 30-35% vừa kiểm tra độ pH, luôn giữ pH = 1-3, ít nhất là 3. 

Khuấy cho phản ứng kết thúc. Phản ứng được coi là kết thúc khi mẫu thử có 

phản ứng dương tính (màu đỏ tím) với giấy tẩm tinh bột lẫn KI. Hỗn hợp được 

lọc, dùng ngay dùng ngay dung dịch cho phản ứng chuyển hoá tiếp theo. Tuỳ 

thuộc vào mục đích chuyển hoá mà cho phép nồng độ axít nitro thừa khi kết 

thúc phản ứng. Nhiều trường hợp cho phép nồng độ axít nitro thừa là 10 -4 

mol/l nhưng nếu diazo này dùng để ngưng tụ với phenol (ngưng tụ trong môi 

trường kiềm thì có thể cho phép thừa axít nitro cao hơn, ngược lại nếu muối 

diazo dùng để ngưng tụ với amin (ngưng tụ trong môi trường axít) thì không 

được thừa axít nitro vì chính axít này sẽ diazo hóa amin đưa vào ngưng tụ 

làm giảm amin, đồng thời tạo ra sản phẩm phụ cho quá trình ngưng tụ. Axít 

nitro thừa có thể phá huỷ bằng axít sulfamic hoặc ure theo các phương trình 

phản ứng sau: 

HNO 2 + H 2 N-SO 3 H H 2 SO 4 + N 2 + H 2 O 

HNO 2 + H 2 NCONH 2 CO 2 + 2N 2 + 3H 2 O 

6.2.5. Dữ liệu quang phổ của hợp chất metyl orange và β-naphtol da cam 

6.2.5.1. Metyl da cam 

6.2.5.1.1. Quang phổ IR 

158

Hình 8.1: Quang phổ IR của hợp chất 

6.2.5.1.2. Quang phổ 1 H và 13 C của hợp chất 

6.2.5.1.2.1. Quang phổ 1 H 


Hình 8.3: Quang phổ 1 H của hợp chất có các mũi được phóng đại 

159

6.2.5.1.2.2. Quang phổ 13 C 

Dung môi CDCl 3 


Hình 8.5: Quang phổ 13 C của hợp chất có các mũi phóng đại 

6.2.5.1.2.3. Quang phổ khối lượng 

160

Hình 8.6: Phổ khối nguồn ion hóa phun điện tử (ESI) của hợp chất: (a): phổ 

trình tự đầu tiên, (b): phổ khối MS/MS của m/z 304. 

6.2.5.2. β-Naphtol da cam 



6.2.5.2.2. Quang phổ 1 H và 13 C 

6.2.5.2.2.1. Quang phổ 1 H 

161

Hình 8.8: Quang phổ 1H của hợp chất 

Hình 8.9: Quang phổ 1H của hợp chất có các mũi được phóng đại 

6.2.5.2.2.2. Quang phổ 13 C 

162

Hình 8.10: Quang phổ 13C của hợp chất có các mũi được phóng đại 

6.2.5.2.3. Quang phổ khối lượng 

Hình 8.11: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi A của hợp chất 

163

Hình 8.12: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi B,E,F và G của 

hợp chất 

Hình 8.13: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi D,C của hợp chất 

164




- 01 phểu lọc áp suất thấp 

- 01 thau nhựa 


- 01 nhiệt kế 100 0 C 


- 01 bình lọc áp suất thấp 

- Axít sulfanilic 

- NaOH 10% 

- Giấy lọc : 8 tờ 

- Cồn công nghiệp 

- HCl 35% 

- Na 2 CO 3 (rắn) 

- Nước đá 

- CH 3 COOH 95% 

- NaOH 2N 

- NaCl 




- 01 bộ bao tay nilon 

- 01 lưới amiang 

- 01 pipet 10 mL 

- 01 Máy sấy tóc 

- 01 Phễu lọc 

- Dietyl ete 

- NaNO 2 (rắn) 

- NaCl (rắn) 

- NaCl bão hoà 

- N,N-dimetylanilin 

- Giấy pH 

- NaOH 20% 

- 2-naphtol 

- HCl 4N 




6.4.1.1. Metyl orange (M.O) 


Metyl orange thuộc về nhóm thuốc nhuộm azo. Nó được điều chế bằng 

phản ứng ghép cặp azo giữa axít sulfanilic và dimetylanilin. Đây là thuốc 

nhuộm axít sử dụng để nhuộm len và tơ tằm. 

Nó cũng được sử dụng trong chuẩn độ axít-bazơ , như là một chất chỉ thị, cho 

màu vàng trong môi trường kiềm và cho màu hồng trong môi trường axít 


Danh pháp IUPAC: dimetylaminoazobenzene-4'-sulfonat natri. Công 

thức phân tử: C 14 H 14 N 3 NaO 3 S, khối lượng mol phân tử: 327,33 g, chất rắn 

màu đỏ, nhiệt độ nóng chảy > 300 0 C, tan trong nước nóng. 

165



trên các phuơng trình phản ứng (1) với các tỷ lệ mol của các chất như sau: 

metyl orange : anilin : HCl : NaNO 2 : Na 2 CO 3 : axít sulfanilit = 1 : 1,44: 7: 1,2 : 

0,5 : 1,3 

 

m 2 = khối lượng axít sulfanilic cần lấy ( axít sulfanilit là chất rắn không 

màu, M = 173, 19 g, độ tan trong nước là 20g/l ở 25 o C) 

m 3 = khối lượng Na 2 CO 3 cần lấy, Na 2 CO 3 , M = 105,99, P = 99% 

m 4 = khối lượng NaNO 2 cần lấy, NaNO 2 có M = 68,99 g, P = 99% 

 

 

V 1 = thể tích HCl 36% cần lấy, HCl 36%, M = 36,36, d = 1,18 g/mL 

V 2 = thể tích anilin cần lấy, anilin, d = 1,027 g/mL 

m 5 = khối lượng NaOH cần lấy để pha 250 g dung dịch NaOH 10%, 

NạOH, M = 40 g, P = 96% 

m 6 = khối lượng NaOH cần lấy để pha 250 g dung dịch NaOH 20%, 

NạOH, M = 40 g, P = 96% 


6.4.3.1. Điều chế metyl da cam (metyl orange) 

6.4.3.1.1. Điều chế 

 

Cân m 2 g axít p-aminobenzensulfonic dihydrat cho vào một becher 

250mL (becher 1) 

Cân tiếp theo m 3 g Na 2 CO 3 cho vào becher 1 

 

Lấy bằng ống đong (gần đúng) 15mL H 2 O cho vào becher 1, khuấy 

đều hỗn hợp trong becher 1 

Đun nhẹ cho tan hoàn toàn các hoá chất trong becher 1 

166

Becher 1: 

Acid p-aminobenzensulfonic 

Natricarbonat, nước 

Hình 8.14: Sơ đồ phản ứng kiềm hóa axít sunfanilic 

Cân m 4 NaNO 2 cho vào becher 100mL khác (becher 2) 

Lấy bằng ống đong 10mL nước cho vào becher 2 

Hoà tan hoàn toàn hoá chất NaNO 2 trong becher 2 

Becher 2: 

Natrinitrit, nước 

Hình 8.15: Sơ đồ phản ứng hòa tan natrinitrit trong becher 2 

Rót dung dịch NaNO 2 trong becher 2 vào becher 1 

Becher 2 

Becher 1 

Hình 8.16: Sơ đồ phản ứng NaNO 2 và muối của axít benzensulfonic 

 

Cân khoảng 60g nước đá nghiền nhỏ cho vào becher 500mL (becher 

3). Dùng pipet lấy V 1 mL HCl 35% cho tiếp vào becher 3 

Becher 3: 

Nước đá, HCl 

Hình 8.17: Sơ đồ phản ứng NaNO 2 và muối của axít benzensulfonic 

Rót toàn bộ hỗn hợp trong becher 1 vào becher 3 

167

Becher 1 

Becher 3 

 

 

Hình 8.18: Sơ đồ phản ứng HNO 2 và muối của axít benzensulfonic 

Khuấy đều bằng đũa thuỷ tinh hỗn hợp trong becher 3 trong 2 phút. 

Thực hiện việc kết tinh (có làm lạnh bằng nước đá becher 3), trong 

thời gian 15 phút, tinh thể nhỏ của diazobenzen sulphonat sẽ được 

hình thành 

Kết tinh Becher 3 

Nước đá 

làm lạnh 

 

Hình 8.19: Kết tinh muối diazobenzensulfonat 

Dùng pipet lấy V 2 mL N,N-dimetylanilin cho vào becher 100mL (becher 

4), thêm tiếp 0,4 mL CH 3 COOH 95% vào becher 4 này 

Becher 4: 

N,N-dimetylanilin, 

Acid acetic 

Hình 8.20: Phản ứng của cấu tử azo trong môi trường axít 

Rót toàn bộ hỗn hợp trong becher 4 vào becher 3 

Becher 4 

Becher 3 

Hình 8.21: Sơ đồ phản ứng minh họa tạo sản phẩm giữa muối diazo và cầu tử 

azo cho sản phẩm phẩm màu 

168

Làm lạnh becher 3 trong thau đá trong 10 phút. Màu đỏ hoặc dạng 

axít của metyl orange sẽ tạo thành 

Kết tinh Becher 3: 

sản phẩm màu 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 8.22: Sơ đồ phản ứng minh họa kết tinh phẩm màu thô 

 

 

 

Dùng pipet lấy 4,5mL dd NaOH 20% cho vào becher 3, muối natri của 

metyl orange có màu vàng sẽ tạo thành ở dạng chất rắn sệt. 

Làm lạnh becher 3 trong 10 phút 

Lọc chất rắn trên phểu lọc áp suất thấp, thu chất rắn 

Sản phẩm 

phẩm màu thô 



Hình 8.23: Sơ đồ phản ứng minh họa quá trình lọc sản phẩm thô dạng paste 

trên phểu lọc chân không 

 

 

Hoà tan chất rắn với 20mL H 2 O trong một becher 100mL 

Đun đến sôi nhẹ, để cho metyl da cam hoà tan hoàn toàn 

Sau đó cho thêm vào 2g NaCl (đun nóng ở nhiệt độ 80- 90 o C) 

Becher : 

Phẩm màu, 

muối ăn, nước, 

đun nhẹ tan 

Hình 8.24: Sơ đồ phản ứng minh họa quá trình thu hồi sản phẩm phẩm màu 

 

Làm nguội becher đến nhiệt độ phòng, làm lạnh trong thau nước đá 

khoảng 15 phút, thu chất rắn thô 

169

Kết tinh Becher : 

sản phẩm màu thô 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 8.25: Sơ đồ phản ứng kết tinh sản phẩm phẩm màu thô 

 

Lọc chất rắn thô trên phểu lọc áp suất thấp, thu chất rắn thô 

Sản phẩm 

phẩm màu thô 



Hình 8.26: Sơ đồ phản ứng lọc sản phẩm thô trên phểu lọc chân không 

6.4.3.1.2. Kết tinh lại sản phẩm : 

Hòa tan sản phẩm thô với khoảng 50 mL H 2 O trong becher 100mL. 

Đun chất rắn trong becher, đến khi được hệ đồng thể 

Becher : 

Phẩm màu, nước 

đun đồng thể 

Hình 8.27: Sơ đồ phản ứng đun sản phẩm thô trên bếp 

 

Lọc nóng trên phểu lọc áp suất kém 

170

Becher sản phẩm 

thô, đun nóng 



Hình 8.28 : Sơ đồ phản ứng lọc nóng sản phẩm thô 

 

 

Thu hồi nước lọc qua phểu lọc vào trong becher 100mL, để nguội 

xuống nhiệt độ phòng 

Làm lạnh becher chứa nước lọc trong thau đá, trong 15 phút cho đến 

khi có xuất hiện tinh thể to (kết tinh hoàn toàn) 

Kết tinh Becher : 

sản phẩm màu thô 

Nước đá 

làm lạnh 

 

Hình 8.29 : Sơ đồ phản ứng làm lạnh sản phẩm thu hồi từ quá trình 

lọc chân không 

Lọc tinh thể trên phểu lọc áp suất kém 





 

 

Hình 8.30 : Sơ đồ phản ứng lọc sản phẩm thô sau kết tinh 

Lấy bằng pipet 10mL etanol công nghiệp 

Lấy bằng pipet 5 mL dietyl ete 

171

2. Rữa bằng 10 ml 

etanol, 5 ml eter 

theo trình tự 

1. Becher sản phẩm 

lọc qua phễu 



 

 

 

Hình 8.31 : Sơ đồ lọc và rửa sản phẩm trên phểu lọc chân không 

Rửa tinh thể đang ở trên phểu theo trình tự 10 mL rượu etilic , sau 

cùng 5 mL dietyl ete 

Thu hồi sản phẩm từ giấy lọc 

Tính khối lượng sản phẩm tinh khiết 

6.4.3.2. Điều chế -naphtyl da cam 

 

 

 

Hòa tan 5g axit sunfanilic trong 12,5mL dung dịch NaOH 2N trong cốc 

cho thêm vào cốc dung dịch của 2g natri nitrit trong 25mL nước. 

Làm lạnh hỗn hợp bằng nước đá, khuấy dung dịch thu được 

Thêm 25mL dung dịch axit clohiđric 4N. 

Hòa tan 4g β-naphtol trong 50mL dung dịch NaOH 2N. 

 

 

 

 

 

Khuấy hỗn hợp trên và cho vào dung dịch β-naphtol 

Khuấy hỗn hợp trong 30 phút sẽ có chất vàng da cam tách ra 

Cho thêm dung dịch natri clorua bão hòa vào để giảm tính tan của 

chất màu 

Lọc lấy chất màu, rửa bằng nước lạnh 

Ép chất màu trên phễu lọc và làm khô trong không khí. 


6.5.1. Metyl da cam (MO) 

6.5.1.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của axít sulfanilic ( axít p-amino 

benzensulfonic) với Na 2 CO 3 ? 

2. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của axít sulfanilic với: NaNO 2 

trong HCl, nhiệt độ 0-5 0 C ? 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế phẩm màu MO trong bài 

172

thực hành ? 


chế phẩm màu metyl orange (MO) ? 

5. Vẽ sơ đồ của quá trình tổng hợp phẩm màu MO ? 

6.5.1.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy trình bày cơ chế của phản ứng ghép cặp azo để điều chế 

sản phẩm phẩm màu metyl orange (MO) từ muối diazo và cấu tử azo là N,Ndimetyl 

anilin trong bài thực hành ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày các điều kiện để cho phản ứng ghép cặp azo xảy ra 

có hiệu suất cao ( nhiệt độ, pH , cơ cấu của hợp chất azo) ? 

3. Anh (Chị) hãy trình bày tại sao trong quá trình điều chế phẩm màu lại cho 

muối ăn NaCl vào, dung môi kết tinh lại phẩm màu ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-F) hấp thu IR của hợp chất MO 


5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 1 H (hình 8.2- 

8.3 ) ? 


8.4 8.5 ) ? 

7. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-C) trong phổ MS trong 

hình 8.6) ? 

6.5.2. β-Naphtol da cam 

8.5.2.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 


benzensulfonic) với dung dịch NaOH ? 



3. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng để điều chế phẩm màu β- 

naphtol da cam trong bài thực hành ? 


chế phẩm màu β-naphtol da cam ? 

5. Vẽ sơ đồ các giai đoạn quá trình tổng hợp phẩm màu -naphtol da cam ? 

6.5.2.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 


sản phẩm phẩm màu β-naphtol da cam ? 




muối ăn NaCl vào ? 

173

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-H) hấp thu IR của hợp chất 

trong (hình 8.7) ? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-G) trong phổ NMR 1 H (hình 8.8 

-8.9 ) ? 


8.10) ? 


hình 8.11-13) ? 





2006. 






chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 




College Valsad – Gujarat, Oxford book company, India, pp 64-93,2009. 

174


BÀI 7: ĐIỀU CHẾ BENZALAXETON 

Sau học xong bài học này người học điều chế và xác định nhiệt độ 

nóng chảy của benzalaxeton 


Hợp chất cacbonyl là những hợp chất mà phân tử của chúng chứa 

nhóm cacbonyl (C=O). Những nhóm này luôn luôn phân cực, nghĩa là có sự 

dịch chuyển cặp electron của nối đôi về phía O. Chính sự phân cực này làm 

cho H trở nên linh động hơn và tạo cho hợp chất cacbonyl và các dẫn xuất 

của nó có phản ứng cộng nucleophin (cộng ái nhân) của một tác chất ái nhân 

vào nguyên tử C cacbonyl . 

7.2.1. Các kiểu phản ứng ngưng tụ 

7.2.1.1 ađol 

Ví dụ 

Cơ chế phản ứng ngưng tụ ađol giữa axeton và benzalđehyt trong môi 

trường kiềm cho sản phẩm dibenzalaxeton 

175

7.2.1.2. Peckin 

Ngưng tụ Peckin là phản ứng giữa một alđehyt với một alhydrid axít 

và tác nhân kiềm xúc tác để tạo thành axít , không no.Ví dụ: phản ứng 

ngưng tụ giữa benz alđehyt với anhydrit axetic. Ở đây natri axetat đóng vai trò 

của xúc tác kiềm. Nó có thể được thay thế bằng Na 2 CO 3 , các bazơ hữu cơ 

hay một tác nhân kiềm khác 

7.2.1.3. Ngưng tụ Claisen 

Ngưng tụ Caizen về mặt bản chất là sự tương tác giữa hai phân tử 

este (có chứa H ) khi có mặt xúc tác kiềm (thông thường là natri enolat), dẫn 

tới sự tạo thành các hợp chất -dicacbonyl (- xetoeste hay các -dixeton). Ví 

dụ cho quá trình này là tổng hợp etylaxetoaxetat và benzoylaxeton . 

Tác nhân kiềm ở đây cũng tách H dưới dạng proton và tạo ra 

carbanion, carbanion đó cộng nucleophin vào nhóm cacbonyl của phân tử 

este thứ hai. 

Thực ra sau phản ứng, sản phẩm tồn tại dưới dạng muối natri của etyl 

axetoaxetat vì vậy cần phân hủy nó bằng dung dịch HCl loãng. Ở loại phản 

ứng này, thực tế người ta không dùng trực tiếp enolatnatri, mà thường dùng đi 

từ natri kim loại. Khi đó natri phản ứng với nước có lẫn trong este để tạo ra 

natri enolat mới sinh, xúc tác tốt cho phản ứng. 

