Tài liệu ôn HSG và thi chuyên sinh 10, nâng cao, chuyên sâu

Tài liệu ôn thi HSG Sinh học 10 

CHƯƠNG I. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THẾ GIỚI SỐNG 

ĐƠN VỊ PHÂN LOẠI VÀ CÁC BẬC PHÂN LOẠI 

* Đơn vị phân loại cơ sở của hệ thống tiến hóa là loài (species) 

* Các bậc phân loại chính: 

Loài (species) → Chi (genus) → Họ (familia) → Bộ (ordo) → Lớp (classis) → Ngành (divisio) → Giới 

* Ngoài ra còn có các bậc trung gian: 

- Tông (tribus): bậc giữa họ và chi 

- Nhánh hay tổ (sectio) và loạt hay dãy (series): bậc giữa chi và loài 

- Thứ (varietas) và dạng (forma): là những bậc dưới loài 

* Bậc phụ thuộc: thêm tiếp đầu ngữ sub (phân, dưới), super (liên, trên) 

Ví dụ: Sub ordo: phân bộ, super ordo: liên bộ 

* Taxon: một nhóm cá thể thuộc bất kỳ một mức độ nào của thang chia bậc. Hay taxon là nhóm sinh 

vật có thật được chấp nhận làm đơn vị phân loại ở bất kỳ mức độ nào. 

Ví dụ: Loài là một bậc của bậc phân loại Ngô (Zea mays) là một taxon 

Như vậy bậc của bậc phân loại xác định vị trí của nó trong loạt bậc nối tiếp nhau, còn bậc 

của taxon là bậc phân loại nào đó mà nó là một thành viên (Takhtajan 1966) 

CÁCH GỌI TÊN CÁC BẬC PHÂN LOẠI 

* 1753 Carolus Linnaeus(Linné) đưa ra cách đặt tên loài cây bằng 2 từ latinh ghép lại gọi là danh 

pháp lưỡng nôm 

* Nguyên tắc đặt tên loài: 

- Từ đầu là danh từ chỉ tên chi luôn luôn viết hoa, từ sau là tính từ chỉ loài, không viết hoa; 

in nghiêng 

- Sau tên loài là tên tác giả: thường viết tắt hay nguyên họ của tác giả đã công bố tên đó đầu 

tiên, in thẳng đứng 

Ví dụ: Oryza sativa L. 

Tên họ: Tên chi điển hình + đuôi -aceae 

Tên bộ: Tên họ điển hình, đổi đuôi -aceae thành -ales 

Tên lớp: Tên bộ điển hình, đổi đuôi -ales thành -atae hoặc -opsida 

Tên ngành: tên lớp điển hình, đổi đuôi -psida thành -phyta 

Ví dụ: 

- Magnolia grandiflora L.: Ngọc lan hoa to 

- Magnolia(Chi Ngọc lan) → Magnoliaceae → Magnoliales → Magnoliopsida → Magnoliophyta 

* Đối với nấm và tảo thì có sự thay đổi một ít 

- Ngành nấm: mycota → Lớp nấm: -mycetes 

Ví dụ: Ngành Nấm Mycota → Lớp Nấm tiếp hợp Zygomycetes 

- Ngành tảo: -phyta → Lớp tảo: -phyceae 

Ví dụ: Ngành tảo Chlorophyta → Lớp Volvocophyceae 

* Nếu một loài nào đó là có thực nhưng chưa biết tên chính xác, chưa thể công bố tên thì viết tên chi 

kèm chữ sp. 

Ví dụ: Acacia sp. 

* Nếu nhiều loài cùng chi trong một quần xã thực vật chưa được xác định chính xác, người ta ghi tên chi 

kèm chữ spp. 

Ví dụ: Acacia spp. 

Nguyễn Viết Trung 1

https://twitter.com/daykemquynhon 


plus.google.com/+DạyKèmQuyNhơn 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

Các quan điểm phân chia giới sinh vật 

Thế giới sinh vật bao quanh chúng ta vô cùng phong phú và đa dạng.Theo dự báo của nhiều nhà 

khoa học cho biết số lượng các loài sinh vật trên trái đất có thể đạt đến 5 - 33 triệu loài nhưng chỉ 

mới biết 1.392.485 loài thực vật; 1.500.000 loài nấm, 1.100.813 loài động vật. 

Đơn vị phân loại sinh vật lớn nhất là Giới. Tuy nhiên, sinh vật được chia làm bao nhiêu giới thì chưa 

được thống nhất giữa các nhà sinh học. 

I. Quan điểm 2 giới 

- Aristote (năm 370 trước công nguyên) sinh giới được chia thành 2 giới Động vật và Thực vật. 

- Carlvon Linne (1707-1778) : 

Tiêu chí để phân chia sinh giới là dựa vào khả năng di động của sinh vật , phân chia sinh vật 

thành 2 giới: 

(1). Animalia ( Động vật) : là các cơ thể có khả năng vận động chủ động và dinh dưỡng kiểu toàn 

dưỡng (dị dưỡng) 

(2). Plantae ( Thực vật): là các cơ thể sống ở một nơi cốđịnh và có thể quang hợp (tự dưỡng) 

Ưu điểm 

- Hệ thống phân chia sinh giới của ông tuy chưa hoàn thiện nhưng bước đầu đã giúp các nhà khoa 

học phân loại sinh giới và ngày nay hệ thống của ông vẫn còn được sử dụng. 

- Việc phân chia thành giới sinh vật nguyên sinh nhằm khắc phục khó khăn trong việc sắp xếp các 

sinh vật vừa mang tính chất động vật, vừa mang tính chất thực vật vào giới động vật (Animalia) hay 

giới thực vật (Plantae) 

Nhược điểm 

- Hệ thống phân loại của Carlvon Linne còn nhiều thiếu sót cơ bản. 