9.2.1.4. Dữ liệu phổ của benzalaxeton 


Hinh 9.1: Quang phổ IR của hợp chất 

176

7.2.1.4.2. Quang phổ 1 H và 13 C 

7.2.1.4.2.1. Quang phổ 1 H 

177

7.2.1.4.2.2. Quang phổ 13 C 

Hinh 9.2: Quang phổ 1 H của hợp chất 

7.2.1.4.2.3. Quang phổ khối lượng 

Hinh 9.3: Quang phổ 13 C của hợp chất 

Hinh 9.4: Quang phổ khối lượng của hợp chất 

178


- erlen 250mL nhám 


- 01 thau nhựa 


- 2 ống nhỏ giọt 

- Máy sấy tóc 

- Giấy lọc 4 tờ 

- NaOH rắn 

- Benzalđehyt 

01 bộ lọc áp suất kém 

01 pipet 10mL 

02 becher 250 mL 

- 01 bộ bao tay nilon 

- 01 lưới amiang 



- Axeton 

- EtOH, EtOH 95% 



7.4.1.1. Benzalaxeton 

Sử dụng chủ yếu trong tổng hợp các chất thơm, trong lĩnh vực dược, 

dibenzalaxeton được sử dụng làm tác chất chống nắng 


Tên IUPAC: 4-phenyl-3-buten-2-on, chất rắn màu vàng, điểm chảy từ 

39-42 o C, điểm sôi 260-262 0 C, điểm chớp cháy 116 o C, trọng lượng phân tử M 

= 146,19 g, tan tốt trong các dung môi không phân cực 




benzalaxeton : NaOH : benz alđehyt : axeton = 1: 2: 4 : 9 

 

 

V 1 = thể tích axeton cần lấy, axeton có d = 0.79 g/mL , M = 58,08 g 

V 2 = thể tích benz alđehyt cần lấy, benzalđehyt có d = 1,0415 g/mL và 

có M = 106,12 g 

m 1 khối lượng NaOH cần lấy, NaOH có M = 39,997 g, P = 96% 

179

7.4.3. Thực hành 

7.4.3.1 Điều chế benzalaxeton 

7.4.3.1.1. Điều chế 

Cân 0,8 g NaOH rắn cho vào một erlen 250mL 

Lấy bằng ống đong 40mL EtOH công nghiệp cho tiếp theo vào erlen 

Lắc đều, mạnh cho đến khi NaOH rắn tan hoàn toàn 

Etanol, NaOH 

rắn, lắc tan 

Hình 9.5: Sơ đồ phản ứng điều chế benzalaxeton 

Lấy bằng pipet 9 mL axeton cho tiếp vào erlen 

Đậy erlen bằng nút nhám 

Lắc đều, mạnh erlen trong thời gian 30 phút 

Thêm aceton, 

lắc 30 phút 

Hình 9.6: Sơ đồ phản ứng điều chế benzalaxeton 

 

 

 

Đưa erlen vào tủ hút 

Lấy nhanh bằng pipet 5 mL benz alđehyt cho vào erlen. 

Đậy erlen bằng nút nhám, lắc đều erlen cho đến khi trong erlen có 

xuất hiện chất rắn thì ngưng 

Thêm aceton, 

lắc 30 phút 

 

 

Hình 9.7: Sơ đồ phản ứng điều chế benzalaxeton sau khi thêm benz 

alđehyt và lắc đến khi bắt đầu xuất hiện chất rắn, ngưng phản ứng 

Chuẩn bị một becher 250mL có chứa sẵn 30mL nước lạnh 

Rót toàn bộ hỗn hợp trong erlen vào becher 250 mL đang có nước 

lạnh 

180

Erlen phản ứng 

Becher có 

chứa nước 

 

Hình 9.8: Sơ đồ phản ứng rót hỗn hợp sau phản ứng vào becher 

Làm lạnh becher trong thau nước đá 30 phút, sẽ xuất hiện chất rắn. 

Kết tinh becher : 

sản phẩm 

Nước đá 

làm lạnh 

 

Hình 9.9: Sơ đồ phản ứng kết tinh sản phẩm thô 

Lọc chất rắn trên phểu lọc áp suất kém, thu chất rắn 






7.4.3.1.2. Kết tinh lại sản phẩm 

Lấy bằng pipet 10 mL rượu etilic tinh khiết cho vào 1 becher 50mL 

Đưa toàn bộ chất rắn vào trong becher 50mL có sẵn rượu etilic 

181

Etanol, sản 

phẩm thô 

Hình 9.11: Sơ đồ phản ứng tinh chế benzalaxeton bằng rượu etilic 

 

Đun cách thuỷ becher đến 55-60 o C, cho chất rắn tan hoàn toàn, để 

nguội becher 

Nước 

 

Hình 9.12: Sơ đồ đun cách thủy sản phẩm đến khi tan 

hoàn toàn sản phẩm 

Làm lạnh becher trong thau đá đến khi kết tinh hoàn toàn. 


sản phẩm 

Nước đá 

làm lạnh 

 

Hình 9.13: Sơ đồ phản ứng làm làm lạnh sản phẩm 

Lọc chất rắn trên phểu lọc áp suất kém 

Becher sản phẩm thô, 

đưa vào phễu lọc 



 

Hình 9.14: Sơ đồ lọc sản phẩm tinh khiết trên phểu lọc chân không 

Cân sản phẩm rắn, tính khối lượng. 

182


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít chất rắn benzalaxeton ừa điều chế được lên giấy lọc 

Tán nhỏ tinh thể benzalaxeton 











đọc được khi chất rắn nóng chảy trong suốt. Sai số của phương pháp 





1 cm 

Dung môi 


là glycerin 



7.5.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) cao đẳng và trung cấp và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế benzalaxeton từ axeton 

và benzalđehyt trong môi trường kiềm ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày: dung môi kết tinh lại sản phẩm là dung môi gì trong 

bài thực hành, sau khi kết tinh lại, sản phẩm có màu gì ? 


chế benzalaxeton ? 

7.5.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng ngưng tụ ađol giữa axeton và benz 

_alđehyt (trình bày cả sản phẩm chính và sản phẩm phụ). Cơ chế phản ứng 

183

ađol là cơ chế phản ứng gì ?. 

2. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao sản phẩm benzalaxeton có màu ? 


trong (hình 9.1)? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tín hiệu (A-E) trong phổ NMR 1 H (hình 9.2) ? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tín hiệu (A-E) trong phổ NMR 13 C (hình 

9.3) ? 


hình 9.4) ? 


[1]. Ngô Thị Thuận, Thực hành hữu cơ, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà 

nội, 2006. 






chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





184

BÀI 8 : ĐIỀU CHẾ 2- NAPHTYL AXETAT 



nóng chảy của 2-naphtyaxetat 


kiềm: 

Phản ứng eser hóa giữa 2-naphthol và anhydrit axetic trong môi trường 

8.2.1. Tính chất vật lý của sản phẩm 

Tên IUPAC: 2-naphtyl axetat, công thức phân tử C 12 H 10 O 2 , khối lượng 

phân tử M = 186,21 g, chất rắn màu trắng, điểm chảy: 68 -71 o C 

8.2.2. Dữ liệu quang phổ của 2- naptylaxetat 

8.2.2.1. Quảng phổ IR của hợp chất 


8.2.2.2. Quảng phổ 1 H và 13 C của hợp chất 

8.2.2.2.1. Quảng phổ 1 H 

185


Hình 10.3: Quang phổ 1 H của hợp chất có các mũi phóng đại 

8.2.2.2.2. Quảng phổ 13 C của hợp chất 


8.2.2.3. Quang phổ khối lượng 

186

8.3 Hóa chất và dụng cụ 




- 01 đũa khuấy 



- 2-Naphtol 


- Giấy lọc 4 tờ 


- 01 bộ lọc áp suất kém 

- 01 máy sấy tóc 


- 01 nồi inox 

- 01 Máy sấy tóc 

- Rượu etylic tuyệt đối 

- NaOH 10% 


8.4.Thực hành 



trên các phuơng trình phản ứng (1) với các tỷ lệ mol của các chất như sau: 2- 

nạphtol : anhydrit axetic : natri hydroxyt : 2-naphtyl axetat = 2 : 4 : 4 : 1 

187

m 1 = khối lượng NaOH cần lấy để điều chế 250g dung dịch NaOH 10%, NaOH 

có M = 40, P = 96% 

V 1 = thế tích anhydrit axetic 100% cần lấy, anhydrit axetic, d = 1.082, 

M = 102,09 g. 

 

 

 

m 2 = khối lượng NaOH cần lấy, tính theo phương trình (1), NaOH có 

M = 40, P = 96% 

V 2 = thế tích NaOH 10% cần lấy để cho vào bình phản ứng, NaOH 

10% d = 1,08 g/m 

m 3 = khối lượng 2-naphtol cần lấy để thực hiện phản ứng 


8.4.2.1. Thí nghiệm : Điều chế 2- naphtyl axetat 

8.4.2.1. 1. Phản ứng 

Hòa tan m 3 g 2-naphtol vào 1 becher 500 mL (becher 1) 

Lấy vào ống đong 100mL, V 2 mL NaOH 10% cho vào becher 500 mL 

(becher 1) 

Cho thêm 100 gam đá đã nghiền nhỏ vào becher 500 mL (becher 1) 

Becher 1: 2-naphtol, 

NaOH, nước đá 

Hình 10.6: Sơ đồ phản ứng 2-naphtol trong NaOH 

Lấy V 1 mL anhydrit axetic vào becher 250 mL (becher 2) 

Becher 2: 

anhydridacetic 

Hình 10.7: Sơ đồ phản ứng anhydrit axetic trong becher 2 

Rót lượng anhydrit axetic trong becher 2 vào becher 1 

188

Becher 2 

Becher 1 

Hình 10.8: Sơ đồ phản ứng rót becher 2 vào becher 1 

Becher 1: 

thêm anilin 

Hình 10.9: Sơ đồ phản ứng khi thêm anilin vào becher 1 

Khuấy đều hỗn hợp trong becher 1 trong 30 phút cho đến khi nước đá 

trong becher 1 tan hết 

Lọc chất rắn trên phểu lọc áp suất kém 

Rữa sản phẩm trên phểu lọc bằng H 2 O đá lạnh 






và rữa sản phẩm bằng nước lạnh 

8.4.2.1. 2. Kết tinh lại sản phẩm 

Cho 10 mL rượu etylic vào becher 250 mL 

Cho chất rắn đã rữa sạch trên phểu lọc vào becher 

189

Etanol, sản 

phẩm thô 

Hình 10.11: Sơ đồ thêm rượu etilic để kết tinh lại sản phẩm thô 

Đun cách thủy becher cho đến khi hỗn hợp đồng thể 

Nước 

Hình 10.12: Sơ đồ phản ứng đun cách thủy sản phẩm đến khi tan hoàn 

toàn sản phẩm 

Để nguội hỗn hợp trong becher 

Làm lạnh becher trong nước đá 


sản phẩm 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 10.13: Sơ đồ phản ứng làm lạnh sản phẩm bằng nước đá 

Lọc sản phẩm trên phểu lọc áp suất kép 

190





Hình 10.14: Sơ đồ phản ứng lọc sản phẩm tinh khiết trên 

phểu lọc chân không 

Sấy khô sản phẩm bằng máy sấy tóc 

Cân sản phẩm 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít chất rắn 2- naphtyl axetat vừa điều chế được lên giấy lọc 

Tán nhỏ chất rắn 2- naphtyl axetat 
















191

1 cm 

Dung môi 


là glycerin 




1. Anh (Chị) trình bày tên gọi khác của sản phẩm, phương pháp kết tinh lại 

sản phẩm ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày chi tiết cách tính hiệu suất và hiệu suất của phản 

ứng điều chế 2-naphtyl axetat ?. 

3. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ các giai đoạn quá trình tổng hợp 2-naphtyl axetat ? 

8.5.2. Câu hỏi dành cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) trình bày cơ chế phản ứng 2-naphtoxit Na với anhydrit axetic, có 

thể thay thế anhydrit axetic bằng tác chất nào khác ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày các ứng dụng của sản phẩm 2-naphtylaxetat ? 


trong (hình 1.10) ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-G) trong phổ NMR 1 H (hình 

10.2-3 ) ? 


10.4 ) ? 


(hình 10.5) ? 





2006. 



192




chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





193

BÀI 9: ĐIỀU CHẾ 2 – NAPHTYL METYL ETE 



nóng chảy của 2-naphtyl metyl ete 


9.2.1. Định nghĩa 

Phản ứng alkyll hóa là phản ứng thay thế một hoặc nhiều nguyên tử H 

hoạt động của phân tử hữu cơ bằng một hoặc nhiều nhóm alkyl. 

Tùy thuộc gốc Alkyl gắn vào C, O, N hoặc S mà ta gọi là C-alkyl hóa, O- 

Alkyl hóa, N-alkyl hóa hoặc S alkyl hóa 

C- alkyl hóa: C- alkyl hóa sant phẩm là hợp chất có số nguuyên tử C 

của mạch C tăng lên. Ví dụ trong tổng hợp các alkyl-malonic axít, hoặc este 

của nó, người ta tiến hành C-alkyl hóa malonic trong hai bước sau. 

O- alkyl hóa: sản phẩm của phản ứng là ete, hoặc este tùy thuộc ta alkyl 

hóa rượu hay axít. 

N- alkyl hóa: sản phẩm gồm các amin: 

S- alkyl hóa: sản phẩm của phản ứng là thio ete 

9.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình alkyl hóa 

Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình alkyl hóa là nồng độ nhiệt độ, áp 

suất. Nồng độ các tác chất tham gia phản ứng có ảnh hưởng đến quá trình 

alkyl hóa. Sử dụng lượng thừa tác chất alkyl hóa thường làm tăng hiệu suất 

của quá trinh alky lhóa. 

Đa số các phản ứng alky lhóa toả nhiệt và nhiệt độ phản ứng ảnh 

hưởng đến tốc độ độ phản ứng, nhiệt độ càng tăng thì tốc độ phản ứng cũng 

tăng theo. Tác nhân alkyl hóa là các rượu thì phản ứng được thực hiện ở nhiệt 

độ cao hơn so với dùng tác nhân alkyl hóa là alkyl sulfat. 

194

Nhiệt độ dao động từ 30 o C đến 200 0 C (ví dụ metyl hóa anilin thành 

dimetylanilin bằng rượu metilic ở 200 0 C. Thực hiện alkyl hóa ở pha khí thì 

nhiệt độ lên đến 400 o C. Alkyl hóa với các tác nhân là rượu hoặc halogenua 

alkyl thường ở áp suất và nhiệt độ cao có lúc tới 37-40 atm (alkyl hóa anilin 

bằng rượu metilic để cho sản phẩm dimetylanilin ở áp suất 37-40 atm ở nhiệt 

độ 200 o C 

9.2.3. Dữ liệu phổ của 2-naphtyl metyl ete 

9.2.3.1. Quang phổ IR 


9.2.3.2. Quang phổ 1H và 13C của hợp chất 

9.2.3.2.1. Quang phổ 1H 


195


9.2.3.2.2. Quang phổ 13C 

9.2.3.3. Quang phổ khối lượng MS 


196

9.2.4. Cách tiến hành 


Đối với các tác chất dễ phản ứng, không cần thực hiện phản ứng ở 

nhiệt độ cao, áp suất lớn, phản ứng tỏa nhiệt nhiều cần phải có hệ thống làm 

lạnh thu bớt nhiệt, thì chất bị alkyl hóa sẽ hòa trong dung môi trơ tương ứng. 

Cho vào chất xúc tác cần thiết sau đó nâng nhiệt độ của phản ứng lên và cho 

dần tác nhân alkyl hóa vào, luôn luôn khống chế nhiệt độ cần thiết trong suốt 

thời gian phản ứng. Sau khi phản ứng kết thúc, làm lạnh, đổ hỗn hợp phản 

ứng vào nước đá, tách pha rữa lại với nước, làm khan, lọc loại chất làm khan 

(sản phẩm là chất lỏng), cất phân đoạn để thu sản phẩm ở áp suất thấp. 

9.3. Dụng cụ và hoá chất 

- 01 bình cầu nhám 250mL 

- 01 sinh hàn bóng 

- 01 đũa thuỷ tinh 

- 04 tờ giấy lọc 


- 2-Naphtol 

- NaOH 10% 

- H 2 SO 4 đặc 

- 01 bộ lọc áp suất kém 

- 01 ống đong 


- 01 nồi cách thuỷ 

- Máy sấy tóc 

- Rượu metilic tinh khiết 

- Cồn công nghiệp 

- Đá bọt 



9.4.1.1. 2-Metyl naphtyl ete (metoxy naphtalen) 

Metoxy naphtalen được sử dụng như chất trung gian cho tổng hợp của 

thuốc kháng co giật không steroid (NSAIDS) có tên gọi là nabumeton 

197

[4-(6-methoxy-2-naphthalenyl)-2-butanone] and naproxen. Nó cũng được sử 

dụng cho các loại xà phòng thơm. 


Tên IUPAC: 2-Methoxynaphthalene, tên thông thường metyl naphthyl 

ete; β-naphthyl metyl ether, tinh thể màu trắng, điểm chảy từ 73-75 o C, điểm sôi 

274 0 C, trọng lượng phân tử M = 158,9 g, không tan trong nước. Hoà tan trong 

rượu, benzene, chloroform và ete. 



trên các phuơng trình phản ứng (1) với các tỷ lệ mol của các chất như sau: 2- 

nạphtol : rượu metilic : axít sulfuric 98% : 2-metoxy naphtalen = 1 : 8 : 1 : 1 

m 1 = khối lượng NaOH cần lấy để điều chế 250g dung dịch NaOH 10%, 

NaOH có M = 40, P = 96% 

m 2 = khối lượng 2-naphtol cần lấy để tiến hành phản ứng, 2-naphtol 

144, 17 g 

V 1 = thể tích rượu metilic cần lấy để tiến hành phản ứng, rượu metilic , 

d = 0.78 g/mL 

V 2 = thể tích axít sulfuric 98% cần lấy để tiến hành phản ứng, axít 

sulfuric 98% d = 1,98 g/mL 


9.4.3.1. Điều chế 2 – naphyl metyl ete 

Cân 3g 2-naphtol cho vào bình cầu 01 cổ có nhám 

Lấy bằng pipet 6 mL rượu metilic. 

Dùng pipet lấy 1,0mL H 2 SO 4 đậm đặc cho vào bình cầu sau đó thêm 

tiếp 2 -3 viên đá bọt. Lắc đều hỗn hợp phản ứng. 

Lắp sinh hàn hoàn lưu, kiểm tra nước hoàn lưu vào ra sinh hàn. 

Cắm điện vào bếp cách thuỷ. 

Đun hoàn lưu bình cầu trên cách thuỷ, thời gian 90 phút (tính thời gian 

từ lúc nước bắt đầu đạt nhiệt độ khoảng 90 o C). 

198



Hình 11.6: Sơ đồ đun hoàn lưu có cách thuỷ, phản ứng 

điều chế 2-metylnaphtylete 

Rót ngay hỗn hợp lỏng trong bình cầu còn nóng vào trong becker 

100mL có chứa sẵn 50 mL nước lạnh 

Becher : nước, 

sản phẩm phản ứng 

Hình 11.7 : Sơ đồ rót sản phẩm sau phản ứng vào 

becher có sẵn nước lạnh 

Khuấy đều để hỗn hợp trong becher 100mL bằng đũa thuỷ tinh 

Becher : nước, 

sản phẩm phản ứng 

Hình 11.8 : Sơ đồ khuấy sản phẩm trong becher cho đến khi tan nước đá 

trong becher 

Lọc sản phẩm trên bộ lọc áp suất kém. 

Rửa lại nhiều lần bằng nước lạnh để loại sạch axít dư. 





Hình 11.9 : Sơ đồ phản ứng lọc sản phẩm tinh khiết 

trên phểu lọc chân không 

199

9.4.3.2. Kết tinh lại sản phẩm 

Lấy bằng pipet 20mL dung dịch NaOH 10% cho vào một becher 100 mL 

Cho sản phẩm thô vào becher, khuấy đều 

NaOH, sản 

phẩm thô 

Hình 11.10 : Sơ đồ phản ứng thêm rượu etilic để 

kết tinh lại sản phẩm thô 

Đun sôi và khuấy đều cho chất rắn tan hoàn toàn 

Nước 

Hình 11.11 : Sơ đồ đun cách thủy sản phẩm đến khi 

tan hoàn toàn sản phẩm 

Làm lạnh becker trong thau nước đá có một ít muối NaCl, tinh thể 2- 

naphtyl metyl ete xuất hiện 


sản phẩm 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 11.12: Sơ đồ làm lạnh sản phẩm bằng nước đá 

Lọc sản phẩm trên phểu lọc áp suất thấp 

Rửa nhiều lần sản phẩm cho đến hết khi sản phẩm hết bazơ ơ 

Sấy sản phẩm ở 100 0 C 

Cân sản phẩm, cho vào chai thu hồi 

Xác định nhiệt độ nóng chảy của chất rắn 

 

 

 

Đưa một ít chất rắn 2- naphtyl meyl ete vừa điều chế được lên giấy 

lọc 

Tán nhỏ chất rắn 


200



Becher sản phẩm tinh 

khiết, đưa vào phễu lọc 



 

 

 

 

 

Hình 11.13 : Sơ đồ phản ứng lọc sản phẩm tinh khiết trên 

phểu lọc chân không 













1 cm 

Dung môi 


là glycerin 




1. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ của quá trình tổng hợp sản phẩm ? 


chế metyl phenyl ete ? 

3. Viết phương trình phản ứng điều chế naphtyl metyl ete? 

201

9.5.2. Câu hỏi dành cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy trình bày cơ chế phản ứng điều chế naphtyl metyl ete có xúc 

tác axít H 2 SO 4 đậm đặc ? 

2. Anh (Chị) hãy trình bày các ứng dụng của sản phẩm tổng hợp trong bài ? 

3. Anh (Chị) hãy trình bày: dung môi kết tinh lại sản phẩm, tại sao phải dùng 

dung dịch NaOH cho vào sản phẩm, phương pháp kết tinh lại trong bài là 

phương pháp kết tinh gì ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-G) hấp thu IR của hợp chất 

(hình 11.1) ? 


11.2-3) ? 


11.4 ) ? 

7. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-D) trong phổ MS (hình 

11.5) theo bảng sau: 





2006. 






chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





202


BÀI 10: TRÍCH LY TINH DẦU 

Sau học xong bài học này người học biết cách trích ly bằng phương 

pháp lôi cuốn hơi nước tinh dầu và xác định các thành phần chính trong tinh 

dầu bằng phương pháp GC hoặc LC. 


10.2.1. Khái niệm 

Terpenoit thường được gọi là isoprenoid là một lớp lớn của các hợp 

chất hữu cơ hiện diện trong tự nhiên gọi là terpen, dẫn xuất từ những đơn vị 

isopren có 5 C được lắp ghép và biến đổi theo nhiều cách khác nhau. Hầu hết 

terpen có cấu trúc đa vòng khác nhau không chỉ nhóm chức mà còn khác nhau 

sườn C. 

Terpenoit thực vật được sử dụng rộng rãi về đặc tính thơm của nó. 

Chúng có vai trò quan trọng trong thuốc cây cỏ truyền thống và đặc tính kháng 

khuẩn, kháng khối u và các chức năng dược phẩm khác. Tepenoid tạo mùi 

của bạch đàn (eucalyptus), hương thơm của quế (cinnamon), cây đinh hương 

(cloves), gừng (ginger) và màu của các loài hoa có màu vàng. Các Terpenoit 

được biết rộng rãi như citral (chanh), menthol (bạc hà), camphor (long não), 

Salvinorin A trong thực vật Salvia divinorum và cananbinoid trong thực vật 

Cannabis (họ thông). 

Steroid và sterol trong động vật là sản phẩm sinh tổng hợp từ chất đầu 

Terpenoit. Một số Terpenoit được thêm vào protein để mở rộng khả năng gắn 

kết với màng nhầy tế bào, quá trình này gọi là sự isopren 

10.2.2. Cấu trúc và phân loại terpen 

Terpen là các hyđrocacbon kết qủa từ sự kết hợp của một vài đơn vị 

isopren. Terpenoit có thể xem như terpen ở đó các nhóm metyl được tách ra 

hoặc nguyên tử O được gắn vào (một số tác giả sử dụng khái niệm terpen phổ 

biến hơn bao gồm cả Terpenoit. Giống như terpen, Terpenoit cũng được phân 

loại theo số đơn vị isopren được sử dụng. 

- HemiTerpenoit: 1 đơn vị isopren 

- MonoTerpenoit: 2 đơn vị isopren 

- SesquiTerpenoit: 3 isopren 

- DiTerpenoit: 4 đơn vị isopren 

- Sestetepenoid: 5 isopren 

- TriTerpenoit: 6 isopren 

- TetraTerpenoits: 8 isopren 

203

- PolyTerpenoit: một số lớn các đơn vị isopren 

10.2.3. Sinh tổng hợp terpen 

Có hai cách sinh tổng hợp để tạo ra Terpenoit. Nhiều hợp chất hữu cơ 

sản xuất ra terpenoit ngang qua HMG-CoA (lộ trình khử), lộ trình sản xuất ra 

cholesteol. 

10.2.4. Tinh dầu 

Tinh dầu về mặt hóa học là các terpenoit, là một loại chất lỏng được tinh 

chế (thông thường nhất là bằng cách chưng cất bằng hơi hoặc nước) từ lá 

cây, thân cây, hoa, vỏ cây, dễ cây, hoặc những thành phần khác của thực vật. 

Tinh dầu được ví như là nhựa sống của cây, vì vậy đã mang sức sống, 

năng lượng và mạnh hơn 100 lần các loại thảo dược sấy khô. Hầu hết các loại 

tinh dầu đều trong, ngoại trừ vài loại tinh dầu như dầu cây hoắc hương, dầu 

cam, "lemongrass" thì đều có màu vàng hoặc hổ phách. 

Tinh dầu được sử dụng để làm nước hoa, mỹ phẩm, sữa tắm, thêm hương 

liệu cho đồ uống và thực phẩm, sát trùng.Tinh dầu có hai loại: nguyên chất và 

không nguyên chất (pha chế tinh dầu nguyên chất với các loại chất khác). 

Tinh dầu nguyên chất: tinh dầu nguyên chất hoàn toàn không có độc tố, 

không có chất bảo quản hóa học nên rất an toàn cho người sử dụng và mang 

lại kết quả nhanh khi điều trị. 

Tinh dầu không nguyên chất là tinh dầu được pha từ tinh dầu nguyên 

chất với các chất hóa học khác mà vẫn giữ được hương của tinh dầu. 

Ứng dụng: Với lịch sử phát triển hàng ngàn năm, tinh dầu được mệnh 

danh là báu vật của thiên nhiên, được phát triển thành phương pháp trị liệu, 

chăm sóc sức khỏe, làm đẹp trên toàn thế giới. Giữa thế kỉ 19, tinh dầu được 

tập trung nghiên cứu và trở thành một phương pháp trị liệu tổng thể và phổ 

cập tại nhiều nước như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh Quốc , 

Pháp… 

Tinh dầu giúp loại bỏ tế bào chết trên da, giữ và làm cho da mượt mà, 

mềm mại kích họat làm tiêu mỡ thừa dưới da, giúp da săn chắc ngăn ngừa 

mụn trứng cá. Tinh dầu giúp trị cảm cúm, nhức đầu, các bệnh về khớp, mũi 

204

họng, trị liệu các vấn đề về gan, thận, mất ngủ, giải độc cho cơ thể, thư giãn , 

giảm strees.Tinh dầu tạo mùi thơm nhẹ nhàng, và hoàn toàn tinh khiết cho 

không gian. 

10.2.5. Cách sử dụng tinh dầu 

Tinh dầu tác động đến chúng ta qua hai con đường chính đó là: hô hấp và qua 

da. Qua hô hấp: các phần tử tinh dầu thông qua mũi gửi tín hiệu đến não bộ 

và các dây thần kinh, điều chỉnh hoạt động của cơ thể qua các dây thần kinh. 

Qua hô hấp sử dụng các loại đèn thăng dầu : Đèn xông hương, đèn xông 

hương tạo ẩm, các sản phẩm sử dụng tinh dầu nguyên chất…Qua da: bằng 

phương pháp massage hoặc xông hơi, các phần tử siêu nhỏ của tinh dầu sẽ 

dễ dàng thâm nhập và các lỗ chân lông rồi tiến sâu và các mao mạch ở lớp 

trung bì thông qua nang lông và tuyến mồ hôi rồi đi dần vào máu và hệ thống 

tuần hoàn, đến các cơ quan trong cơ thể. 

10.2.6. Một số phương pháp ly trích tinh dầu 

Các phương pháp tách tinh dầu cần phải đạt những yêu cầu cơ bản 

sau: giữ cho tinh dầu thu được có mùi vị tự nhiên ban đầu, qui trình chế biến 

phải phù hợp, thuận lợi và nhanh chóng, phải tách được triệt để tinh dầu trong 

nguyên liệu, tổn thất tinh dầu trong quá trình chế biến và hàm lượng tinh dầu 

trong nguyên liệu sau khi chế biến (bã) càng thấp càng tốt, chi phí đầu tư vào 

sản xuất là ít nhất. 

- Phương pháp hóa lý: chưng cất và trích ly 

- Phương pháp cơ học: dùng các quá trình cơ học để khai thác tinh 

dầu như ép, bào nạo. 

- Phương pháp kết hợp: khai thác tinh dầu bằng cách kết hợp giữa 

quá trình hóa lý và quá trình cơ học, hoặc sinh hóa (lên men) và cơ học, hoặc 

sinh hóa và hóa lý. Ví dụ, trong quả vani, tinh dầu ở dạng liên kết glucozit nên 

dùng enzym để thủy phân, phá hủy liên kết này rồi sau đó dùng phương pháp 

chưng cất (hóa lý) để lấy tinh dầu. 

10.2.6.1. Phương pháp cơ học 

Phương pháp này chủ yếu dùng để tách tinh dầu trong các lọai vỏ quả 

như cam, chanh, quýt… Trong loại nguyên liệu này, tinh dầu nằm trong những 

túi tế bào ở bề mặt vỏ. Khi dùng lực cơ học tác dụng vào vỏ quả, tinh dầu sẽ 

thóat ra. Tinh dầu sản xuất bằng phương pháp này có chất lượng cao hơn 

phương pháp chưng cất, mùi thơm tự nhiên, nhưng hiệu suất thấp. 

10.2.6.1.1. Vắt ép 

Tinh dầu thu được bằng phương pháp này ưu việt hơn các phương 

pháp khác ở chỗ do không bị gia nhiệt, không chịu tác dụng của dung môi, nên 

giữ được mùi vị thơm dịu tự nhiên của nguyên liệu ban đầu. Vỏ cam, chanh... 

dùng để ép phải tươi, vỏ tươi thì các túi tinh dầu và các tế bào xung quanh còn 

căng nên tác dụng lực vào, túi dầu dễ vỡ ra. Khi ép vỏ nên vừa ép vừa phun 

nước thường hoặc nước muối 10% để tinh dầu dễ trôi ra, đồng thời lúc ngừng 

ép, vỏ và cùi không hút trở lại vì khi được tưới ướt nước, các tế bào vỏ quả sẽ 

trương nở ra và không còn khả năng hấp phụ tinh dầu vào nữa. Sau ép, tinh 

dầu và nước được ly tâm để tách nước và cặn, có thể cho thêm gelatin, tanin, 

2% NaHCO 3 để dễ tách phần protit của quả và tạo điều kiện cho qui trình phân 

205

ly dễ dàng, đồng thời làm giảm độ axít của môi trường. Trong trường hợp 

không có máy ly tâm thì phải tiến hành lắng gạn nhiều lần. Bằng cách ép ở 

điều kiện trang bị tốt, hệ số có thể đạt được 0.33 – 1.93% theo khối lượng vỏ. 

Ép thủ công có thể dùng bọt bể xốp hoặc bông để thấm tinh dầu bằng 

cách cắt quả nhỏ thành bốn miếng tách ruột riêng ra, rồi ngâm vỏ vài giờ trước 

khi vắt vào nước thường, hoặc nước muối 10% . Ngâm sẽ làm cho vỏ quả 

được ngấm nước căng ra, dễ vắt. Người ta cầm vỏ quả nặn trực tiếp vào bông 

hoặc bọt bể, sau đó vắt lại để lấy tinh dầu, rồi chỉ cần lọc qua, làm khan nước 

bằng muối rang khô hoặc Na 2 SO 4 là có tinh dầu. 

Cũng có thể dùng loại phễu bằng đồng trong có các gờ nhỏ, dùng tay 

cầm cả quả xát lên mặt phễu, các túi tinh dầu bị vỡ ra, tinh dầu sẽ được dội nê 

cho trôi xuống bình hứng, tách nước thu được tinh dầu. 

Với phương pháp này trong bã bao giờ cũng còn lại khoảng 30 – 40% 

tinh dầu vì vậy tiếp tục sau đó vẫn phải dùng phương pháp chưng cất hoặc 

trích ly để tách hết phần tinh dầu còn lại. 

10.2.6.1.2. Nạo xát 

Người ta dùng phễu bằng đồng, mặt trong có nhiều gai nhỏ rồi xát phần 

vỏ lên mặt phễu. Lớp gai phải vừa phải để tránh đâm thủng ruột quả, vì nếu 

ruột quả bị thủng thì tinh dầu sẽ bị lẫn nước quả và lớp cùi bên trong sẽ hút 

mật một ít tinh dầu. Sau đó, dội nước cho trôi tinh dầu xuống bình hứng. Tách 

nước, làm khan, thu lấy tinh dầu. 

Tinh dầu cam, chanh, quýt tách bằng phương pháp này, muốn sử dụng 

trong thực phẩm thì phải tách bớt terpen, chủ yếu là limonen. Vì nếu không 

tách thì limonen sẽ bị oxy hóa thành pinen có mùi nhựa thông. 

10.2.6.1.3. Ép 

Vỏ trái được ngâm trong nước hoặc nuớc muối. Thường dùng máy ép 

đĩa có nhiều gờ nhỏ ở mặt trong. Vỏ trái để lên mặt đĩa dưới, đĩa trên ép từ từ 

xuống, lúc đó các túi tiết bị phá vỡ và tinh dầu sẽ chảy ra. Ngoài ra, nên vừa 

ép vừa phun nước muối để tinh dầu dễ trôi ra và đồng thời khi ngưng ép vỏ, 

tinh dầu không bị hút trở lại xác. Sau ép, tinh dầu và nước được ly tâm để tách 

nước và cặn, có thể cho thêm gelatin, tanin, 2% NaHCO 3 để dễ tách phần 

protit của quả và tạo điều kiện cho qui trình phân ly dễ dàng, đồng thời làm 

giảm độ axít của môi trường. Đem dung dịch ly tâm hoặc lắng gạn nhiều lần 

để thu phần tinh dầu. 

10.2.6.2. Phương pháp dùng dung môi để hòa tan 

Phương pháp này dùng một số dung môi thích hợp như rượu etilic , ete 

dầu để hòa tan tinh dầu có trong vỏ quả . 

Thường người ta chế dung dịch rượu etilic vỏ cam, chanh, bưởi bằng 

cách nạo lấy phần vỏ ngoài của vỏ quả cam, chanh, bưởi ... có chứa túi tinh 

dầu (loại bỏ phần cùi trắng), cho vào bình có nút kín, thêm dung dịch vào 

ngâm trong 8 ngày. Trong thời gian ngâm thỉnh thỏang lắc bình cho đều, sau 

đó lọc và ép. Ta sẽ có dung dịch rượu etilic mùi cam, chanh, bưởi... thiên 

nhiên. Với dung dịch này ta có thể dùng pha chế nước hoa, kẹo bánh. 

206

Ưu điểm của phương pháp này là thu được tinh dầu có mùi thơm tự 

nhiên, hiệu xuất cao 

Nhược điểm của phương pháp này là không mang tính kinh tế, dung 

dịch rượu etilic thu được thường bị lẫn màu xanh của diệp lục tố nên khi pha 

kẹo hoặc nước uống màu sắc cũng bị ảnh hưởng. 

10.2.6.3. Phương pháp chưng cất hơi nước 

10.2.6.3.1. Phương pháp cổ điển 

Nguyên liệu được cho vào nồi cất. Sau đó, người ta cho một luồng hơi 

nước chạy qua nguyên liệu, hoặc cho nước trực tiếp vào với nguyên liệu rồi 

đun sôi. Hơi nước và hơi tinh dầu được dẫn sang bình làm lạnh, đọng lại 

thành chất lỏng. Chỉ một phần rất ít tinh dầu tan trong nước, tinh dầu nhẹ thì 

nổi lên trên mặt nước, còn tinh dầu nặng thì chìm xuống dưới nước. Người ta 

dùng một bình riêng gọi là Florentin để gạn riêng lấy tinh dầu. Cuối cùng, để 

lấy hết tinh dầu, người ta cho thêm muối ăn vào phần sản phẩm cất được để 

tăng tỉ trọng của nước, làm cho tinh dầu nổi lên nhiều hơn, hoặc có thể dùng 

dung môi dễ bay hơi để ly trích. 

Ưu điểm: phương pháp này tương đối kinh tế, ít tốn nhân công, hiệu 

suất thu hồi tinh dầu cao, trong quá trình chưng cất, có thể phân chia các cấu 

tử trong hỗn hợp bằng cách ngưng tụ từng phần theo thời gian. 

Nhược điểm: không thế áp dụng cho những nguyên liệu có hàm lượng 

tinh dầu thấp vì thời gian chưng cất sẽ kéo dài, tốn nhiều thời gian và nước 

ngưng tụ. Mặt khác, tinh dầu thu được có thể bị giảm chất lượng nếu có chứa 

các cấu tử dễ bị thủy phân. 

10.2.6.3.2. Cơ sở lý thuyết của phương pháp chưng cất lôi cuốn hơi 

nước của dung dịch không hòa tan vào nhau hoặc hòa tan hạn chế 

Chưng cất hơi nước là phương pháp trích ly và làm tinh khiết các chất. 

Nó được áp dụng cho dung dịch không hòa tan hoàn toàn hoặc hòa tan một 

phần. Áp suất hơi nước bão hòa của dung dịch không hòa tan hoàn toàn vào 

nhau được áp dụng theo định luật Dalton về áp suất riêng phần: khi hai hoặc 

nhiều hơn khí hoặc hơi không có phản ứng hóa học với nhau. 

P = P 1 + P 2 + ...+ P n (1) 

Trong đó: 

P: áp suất tổng cộng 

P 1 , P 2 : áp suất riêng phần của các thành phần 

Nếu hỗn hợp của hai chất lỏng không tan được chưng cất, điểm sôi sẽ 

là nhiệt độ ở đó áp suất hơi bằng áp suất khí quyển. Nhiệt độ này sẽ thấp hơn 

điểm sôi của từng thành phần bay hơi. Do đó nếu một chất lỏng là nước, 

chưng cất hơi nước ở áp suất khí quyển kết quả sẽ tách ra thành phần có 

điểm sôi cao hơn ở nhiệt độ thấp hơn 100 0 C, đây là một tiện ích của phương 

pháp này. 