- Hệ thống phân loại này nhiều khi mâu thuẫn với tự nhiên và chính Linne cũng đã thừa nhận rằng về 

phương diện này hệ thống của ông thiếu hoàn chỉnh 

II. Quan điểm 3 giới 

Năm 1866, Ernst Haeckel đã đề xuất hệ thống 3 giới với sự bổ sung Giới Protista như là giới mới và 

chứa phần lớn các vi sinh vật. Ernst Haeckel đã chia sinh giới ra làm 3 giới: 

(1). Giới Monera (Giới khởi sinh) tiền nhân (Vi khuẩn) 

(2). Giới Plantae (thực vật): Nấm, thực vật bậc thấp, thực vật bậc cao 

(3). Giới Animalia (động vật) : Protista (động vật nguyên sinh), động vật bậc thấp, động vật bậc cao 

Ưu điểm: 

Ernst Haeckel không dựa vào khả năng di động của sinh vật để phân chia sinh vật mà dựa vào cấu 

tạo hoàn thiện của nhân để phân chia đó là có nhân thật hay chưa có nhân thật. 

Nhược điểm: 

Ernst Haeckel đã đặt Tảo đỏ (Plorideae hiện nay là Plorideopyceae) và Tảo lục lam (Archephyta 

hiện nay là Cyanobacteria) trong Giới Plantae(thực vật). 

Nhưng trong phân loại hiện nay được coi tương ứng là thuộc về Giới Protista và Bacteria(Vi khuẩn). 

III. Quan điểm 2 vực 4 giới 

* Quan điểm của Edouard Chatton(1937) 

Edouard Chatton đã chia sinh giới ra làm 2 vực: 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com/blog/ 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

* Quan điểm của Herbert Copenland (1956) 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

Nguyễn Viết Trung 2 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú









Đề xuất của Chatton đã không được chọn ngay; hệ thống điển hình hơn là của Herbert 

Copeland, trong đó ông xếp các sinh vật nhân sơ (Prokaryota) vào một giới riêng, ban đầu gọi là 

Mychota nhưng sau đó được gọi là Monera hay Bacteria. 

thống bốn giới của Copeland đặt tắt cả các sinh vật nhân chuẩn mà không là động vật hay 

thực vật vào giới Protista 

Những hạn chế 

- Không có vị trí cho nhóm Nấm, có kiểu dinh dưỡng hấp thụ. 

- Protoctista là một tập hợp nhân tạo các cơ thể của hai giới: Động vật và Thực vật mà không thể 

hiện tính đích thực của một giới riêng. 

Khó có thể vẽ ra ranh giới tách các cơ thể của Protoctista đa bào với hai giới ở trên. 

IV. Quan điểm 5 giới : Quan điểm của Whittaker (1959) 

- Robert Whittaker đã công nhận một giới bổ sung cho nấm là Fungi. 

- Kết quả là Hệ thống năm giới, được đề xuất năm 1968, đã trở thành tiêu chuẩn phổ biến và với một 

số cải tiến vẫn còn được sử dụng trong rất nhiều tác phẩm về sinh học, hoặc tạo thành nền tảng cho 

các hệ thống nhiều giới mới hơn. 

Nó dựa chủ yếu vào các khác biệt trong cách thức lấy các chất dinh dưỡng 

(1). Monera: Bacteria, Không có nhân, cơ thể bé nhỏ (0,5-5µ), sống đầu tiên trên Trái Đất cách đây 

khoảng 3,8 tỷ năm. Đó là Vi khuẩn và Tảo lam. 

(2). Protista: Protozoa (Amoeba, Ciliates, Diatoms, Dinoflagellates, etc.), cơ thể có nhân, cơ thể 

gồm những tế bào, lớn (>10µ), sống cách đây 2,0-1,5 tỷ năm. Đó là những sinh vật đơn bào. 

(3). Fungi: cơ thể đa bào, hoại sinh, sống bằng cách hấp thu thức ăn qua màng tế bào, không quang 

hợp. 

(4). Plantae: cơ thể đa bào, tự dưỡng (quang hợp), có lục lạp, xuất hiện cách đây 450 triệu năm. Đó 

là Tảo lớn, Rêu, Dương xỉ, Cây có hoa. 

(5). Animalia: cơ thể đa bào, dị dưỡng, sinh sản hữu tính xuất hiện cách đây 700 triệu năm. Đó là 

Động vật không xương sống và Động vật có xương sống. 

V. Quan điểm 6 giới : Quan điểm của Carl Woese (1977) 

- Bằng cách xác định trình tự các nucleotid của ARNr trong các nhóm vi sinh vật khác nhau C. 

Woese đã có được những phát kiến bất ngờ về vị trí chủng loại phát sinh của vi khuẩn. 

- Kết quả chỉ ra rằng nhóm Vi khuẩn cổ (Archebacteria) gồm các loài vi khuẩn sống trong các môi 

trường đặc biệt như ở các suối nước nóng và các hồ nước mặn là rất khác biệt với Vi khuẩn thật 

(Eubacteria) và coi đó là hai nhánh tiến hóa của Prokaryota. 

Trên cơ sở đó Woese đã đưa ra hệ thống sinh giới gồm sáu giới. 

(1). Eubacteria: Vi khuẩn 

(2). Archaeabacteria: Vi kuẩn cổ (VSV cổ) 

(3). Protista: Protozoa (Amoeba, Ciliates, Diatoms, Dinoflagellates, etc.), cơ thể có nhân, cơ thể 

gồm những tế bào, lớn (>10µ), sống cách đây 2,0-1,5 tỷ năm. Đó là những sinh vật đơn bào. 

(4). Fungi: cơ thể đa bào, hoại sinh, sống bằng cách hấp thu thức ăn qua màng tế bào, không quang 

hợp. 

(5). Plantae: cơ thể đa bào, tự dưỡng (quang hợp), có lục lạp, xuất hiện cách đây 450 triệu năm. Đó 

là Tảo lớn, Rêu, Dương xỉ, Cây có hoa. 

(6). Animalia: cơ thể đa bào, dị dưỡng, sinh sản hữu tính xuất hiện cách đây 700 triệu năm. Đó là 

Động vật không xương sống và Động vật có xương sống. 

VI. Quan điểm 3 Vực 

- Trên cơ sở những thành tựu phân tích ADN và ARNr nhiều tác giả đã đi đến thống nhất và đưa ra 

một phạm trù bao trùm mang tính tổng quát hơn đó là 3 liên giới / Tổng giới (Domain). 

Ý tưởng về liên giới / Tổng giới (Superkingdom) đã được đưa ra trong The Wellsprings of Life 

(Issac Arinov, 1960). 





Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 




DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN






Ba liên giới / Tổng giới: Archaea, Bacteria và Eukarya (Eukaryota) lần đầu tiên đã được Woose và 

cộng sự của mình (1990) chính thức đề nghị và sau đó được nhiều tác giả ủng hộ và nhiều cuốn sách 

trên thế giới sử dụng trong giảng dạy (J.H. Postlethwait and J.L. Hopson 1995; P. H. Raven, Ray F. 

Evert et Susan E. Eichhorn 2003). 




Lưu ý: 

- Tài liệu tương tự tại Anh và Australia lại sử dụng hệ thống 5 giới: 

1. Animalia - Động vật 

2. Plantae -Thực vật 

3. Fungi - Nấm 

4. Protista - Sinh vật Nguyên sinh 

5. Monera - Giới Khởi sinh 

- Tài liệu về phân loại tại Hoa Kỳ sử dụng hệ thống 6 giới: 

1. Animalia - Động vật 

2. Plantae -Thực vật 

3. Fungi - Nấm 

4. Protista - Sinh vật Nguyên sinh 

5. Archaea - Vi khuẩn cổ 

6. Bacteria - Vi khuẩn 

Linnaeus 

1735 

2 giới 

Vegetabilia 

(Thực vât) 

Animalia 

(Động vật) 

Haeckel 

1866 

3 giới 

Protista 

(Nguyên 

sinh) 

Plantae 

(Thực vât) 

Animalia 


Tóm tắt các quan điểm phân chia giơi sinh vật 

Chatton 

1925 

2 vực 

Prokaryota 

(Tiền nhân) 

Eukaryota 

(Nhân thực) 

Copeland 

1938 

2 siêu giới 

4 giới 

Monera 

(Khởi sinh) 

Protoctista 

(Nguyên 


Plantae 

(Thực vât) 

Animalia 


Whittaker 

1969 

5 giới 

Monera 

(Khởi sinh) 

Protoctista 

(Nguyên 


Plantae 

(Thực vât) 

Fungi 

(Giới nấm 

Animalia 


Woese và 

ctv. 

1990 

3 vực 

Bacteria 

(vi khuẩn) 

Archaea 

(vi khuẩn 

cổ) 

Eucarya 

(Nhân thực) 

Cavalier- 

Smith 

1998 

6 giới 

Bacteria 

Archaea 

Protozoa 

Plantae 

Fungi 

Animalia 


















MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC SỐNG, DINH DƯỠNG, SINH SẢN CỦA SINH VẬT 

1. Phương thức dinh dưỡng 

Kiểu dinh d ỡng Nguồn năng lượng Nguồn cácbon 

1. Tự dưỡng 

Quang tự dưỡng Ánh sáng CO 2 

Hóa tự dưỡng Chất vô cơ CO 2 

2. Dị dưỡng 

Quang dị dưỡng Ánh sáng Chất hữu cơ 

Hóa dị dưỡng Chất hữu cơ Chất hữu cơ 

2. Phương thức sống: 

• Sống tự do: 

• Kí sinh: Là vi khuẩn sống bám dựa vào chất hữu cơ của cơ thể sống khác. 

• Hoại sinh: Là Vi khuẩn sống nhờ vào sự phân giải chất hữu cơ có sẵn (xác động thực vật...). 

• Cộng sinh: Quan hệ các bên đều có lợi. 

3. Sinh sản 

• Sinh sản vô tính: Sinh sản sinh dưỡng, sinh sản bằng bào tử. 

• Sinh sản tiếp hợp (ở vi khuẩn) 

• Sinh sản hữu tính. 

CÁC DẠNG SỐNG VÀ CÁC QUÁ TRÌNH SỐNG 













KHÁI QUÁT CHỦ ĐỀ 1 























I. Các cấp tổ chức của thế giới sống 

- Các cấp tổ chức của thế giới sống: 

Nguyên tử à phân tử à bào quan à tế bào à mô à cơ quan à hệ cơ quan à cơ thể à quần thể à quần 

xã à hệ sinh thái à sinh quyển. 

- Các cấp tổ chức sống chính: Tế bào, cơ thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái. 

Học thuyết tế bào: Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra bằng 

cách phân chia tế bào. 

Thế giới sinh vật được tổ chức theo thứ bậc rất chặt chẽ, trong đó tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản của 

sự sống. 

II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức sống 

1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc 

- Tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để xây dựng nên tổ chức sống cấp trên. 

- Tổ chức sống cao hơn không chỉ có các đặc điểm của tổ chức sống cấp thấp mà còn có những đặc 

tính nổi trội hơn. 

2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh 

a. Hệ thống mở 

- KN: Mọi hệ sống là một hệ mở nghĩa là luôn trao đổi vật chất, trao đổi năng lượng và thông tin 

với môi trường. 

- Ví dụ: 

1. Tế bào thường xuyên lấy các chất từ bên ngoài vào bên trong, đào thải một số chất khác ra 

ngoài; 

-> VD về hoạt động lấy vật chất (ăn cơm, rau, uống nước ở người) và thải chất thải, nước 

tiểu, mồ hôi, CO 2 ... 

2. Cơ thể động vật thường xuyên tiếp nhận các kích thích từ môi trường và đưa thông tin ra môi 

trường xung quanh (âm thanh, điệu bộ, mùi...); 

-> Nhận tín hiệu âm thanh (GV gọi HS trả lời...) 

3. Cây thường xuyên hấp thu năng lượng ánh sáng để chuyển hóa thành năng lượng trong các 

hợp chất hữu cơ... 

-> VD Quang hợp lấy CO 2 , thải khí O 2 ; hô hấp ngược lại... 

b. Khả năng tự điều chỉnh 

- KN: Mọi cấp tổ chức sống từ thấp đến cao đều có các cơ chế tự điều chỉnh đảm bảo duy trì và điều 

hòa sự cân bằng động trong hệ thống. 

-Ví dụ 1: Tự điều chỉnh lượng đường glucozơ đảm bảo cân bằng glucozo trong máu 

+ Nếu Glucozo tăng: + Nếu Glucozo giảm: 






- Ví dụ 2: Điều chỉnh huyết áp 

+ Khi huyết áp tăng + Khi huyết áp giảm 













- VD 3 : Điều chỉnh thân nhiệt, thận điều chỉnh lượng nước, điều chỉnh các chất... 

- VD4: Ở thực vật cây thoát hơi nước, điều tiết quá trình hấp thụ các chất ở rễ... 

3. Thế giới sống liên tục tiến hóa 

- Thế giới sinh vật liên tục sinh sôi nảy nở và không ngừng tiến hóa. 

- Các sinh vật trên Trái Đất đều có đặc điểm chung do có chung nguồn gốc nhưng luôn tiến hóa theo 

nhiều hướng khác nhau à thế giới sống đa dạng và phong phú. 

III. Giới và hệ thống phân loại 5 giới 

III.1. Khái niệm 

- Giới là đơn vị phân loại lớn nhất, bao gồm các ngành sinh vật có chung những đặc điểm nhất định. 

- Hệ thống phân loại từ thấp đến cao như sau : Loài ( species) à chi (Genus) à họ (family) à bộ 

(ordo) àlớp (class) à ngành ( division) à giới (regnum). 

III.2. Hệ thống phân loại 5 giới 















- Dựa vào những đặc điểm chung của mỗi nhóm sinh vật, hai nhà khoa học : Whittaker và Margulis 

đưa ra hệ thống phân loại giới: 

(1). Giới Khởi sinh (Monera) [Tế bào nhân sơ] 

(2). Nguyên sinh(Protista) 

(3). Giới Nấm(Fungi) 

(4). Giới Thực vật(Plantae) 

(5). Giới Động vật(Animalia) 




III.3. Đặc điểm chính của mỗi giới 

1. Giới Khởi sinh (Monera) 

- Đại diện: vi khuẩn, vi khuẩn lam, vi khuẩn cổ. 

- Đặc điểm cấu tạo: nhân sơ, bé nhỏ (1-5 mm); cấu tạo TB cơ bản gồm 3 phần chính (màng, TBC, 

vùng nhân). 

- Phân bố: vi khuẩn phân bố rộng rãi. 

- Phương thức sinh sống: hoại sinh, tự dưỡng, dị dưỡng, kí sinh… 

Lưu ý: các kiểu dinh dưỡng ở vi khuẩn 

Kiểu dinh dưỡng Nguồn năng lượng Nguồn cácbon 

Quang tự dưỡng Ánh sáng CO 2 

Hóa tự dưỡng Chất vô cơ CO 2 

Quang dị dưỡng Ánh sáng Chất hữu cơ 


2. Giới Nguyên sinh (Protista) 

- Đặc điểm chung: Cơ thể đon bào hoặc đa bào nhân thực. 

- Phương thức dinh dưỡng: Dị dưỡng, quang tự dưỡng, Hoại sinh 

- Phương thức sinh sản: Phân đôi, đứt đoạn, tiếp hợp (VD trùng đế giày 

- Đại diện: tảo, nấm nhầy, động vật nguyên sinh. 

ĐĐ so sánh ĐVNS Tảo Nấm nhầy 

Đại diện Amíp, trùng đế giày, trùng biến Tảo lục, tảo nay,tảo đỏ Nấm nhầy 

hình 

Cấu tạo TB Đơn bào, không có thành Đơn hoặc đa bào, có Đơn bào hoặc đa bào, 

xenlulozơ, có thể có hoặc không thành xenlulozơ, có không có lục lạp 

có lục lạp. 

lục lạp 

Phương Dị dưỡng hoặc tự dưỡng. Tự dưỡng quang hợp Dị dưỡng hoại sinh 

thức dinh 

dưỡng 

Phương Phân đôi, tiếp hợp Đứt đoạn, tiếp hợp Bào tử 

thức sinh 

Cơ thể tồn tại ở 2 pha: 

sản 

pha đơn bào giống 

trùng amip, pha hợp 

bào là khối chất nhầy 

chứa nhiều nhân. 

Hướng tiến 

hóa 

Nguồn gôc phát sinh ra giới ĐV Nguồn gôc phát sinh 

ra giới ĐV 

Nguồn gôc phát sinh 

ra giới nấm 


Lưu ý: Một số phương thức sinh sản ở sinh vật 












1. Phân đôi: Từ cá thể mẹ cắt đôi tạo thành hai cá thể mới. 






2. Tiếp hợp: là hình thức sinh sản hữu tính đơn giản nhất, các tế bào bình thường tiếp xúc và trao đổi và kết hợp vật chất 

di truyền (NST). Thường gặp ở một số động vật nguyên sinh, tảo, nấm. Cơ chế chi tiết khác nhau tùy loài: 

- Trùng giày có 2 nhân (2n) Khi hai trùng tiếp hợp áp sát nhau thì nhân lớn tiêu biến, nhân bé giảm phân tạo 4 nhân (n), 3 

bị tiêu biến còn 1 nhân (n) nguyên phân tạo 2 nhân (n) : 1 trong 2 nhân này chuyển sang trùng kia và kết hợp thành nhân 

(2n)., Sau đó ở mỗi trùng giày nhân (2n) lại nguyên phân thành 1 nhân lớn và 1 nhân bé. Hai trùng giày tách ra thành 2 

trùng giày mới, tiếp tục sinh sản phân đôi để tăng số lượng. 

- Ở tảo xoắn (n)2 sợi tảo tiếp xúc, giữa 2 TB (n) đối diện hình thành cầu nối sinh chât1 nhân (n) từ TB này chuyển sang 

TB kia và hợp với nhân (n) bên đó tạo nhân (2n). Sau đó nhân (2n) giảm phân tạo 4 nhân (n0, 3 nhân tiêu biến còn lại 1 

nhân (n). Kết quả từ 2 TB (n) chỉ tạo 1 TB(n), TB này tiếp tục nguyên phân hình thành sợi tảo mới. 

Đặc điểm chung của sinh sản tiếp hợp là ko làm tăng số lượng TB hay cơ thể. Muốn tăng số lượng cơ thể thì sau đó phải 

qua sinh sản vô tính. 

3. Sinh sản bằng bảo tử: 

- Các bào tử (n) chứa trong túi bào tử (2n), khi túi bào tử chín vở ra → các bào tử rơi xuống đất, gặp điều kiện thuận lợi 

nãy mầm → cá thể mới. 

- Sinh sản bằng bảo tử gặp ở: Nấm, rêu, Dương xĩ (quyết) 

4. Sinh sản hữu tính: Có sự kết hợp giữa giao tử đực và giao tử cái thông qua quá trình thụ tinh. 

3. Giới Nấm (Fungi) 

- Đại diện: nấm men (đơn bào), nấm sợi (đa bào hình sợi), nấm đảm, địa y. 