Thành phần của pha hơi có thể dễ dàng tính toán theo phương trình: 

P = P A + P B (2) 

207

Trong đó: 

P A , P B : áp suất hơi của hai chất lỏng ở nhiệt độ sôi của hỗn hợp 

P : áp suất tổng 

N 

A 

N 

B 

 

n 

A 

n 

B 

 

P 

A 

P 

B 

(3) 

Trong đó n A , n B : số mol của A, B trong một thể tích của pha hơi. Nhưng 

m 

A 

m 

n 

A 

và n 

B 

M 

B 

, m A, m B : là khối lượng chất trong một thể tich của pha 

A 

M 

B 

hơi và M A , M B : là mol phân tử của A và B tương ứng. 

m 

A 

m 

B 

 

M 

A 

M 

B 

n 

x 

A 

n 

B 

M P 

 

A A 

(4) 

M 

B 

.P 

B 

Phương trình (4) cho thấy rằng các chất có mol phân tử cao và có áp 

suất hơi thấp sẽ tách ra kinh tế hơn. 

208

Bảng 12.1: Thành phần cấu tử tách ra trong phương pháp lôi cuốn hơi nước 

Chất M B Điểm sôi ( o C) P B ở 100 o C 

(mmHg) 

% Chưng cất 

Carvon 150 230 9 9,7 

Geraniol 154 230 5 5,6 

Anetol 148 235 8 7,1 

Eugenol 164 250 2 1,7 

-Santanol 228 301

này P A = 641 mmHg, P B = 119 mmHg. Mol phân tử của hai chất lỏng là 18 và 

157 g, thế giá trị vào phương trình (4) ta có: 

m 

A 

m 

B 

 

641 

x 

119 

18 6,2 

 

157 10 

Do đó cứ mỗi 6,2 g hơi nước ngưng tụ sẽ thu được 10 g bromo benzen 

(hoặc chưng cất chưa 62% khối lượng bromobenzen) mặt dầu áp suất hơi của 

bromobenze chỉ bằng 119:141 áp suất hơi nước ở điểm sôi của hỗn hợp. 

Tương tự áp dụng cho trường hợp clorobenzen, điểm sôi của hỗn hợp 

là 90,3 o C, P A = 530 mmHg, P B = 230 mmHg, M B = 112,5 g và chưng cất có 

chứa 71% khối lượng clorobenzen; iodobenzen điểm sôi của hỗn hợp 98,2 o C, 

P A = 712 mmHg, P B =48, M B = 204, cho ra giá trị chưng cất có chứa 43% khối 

lượng iodobenzen. Chưng cất anilin có điểm sôi hỗn hợp là 98,5 o C, P A = 717 

mmHg, P B = 43 mmHg, M B = 93 g, tính toán chỉ có 23% anilin. Điều này được 

giải thích là do anilin hòa tan tropng nước một phần và áp suất hơi hơi giảm. 

10.2.6.3.3. Phương pháp ly trích tinh dầu dưới sự chiếu xạ của vi sóng 

10.2.6.3.3.1. Hiện tượng làm nóng vật chất 

Một số phân tử, trong đó có nước, phân chia điện tích trong phân tử 

một cách bất đối xứng. Do đó khi đặt trong điện trường một chiều, các phân tử 

này chuyển động như những lưỡng cực định hướng theo chiều của điện 

trường. Nếu là điện trường xoay chiều, thì sự định hướng của các lưỡng cực 

sẽ thay đổi theo chiều của điện trường đó. 

Phân tử nước có độ phân cực lớn, nên nước là một chất rất lý tưởng để đun 

nóng bằng vi sóng. Vi sóng được áp dụng trong hóa học chủ yếu là khai thác 

hiện tượng làm nóng lên của vật chất, nhất là những phân tử tồn tại một 

momen lưỡng cực thường trực. Những phân tử này có lưỡng cực định hướng 

theo chiều của từ trường, nên điện xoay chiều có tần số cao sẽ gây một xáo 

động rất lớn các phân tử trên khiến chúng ma sát rất mạnh, đây chính là 

nguồn gốc của sự nóng lên của vật chất. 

Vi sóng cung cấp một phương pháp duy nhất về sự đun nóng không 

dùng sự truyền nhiệt bình thường, tức là sức nóng đi từ bề mặt của vật chất 

vào bên trong, mà vi sóng xuyên thấu vật chất, làm nóng vật chất tại điểm 

phân cực hay từ bên trong nó. Sự đun nóng này rất chọn lọc, trực tiếp, hiệu 

quả và nhanh chóng. 

10.2.6.3.3.2. Ứng dụng vi sóng vào ly trích tinh dầu từ thực vật 

Nguyên tắc cơ bản là nước chứa trong các tế bào rất mau sôi lên dưới 

sự chiếu xạ của vi sóng. Trong thực vật tươi, nước hiện diện trong khắp các tế 

bào, khi nước sôi, áp lực hơi nước làm vỡ tất cả các tế bào, nhanh chóng lôi 

cuốn theo các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi thoát ra. Thêm vào đó là các hợp 

chất hữu cơ phân cực cũng nóng lên đồng thời với nước dưới sự tác dụng của 

vi sóng, việc này hỗ trợ thêm hiện tượng chưng cất hơi nước đang xảy ra. Ưu 

điểm: tinh dầu có mùi thơm tự nhiên, tốn ít năng lượng và thời gian. Nhược 

điểm: chưa tiến hành được với một lượng lớn nguyên liệu và chưa áp dụng 

vào sản xuất. 

210

10.2.7. Thành phần một số tinh dầu thực vật 

10.2.7.1. Citral 

Citral có mặt trong dầu của một số thực vật như lemon myrtle (90-98%), 

Listsea citrata (90%), Litsea cubeba (70-85%), lemongrass (65-85%), lemon 

tea-tree (70-80%), Ocimum gratissimum (66.5%), Lindera citriodora (approx. 

65%), Calypranthes parriculata (approx. 62%), petitgrain (36%), Lemon 

verbena (30-35%), Lemon ironbark (26%), lemon balm (11%), lime (6-9%), 

lemon (2-5%), and orange. Citral hoặc 3,7-dimetyl-2-6-octadienal hoặc 

lemonal là hỗn hợp của một cặp Terpenoit có công thức phân tử C 10 H 16 O. Hai 

hợp chất này là đồng phân liên kết đôi, đồng phân E là geranial hoặc citral A. 

Đồng phân Z-isomer is neral hoặc citral B. 

Geranial có mùi chanh rất mạnh. Neral có vị chanh nhưng ít hơn và 

ngọt hơn. Citral là hợp chất thơm thường sử dụng trong nước hoa cho hiệu 

quả về mùi cam của nó. Nó cũng được sử dụng như chất tạo vị thơm cho dầu 

chanh, sử dụng làm chất kháng khuẩn mạnh và hiệu quả mạnh trong việc xua 

đuổi côn trùng. Được sử dụng trong tổng hợp vitamin A, ionon và 

metylionon và khử mùi thuốc lá. 

10.2.7.2. Limonen 

Limonen có tên danh pháp là: 4-isopetyl-1-metylcyclohecxen. 

Hyđrocacbon, phân loại là hyđrocacbon vòng. Chất lỏng không không 

màu, ở nhiệt độ phòng có mùi mạnh của cam. Tên của nó có nguồn gốc từ 

lemon (chanh), vỏ cuar chanh, giống như quả của các loài citrus khác có chứa 

một số lượng đáng kể số lượng các hợp chất hóa học có mùi mạnh. Limonen 

là một phân tử bất đối xứng và thông thường với những dạng nguồn gốc sinh 

học sịnh ra một đối phân: nguồn công nghiệp chủ yếu là quả cam quýt có 

chứa: D-limonene, (+)-limonene), là dạng đồng phân (R). 

211

10.2.8. Xác định thành phần của tinh dầu 

10.2.8.1. Mục đích: Xác định thành phần của vỏ các loại tinh dầu bằn phương 

pháp sắc ký khí và sắc ky khí ghép khối phổ từ bốn loài Citrus được chọn lựa 

ở Tunisia cho thấy thành phần tinh dầu khác nhau là do ảnh hưởng của gen. 

10.2.8.2. Tổng quan: 

Vỏ các loại tinh dầu từ bốn loài Citrus lựa chọn Tunisia: cam ngọt 

(Citrus sinensis Osbeck ) , quýt ( Citrus reticulata Blanco ) ; chua màu cam ( 

Citrus aurantium L. ) và pummelo (Citrus grandis Osbeck ) , canh tác theo các 

điều kiện tương tự đã được phân tích sắc ký khí ( GC ) và sắc ký khí khối phổ 

( GC- MS ) . Các loại dầu thiết yếu nội dung dao động từ 1,06% đến 4,62% ( w 

/ w) ở pummelo và mandarin , tương ứng . Các phân tích định tính và định 

lượng dẫn đến việc xác định 70 thành phần trong tất cả các mẫu tinh dầu . 

Các loại tinh dầu này thành phần chủ yếu bao gồm các hydrocacbon 

monoterpene ( 97,59-99,3 %) , với limonene ( 92,52-97,3 %) và β - pinen ( 

1,37-1,82 ) là cấu tử chính . Các hợp chất còn lại < 1% . 

10.2.8.3. Vật liệu và phương pháp 

10.2.8.3.1. Vật liệu thực vật: 

Trái cây và lá được thu thập từ những cây khỏe mạnh, trồng trong điều 

kiện như nhau ở các trạm thử nghiệm Nông nghiệp École Supérieure d', de 

Mograne , ESAM , Zaghouan ở Tunisia. Các giống cây trồng được lựa chọn 

là: cam ngọt (C. sinensis Osbeck ) giống Meski (MES ), Valencia late (VAL) , 

Navel Thomson (THN) và Maltaise blanc (MAB).Trái cây được cắt thành 6 

phần bằng nhau loại bỏ múi. Vỏ và lá sau đó làm khô trong ở nhiệt độ phòng 

(20 ± 2 ° C ) trong một tuần, và sau đó đem đi trích tinh dầu. 

10.2.8.3.2. Ly trích tinh dầu 

Vỏ khô 100 g được nghiền nhỏ và chưng cất lôi cuốn hơi nước trong 3 

giờ, tinh dầu thu được làm khan bằng Na 2 SO 4 và lưu trữ trong chai ở 0 0 C . 

10.2.8.3.3. Phân tích GC and GC–MS 

Phân tích sắc ký khí được tiến hành trên máy sác ký khí Shimadzu 

HRGC -2010 có đầu dò ion hóa ngọn lửa ( FID ), và tiêm mẫu tự động (AOC 

– 20i) và tự động lấy mẫu - AOC -20A. Cột không phân cực Rtx – có kích 

thước cột là ( 30 m × 0,25 mm x 0,32 micromet ). Nhiệt độ lò đã được giữ từ 

50°C trong 10 phút và chương trình nhiệt là tăng 2 0 C/1 phút đến đến 190°C. 

Nhiệt độ của detector và đầu bơm mẫu là 230 0 C. Khí mang N 2 có tốc độ là 

1.6 mL/phút và tỷ số cắt dòng là 1:20. Thể tích mẫu tim là 0.5 µL của tinh 

dầu đã pha loãng trong n - pentane ( LabScan Dublin , Ireland ). 

The GC–MS analyses were performed on a gas chromatograph HP 

6890 (II) interfaced with a HP 5973 mass spectrometer (Agilent Technologies, 

Palo Alto, Ca, USA) with electron impact ionisation (70 eV). A HP-5MS 

capillary column (60 m × 0.25 mm, 0.25 μm film thickness) was used. The 

column temperature was programmed to rise from 40 to 280 °C at a rate of 

5 °C/min. The carrier gas was helium with a flow rate of 1.2 ml/min. Scan time 

and mass range were 1 s and 50–550 m/z, respectively. 

212

Phân tích GC -MS đã được thực hiện trên một khí sắc ký HP 6890 (II) 

giao tiếp với một đầu đo phố khối lượng HP 5973 HP 5973 ( Agilent 

Technologies , Palo Alto , Ca, USA) với ion hóa tác động electron là 70 eV. 

Cột mao quản HP – 5MS có kích thước ( 60 m × 0,25 mm , 0,25 micron). Nhiệt 

độ cột được cài đặt từ 40-280°C với tốc độ 5°C/phút Khí mang heli với tốc độ 

dòng 1,2 ml/ phút . Thời gian quét và phạm vi phổ khối lượng là 1s và 50-550 

m / z tương ứng . 

10.2.8.3.4. Kết quả và thảo luận 

Tất cả các loại vỏ có tinh dầu thu được từ thưcj vật Citrus được trồng 

trong điều kiện khí hậu và điều kiện canh tác như nhau. Do đó sự ảnh hưởng 

của môi trường và thông số kỹ thuật được coi là không đáng kể và nguồn 

chính của sự khác nhau có thể được liên quan đến kiểu gen. Hiệu suất tinh 

dầu thu được từ các loài và giống cây trồng được đưa ra trong hình 12.1. 

Phần trăm hiệu suất tinh dầu (khối lượng tinh dầu/ khối lượng nguyên liệu khô) 

từ vỏ cam ngọt (C. sinensis ): cv (MES ), ( VAL ) ,( THN) và ( MAB ) là 2,31 % 

, 1,89 % , 1,49 % , 2,2% tương ứng . 

Hình 12.1: Hiệu suất tinh dầu của vỏ Citrus 

Bảng 12.3:Thành phần hóa học (% vùng mũi) của tinh dầu vỏ Citrus. Giá trị 

được đưa ra là ± SD (Độ lệch chuẩn) của giá trị trung bình ba lần lặp lại. Các 

giá trị tiếp theo sau 1 ký tự biễu diễn sự khác nhau không đáng kể p (5% ). RI 

là sự lưu giữ cho thấy tương quan đến n-alkan trong cột Rtx-1, thành phần 

RI 

C. sinensis 

THN VAL MES MAB 

β-Myrcen 989 0.05a ± 0.00 0.03b ± 0.01 Vết 0.03b ± 0.00 

α-Phellandren 998 0.22b ± 0.02 0.26a ± 0.02 0.1c ± 0.01 0.05d ± 0.01 

δ-3-Caren 1006 0.01b ± 0.00 0.01b ± 0.01 

Không phát 

hiện 

Không phát hiện 

Limonene 1021 96.6a ± 2.17 96.3a ± 1.86 97.3a ± 2.57 96.0a ± 1.43 

(Z)-β-Ocimen 1032 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

(E)-β-Ocimen 1038 0.03c ± 0.01 0.03c ± 0.00 Vết 0.03c ± 0.00 

γ-Terpinen 1044 0.04b ± 0.01 0.04b ± 0.01 Vết 0.02c ± 0.00 

trans-Sabinen 

hydrateA 

1055 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


Terpinolene 1072 0.07b ± 0.01 0.07b ± 0.02 Vết Vết 

cis-Sabinen 

hydrateA 

1073 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.02a ± 0.00 

Linalool 1083 0.04e ± 0.01 0.05e ± 0.03 0.2b ± 0.01 0.22b ± 0.03 

α-CampholenalA 1107 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

trans-Rose 

oxideA 

1114 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

trans- 

Pinocarveol 

1131 Vết 0.01c ± 0.00 Vết 0.05a ± 0.01 

Borneol 1151 0.03a ± 0.00 0.03a ± 0.01 

Không phát 

hiện 

0.02a ± 0.01 

Terpinen-4-ol 1164 0.01a ± 0.00 0.02a ± 0.01 Vết 0.02a ± 0.00 

Verbenon 1183 0.17bc ± 0.04 0.19b ± 0.03 0.2b ± 0.01 0.36a ± 0.06 

Octyl acxetat 1191 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

214

RI 

C. sinensis 


β-CyclocitralA 1198 0.01b ± 0.00 0.01b ± 0.01 

Không phát 

hiện 

0.01b ± 0.01 

Fenchyl 

acetateA 

1203 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

Citronellol 1208 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.07a ± 0.01 

trans-Para- 

menth-2-en-1- 

olA 

1222 

Không phát 

hiện 

Vết Vết 0.01a ± 0.00 

Carvacryl metyl 

oxideA 

1225 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.01 

Geranial 1228 Vết 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.08a ± 0.01 

Linalyl axetat 1241 0.01a ± 0.01 0.01a ± 0.00 Vết 0.01a ± 0.00 

Decanol 1258 0.01a ± 0.01 0.01a ± 0.00 

Không phát 

hiện 


(E)-(E)-2,4- 

Decadienal 

1284 0.01a ± 0.00 0.01a ± 0.00 Vết Vết 

trans-Pinocarvyl 

axetateA 

1292 0.01a ± 0.00 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


trans CarveolA 1297 0.02a ± 0.01 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

Myrtenyl 

axetateA 

1318 0.02b ± 0.00 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.02b ± 0.01 

α-Terpinyl 

axetateA 

1327 0.02c ± 0.00 0.02c ± 0.01 

Không phát 

hiện 


Neryl acetate 1343 0.02b ± 0.01 0.03b ± 0.00 

Không phát 

hiện 

0.02b ± 0.00 

Geranyl axetate 1364 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

α-Copaen 1374 0.04a ± 0.01 0.05a ± 0.01 Vết 0.05a ± 0.01 

215

RI 

C. sinensis 


β-Elemen 1388 0.05c ± 0.02 0.06c ± 0.01 Vết 0.02d ± 0.00 

CypereneA 1402 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

Bornyl 

isobutyrateA 

1405 0.02a ± 0.00 0.03a ± 0.00 

Không phát 

hiện 

0.02a ± 0.00 

β-Copaen 1426 0.01b ± 0.00 0.02b ± 0.01 Vết 0.01b±0.00 

trans-αbergamoteneA 

1439 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

Aromadendren 1445 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.02a ± 0.00 

α-Humulen 1454 0.02cd ± 0.01 0.04c ± 0.00 Vết 0.02cd ± 0.00 

Thymyl 

isobutyrateA 

1457 

Không phát 

hiện 

0.02a ± 0.00 

Không phát 

hiện 


β-Ionon 1468 0.33b ± 0.02 0.42a ± 0.01 0.2c ± 0.01 0.05d ± 0.01 

Germacrene-D 1477 0.03ab ± 0.01 0.04ab ± 0.00 Vết 0.02ab ± 0.01 

Cubebol 1488 0.02b ± 0.01 0.03b ± 0.01 Vết Vết 

LedeneA 1493 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.01 

Bicyclogermacre 

neA 

1499 0.04b ± 0.01 

Không phát 

hiện 

Vết 

Vết 

4-Epi-cubebolA 1503 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

δ-Cadinene 1517 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


α-CalacoreneA 1526 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


(E)-Nerolidol 1542 0.02a ± 0.00 0.03a ± 0.00 Vết Vết 

Germacrene-BA 1556 Không phát Không phát Không phát Không phát hiện 

216

RI 

C. sinensis 


hiện hiện hiện 

Spathulenol 1567 0.01a ± 0.00 0.01a ± 0.00 

Không phát 

hiện 


Humulene 6,7- 

epoxideA 

1595 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


Rpi-cubenol 1613 0.03a ± 0.01 0.04a ± 0.01 

Không phát 

hiện 

Vết 

γ-Eudesmol 1617 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


Ί-Cadinol 1625 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01b ± 0.00 

ValerianolA 1638 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

β-Bisabolol 1652 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

β-SinensalA 1663 0.04b ± 0.00 0.05b ± 0.02 

Không phát 

hiện 

0.09a ± 0.01 

α-BisabololA 1670 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Vết 

α-Sinensal 1716 0.02b ± 0.00 0.03ab ± 0.00 K. phát hiện 0.04ab ± 0.01 

α-CyperoneA 1722 

Không phát 

hiện 

0.03c ± 0.00 

Không phát 

hiện 

0.01c ± 0.00 

Bisabol-1-one 1744 0.02a ± 0.00 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 