- Đặc điểm chung: nhân thực, cơ thể đơn bào hoặc đa bào, cấu trúc dạng sợi, phần lớn thành tế bào 

có chứa kitin. 

- Sinh sản: Sinh sản vô tính theo hình thức khúc tản (phân cắt, nãy chồi) hoặc nhờ bào tử; sinh sản 

hữu tính. 

- Phương thức sống: Hoại sinh, kí sinh, cộng sinh. 

4. Giới Thực vật (Plantae) 

- Giới Thực vật gồm các ngành: Rêu, Quyết (dương xỉ), Hạt trần, Hạt kín 

- Đặc điểm: đa bào, nhân thực, có khả năng quang hợp, sống tự dưỡng, có thành tế bào được cấu tạo 

bằng xenlulôzơ. 

- Vai trò: cung cấp thức ăn cho giới động vật, điều hòa khí hậu, hạn chế xói mòn, sụt lở, lũ lụt, hạn 

hán, giữ nguồn nước ngầm, cung cấp các sản phẩm phục vụ nhu cầu của con người. 

Lưu ý: 

1. Tảo (giới nguyên sinh): cơ thể gồm một hoặc nhiều tế bào, cấu tạo đơn giản: chưa có rễ thân lá thật sự. Sinh sản 

sinh dưỡng hoặc hữu tính. 

2. Rêu: cơ thể đã có thân, lá, rễ giả; Thân không phân nhánh, chưa có mạch dẫn, chưa có rễ chính thức. Sinh sản bằng 

bào tử và sinh sản hữu tính (Trong chu trình có sự luân phiên giữa hai hình thức sinh sản bằng bào tử và sinh sản hữu 

tính) 

3. Quyết: cơ thể đã có thân, lá, rễ thật, có mạch dẫn, chưa có hoa, sinh sản bằng bào tử và sinh sản hữu tính (Trong chu 

trình có sự luân phiên giữa hai hình thức sinh sản bằng bào tử và sinh sản hữu tính) 

4. Hạt trần: Cơ quan sinh dưỡng: Rễ cọc, thân gỗ, lá kim. Cơ quan sinh sản: Nón đực, nón cái, hạt nằm trên lá noãn hở; 

chưa có hoa. 

5. Hạt kín: Cơ quan sinh dưỡng đa dạng: Rễ cọc, rễ chùm, thân gỗ, thân cỏ...; lá đơn, lá kép... Cơ quan sinh sản: Có 

hoa, quả, hạt; hạt nằm trong quả. 


Chu trình phát triển của rêu 

Chu trình phát triển của dương xĩ 







Nguyễn Viết Trung 10 










Rêu Dương xĩ Hạt trần, hạt kín 

- Thu tinh nhờ nước ở môi - Thu tinh nhờ nước ở môi Thu tinh không cần nước 

trường ngoài 

trường trong cơ thể 

- Tinh trùng có đui - Tinh trùng không đui - Tinh trùng không đui 

- Giai đoạn giao tử thể (n) - Giai đoạn TGT < TBT (2n) - Giai đoạn TBT chiếm ưu thế. 

chiếm ưu thế. 

- Trong chu trình có luân phiên 

giai đoạn sinh sản bằng bào tử 

và giai đoạn sinh sản hữ tính. 

- Trong chu trình có luân phiên 

giai đoạn sinh sản bằng bào tử 

và giai đoạn sinh sản hữ tính. 

- Chỉ có giai đoạn sinh sản hữu 

tính mà không có sinh sản bằng 

bào tử. 

5. Giới Động vật (Animalia) 

- Giới Động vật gồm các ngành: Thân lỗ, Ruột khoang, Giun dẹp, Giun tròn, Giun đốt, Thân mềm, 

Da gai và Động vật có dây sống. 

- Đặc điểm: đa bào, nhân thực, dị dưỡng, có khả năng di chuyển, phản ứng nhanh, cơ thể có cấu trúc 

phức tạp, chuyên hóa cao. 

- Vai trò: góp phần làm cân bằng hệ sinh thái, cung cấp thức ăn, nguyên liệu… cho con người… 


















II. Câu hỏi 

Câu 1 : Cơ thể sống có những dấu hiệu riêng biệt nào mà giới vô sinh không có ? 

- Cấu tạo bởi thành phần protein và axit nucleic đặc trưng. Phân tử AND tự nhân đôi đảm bảo cơ 

chế sinh sản và di truyền trong quá trình tự sao, AND phát sinh các biến dị di truyền được qua 

nhiều thế hệ làm cho hệ gen ngày càng đa dạng 

- Thường xuyên tự đổi mới thành phần cấu tạo cơ thể 

- Có khả năng tự điều hoà nhờ hoạt động của hệ enzim và hoocmon 

- Qua trao đổi chất và năng lượng với môi trường thường dẫn đến sinh trưởng và phát triển. Trong 

khi đó các vật thể vô sinh khi tương tác với môi trường thường bị biến tính dẫn đến phân huỷ. 

Câu 2 : Vì sao nói ngành Thực vật hạt kín là ngành tiến hoá nhất? 

- Có hệ mạch phát triển đưa chất dinh dưỡng đi nuôi khắp cơ thể 

- Thụ phấn nhờ gió và côn trùng không phụ thuộc vào nước khả năng thụ phấn cao hơn 

- Thụ tinh kép: ngoài tạo hợp tử còn tạo phôi nhũ làm nguồn dinh dưỡng nuôi hợp tử. 

- Giàu chất dinh dưỡng nuôi hợp tử phát triển nên tỉ lệ nảy mầm, sống sót cao 

- Hạt được bảo vệ trong quả nên tránh được các tác động bất lợi. 

Với các đặc điểm mà chỉ có thực vật hạt kín mới có kể trên làm cho chúng có khả năng thích 

nghi cao với môi trường sống, khu vực phân bố rộng và là ngành tiến hóa nhất. 

Câu 3 : Loài sinh vật nào được xem là dạng trung gian giữa thực vật và đông vật vì sao? 

Euglena sp 

- Nhà thực vật học xếp chúng vào thực vật nguyên sinh (tảo): tảo mắt 

- Nhà động vật học xếp chúng vào động vật nguyên sinh: trùng roi 

Euglena sp 

- Có lục lạp, khi môi trường có ánh sáng quang hợp tạo chất hữu cơ 

- Khi thiếu ánh sáng kéo dài, lục lạp thoái hoá, chúng di chuyển, bắt mồi dị dưỡng giống động 

vật 

Câu 4 : Nêu những điểm khác nhau giữa vi khuẩn lam và tảo lục 

Khuẩn lam 

Tảo lục 

Thuộc giới khởi sinh 

Thuộc giới nguyên sinh 

Thành peptidoglycan 

Thành xenlulozo 

Nhân sơ 

Nhân thực 

Chưa có lục lạp 

Có lục lạp 

Đơn bào 

Đơn bào hoặc đa bào 

Ít bào quan 

Nhiều bào quan 

Câu 5 : So sánh không bào ở tế bào động vật và thực vật về cấu tạo và chưc năng? 

Không bào ở tế bào thực vật 

Không bào ở tế bào động vật 

- Kích thước lớn hơn, thường phổ biến - Kích thước nhỏ hơn, chỉ có ở một số 

- Chứa nước, các chất khoáng hoà tan loại tế bào 

Cấu 

- Hình thành dần trong quá trình phát - Chứa các hợp chất hữu cơ, enzim 

tạo 

triển của tế bào, kích thước lớn dần - Hình thành tuỳ từng lúc và trạng thái 

hoạt động của tế bào 

Chức Tuỳ loại tế bào: dự trữ nước, muối khoáng, Tiêu hoá nội bào, bài tiết, co bóp 

năng điều hoà áp suất thẩm thấu, chứa các sắc tố 

Câu 6: Vì sao địa y không thuộc giới thực vật, mà xếp vào giới nấm cũng không hoàn toàn chính 

xác 

Địa y là kết quả của mối quan hệ cộng sinh giữa nấm và tảo lục hay vi khuẩn lam (có chất diệp 

lục). 


















- Địa y không phải là thực vật vì không có cấu tạo tế bào đặc trưng của thực vật và cũng không có 

cấu trúc mô, cơ quan của thực vật đa bào bậc cao 

- Địa y cũng không đơn thuần là nấm vì trong cấu tạo ngoài tế bào sợi nấm còn có các tế bào tảo 

lục hay vi khuẩn lam có chất diệp lục 

Câu 7: Các vi sinh vật thường gặp trong đời sống hằng ngày thuộc nhóm dinh dưỡng nào? Tại 

sao? 

+ Hóa dị dưỡng 

+ Vì chúng thường sinh trưởng trên các loại thực phẩm chứa các chất hữu cơ. 

Câu 8: Tại sao nói hệ sống là hệ thống mở và tự điều chỉnh? Cho ví dụ 

- Hệ sống là một hệ thống mở vì: 

+ Thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa hệ sống với môi trường 

+ Biểu hiện ở khả năng trao đổi chất và năng lượng với môi trường 

VD: dùng thuốc trừ sâu để tiêu diệt sâu hại nhưng cũng ảnh hưởng đến quần xã và hệ sinh thái, 

sinh quyển 

- Mọi cấp tổ chức của hệ sống đều có cơ chế tự điều chỉnh để duy trì và cân bằng động giúp tổ 

chức đó tồn tại và phát triển 

VD: Ở quần thể, khi số lượng cá thể tăng lên quá cao, nguồn thức ăn trở nên khan hiếm, nơi ở và 

nơi sinh sản chật chội thì nhiều cá thể bị chết, lúc này mật độ quần thể được điều chình về mức cân 

bằng 

Câu 9 : Hãy sắp xếp loài người vào các bậc chính trong thang phân loại 

Loài 

Người (Homo sapiens) 

Chi (giống) 

Người (Homo) 

Họ 

Người (Homonidae) 

Bộ 

Linh trưởng (Primates) 

Lớp 

Động vật có vú (Mammalia) 

Ngành 

Động vật có dây sống (Chordata) 

Giới 

Động vật (Animalia) 















CHƯƠNG II: SINH HỌC TẾ BÀO 

CHỦ ĐỀ I: THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA TẾ BÀO 

I. Các nhóm chức 

Nhóm chức là nguyên tử hay nhóm nguyên tử xuất hiện trong các hợp chất hữu cơ, quyết 

định tính chất hóa học đặc trưng của hợp chất hữu cơ đó. 




Nhóm amin 

(-NH 2 ) 

Nhóm anđêhit 

(-COH) 

Nhóm metyl 

(- CH 3 ) 

Nhóm xeton 

( - C0) 

– N 

H 

H 

H 

| 

– C O 

H 

| 

H – C – 

| 

H 

– C – 

O 

Nhóm cacboxyl 

(-COOH) 

Nhóm photphat 

(H 3 P0 4 ) 

Nhóm este R-COO-R' 

Nhóm rượu 

(-CH 2 OH) 

II. Một số loại liên kết hóa học 

a, Khái niệm: Liên kết hóa học là lực giữ cho các nguyên tử cùng nhau trong các phân tử hay 

các tinh thể. Sự hình thành các liên kết hóa học giữa các nguyên tố để tạo nên phân tử được hệ thống 

hóa thành các lý thuyết liên kết hóa học. 

b, Một số liên kết hoa học 

* Liên kết hóa trị * Liên kết este * Liên kết hidro * Liên kết ion * Liên kết Vandvan 

* Liên kết kỵ nước * Liên kết đisunfua * Liên kết peptit * Liên kết glicozit 

a, Liên kết ion (bù trừ-giữa kim loại với phi kim): 

- Liên kết ion là liên kết hoá học được tạo thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion mang điện ngược 

dấu 

- Chủ yếu là liên kết giữa kim loại mạnh với phi kim mạnh. 

- Các kim loại cho e - , phi kim nhận e - . 

VD: NaCl. 

Na (Z = 11)→1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 → lớp ngoài cùng có 1e → có xu hướng nhường 1e để lớp thứ 2 

đạt được số e tối đa là 8e → Na -1e → Na + (ion +) 

Cl (Z = 17)→1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 → lớp ngoai cùng có 7e → có xu hướng nhận 1e đề đạt được 

số e tối đa là 8e → Cl + 1e → Cl - (ion -) 

→Na + (cation) + Cl - (anion) → NaCl 

– C 

O 

O 

OH 

OH 

| 

OH – P – OH 

O 

– C – O – 

H 

| 

– C – OH 

| 

H 






b, Liên kết cộng hóa trị (“góp gạo ăn cơm chung”- góp e dùng chung giữa phi kim với phi kim) 











• Khi hình thành liên kết cộng hóa trị, các nguyên tử có khuynh hướng dùng chung các cặp 

electron để đạt cấu trúc bền của khí hiếm gần kề ( với 8 hoặc 2 electron lớp ngoài cùng). 