Geranyl α- 

terpineneA 

1949 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

Không phát 

hiện 

0.01a ± 0.00 

Nhóm thành phần 

Monoterpen hydrocarbon 98.9 98.5 99.3 98.5 

217

RI 

C. sinensis 


Oxygenated monoterpen 0.36 0.44 0.4 0.8 

Sesquiterpen hydrocarbon 0.19 0.18 Vết 0.15 

Oxygenated sesquiterpene 0.16 0.22 Vết 0.16 

Thành phần khác 0.35 0.44 0.2 0.05 

Tổng số % nhận diện 99.9 99.8 99.5 99.4 


- 01 bộ trích ly tinh dầu 

- 01 bếp đun bình cầu 

- 01 bình cầu 2 lít có nhám 

- 500 g nguyên liệu vỏ cam 

- Na 2 SO 4 


- 01 lưới amiăng 

- Phểu chiết 250 mL 

- Ete etyl 

- 1 lọ nhỏ 50 mL có nút đậy 

10.4 Thực hành 

10.4.1. Trích ly tinh dầu 

Cân 500 g nguyên liệu vỏ cam tươi (lấy phần vỏ xanh đã cắt nhỏ) 

Cho vào bình cầu 2 lít cổ có nhám 

Lấy khoảng 1200 mL nước cho vào bình cầu 

Lắp bộ dụng cụ chưng cất lôi cuốn hơi nước như hình vẽ 11.1 

Kiểm tra nước hoàn lưu, điện 

Đun sôi đều hỗn hợp 

Chưng cất khoảng 3 tiếng 

10.4.2. Thu hồi và làm khan tinh dầu 

Gạn bỏ phần nước trong bên dưới trong ống hứng tinh dầu 

Lấy phần tinh dầu bên trên 

Cho vào phễu chiết loại 250, 50 mL ete etyl 

Rót phần thế tích tinh dầu vừa chiết được vào phễu chiết 

Mở nắp phễu chiết cho tách 2 pha 

Chiết lấy phần tinh dầu vào một lọ nhỏ 

218

Cho 1 g Na 2 SO 4 vừa đủ vào lọ nhỏ để làm khan 

Đậy kín lọ, bảo quản tinh đầu 

Nước ra 

Nước vào 

Hình 12.2: Sơ đồ lắp bộ dụng cụ trích ly tinh dầu bằng phương pháp lôi 

cuốn hơi nước 






[4]. Nguyễn Thị Kim Thoa, khảo sát tinh dầu vỏ quýt họ Rutaceae. Đồ án 

chuyên ngành hóa Hữu cơ K.8, Đại học công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh, 

2008. 

[5]. I. Vogel, Practical organic chemistry, Long man, Vol 1, p.12-15,1974. 

[6]. Karim Hosni, Food Chemistry, Volume 123, Issue 4, 15 December 2010, 

Pages 1098–1104. 



1. Anh (Chị) hãy trình bày sự khác nhau giữa tinh dầu và dầu thực vật (về mặt 

cấu tạo hóa học), hàm lượng tinh dầu trong thực vật, ưu nhược điểm của 

phương pháp chưng cất tinh dầu bằng lôi cuốn hơi nước ? 

2. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ các giai đoạn của quá trình chưng cất tinh dầu bằng 

phương pháp lôi cuốn hơi nước ? 


1. Anh (Chị) hãy trình bày đặc tính của nguyên liệu thực vật (độ ẩm) sử dụng 

trong phuơng pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước.Tại sau tinh dầu sau khi cất 

luôi cuốn hơi nước phải làm khan bằng Na 2 SO 4 ? 

2. (Nhóm các Anh (Chị) hãy thực hiện việc phân tích tinh dầu sau khi đã ly 

trích bằng phương pháp sắc ký lỏng ghép phổ khối lượng (GC-MS). 

219


BÀI 11 : ĐIỀU CHẾ ACETALNILIT 


nóng chảy của acetanilit 


11.2.1.Định nghĩa 

Phản ứng axyl hoá là quá trình thay H trong một hợp chất hữu cơ bằng 

một nhóm axyl ( R-C=O + ) 

11.2.2. Phân loại phản ứng 

Tuỳ thuộc nhóm axyl vào thay thế H ở liên kết –OH, -NH, -SH hoặc – 

CH, mà người ta gọi là O-axyl, N-axyl, S-axyl, C-axyl. 

O – axyl là quá trình đưa nhóm axyl vào thay thế H trong liên kết –OH 

của rượu hoặc phenol và sản phẩm thường là các este. 

N – axyl là quá trình đưa nhóm axyl hoá vào thay H của amin (-NH, - 

NH 2 hoặc ammoniac, sản phẩm của các phản ứng là các amit 

C- axyl hoá là quá trình thay thế H trong liên kết C-H ở những hợp chất 

hữu cơ có H linh động. Sản phẩm của phản ứng thường là những hợp chất có 

mạch C dài thêm chứa nhóm C=O. 

11.2.3. Xúc tác 

Xúc tác cho quá trình axyl hoá có thể là bazơ hoặc axít. Đối với việc 

axyl hoá OH rượu hoặc -NH amin bằng các tác nhân axyl hóa halogenua axít 

hoặc anhydrit axetic thì xúc tác là các chất mang tính bazơ như các amin bậc 

ba như trimetyl amin, pyridin, quinolin, 4-dimetylaminopyridin, với những 

220

trường hợp có thể dùng carbonat kiềm hoặc kiềm. Còn trường hợp axyl hóa 

OH rượu bằng tác nhân là axít (phản ứng este) thì xúc tac là axít sulfuric 

11.2.4. Dung môi 

Dung môi thường dùng cho phản ứng là bản thân các tác chất tham gia 

phản ứng (là các rượu hoặc amin) hoặc chính bản thân tác nhân axyl. Trong 

trường hợp chất tham gia phản ứng không hòa tan được tác nhân axyl thì tiến 

hành trong dung môi trơ nào đó, thông thường là benzene, toluene, 

clorobenzen, cloroform, tetracloruacarbon, diclorometan. 

11.2.5. Nhiệt độ và phạm vi sử dụng của phản ứng 

Qúa trình axyl hóa thường là phản ứng tỏa nhiệt vừa phải, tuỳ từng 

phản ứng mà nhiệt độ phản ứng có thể giao động từ 5 o C đến nhiệt độ sôi của 

dung môi. Phản ứng axyl được dùng để tổng hợp: các este, amit, xeton. 

11.2.6. Dữ liệu quang phổ của hợp chất 

11.2.6.1. Quang phố IR 


11.2.6.2. Quang phố 1H và 13C của hợp chất 

11.2.6.2.1. Quang phố 1 H 


221


11.2.6.2.2. Quang phố 13 C 

11.2.6.3. Quang phố khối lượng 




- 01 erlen 250 mL 


- 01 bếp cách thủy 


222


- 01 nhiệt kế 100 o C 

- Anilin tinh khiết 

- HCl 35% 

- 01 tủ sấy 


- Axetat natri tinh thể 

11.4.Thực hành 


11.4.1.1. Acetanilit 

Acetanilit được sử dụng như chất ức chế trong H 2 O 2 và được sử dụng 

như chất ổn định trong cellulose este. Nó được sử dụng trong tổng hợp thuốc 

nhuộm và tổng hợp camphor. Nó là tiền chất trong tổng hợp penicillin và dược 

phẩm. Acetanilit được xếp vào nhóm thuốc có hoạt tính giảm đau và hạ nhiệt. 

Tuy nhiên độc tính cao đối với thận do đó sau đó đã được thay thế bằng 

acetaminophen (paracetamol) ít có độc tính hơn. 


Acetanilit (thông thường) có tên IUPAC N-phenyletanamit, công thức 

phân tử C 6 H 5 NH(COCH 3 ), mol phân tử là 135,17 g, chất rắn, nhiệt độ nóng 

chảy: 112-114 o C, điểm sôi 304 o C, khả năng hòa tan trong nước: 1g/185 mL 

H 2 O. 




acetanilit : natri axetat : anhydrit axetic : anilin : axít clohydric = 1 : 2 : 1.5 : 9 : 

3.5. 

m 2 = khối lượng natri axetat cần lấy để thực hiện phản ứng, natri axetat, 

M = 82.03 g 

V 1 = thể tích anilin cần lấy để thực hiện phản ứng, anilin M = 93,13 g, d 

= 1.0217 g/mL 

V 2 = thế tích HCl 35% cần lấy để thực hiện phản ứng, HCl 45% d = 1,18 

g/mL 

V 3 = thể tích anhydrit axetic cần lấy để thực hiện phản ứng, anhydrit 

axetic, d = 1,082 g/mL 

223


11.4.3.1. Điều chế acetalnilit 

Cân m 2 g axetat natri vào erlen 250 mL (becher 1) 

Cho vào becher, 60 mL H 2 O cất 

Lấy bằng pipet 10 mL, V 2 mL HCl 35% cho vào (becher 2) 

Cho tiếp vào becher 2, V 1 mL anilin. 

Becher 1: nước, 

HCl, anilin 

Hình 13.6: Sơ đồ phản ứng của anilin trong HCl 

Đun (elen 2) trên bếp cách thủy ở nhiệt độ 50 o C cho đến khi anilin tan 

hoàn toàn, cho từ từ bằng pipet 10mL, V 3 mL anhydrit axetic vào 

becher số 2 

Nước 

Hình 13.7: Sơ đồ phản ứng đun cách thủy phản ứng ở 50 0 C 

Điều nhiệt phản ứng ở 50 o C trong thời gian 30 phút 

Rót hỗn hợp trong becher 1 vào becher 2 (đang đun nóng) 

Khuấy hỗn hợp thêm 5 phút, sau đó dừng khuấy 

Becher 1 

Becher 2 

Hình 13.8: Sơ đồ rót dung dịch becher 1 vào becher 2 

Kết tinh sản phẩm có làm lạnh cho đến khi kết tủa acetalnilid tách ra 

hoàn toàn 

224


sản phẩm 

Nước đá 

làm lạnh 

Hình 13.9: Sơ đồ phản ứng làm lạnh sản phẩm bằng nước đá 

Lọc sản phẩm trên phểu lọc áp kém 

Becher sản phẩm tinh 

khiết, đưa vào phễu lọc 



Hình 13.10: Sơ đồ sản phẩm tinh khiết trên phểu lọc chân không 

Cân sản phẩm 

Sấy sản phẩm trong tủ hút ở nhiệt độ 100 0 C 

11.4.3.2. Xác định nhiệt độ nóng chảy của chất rắn 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít chất rắn vừa điều chế được lên giấy lọc 















225



1 cm 

Dung môi 


là glycerin 




1. Anh (Chị) hãy trình bày phương pháp tính hiệu suất và tính hiệu suất của 

sản phẩm thu được trong bài thực hành ? 

2. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối các giai đoạn của quá trình tổng hợp acetanilit 

? 

11.5.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy trình bày cơ chế phản ứng của anilin và anhydrit axetic, cơ 

chế phản ứng trên là cơ chế phản ứng gì ? 



3. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tín hiệu A-E) trong phổ NMR 1 H (H.1.13.2 - 

3) ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-F) trong phổ NMR 13 C (H. 13.4) ? 


hình theo bảng 13.5) 





2006. 




226



chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





227


BÀI 12 : ĐIỀU CHẾ AXÍT BENZOIC 

Sau học xong bài học này người học điều chế và xác định nhiệt độ nóng 

chảy của axít benzoic. 


Cơ chế của phản ứng oxy hóa rất phức tạp và khác với các quá trình 

phản ứng khác nó không thể biễu diễn bằng một phản ứng cụ thể. Vì vậy 

người ta tổng kết lại thành các loại lý thuyết và cơ chế sau: 

14.2.1. Thuyết hydroxy hóa của Bone 

Bone đã lấy quá trình oxy hóa khí metan để minh họa, quá trình này 

gồm nhiều bước: 

Thuyết này không đưa ra những giải thích và cũng không chú ý tới quá 

trình khơi mào cũng như sự hình thành peroxit. 

14.2.2. Thuyết peroxit 

Theo thuyết này sự phản ứng oxy hóa được khởi đầu bằng việc hóa 

các phân tử oxy. Sau đó với sự hình thành peroxit nó tiếp tục phản ứng với 

hyđrocacbon. 

12.2.3. Cơ chế phản ứng dây chuyền 

Cơ chế này được Semijonov được đưa ra nhằm hoàn thiện thuyết 

peroxit nêu ra ở trên. Theo tác giả xác xuất tạo gốc tự do từ phân tử bị oxy 

hóa lớn hơn xác xuất kích hoạt phân tử oxy. Giả thiết này về sau cũng được 

chứng minh bằng thí nghiệm. Theo cơ chế này quá trình oxy hóa được thực 

hiện theo sơ đồ sau: 

228

12.2.4. Oxy hóa có xúc tác 

Các phản ứng oxy hóa có xúc tác thông thường được chia thành hai 

loại: oxy hóa xúc tác đồng thể và oxy hóa xúc tác dị thể. Trong oxy hóa xúc tác 

đồng thể thì oxy hóa xúc tác ở thể lỏng, còn trong oxy hóa xúc tác dị thể thì 

oxy hóa giữa thể hơi – thể rắn, hoặc thể lỏng-rắn là quan trọng nhất. 

Người ta chứng minh rằng trong phản ứng oxy hóa đồng thể ở thể lỏng 

sử dụng nguồn oxy bằng việc sục không khí hay oxy thì chỉ có oxy ở trạng thái 

hòa tan trong chất lỏng mới tham gia được vào phản ứng, vào quá trình oxy 

hóa, còn oxy ở thể khí không hòa tan thì không thể tham gia vào phản ứng. 

Trong oxy hóa xúc tác đồng thể sử dụng các ion kim loại có hóa trị thay 

đổi làm xúc tác thì dưới tác dụng của ion kim loại gốc hyđrocacbon được tạo 

ra, các gốc này tác dụng với oxy tạo thành gốc peroxit. Trong quá trình phản 

ứng các peroxit tạo thành cũng bị các ion kim loại phân hủy. 

Các phản ứng nêu trên ở những góc độ khác nhau thì có những lợi ích 

nhất định của nó. Việc phân hủy peroxit một phần đảm bảo nồng độ gốc tự do 

cần thiết cho phản ứng, phần khác ngăn cản nồng độ các hợp chất peroxit cao 

vượt quá giới hạn qui định dẫn đến sự nổ nguy hiểm. 

Vói trường hợp oxy hóa xúc tác dị thể thì quá trình hấp phụ chất bị oxy 

hóa dễ dàng phân hủy thành gốc tự do. Ở các hợp chất no mạch thẳng 

thường gây nên sự đứt mạch C vậy trong trường hợp này, cùng đồng thời xảy 

ra việc oxy hóa ở cả thể đồng thể lẫn cả thể dị thể bởi vì các gốc tự do tạo ra 

đều không gắn vào bề mặt chất xúc tác (K). Còn ở các hợp chất alken lúc oxy 

hóa, tại nối đôi C=C do đôi điện tử pi tạo nên trạng thái lưỡng tính, nên một 

bên sẽ gắn vào bề mặt chất xúc tác, còn bên còn lại thì không, do đó quá trình 

oxy hóa luôn ở thể di thể. Trên cơ sở lập luận ở trên các phản ứng khởi đầu 

của qúa trình oxy hóa xúc tác dị thể được biểu diễn như sau: 

229

Xúc tác cho quá trình oxy hóa có thể là kim loại hoặc oxyt kim loại. Các 

kim loại hay sử dụng nhất là bạc và đồng. Người ta thường sử dụng các kim 

loại này để oxy hóa nhóm rượu thành cacbonyl. Cơ chế của phản ứng này có 

một số cơ chế cho là cơ chế đề hydro hóa, còn số khác thì cho là cùng đồng 

thời đề hydro hóa vừa oxy hóa. Trên cơ sở của năng lượng giải phóng ra của 

phản ứng thì chứng tỏ giả thiết sau là đúng. 

Trong số các oxyt kim loại thì V 2 O 5 được coi là quan trọng nhất. Xúc tác 

này thường được sử dụng trong việc oxy hóa hệ dị vòng thơm. Trong trường 

hợp này cơ chế là chất oxy hóa, chất xúc tác đóng vai trò là chất tải oxy. 

12.2.5. Oxy hóa bằng các hóa chất 

Theo cơ chế chúng ta có thể phân thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất bao 

gồm các hợp chất của kim loại có hóa trị thay đổi trong điều kiện nhất định. 

Các hợp chất này bị oxy hóa thành các sản phẩm trung gian không bền. Nhóm 

thứ hai bao gồm các phân tử có chứa nguyên tử oxy không bền, các chất này 

tạo với chất được đưa vào để oxy hóa thành những phức chất trung gian. 

Trong trường hợp oxy hóa rượu không có cấu trúc cản trở không gian 

lớn thì quá trình tạo este (1) nhanh. Vậy quá trình quyết định vận tốc phản ứng 

sẽ là quá trình phân hủy (2). Trên cở sở kết quả kiểm tra người ta chia giả thiết 

rằng lúc phân hủy este không tạo ra Cr (V) mà tạo ra Cr(IV), ion này khử hóa 

Cr(VI) thành Cr(V). Trong điều kiện của phản ứng Cr(V) oxy hóa liên tục một 

phân tử rượu mới và bản thân nó bị khử thành Cr (III). 

230

12.2.6. Các tác nhân oxy hóa 

Các tác nhân oxy hóa được phân làm ba nhóm: các tác nhân oxy hóa là 

oxy không khí, oxy hoạt động và các hợp chất của kim loại có hóa trị thay đổi. 

12.2.6.1. Hợp chất của Mn 

Trong số các hợp chất của Mn thì kali hoặc natri permanganat ( K hay 

NaMnO 4 ) là hay được sử dụng nhất. cả hai đều là tinh thể màu tím. Natri 

permangalat hòa tan tốt trong nước nhưng đặc biệt dễ hút nước, (khó bảo 

quản) do đó kalipermagalat được coi là tốt hơn. Cả hai hợp chất này đều là 

chất oxy hóa mạnh, khi tiếp xúc với các chất hữu cơ đều bốc cháy. Cả trong 

môi trường axít hoặc kiềm đều có thể oxy hóa. 

2KMnO 4 + 3 H 2 SO 4 = 2 MnSO 4 + K 2 SO 4 + 5O + 3 H 2 O (1) 

2 KMnO 4 + H 2 O = 2 MnO 2 + kOH + 3O (2) 

Trong phản ứng dùng KMnO 4 làm tác nhân oxy hóa luôn luôn tạo ra một 

lượng MnO 2 không tan do đó khi kết thúc phản ứng có thể dễ dàng lọc ra. 

Trong một số trường hợp tạo ra dạng keo thì cần dùng SO 2 hoặc Na 2 SO 3 để 

khử keo thành hợp chất Mn (III). 