• Các cặp electron dùng chung có thể do sự góp chung của hai nguyên tử tham gia liên kết 

(cộng hóa trị thông thường) hoặc chỉ do một nguyên tử bỏ ra (cộng hóa trị phối trí). 

• Số electron góp chung của một nguyên tử thường bằng 8 - n (n: số thứ tự của nhóm nguyên 

tố). Khi hết khả năng góp chung, liên kết với các nguyên tử còn lại được hình thành bằng cặp 

electron do một nguyên tử bỏ ra (thường là nguyên tử của nguyên tố có độ âm điện nhỏ hơn). 

• Liên kết cộng hóa trị do các phi kim liên kết với nhau 

VD1: Trong 1 phân tử nước (H 2 O) thì: 

+ Nguyên tử H (Z=1) → cấu hình e 1s 1 → có 1e lớp ngoài cùng → có xu hướng nhận thêm 

1e để đạt 2e là cấu hình bền vững của He. 

+ Nguyên tử O (Z=8) → cấu hình e 1s 2 2s 2 3p 4 → có xu hướng nhận thêm 2e để đạt 8e là cấu 

hình bền vững của các nguyên tố khí hiếm. 

→ oxi nhận hai e → phải có hai nguyên tử hidro mỗi nguyên tử góp 1e → H-O-H. 

Ví dụ: Công thức phân tử Công thức .. electron Công thức cấu tạo 

H 2 O .. H :O: .. H .. 

H - O - H 

SO 2 :O:: S: .. O: .. 

O= S→O 

c. Liên kết hidro 

- Liên kết hydro là liên kết đặc biệt chỉ xảy ra giữa hydro và các nguyên tố có độ âm điện rất 

cao là oxy, nitơ, flo. Các nguyên tử này lớn hơn rất nhiều so với nguyên tử hydro nên các electron 

có xu hướng lệch về nguyên tử lớn hơn, tạo nên điện tích âm nhẹ cho nguyên tử này và điện tích 

dương nhẹ cho nguyên tử hydro. 

- Liên kết hyđro là liên kết hoá học được hình thành bằng lực hút tĩnh điện yếu giữa 

một nguyên tử hyđro linh động với một nguyên tử phi kim có độ âm điện lớn, mang điện tích 

âm của phân tử khác hoặc trong cùng phân tử. 

- Bản chất của lực liên kết hyđro là lực hút tĩnh điện. 

- Liên kết hiđro thuộc loại liên kết yếu, có năng lượng liên kết vào khoảng 10-40 kJ/mol, yếu 

hơn nhiều so với liên kết cộng hóa trị mà năng lượng liên kết vào khoảng và trăm đến vài ngàn 

kJ/mol, nhng lại gây nên những ảnh hởng quan trọng lên tính chất vật lí (nh nhiệt độ sôi và tính tan 

trong nớc) cũng như tính chất hóa học (như tính axit) của nhiều chất hữu cơ. 

Liên kết hydro của phân tử nước 




















A liên kết với T bằng 2 liên kết hidro 

G liên kết với X bằng 3 liên kết hidro 

d, Liên kết glycozit: 

-Là liên kết hình thành giữa 2 nhóm -OH liên kết trực tiếp với C 

- Liên kết giữa đường với bazơnitơ để hình thành nuclêôtit. 

Đoạn ADN gồm 2 cặp nuclêôtit 






e, Liên kết Vanđecvan 










- Liên kết Vanđecvan là liên kết hoá học được hình thành bằng lực hút tĩnh điện rất yếu giữa 

các phân tử phân cực thường trực hay phân cực tạm thời. 

- Lực liên kết Vanđecvan hình thành giữa tập hợp của các chất rắn, lỏng, khí. 




g, Liên kết kỵ nước: Hiện tượng các nhóm không phân cực luôn tự sắp xếp sao cho chúng không tiếp 

xúc với các phân tử nước.Các liên kết kị nước có ý nghĩa quan trong việc duy trì tính định hìnhcủa 

các phân tử P với các phân tử khác, kể cả việc phân bố của các p trên màng tế bào. Những liên kết 

này chiếm khoảng 1/2 tổng năng lượng tự do của quá trình đóng gói các p ." 

III. Các nguyên tố hóa học của tế bào 

Bổ sung: 3 loại liên kết trong phân tử ADN 

Nguyên tử hóa học: 

1. Cấu tạo nguyên tử: Nguyên tử gồm 2 phần: 

- Vỏ nguyên tử: gồm các electron (e) chuyển động rất nhanh: me = 9,1094.10-31kg; qe = -1,602.10-19C. 

- Hạt nhân nguyên tử: hầu hết đều được tạo thành từ proton và nơtron (trừ nguyên tử 1H trong hạt nhân không có 

nơtron). 

+ Proton (p): mp = 1,6726.10-27kg; qp = 1,602.10-19C. 

+ Nơtron (n): mn = 1,6748.10-27kg; qn = 0. 

2. Kích thước và khối lượng của nguyên tử 

- Nguyên tử có kích thước vô cùng nhỏ bé. 

- Khối lượng của nguyên tử tập trung chủ yếu ở hạt nhân (vì khối lượng của e rất nhỏ bé). Do đó một cách gần đúng có 

thể coi khối lượng nguyên tử là khối lượng của hạt nhân. 

3. Mối quan hệ giữa các loại hạt trong nguyên tử 

- Vì nguyên tử trung hòa về điện nên trong mọi nguyên tử luôn có: số p = số e. 
















- Với nguyên tử bền: số p ≤ số n ≤ 1,5.số p (các nguyên tử có số p ≥ 82 thì không bền là những chất phóng xạ). 

4. Các đại lượng đặc trưng của nguyên tử và cách kí hiệu nguyên tử 

Nguyên tử có 2 đại lượng đặc trưng là số đơn vị điện tích hạt nhân (Z) và số khối (A). 

- Số đơn vị điện tích hạt nhân (Z) = số electron (E) = số proton (P) = số hiêu nguyên tử. 