Khi oxy hóa hợp chất hữu cơ thành axít cacboxylic thường phải tiến 

hành phản ứng trong môi trường trung tính hoặc kiềm nhẹ vì trong môi trường 

pH axít nó sẽ bị đề cacboxyl hóa. 

Phản ứng oxy hóa sử dụng tác nhân là KMnO 4 thường được tiến hành 

khác pha, trong trường hợp như thế thì chất oxy hóa được hòa tan trong dung 

môi benzen hoặc trong dung môi dẫn xuất hữu cơ (chứa clo) và khuấy với 

KMnO 4 . Nếu phản ứng tiến hành trong dung dịch nước thì phải tiến hành cho 

thêm chất hòa tan là t-butanol hoặc axít axetic. 

12.2.6.2. Oxy hóa hợp chất thơm 

Với KMnO 4 phản ứng được tiến hành trong môi trường trung tính, sau 

đó lọc loại bỏ kết tủa MnO 2 axít hóa dung dịch nước lọc, kết tinh thu được 

chất rắn màu trắng. 

Với Vanadi pentaoxid có thể oxy hóa được các hợp chất thơm cả ở thể 

lỏng lẫn thế hơi. Trong phản ứng này tác nhân oxy hóa là V 2 O 5 chứ không phải 

là oxy không khí. Oxy không khí chỉ đóng vai trò chất tái sinh V 2 O 5 . Ở thể hơi 

có thể oxy hóa các hợp chất thơm có mạch nhánh thành hợp chất thơm chứa 

nhóm cacbonyl ở vị trí . 

231

Với các hợp chất nhân thơm không chứa mạch nhánh thì việc oxy hóa 

nêu trên sẽ phá vỡ nhân thơm ở 400-500 0 C với oxy không khí, có xúc tác V 2 O 5 

sẽ tạo thành anhydrit dicacboxylic thông qua axít dicacboxylic 

Từ naphtalen ta thu được anhydrit phtalic 

Trong trường hợp α-nitronaphtalen sau khi oxy hóa nhận được 

dicacboxylic amit là sản phẩm chính 

Từ antraxen dưới tác dụng của V 2 O 5 antraquinon được tạo ra 

12.2.7. Dữ liệu quang phổ của hợp chất 

12.2.7.1. Quang phổ IR 

232


12.2.7.2. Quang phổ 1H và 13C của hợp chất 

12.2.7.2.1.Quang phổ 1 H 


233

Hình 14.3: Quang phổ 1 H của hợp chất có các mũi được phóng to 

234

12.2.7.2.2. Quang phổ 13 C của hợp chất 


12.2.7.3. Quang phổ khối lượng của hợp chất 



- 01 bình cầu 01 cổ 500 mL 

- 01 nồi cách cát 


- 01 sinh hàn hoàn lưu 

- KMnO 4 (rắn) 

- Toluen 

- 01 cốc 250 mL 

- 01 nhiệt kế 


- Axít HCl 1M 

- Giấy pH 

235



12.4.1.1. Axít benzoic 

Axit benzoic, C 7 H 6 O 2 (hoặc C 6 H 5 COOH), là một chất rắn tinh thể không 

màu và là dạng axit cacboxylic thơm đơn giản nhất. Tên của nó được lấy theo 

gum benzoin, là một nguồn để điều chế axit benzoic. yếu này và các muối của 

nó được sử dụng làm chất bảo quản thực phẩm. Đây là một chất ban đầu 

quan trọng để tổng hợp nhiều chất hữu cơ khác. 

Benzoic đã được phát hiện vào thế kỷ 16. Việc chưng cất khô gum 

benzoin đã được Nostradamus mô tả lần đầu tiên vào năm 1556, và sau đó là 

Alexius Pedemontanus vào năm 1560 và Blaise de Vigenère vào năm 1596. 

Justus von Liebig và Friedrich Wöhler đã xác định cấu trúc của benzoic 

vào năm 1832. Họ cũng đã nghiên cứu quan hệ giữa hippuric và benzoic. Năm 

1875, Salkowski đã phát hiện ra khả năng kháng nấm của benzoic, do đó nó 

đã được sử dụng làm bảo quản các trái cây có chứa benzoat. 


Axít benzoic, tên danh pháp IUPAC axít benzene cacboxylic momen 

lưỡng cực 1,2 D trong dioxan. Phân tử gam 122,12 g/mol, chất rắn màu trắng 

điểm nóng chảy 122,4 o C, điểm sôi 249 o C. Độ tan trong nước: tan được trong 

nước nóng 3,4 g/l, tan trong rượu metilic, dietyl ete, pK a = 4,21 




axít benzoic : KMnO 4 : toluen = 1 : 3 : 2 mol. 

m 2 = khối lượng KMnO 4 cần lấy để thực hiện phản ứng, KMnO 4 M là 

158.034 , độ tinh khiết P = 99,5% 

V 1 = thể tích touen cần lấy để thực hiện phản ứng, toluen M = 92.14 g, 

tỷ trọng là d = 0.8669 g/mL 

V 2 thể tích HCl 1M cần lấy để axít hóa đến pH < 7 

V 3 = thể tích HCl 36% cần lấy để pha 250 mL HCl 1M, HCl 36%, d = 

1.18g/mL 


12.4.3.1. Điều chế axít benzoic 

Lấy vào bình cầu 3 cổ V 1 mL toluen 

Lấy bằng becher 250 mL, 80mL nước cho vào bình cầu 

Cân m 2 g KMnO 4 nghiền nhỏ, cho vào bình cầu 

236

Cho vào bình cầu vài viên đá bọt 

Lắp sinh hàn hoàn lưu 

Đun hỗn hợp phản ứng trên nồi cách cát trong 3 giờ 

Quan sát sự kết thúc phản ứng khi màu tím không còn nữa 

Nếu sau 3 giờ đun màu tím còn có thể thêm vài giọt rượu etilic 



Nồi đun có cảt 

Hình 14.6: Sơ đồ đun phản ứng điều chế axít benzoic 

Để nguội hỗn hợp phản ứng 

Lọc để loại bỏ MnO 2 trên phểu lọc chân không 


Sản phẩm 

Phản ưng 


Hình 14.7: Sơ đồ lọc chất rắn MnO 2 trên phểu lọc chân không 

Rữa kết tủa trên phễu 2 lần bằng 10 mL nước đun sôi 

Cho toàn bộ nước lọc ra cốc 

Phểu lọc 

Burcher 

Hình 14.8: Sơ đồ rót sản phẩm từ phểu Burcher ra becher 

237

Đun sôi hỗn hợp phản ứng trên bếp điện 

Ngưng đun khi thể tích nước trên Becher còn khoảng 25-30 mL 

Thể tích hỗn hợp 

còn 25-30 ml 

Hình 14.9: Sơ đồ cô cạn hỗn hợp phản ứng trên bếp điện 

Lọc lại lần nữa hỗn hợp phản ứng để loại MnO 2 



Hình 14.10: Sơ đồ lọc lại nước lọc trên phểu lọc bucher 

Axít hóa nước lọc bằng V 2 mL dung dịch HCl 1M cho đến pH < 7 

Phểu lọc 

chân không 

Acid hóa 

bằng HCl 

Hình 14.11: Sơ đồ axít hóa hỗn hợp sau lọc lần 2 

Lọc axít trên phểu lọc chân không 



Hình 14.12: Sơ đồ lọc lại nước lọc trên phểu lọc bucher 

Rữa axít bằng 10 mL nước lạnh 

Để khô ngoài không khí 

238

Cân tính hiệu suất của phản ứng điều chế 

12.4.3.2. Xác định nhiệt độ nóng chảy của chất rắn 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Đưa một ít chất rắn vừa điều chế được lên giấy lọc 

















1 cm 

Dung môi 


là glycerin 




1. Anh chị hãy viết phương trình phản ứng điều chế axít benzoic 

2. Anh (Chị) hãy tính hiệu suất của phản ứng trên ? 

3. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao phải axít hóa hỗn hợp sau phản ứng bằng 

dung dịch HCl ? 

239

4. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối mô tả các giai đoạn của quá trình tổng hợp axít 

benzoic ? 


1. Viết cơ chế phản ứng của phản ứng điều chế axít benzoic ? 

2. Gọi tên danh pháp quốc tế của sản phẩm (IUPAC) ? 


trong hình 14 ? 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 1 H (H.14.2- 

3 )? 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 13 C 

(H.14.4 )? 

6. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-G) trong phổ MS trong 

(hình 14.5) ? 





2006. 






chemistry, pp 495-527, 2011. 


451-453, 2008. 





240

BÁO CÁO KẾT QUẢ 

THỰC HÀNH 

241

BÀI 1: KỸ THUẬT CƠ BẢN TRONG PHÒNG THÍ NGHIỆM 

HÓA HỮU CƠ 

Họ và tên giáo viên hướng 

dẫn:………………………………………………………... 

Họ và tên sinh 

viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 

Ngày thực hành:..................................Xác nhận của 

GV:........................................ 

Điểm số 

Lời phê của giáo viên hướng dẫn 

1. Trả lời câu hỏi 

1.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1.1.1. Nội qui và các vấn đề an toàn trong phòng thí nghiệm 

1. Anh (Chị) hãy nêu vắn tắt các vấn đề nội qui phòng thí nghiệm đối với người 

làm thí nghiệm Hóa học nói chung và người làm thí nghiệm nói riêng ? 

............................................................................................................................... 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

242

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy nêu cách sử dụng bình cứu hỏa có trong phòng thí nghiệm 

khi hỏa hoạn xảy ra ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

243

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Giả sử có tình huấn thao tác không đúng cách của một sinh viên là:” đun 

nóng trực tiếp phenol trong chai đựng hóa chất trên ngọn lửa đèn cồn, chai bị 

vỡ gây ra cháy”. Tình huấn này phải chữa cháy bằng gì và chữa cháy thế nào 

là đúng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

244

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Một sinh viên trong khi làm thí nghiệm đã bị ngộ độc khí brom do thao tác 

không an toàn. Theo Anh (Chị) cách sơ cấp cứu ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Giả sử có 3 tình huấn không an toàn do 3 sinh viên thao tác không đúng. 3 

sinh viên bị bỏng axít 98%, NaOH và Na kim loại theo trình tự trên. Theo Anh 

(Chị) cách sơ cấp cứu như thế nào ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

245

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Một sinh viên thao tác không an toàn, bị vỡ dụng cụ bằng thủy tinh, gây ra 

chảy máu trên tay. Anh (Chị) hãy đề xuất cách sơ cứu trong tình huấn này ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Một sinh viên thao tác không an toàn gây cháy trên áo blouse. Anh (Chị) hãy 

đề xuất cách chữa cháy trong tình huấn này ? 

................................................................................................................................ 

246

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Giả sử có tình huấn là:” 1 sinh viên chuẩn bị pha chế dung dịch KCN 0,1N”. 

Anh (Chị) hãy nêu các thao tác an toàn khi làm việc với hóa chất này ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh (Chị) hãy nêu các vấn đề an toàn khi đun các dung môi dễ bay hơi và 

dễ cháy sau: ete etyl, ete dầu hỏa, n-hexan, benzen, axeton,... 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

247

10. Giả sử có tính huấn là:” 1 sinh viên chuẩn bị làm thao tác thí nghiệm có sử 

dụng natri kim loại”. Anh (Chị) hãy nêu các vấn đề an toàn khi thao tác thí 

nghiệm với kim loại này ? ....................................................................................... 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

1.1.2. Các kỹ năng cơ bản trong phòng thí nghiệm 

1. Nêu cách rữa và làm khô một bình cầu bằng thủy tinh dung tích 250 mL có 

3 cổ ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy nêu cách rữa và làm khô một bình cầu 2 cổ bị bẩn và khỏ 

rữa (không thể rữa theo cách thông thường) ? 

.............................................................................................................................. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

248

3. Anh (Chị) hãy nêu cách thức đun nóng phản ứng và giữ nhiệt độ phản ứng, 

ở các phạm vi nhiệt độ khác nhau ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy nêu phương pháp làm khô chất rắn và nêu một số chất làm 

khô căn bản ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh chị hãy nêu phương pháp làm khô chất lỏng và chất khí ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

249

................................................................................................................................ 

6. Nêu phương pháp lọc dưới áp suất thấp và áp suất thường ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Anh chị hãy nêu cách tinh chế rượu etilic lẫn nước để thu được rượu etilic 

tuyệt đối ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh chị hãy nêu cách tinh chế axeton có lẫn tạp chất khác ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

250

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh chị hãy nêu cách tinh chế ete etyl có lẫn tạp chất khác ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

10. Anh chị hãy nêu cách tinh chế cloroform có lẫn tạp chất khác ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

11. Anh chị hãy nêu cách tinh chế benzen có lẫn tạp chất khác ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

251

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


1.2.1. Phổ IR 

1. Sinh viên tự nhận danh các mũi hấp thu IR từ A-E của hợp chất 


252

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

1.2.2. Phổ Cộng hưởng từ hạt nhân 

2. Xác định độ dời hóa học của các proton vòng benzen trong hai công 

thứcsau: 

1 

H 

OH 

H 4 

1 

H 

OH 

4 

H 

2 H 

H 3 

COOH 

2 

H 

H 3 

O 

O 

CH3 

Axít p-hydroxybenzoic Methyl 3-hydroxybenzoat 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

253

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Sử dụng dữ liệu trong các bảng 1.11 và 1.14 hãy dự báo gần đúng độ dời 

hóa học của mỗi proton trong mỗi tín hiệu và đặc tính mũi hấp thu trong phổ 1 H 

NMR của các hợp chất sau: 

E 

H 

H 2 N 

C 

H 

C 

B 

A 

O CH 2 CH 3 

C 

F D 

CH 3 

Cl O C 

O 

B 

A 

H 

F 

H 

D 

O 

G 

E 

Clofibrat 

CH 3 

O CH 2 CH 3 

Benzocain 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

254

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Vẽ sơ đồ chẻ mũi trong phổ 1 H NMR của proton được gán nhãn là H b 

trong đồng phân 1,3-dicloropropen, cho các hằng số ghép cặp sau: J ab = 

13.1 Hz và J bc = 7.2 Hz. 

Cl 

H b 

Ha 

CH 2 

Cl 

H c 

trans-1,3-dicloropropen 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Nhận danh hai đồng phân A, B có công thức phân tử là C 3 H 4 Cl 2 từ dữ 

liệu phổ NMR 1 H đưa ra: hợp chất A cho thấy mũi tín hiệu ở 1.75 ppm 

(d,3H, J=6.9Hz) và 5.89 ppm (q,1H, J=6.9 Hz). Hợp chất B đưa mũi tín 

255

hiệu ở 4.16 ppm (s,2H), 5.42 ppm (d, 1H, J= 1.9 Hz) và 5.59 ppm (d, 1H, 

J=1.9Hz) 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Đề nghị một hợp chất có công thức C 7 H 14 O 2 với mũi hấp thu trong phổ IR 

ở 1740 cm -1 và bảng dữ liệu phổ 1H NMR như sau: 

Hấp thu δ, ppm Giá trị tích phân 

Mũi đơn, s 1.2 26 

Mũi ba, t 1.3 10 

Mũi bốn, q 4.1 6 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

256

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Đề nghị một cấu trúc của rượu có công thức C 4 H 10 O mà có dữ liệu phổ 13 C 

như sau: khửghép cặp băng rộng: δ=19.0 , 31.7 và 69.5 ppm. DEPT-90: δ 

=31.7 ppm và DEPT-135 có các mũi dương ở δ = 19.0 ppm và ,mũi âm ở δ = 

69.5 ppm. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

257

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Nhận diện các mũi hấp thu trong phổ 13 C (kỹ thuật J mod 13C) bên dưới 

( C và CH 2 tín hiệu mũi dương, CH 3 và CH tín hiệu mũi âm, đạt được trong 

phổ chạy trên máy NMR 400 mHz. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9 * . Nhận diện các proton của phổ phenylephrin trong hình bên dưới đây: 

258

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

259

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

1.2.3. Phổ khối lượng MS 

10. Xác định công thức phân tử của hợp chất sau có bảng phổ khối đầy đủ 

sau: 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 


86 M+ 10 87 0.56 88 0.04 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

260

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

11. Sử dụng bảng dữ liệu để xác định công thức phân tử của hợp chất sau: 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 


14 8.0 15 38.6 18 16.3 

28 39.7 29 23.4 42 46.6 

43 10.7 44 100 

73 M+ 86.1 

74 3.2 75 0.2 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

261

12. Xác định công thức phân tử của hợp chất mà có phố khối lượng được đưa 

ra. Phổ NMR của hợp chất chỉ có một mũi double rộng và một mũi sáu nhỏ 

(septet). Cho biết công thức cấu tạo của hợp chất. 

m/z 


(%) 

m/z 


(%) 


27 34 39 11 41 22 

43 100 63 26 65 8 

78 

24 M+ 79 0.8 80 8 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

262

BÀI 2: HYĐROCACBON VÀ DẪN XUẤT HALOGEN 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 


1. Kết quả 

m 1 m 2 m 3 m 4 

m 5 m 6 V 1 V 2 



263

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế metan từ axetat natri và 

vôi tôi xút ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế etylen từ rượu etilic ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của etylen với KMnO 4 trong môi 

trường axít, giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

264

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế C 2 H 2 từ CaC 2 . Viết 

phương trình phản ứng của axetylen với KMnO 4 trong môi trường axít. Giải 

thích hiện tượng khi sục khí axetylen vào thuốc tím ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế axetylua bạc. Hiện 

tượng thu được trong ống nghiệm chứa axetylua bạc ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế axetylua đồng. Hiện 

tượng thu được trong ống nghiệm chứa axetylua đồng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

265

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của axeton với I 2 / NaOH đậm 

đặc. Hiện tượng thu được trong ống nghiệm, màu vàng là màu của hợp chất 

gì ?. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa CHI 3 với dung dịch NaOH ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy viết phản ứng giữa hecxan với dung dịch Br 2 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

266

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa etylen với dung dịch brom 

3% trong bài thí nghiệm và giải thích tại sao etylen phản ứng với dung dịch 

brom ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axetylen với dung dịch 

brom, giải thích tại sao axetylen phản ứng được với brom ? 

............................................................................................................................... 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

10. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa anilin với dung dịch brom, 

trong sự có mặt của bột Fe. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

267

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi dành riêng cho Anh (Chị) hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy cho biết cơ chế của phản ứng điều chế etylen từ rượu etilic 

trong môi trường axít là cơ chế gì và viết cơ chế phản ứng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy cho biết cơ chế phản ứng của axetylen với AgNO 3 . Giải thích 

tại sao axetylen lại phản ứng được với AgNO 3 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Viết cơ chế của phản ứng giữa axeton với I 2 trong NaOH đậm đặc ? 

................................................................................................................................ 

268

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Viết cơ chế của phản ứng giữa hecxan với Br 2 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Viết cơ chế của phản ứng giữa etylen, axetylen với brom ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Viết cơ chế của phản ứng giữa anilin với brom có mặt bột Fe làm xúc tác, 

269

cơ chế trên thuộc loại cơ chế phản ứng gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

270

BÀI 3: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH RƯỢU, PHENOL 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 



m 1 m 2 m 3 m 4 m 5 

m 6 m 7 m 8 V 1 V 2 



271

1. Anh (Chị) hãy cho biết để nhận biết rượu etilic nguyên chất và rượu etilic 

có lẫn nước người ta thường dùng thuốc thử nào và giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng xảy ra khi oxi hóa rượu etylic 

bằng kali pemaganat và giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng oxy rượu etyl bằng KMnO 4 trong 

môi trường axít, kiềm và trung tính ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

272

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng oxy rượu etilic bằng CuO và giải 

thích hiện tượng. Tại sao phải lặp lại thí nghiệm nhiều lần ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hay viết phương trình phản ứng giữa rượu etilic với K 2 Cr 2 O 7 

trong môi trường axít và giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Viết phương trình phản ứng giữa glycerin với Cu(OH) 2 . Giải thích và viết 

phương trình phản ứng giữa glycerin và Cu(OH) 2 khi có mặt NaOH. Giải thích 

hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

273

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Viết phương trình phản ứng giữa etylenglicol và glycerin với Cu(OH) 2 . Giải 

thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng của các rượu etiic, isopropyl 

và t-butyl với HCl 35% trong ZnCl 2 (thuốc thủ Lucas). Giải thích hiện tượng 

trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa rượu metyl và axít salicilic 

có xúc tác axít ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

274

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

10. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa rượu etilic với CS 2 và 

KOH. Giải thích hiện tượng. Phản ứng này dùng để nhận biết nhóm chức nào 

? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

11. Sinh viên hãy viết phương trình phản ứng của rượu isopropyl với I 2 /KI + 

NaOH. Phản ứng này dùng để nhận biết nhóm chức gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

12. Viết phương trình phản ứng khi sục khí CO 2 vào dung dịch phenolat. Giải 

thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

275

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

13. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho phenolat phản ứng với 

HCl. Giải thích hiện tuơng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

14. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho phenol phản ứng với 

dung dịch brom. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

15. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho các chất sau: phenol, 

hydroquinon, 2-naphtol phản ứng với dung dịch FeCl 3 . Giải thích hiện tượng 

trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

276

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

16. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho phenol phản ứng với 

NaNO 2 (phản ứng Libeman). Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

17. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế phenolphtalein từ 

phenol và anhydritphtalic. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

277

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi dành riêng cho Anh (Chị) hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế của phản ứng este hóa giữa axít salisilic và rượu 

metyl. Cơ chế trên thuộc loại cơ chế phản ứng gì? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa phenol và brom. Cơ chế trên thuộc 

loại cơ chế phản ứng gì ? 

278

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa phenol và anhydritphtalic. Cơ chế 

phản ứng trên thuộc loại cơ chế phản ứng gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

279

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ ----------- 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

280

BÀI 4: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH ALĐEHYT, XETON VÀ 

AXÍT CACBOXYLIC 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 



m 1 m 2 m 3 m 4 

m 5 m 6 m 7 m 8 

m 9 m 10 m 11 m 12 

m 13 m 14 m 15 m 16 

m 17 m 18 m 19 m 20 

V 1 V 2 V 3 V 4 

281

V 5 V 6 V 7 


2. 1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt với AgNO 3 . 

Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy nêu trình tự điều chế thuốc thử Tolens và viết phương trình 

phản ứng giữa alđehyt với thuốc thử Tolens. Giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt với dung dịch 

Cu(OH) 2 . Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

282

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt, axeton với 

dung dịch natribisunfic. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Viết phương trình phản ứng giữa sản phẩm phản ứng cộng giữa form 

alđehyt , axeton trong môi trường axít, kiềm. Giải thích hiện tượng trong thí 

nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt với thuốc thử 

Schiff ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

283

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Vì sao có sự xuất hiện màu trong hai ống nghiệm HCHO và CH 3 CHO khi 

cho axit fucsinsunfurơ vào. Nhận xét màu khi cho HCl vào 2 ống nghiệm trên 

và viết phương trình phản ứng của HCHO và CH 3 CHO với axit fucsinsunfurơ ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

284

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt với 2,4- 

dinitrophenylhydrazin. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa form alđehyt với 

semicacbazit. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

10. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axeton và I 2 /KI, NaOH. 

285

Phản ứng này có tên là gì, dùng nhận biết nhóm chức gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

11. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít axetic và Na 2 CO 3 . Tại 

sao khí bay ra làm tắt que diêm trong phản ứng giữa axít axetic và Na 2 CO 3 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

12. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng axít formic đậm đặc với thuốc 

tím trong môi trường kiềm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

286

12. Anh (Chị) hay viết phương trình phản ứng giữa axít tactric với thuốc thử 

Felinh. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

13. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít tactric với thuốc thử 

Tolen. Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm. Phản ứng này dùng nhận biết 

nhóm chức gì. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

14. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít, formic, axetic, oxalic, 

salicilic với dung dịch FeCl 3 . Giải thích hiện tượng thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

287

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

15. Anh (Chị) hãy viết phuơng trình phản ứng giữa phenol với dung dịch 

Na 2 CO 3 và axít axetic với Na 2 CO 3 . Giải thích tại sao nhận biết được phenol và 

axít axetic khi dùng dung dịch Na 2 CO 3 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

16. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít salicilic với CaO. Giải 

thích và viết các phương trình phản ứng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

288

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi dành cho Anh (Chị) hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Viết cơ chế phản ứng giữa axeton , form alđehyt với dung dịch NaHSO 3 . 

Cơ chế phản ứng này là cơ chế gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

289

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa form alđehyt với thuốc thử Schiff. 

Giải thích tại sao benz alđehyt lại phản ứng chậm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa formalđehyt với 2,4- 

dinitrophenylhydrazin. Cơ chế phản ứng này là cơ chế gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

290

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa axeton với semicacbazit. Cơ chế 

phản ứng này là cơ chế gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

291

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa axeton với I 2 /KI trong NaOH đậm 

đặc. Cơ chế phản ứng này là cơ chế gì. Phản ứng này dùng phát hiện nhóm 

chức gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Cho biết hai loại thuốc thử Tolen và thuốc thử Felinh. Ứng dụng của 2 loại 

thuốc thử trong các phản ứng nhận biết các nhóm chức ? 

292

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

293

BÀI 5: PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH AMIN, AMINO AXÍT, 

PROTEIN 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 


1.Kết quả 

m 1 m 2 m 3 m 4 

m 5 m 6 m 7 m 8 

m 9 m 10 m 11 m 12 

m 13 m 14 V 1 V 2 



1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng và giải thích tính bazơ của 

metylamin. Metylamin có tan trong nước không ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

294

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho metylamin phản ứng với 

dung dịch CuSO 4 cho kết tủa, thêm tiếp metylamin, kết tủa tan ra ?.Giải thích 

hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Viết phương trình phản ứng khi cho metylamin phản ứng với dung dịch 

FeCl 3 . Giải thích hiện tượng trong thí nghiệm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng khi cho metylamin phản ứng 

với CuO, cho kết tủa màu đỏ, thêm vào dung dịch NaOH, thu được dung dịch 

xanh. Giải thích hiện tượng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

295

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng và giải thích hiện tượng khi cho 

anilin phản ứng với HCl, NaNO 2 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Anh (Chị) hãy viết phương trìnn phản ứng khi cho anilin phản ứng với HCl 

và NaNO 2 , sau đó lấy sản phẩm tiếp tục đun nóng có khí bay. Giải thích hiện 

tượng bằng phản ứng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

7. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi anilin phản ứng với axít picric 

cho chất rắn ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

296

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho axít amino axetic phản 

ứng với NaNO 2 , HCl có khí bay ra. Phản ứng này dùng nhận biết nhóm chức 

gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Anh (Chị) hãy cho biết thành phần chính của dầu dừa, viết phươn trình 

phản ứng xà phòng hóa dầu dừa bằng dung dịch Na 2 CO 3 . Chất tẩy rữa là gì, 

cho biết công thức của LAS. Viết phương trình phản ứng khi cho LAS phản 

ứng với Na 2 CO 3 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

297

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

10. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng và giải thích hiện tượng thu 

được trong các ống nghiệm khi cho dung dịch nước xà phòng, chất tẩy rữa 

phản ứng với dung dịch CaCl 2 , FeCl 3 , MgCl 2 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

298

2.2. Câu hỏi dành cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Phản ứng Buire 


hóa chất 

Trình tự 

hóa chất 

Hóa chất 

(mL)/g 

Erlen 1 Erlen 2 Erlen 3 

(5),(2),(1) (5),(4),(2) 

(5), (3), (1) 

và (2) 

1 CuSO 4 1M 5 mL 20 mL 

2 NaOH 1M 5 mL 5 mL 4 mL 

3 Abumin 

10%/NaCl 

30 mL 

4 Glycin 100 mg 

5 H 2 O (mL) 40 mL 40 mL 40 mL 

Hiện tượng 

Giải thích và viết phuơng trình phản ứng ................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng khi cho lòng trắng trứng phản 

ứng với HNO 3 cho kết tủa, đun nóng và để nguội, sau đó thêm vào dung dịch 

NaOH ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

299

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết các phương trinh phản ứng và giải thích hiện tượng khi 

cho hydroxlamin phản ứng với etylaxetat và NaOH, đun nóng, axít hóa bằng 

HCl, cho FeCl 3 . Phản ứng này nhận biết nhóm chức gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng để giải thích hiện tượng sau: 

anilin phản ứng NaNO 2 và HCl, sản phẩm thu được cho vào ống nghiệm có 

sẵn 2-naphtol và dung dịch NaOH thu được hỗn hợp màu đỏ cam. Phản ứng 

này dùng để nhận biết loại amin nào ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

300

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng để giải thích hiện tượng sau: 

N,N-diphenylamin, phản ứng với NaNO 2 , HCl thu đuợc lớp dầu vàng. Chiết lớp 

dầu vàng bằng ete, thêm tiếp vào phenol, đun nóng và sau đó axít hóa thu 

được hỗn hợp màu xanh, pha loãng bằng nước có màu đỏ, kiềm hóa có màu 

xanh. Phản ứng này dùng để nhận biết nhóm chức gì và tên của phản ứng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng khi cho anilin phản ứng với dung 

dịch K 4 (Fe(CN) 6 ], axít hóa bằng HCl thu đuợc kết tủa xanh. Phản ứng này 

dùng để nhận biết nhóm chức gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

301

BÀI 6: TỔNG HỢP ESTE METYL SALICILAT 

, AXETYL SALICIAT VÀ n- BUTYL AXETAT 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 



1.1. Metyl salicylat 

1.1.1. Hóa chất 

m 1 (g) V 1 (mL) V 2 (mL) 

1.1.2. Sản phẩm 

Trạng thái sản phẩm(rắn,lỏng): ................................................................. 

Màu sắc: .................................................................................................... 

Hiệu suất phản ứng: .................................................................................. 

1.2. Aspirin 


m 1 (g) V 1 (mL) V 2 (mL) 


Trạng thái sản phẩm(rắn,lỏng):.................................................................. 

Màu sắc: .................................................................................................... 

302


1.3. n-Butyl axetat 


V 1 (mL) V 2 (mL) V 3 (mL) V 4 (mL) 


Trạng thái sản phẩm(rắn,lỏng):.................................................................. 

Màu sắc: .................................................................................................... 



2.1. Metylsalisilat 

2.1.1. Phần câu hỏi chung cho các hệ Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

303

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế este metyl salicilat, từ 

axít salicilic và rượu metyl có xúc tác axít sunfuric đậm đặc ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao sau hỗn hợp phản ứng phải chưng cất để loại 

rượu metilic, nhiệt độ sôi của rượu metilic ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

304

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao trong bài thực hành phải rửa lớp este nhiều 

lần với nước và với dung dịch Na 2 CO 3 đến pH = 5.0 -6.0 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

305

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng giữa axít salicilic và rượu metyl tromg 

môi trường trung tính, kiềm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy cho biết các ứng dụng của este metylsalicilat ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

306

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Cho biết rạng thái của hợp chất metylsalicilat, dung môi hòa tan este trong 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

307

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.1.2. Phần câu hỏi dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng tổng hợp metyl salicilat trong bài thực 

hành và cho biết cơ chế trên thuộc loại cơ chế gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

6.2.4.3.1. Metyl salixylat 



Ký hiệu Số sóng (cm -1 ) Mũi hấp thu Ghi chú 

A 

308


B 

C 

D 

E 

Hình 6.3: Phổ IR của metylsalixilat 


6.3.1) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

309

Hình 6.3.1: Quang phổ 1 H của metylsalixilat 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-H) trong phổ NMR 13 C (hình 


310

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

Hình 6.3.2: Quang phổ 13 C của metylsalixilat 

Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-E) trong phổ MS trong hình 


Ký hiệu 

Khối lượng 

phân mãnh 

Công thức của phân mãnh 

Ghi chú (Nếu là mũi 

cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

311

A 

B 

C 

D 

E 

2.2. Aspirin 

Hình 6.3.3: Phổ khối lượng của metylsalixilat 


1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng của axít salicilit và anhydrit 

axetic trong môi trường axít ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Tính hiệu suất của phản ứng trong bài thực hành ? 

312

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối của quá trình tổng hợp este aspirin trong bài 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

313

2.2.2. Phần câu hỏi dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng của axít salicilit và anhydrit axetic trong 

môi trường axít ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 




................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

314


trong (hình 6.4) theo bảng sau: 


A 

B 

C 

D 

E 

F 

Hình 6.4: Phổ IR của aspirin 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-F) trong phổ NMR 1 H (hình 

6.4.1-4 ) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

315

D 

E 

F 

Hình 6.4.1: Phổ 1 H của aspirin 



316

Hình 6.4.3: Phổ NMR 1 H của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi B 


Hình 6.4.4: Phổ NMR 1 H của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi C, D, E và F 




Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

317

Hình 6.4.5: Phổ NMR 13 C của mũi hấp thu cộng hưởng từ của hợp chất 

Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-E) trong phổ MS trong (hình 


Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

Hình 6.4.6: Phổ khối lượng ion hóa (EI) của aspirin 

318

2.3. n-Butyl axetat 


1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế este n-butyl axetat, từ 

axít axetic và n-butanol có xúc tác axít sunfuric 98% ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao sau hỗn hợp phản ứng phải chưng cất ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

319

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao trong bài thực hành phải rữa lớp este nhiều 

lần với nước và với dung dịch Na 2 CO 3 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng giữa axít axetic và n-butanol 

trong môi trường trung tính và kiềm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

320

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

8. Anh (Chị) hãy cho biết các ứng dụng của este n-butyl axetat ? 

................................................................................................................................ 

321

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

9. Cho biết dạng của hợp chất n-butyl axetat, và dung môi hòa tan este trong 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.3.2. Phần dành riêng cho các hệ Cao đẳng và Đại học 


322

axetic và n-butanol có xúc tác axít ?. Cơ chế trên thuộc cơ chế phản ứng gì 

? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


axetic và n-butanol có xúc tác bazơ ? Cơ chế trên thuộc cơ chế phản ứng gì 

? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

323

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A,-E) hấp thu IR của n- 

butylaxetat ? 

Hình 6.5: Phổ IR của n-butylaxetat 


6.6.1-6) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

324

Hình 6.6.1: Phổ NMR của hợp chất trong dung môi CDCl 3 



Hình 6.6.3: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi B 


325

Hình 6.6.4: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi C 


Hình 6.6.5: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi D 


Hình 6.6.6: Phổ NMR của mũi hấp thu cộng hưởng từ của mũi E 


5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 13 C(hình 

6.7.1-4) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

326

C 

D 

E 

F 

G 

327

BÀI 7: TỔNG HỢP AXÍT SULFANILIT 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 



1.1. Hóa chất 

V 1 V 2 

1.2. Sản phẩm 


Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: 

…………………………………………………………………….. 

 

Thể 

tích:………………………………………………………………………… 



2.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) cao đẳng và trung cấp và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy trình bày tại sao: phải tiến hành lọc nóng axít sulfanilic thô, 

trong quá trình lọc nóng lại cho thêm than hoạt tính vào, khi lọc nóng dung 

dịch nước lọc phải nóng ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

328

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


chế axít sulfanilit trong bài thực hành ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 




................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối của quá trình tổng hợp axít sunfanilic ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

329

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi dành riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng sulfo hóa anilin bằng axít sulfuric. Cơ 

chế phản ứng này là cơ chế gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy lấy ví dụ đế chứng minh tiến hành phản ứng sulfohóa ở các 

nhiệt độ khác nhau sẽ cho các sản phẩm khác nhau ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

330

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy trình bày tại sao: phải nâng nhiệt độ phản ứng lên đến 180- 

190 0 C, tác nhân sulfo hóa SO 3 (k) hoặc H 2 SO 4 98%, tác chất nào cho hiệu 

suất cao hơn. Giải thích ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng trong phổ IR của axít sulfanilic 

được chạy trong KBr trong hình 7.1 ? theo bảnh sau: 


A 

B 

C 

D 

E 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 1 H (hình 7.2) 

theo bảng sau: 

331

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 



6. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 13 C (hình 


332

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 


Hình 7.4: Quang phổ MS của hợp chất 

7. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-D) trong phổ MS hình 

7.4 ? 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

333

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

334

BÀI 8: TỔNG HỢP PHẨM MÀU METYL ORANGE VÀ - 

NAPHTOL DA CAM 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 



1.1. Metyl da cam 


m 1 m 2 m 3 m 4 

m 5 m 6 V 1 V 2 

1.1. 2. Sản phẩm 


Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thể tích: .................................................................................................... 


335

1.2. β-naphtol da cam 


m 1 m 2 m 3 m 4 

m 5 m 6 V 1 V 2 



Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thể tích: .................................................................................................... 



2.1. Metyl da cam (MO) 


336


benzensulfonic) với Na 2 CO 3 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế phẩm màu MO trong bài 


................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

337

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


chế phẩm màu metyl orange (MO) ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Vẽ sơ đồ của quá trình tổng hợp phẩm màu MO ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

338

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



sản phẩm phẩm màu metyl orange (MO) từ muối diazo và cấu tử azo là N,Ndimetyl 

anilin trong bài thực hành ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

339

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


muối ăn NaCl vào, dung môi kết tinh lại phẩm màu ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-F) hấp thu IR của hợp chất MO 



A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

340

C 

F 

E 

A 

B 

D 


5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 1 H (hình 8.2- 


Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

341




8.4 8.5 ) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

342

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

Dung môi CDCl 3 


343


7. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-c) trong phổ MS trong 

hình 8.6 theo bảng sau: 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

344

Hình 8.6: Phổ khối nguồn ion hóa phun điện tử (ESI) của hợp chất: (a): phổ 

trình tự đầu tiên, (b): phổ khối MS/MS của m/z 304. 

2.2. β-Naphtol da cam 



benzensulfonic) với dung dịch NaOH ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

345

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy viết các phương trình phản ứng để điều chế phẩm màu β- 

naphtol da cam trong bài thực hành ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


chế phẩm màu β-naphtol da cam ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

346

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

5. Vẽ sơ đồ các giai đoạn quá trình tổng hợp phẩm màu -naphtol da cam ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

347

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



sản phẩm phẩm màu β-naphtol da cam ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 



348

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


muối ăn NaCl vào ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-H) hấp thu IR của hợp chất 



A 

B 

C 

D 

E 

F 

349


G 

H 


5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-G) trong phổ NMR 1 H (hình 8.8 

-8.9 ) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

350

Hình 8.8: Quang phổ 1H của hợp chất 

Hình 8.9: Quang phổ 1H của hợp chất có các mũi được phóng đại 



Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

351

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

Hình 8.10: Quang phổ 13C của hợp chất có các mũi được phóng đại 

352


hình 8.11-13) trong bảng sau: 

353

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

Hình 8.11: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi A của hợp chất 

Hình 8.12: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi B,E,F và G của 

hợp chất 

354

Hình 8.13: Quang phổ khối lượng bắt giữ ion EIS của mũi D,C của hợp chất 

355

BÀI 9: TỔNG HỢP BENZALAXETON 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 




V 1 V 2 m 1 



Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thế tích: ..................................................................................................... 


Nhiệt độ nóng chảy: ................................................................................... 


2.1. Câu hỏi chung cho Anh (Chị) cao đẳng và trung cấp và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết phương trình phản ứng điều chế benzalaxeton từ axeton 

và benz alđehyt trong môi trường kiềm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

356

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy trình bày: dung môi kết tinh lại sản phẩm là dung môi gì trong 

bài thực hành, sau khi kết tinh lại, sản phẩm có màu gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


chế benzalaxeton ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

357

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy viết cơ chế phản ứng ngưng tụ ađol của axeton và benz 

alđehyt ( trình bày cả sản phẩm chính và sản phẩm phụ. Cơ chế phản ứng 

ađol là cơ chế phản ứng gì ?. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy giải thích tại sao sản phẩm benzalaxeton có màu ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

358

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 




A 

B 

C 

D 

E 

A 

B 

C D E 


4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-E) trong phổ NMR 1 H (hình 9.2) 

theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

359

Hinh 9.2: Quang phổ 1 H của hợp chất 



Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

360

361


hình 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

Hinh 9.4: Quang phổ khối lượng của hợp chất 

362

BÀI 10: TỔNG HỢP 2- NAPHTYL AXETAT 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 




m 1 m 2 m 3 V 1 V 2 



Màu sắc: .................................................................................................... 

 

Khối lượng……………………………Thế tích:............................................ 





1. Anh (Chị) trình bày tên gọi khác của sản phẩm, phương pháp kết tinh lại 

sản phẩm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

363

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy trình bày chi tiết cách tính hiệu suất và hiệu suất của phản 

ứng điều chế 2-naphtyl axetat ?. 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ các giai đoạn quá trình tổng hợp 2-naphtylaxetat ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi dành cho Anh (Chị) Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) trình bày cơ chế phản ứng 2-naphtoxit Na với anhydrit axetic, có 

thể thay thế anhydrit axetic bằng tác chất nào khác ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

364

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy trình bày các ứng dụng của sản phẩm 2-naphtylaxetat ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 




A 

B 

C 

D 

E 

F 

365



10.2-3 ) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

366


Hình 10.3: Quang phổ 1 H của hợp chất có các mũi phóng đại 


10.4 ) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

367

G 

H 

I 



(hình 10.5) theo bảng sau: 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

368


369

BÀI 11: TỔNG HỢP 2- NAPHTYL METYL ETE 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 




m 1 m 2 V 1 V 2 



Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thế tích: ..................................................................................................... 





1. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối của quá trình tổng hợp sản phẩm ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

370

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


chế metyl phenyl ete ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Viết phương trình phản ứng điều chế naphtyl metyl ehter? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

371

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


1. Anh (Chị) hãy trình bày cơ chế phản ứng điều chế naphtyl metyl ete có 

xúc tác axít H 2 SO 4 đậm đặc ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy trình bày các ứng dụng của sản phẩm tổng hợp trong bài ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

372

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy trình bày: dung môi kết tinh lại sản phẩm, tại sao phải dùng 

dung dịch NaOH cho vào sản phẩm, phương pháp kết tinh lại trong bài là 

phương pháp kết tinh gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-G) hấp thu IR của hợp chất 



A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

373



11.2-3) theo bảng sau: 

374

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 


375




Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

H 

I 

376


7. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-D) trong phổ MS (hình 


Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

377


378

BÀI 12: LY TRÍCH TINH DẦU 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 




Tên nguyên liệu 

Thế tích 


Tỷ trọng 

tinh dầu (mL) 

tinh dầu (g) 

tinh dầu (g/mL) 



Hiệu suất trích ly: ....................................................................................... 



1. Anh (Chị) hãy trình bày sự khác nhau giữa tinh dầu và dầu thực vật (về mặt 

cấu tạo hóa học), hàm lượng tinh dầu trong thực vật, ưu nhược điểm của 

phương pháp chưng cất tinh dầu bằng lôi cuốn hơi nước ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

379

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ các giai đoạn của quá trình chưng cất tinh dầu bằng 

phương pháp lôi cuốn hơi nước ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


1. Anh (Chị) hãy trình bày đặc tính của nguyên liệu thực vật (độ ẩm) sử dụng 

trong phuơng pháp chưng cất lôi cuốn hơi nước.Tại sau tinh dầu sau khi cất 

luôi cuốn hơi nước phải làm khan bằng Na 2 SO 4 ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

380

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Nhóm Anh (Chị) hãy trình bày thành phần hóa học chủ yếu của tinh dầu thu 

được sau khi trích ly bằng phương pháp sắc ký lỏng ghép khổi phổ (GC-MS)? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

381

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

382

BÀI 13: TỔNG HỢP ACETALNILID 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 




m 2 V 1 V 2 V 3 



Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thế tích: ..................................................................................................... 





1. Anh (Chị) hãy trình bày phương pháp tính hiệu suất và tính hiệu suất của 

sản phẩm thu được trong bài thực hành ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

383

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối các giai đoạn của quá trình tổng hợp acetanilit 

? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

384

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2.2. Câu hỏi riêng cho Anh (Chị) Trung cấp, Cao đẳng và Đại học 

1. Anh (Chị) hãy trình bày cơ chế phản ứng của anilin và anhydrit axetic, cơ 

chế phản ứng trên là cơ chế phản ứng gì ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi đặc trưng (A-E) hấp thu IR của 


A 

B 

C 

D 

E 

385



1.13.2 -3) theo bảng sau: 

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 


386


4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-F) trong phổ NMR 13 C (hình 


Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

387



hình theo bảng 13.5) 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 


388

BÀI 14: TỔNG HỢP AXÍT BENZOIC 


dẫn:………………………………………………………... 


viên:.................................................................................................. 

Mã số sinh 

viên:.................................................Lớp: ............................................. 


GV:........................................ 

Điểm số 


14.1. Kết quả 


m 2 V 1 V 2 V 3 



Màu sắc: .................................................................................................... 

Khối lượng: ................................................................................................ 

Thế tích: ..................................................................................................... 





1. Anh chị hãy viết phương trình phản ứng điều chế axít benzoic 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

389

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Anh (Chị) hãy tính hiệu suất của phản ứng trên ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

3. Anh (Chị) hãy cho biết tại sao phải axít hóa hỗn hợp sau phản ứng bằng 

HCl ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

4. Anh (Chị) hãy vẽ sơ đồ khối mô tả các giai đoạn của quá trình tổng hợp 

axít benzoic ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

390

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 


1. Viết cơ chế phản ứng của phản ứng điều chế axít benzoic ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

2. Gọi tên danh pháp quốc tế của sản phẩm (IUPAC) ? 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 

................................................................................................................................ 




A 

B 

391


C 

D 

E 


4. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 1 H (hình 

14.2-3 ) theo bảng sau: 

392

Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 


393

Hình 14.3: Quang phổ 1 H của hợp chất có các mũi được phóng to 

5. Anh (Chị) hãy cho biết các mũi tính hiệu (A-D) trong phổ NMR 13 C (hình 


Ký hiệu 

Hấp thu 

(s,d,t,q...) 

δ, ppm 

Số lượng 

proton/cacbon 

Ghi chú 

A 

B 

C 

D 

394


6. Anh chị hãy cho biết các phân mãnh đặc trưng (A-G) trong phổ MS trong 

hình 14.5 theo bảng sau: 

Ký hiệu 


phân mãnh 



cơ bản, M , M +1 , 

M +2 ) 

A 

B 

C 

D 

E 

F 

G 

395


Chủ biên 

Biên soạn 

Hiệu đính 

: Ts. Lê Thị Thanh Huơng 

: Bộ môn Hóa hữu cơ 

: Ts. Nguyễn Văn Bời & Th.s Trần Nguyễn Minh Ân 

Sửa bản in : Th.s Trần Nguyễn Minh Ân 

Xong ngày: 03.04.2012 tại Khoa Hóa Trường ĐH Công nghiệp T.p HCM 

_________________________________________________________ 

396

PHỤ LỤC 

397

Bảng các phụ lục về cách tính độ dời hóa học trong phổ cộng hưởng từ 

hạt nhân 1 H và 13 C và độ dời hóa học của các dung môi cộng hưởng từ 

thương mại 

1. Phổ NMR 1 H 

1. 1. Ảnh hưởng trên vị trí của một nhóm chức 

Bảng 15.1. Độ dời proton của nhóm metyl,metylen và metin (vị trí anpha đối 

với nhóm chức) trong hằng số sigma (σ) 

398

399

Bảng 15.2: Độ dời hóa học của các proton nhóm metyl, metylen và metin (vị 

trí β đối với nhóm chức) trong hằng số sìma (σ) 

1.2. Ảnh hưởng trên độ dời hóa học của hai hoặc ba nhóm chức: 

400

Y CH 2 Z và Y 

H 

C 

W 

Z 

Qui luật Shooley cho phép tính toán độ dời hóa học của một nhóm 

metylen gắn vào vào hai nhóm chức bằng việc ảnh hưởng them vào của 

những hằng số chắn trong bảng 15.3. Tổng của các hằng số thì được cộng 

vào δ giá trị 0.23 (đối với CH4). 

Ví dụ 1: Tính toán độ dời hóa học cho proton metylen trong hợp chất 

C 6 H 5 CH 2 Br: δ = 0.23+ 1.85 + 2.33 = 4.41 ppm 

Bảng 15.3: Bảng hằng số chắn 

401

Bảng 15.4:Có thể được sử dụng đê tính toán các độ dời hóa học của nhóm 

metyl (Y-CH 3 ), metylen (Y-CH 2 -Z) hoặc Y-CH(W)-Z 

Vi dụ 2: Độ dời hóa học của nhóm metyl trong công thức: Br-CH 2 CH 2 O-CH 2 - 

CH 2 -Br được tính toán như sau: 

1 2 3 4 

Br CH 2 CH 2 O CH 2 CH 2 Br 

 

Vị trí CH 2 thứ nhất δ 1 = 1.2 a + 2.18+0.15 = 3.53 ppm 

Vị trí CH 2 thứ hai: δ 2 = 1.2 a + 0.6+ 2.35 = 4.15 ppm 

(1.20 là độ dời hóa học của nhóm metylen) 

Giá trị thực nghiệm: CH 2 (ví trí 1): δ = 3.80 ppm và CH 2 (vị trí 2) δ = 3.40 ppm 

402

1. 3. Độ dời hóa học của các vòng béo và dị vòng 

403

Bảng 15.5 : Độ dời hóa học trong các vòng béo 

Bảng 15.6 : Độ dời hóa học trong các dị vòng 

404

1.4. Độ dời hóa học trong các hệ thống không bão hòa và vòng thơm 

Cho ví dụ, độ dời hóa học của các proton alken trong hợp chất sau 

được tính toán như sau: 

Bảng 15.7: Các hằng số nhóm thế (Z) cho độ dời hóa học của các etylen thế 

(a) 

Alkyl vòng cho thấy rằng liên kết đôi là một phần của vòng 

(b) : Hệ số Z của các nhóm thế liên hợp được sử dụng khi hoặc nhóm 

thế hoặc liên kết đôi liên hợp với nhóm thế khác. 

405

406

Bảng 15.8: Độ dời hóa học của các alken phức tạp 

407

Bảng 15.9: Độ dời hóa học của các alkyn proton 

Bảng 15.10: Độ dời hóa học của các proton trên vòng benzen một nhóm thế 

408

a Ots : nhóm p-Toluensulfonyloxy 

Bảng 15.11: Độ dời hóa học của các proton nhiên liệu thơm 

Bảng15.12: Độ dời hóa học của các proton trên các dị vòng thơm 

409

Bảng 15.13: Độ dời hóa học của HC=O, HC=N 

410

1.5. Hằng số ghép cặp spin proton 

Bảng 15.14: Hằng số ghép cặp proton 

411

412

413

1.6. Độ dời hóa học, đặc tính mũi hấp thu, hằng số ghép cặp của một số 

mũi còn sót lại trong các dung môi detori thương mại thông thường 

Bảng 15.14.1: Độ dời hóa học, đặc tính mũi hấp thu, hằng số ghép cặp của 

một số mũi còn sót lại trong các dung môi detori thương mại thông thường 

414

415

2. Phổ NMR 13 C 

2.1. Độ dời hóa học của alkan mạch thẳng và nhánh 

Những nhóm alkan không thế bằng các nguyên tử dị tố hấp thu ở trường 

thấp khoảng 60 ppm. (metan hấp thu ở 2.5 ppm) trong phạm vi này chúng ta 

có thế dự báo độ dời hóa học của các nguyên tử cacbon trong dây thẳng 

hoặc nhánh từ dự liệu bảng 15.15 và công thức (1). Trong công thức (1): δ: 

độ dời hóa học dự báo cho cacbon, A: tham số độ dời thêm vào, n: số nguyên 

tử cacbon cho mỗi độ dời hóa học. 

Tính toán độ dời hóa học và các giá trị thực nghiệm đê so sánh của hợp 

chất 3-metylpentan 

Nguyên tử cacbon số 1, có các nguyên tử cacbon là:1α, 1β, 2γvà 1δ: 

δ 1 = - 2.5 + 1x9.1+ 1x9.4 + (-2.5x2) + (0.3x1) = 11.3 ppm 

Nguyên tử cacbon số 2, có các nguyên tử cacbon là: 2α, 2β và 1δ. Cacbon 

thứ 2 là các bon cấp 2 gắn vào 1 nguyên tử cacbon bậc 3:[2 0 (3 0 )= -2.5]: 

δ 2 = - 2.5 + 2x9.1+ 2x9.4 + (-2.5x1) + (-2.5x1) = 29.5 ppm 

Nguyên tử cacbon số 3, có các nguyên tử cacbon là:3α, 2β và nó là nguyên 

tử cacbon bậc 3 gắn với 2 nguyên tử cacbon bậc hai: [3 0 (2 0 )=-3.7]. 

δ 3 = - 2.5 + 3x9.1+ 2x9.4 + (-3.7x2) = 36.2 ppm 

Cacbon số 6 có các nguyên tử cacbon là 1α, 2β và 2γ và nó là nguyên tử 

cacbon bậc 1 gắn với 1 nguyên tử cac bon bậc 3 [1 0 (3 0 )=-1.1] 

δ 6 = - 2.5 + 1x9.1+ 2x9.4 + (-2.5x2)+ (-1.1x1) = 19.3 ppm 

Bảng 15.15: Tham số độ dời hóa học trong một số hydrocacbon thẳng và 

nhánh 

416

a : Ghi chú 1 0 (3 0 ) và 1 0 (4 0 ) là ghi chú nhóm CH 3 liên kết với một nhóm 

R 2 CH và liên kết với một nhóm R 3 C theo trình tự. Ghi chú 2 0 (3 0 ) chú thích 

một nhóm RCH 2 liên kết với 1 nhóm R 2 CH. 

Bảng 15.16: Độ dời hóa học của 13 C trong một số alkan mạch thẳng và 

mạch nhánh 

417

Bàng 15.17: Nhóm thế gia tăng ảnh hưởng trong sự thay thế 1 H bằng một 

nhóm Y trong alkan. Y có thể đầu mạch (terminal) hoặc giũa mạch( + trường 

thấp, - trường cao) 

418

a : Cộng những giá trị gia tăng vào giá trị gần đúng độ dời hóa học của 

cacbon trong bảng 15.6 hoặc giá trị độ dời được tính toán trong bảng 15.5. 

Từ bảng 15.7, độ dời gần đúng của các nguyên tử cac bon, trong ví dụ 

3-pentanol, có thể tính toán từ các giá trị trong bảng 15.6 

2.2. Độ dời hóa học của alken và alkyn 

419

Nguyên tử cacbon sp 2 của alken được thế chỉ bằng các nhóm alkyl hấp 

thu trong phạm vi 110-150 ppm, trường thấp. Liên kết đôi có ảnh hưởng nhỏ 

trên độ dời của cacbon sp 3 . Tính toán độ dời hóa học xấp xỉ có thể tính toán từ 

những tham số các nhóm thế gắn trên cùng một cacbon của liên kết đôi 

(được đánh số là CαCβ và Cγ) và các nhóm thế gắn trên cac bon còn lại của 

liên kết đôi (được đánh số là Cα’Cβ’ và Cγ’). 

Vị trí 

Độ dời 

α + 10.6 

β +7,2 

γ -1.5 

α’ -7.9 

β’ -1.8 

γ’ -1.5 

Z cis -1.1 

Các tham số được cộng vào giá trị 123.3 ppm, độ dời cho etylen. Chúng 

ta có thể tính toán giá trị cho đồng phân cis bên dưới như sau: 

420

Bảng 15.18 : Độ dời hóa học của alkyn 

2.3. Độ dời hóa học của hydrocacbon thơm 

Nguyên tử cacbon của benzen hấp thu ở 128.5 ppm. Độ dời hóa học 

của nhóm thế gắn vào cacbon là tăng/giảm lên nhiều nhất là +/-35ppm. 

Bảng 15.19: Độ dời hóa học của những nguyên tử cacbon của vòng thơm có 

một nhóm thế từ giá trị của benzen là 128.5 ppm. + trường thấp. – trường cao. 

421

422

Các độ dời hóa học của benzen nhiều nhóm thế có thế tính toán gần 

đúng bằng cách áp dụng qui luật của sự cộng nhóm thế. Cho ví dụ độ dời hóa 

học của benzen ở vị trí 2 của hợp chất 2 nhóm thế 4-clorobenzonitrile được 

tính toán bằng cách cộng vào ảnh hưởng của nhóm –CN là (+3.6) đối với C-2 

và với clo cộng vào C-2 là 1.3 

CN 

1 

4 

Cl 

2 

3 

CN 

1 

4 

2 

3 

+ 

4 

1 

Cl 

3 

2 

Thứ tự 

nguyên 

tử C 

Tính 

toán 

Thực 

nghiệm 

Thứ tự 

nguyên 

tử C 

Thực 

nghiệm 

Thứ tự 

nguyên 

tử C 

Thực 

nghiệm 

1 -18 -16.6 1 -16 4 -2 

2 +4.6 +5.1 2 +3.6 3 +1.0 

3 +0.8 +1.3 3 +0.6 2 +0.2 

4 +10.7 +10.8 4 +4.3 1 +6.4 

Bảng 15.20: Độ dời hóa học của cac nguyên tử cac bon dị vòng 

a : không chắc chắn 

2.4. Độ dời hóa học 13 C, hằng số ghép cặp, đặc tính mũi hấp thu của một 

số dung môi NMR thông thường 

423

424

425

GIÁO TRÌNH THỰC HÀNH HÓA HỮU CƠ TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP TP. HỒ CHÍ MINH (2016)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?