5. Nguyên tố hóa học và đông vị 

- Nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân. 

- Đồng vị là hiện tượng các nguyên tử có cùng số proton nhưng khác nhau về số nơtron, do đó số khối A của chúng khác 

nhau. Đồng vị là những nguyên tử có cùng số đơn vị điện tích hạt nhân nhưng khác nhau về số khối 

6. Sự tạo thành ion 

Để đạt cấu trúc bão hòa ( 8e ở lớp ngoài cùng hoặc 2e đối với H ) thì các nguyên tử có thể nhƣờng hoặc nhận thêm 

electron tạo ra những phần mang điện - gọi là ion. 

* Kim loại và Hiđro : nhường e để tạo ion dương ( cation) 

M – ne → Mn + (Ca – 2e → Ca 2 + ) 

* Các phi kim nhận e để tạo ion âm (anion) 

X + ne → Xn - ( Cl + 1e → Cl 1- ) 

1. Thành phần nguyên tố cấu tạo tế bào 

Tế bào được cấu tạo từ khoảng 25 nguyên tố hoá học. Trong đó các bon là nguyên tố quan 

trọng nhất trong việc tạo ra các vật chất hữu cơ. 

Các nguyên tố hoá học trong tế bào được chia làm 2 nhóm: 

Nguyên tố đa lượng: 

Nguyên tố vi lượng 

Tỷ lệ Lớn hơn 0,01% khối lượng tế bào. nhỏ hơn 0,01% khối lượng tế bào. 

Vai trò Tham gia cấu tạo các đại phân tử như 

prôtêin, axit nucleic,… 

- Tham gia xây dựng nên cấu trúc tế 

bào. 

- Thành phần cơ bản của enzim, 

vitamin… 

Ví dụ C, H, O, N, S, P, K… F, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn, Co, B, 

Cr… 

2. Các dạng tồn tại của các nguyên tố hoá học trong tế bào 

- Dạng tự do (chủ yếu là dạng các anion và cation). 

- Dạng liên kết bề mặt. 

- Dạng liên kết chặt với các hợp chất hữu cơ khác. 

3. Chức năng cơ bản của các nguyên tố hoá học. 

- Tạo ra môi trường trong của tế bào, của cơ thể. 

- Qui định áp suất thẩm thấu của tế bào. 

- Tham gia vào cấu tạo nhiều hợp chất hữu cơ khác – cấu trúc tế bào. 



III. Nước 

1. Cấu trúc và đặc tính lý hoá của nước: 

Phân tử nước có cấu tạo như thế nào? 

- Phân tử nước được cấu tạo từ 1 nguyên tử ôxy với 2 nguyên tử hyđrô bằng liên kết cộng hoá 

trị. 

- Nước có công thức phân tử là H 2 O, công thức cấu tạo là H-O-H. 

- Cấu trúc của phân tử nước: 






Vì sao phân tử nước có tính phân cực? 













- Tính phân cực của phân tử (lưỡng cực) là đặc tính mà phân tử có một đầu mang điện tích 

(+) một đầu mang điện tích (-) 

- Tính phân cực của phân tử được tạo ra do liên kết cộng hóa trị phân cực giữa các nguyên tử 

trong phân tử. 

+ Liên kết cộng hóa trị phân cực là liên kết cộng hóa trị mà trong đó đôi e dùng chung lệch 

về phía nguyên tử có độ âm điện lớn hơn (Liên kết cộng hóa trị của hợp chất là LKCHT phân cực vì 

các nguyên tố khác nhau nên có độ âm điện khác nhau). 

+ Liên kết cộng hóa trị không phân cực là liên kết cộng hóa trị mà trong đó đôi e dùng chung 

không lệch về phía nguyên tử nào (Mọi đơn chất đều là LKCHT không phân cực vì các nguyên tử 

của cùng một nguyên tố liên kết với nhau nên luôn có độ âm điện bằng nhau) . 

- Trong 1 phân tử nước (H 2 O) thì: 

+ Nguyên tử H (Z=1) → cấu hình e 1s 1 → có 1e lớp ngoài cùng → có xu hướng nhận thêm 

1e để đạt 2e là cấu hình bền vững của He. 

+ Nguyên tử O (Z=8) → cấu hình e 1s 2 2s 2 3p 4 → có xu hướng nhận thêm 2e để đạt 8e là cấu 

hình bền vững của các nguyên tố khí hiếm. 

=> Do đó, một nguyên tử Oxi sẽ liên kết với 2 nguyên tử hiđrô, trong mối liên kết này do Ôxi 

có độ âm diện lớn hơn (3,44) so với hiđrô (độ âm điện 2,2). Chính vì thế các e dùng chung bị hút về 

phía ôxi (mà e mang điên tích âm) vì vậy đầu hiđro mang điện tích dương (+) còn đầu oxi mang điện 

tích âm (-). 

Sự phân cực này làm các phân tử nước liên kết với nhau và làm cho nước có thể hòa tan 

nhiều các hợp chất khác. 

Liên kết hydro của phân tử nước 

Tính phân cực của phân tử nước có vai trò gì? 

Tính phân cực quyết định hầu hết các đặc tính khác của nước: 

- Do tính phân cực mà các phân tử nước hấp dẫn lẫn nhau (liên kết hiđro) tạo cho nước ở thể 

lỏng → là môi trường của các phản ứng hóa học, môi trường sống của các sinh vật 

- Do tính phân cực nên có hai đầu một đầu mang điện tích (-), một đầu mang điện tích (+) → 

là dung môi hòa tan các chất. 

- Tính phân cực quyết định sức căng bề mặt: Nước có sưc căng bề mặt lớn do các phân tử 

nước có thể hút lẩn nhau bởi liên kết hiđro → giúp các sinh vật nhỏ có thể bám vào trên mặt hoặc 

treo dưới nước. 

- Quyết định tính ma dẫn: Do có tính phân cực nên các phân tử nước có thể bám vào nhiều 

loại bêg mặt → nước có thể đi vào các khoảng không gian rất nhỏ bé → Có vai trò trong vận chuyển 

nước ở mạch gỗ của thân cây, giúp nước vận chuyển từ dưới lên trên ngọn cây. 

- Quyết định nhiệt dung (khả năng lấy và mất nhiệt): Nước có nhiệt dung lớn tức khả năng 

lấy nhiệt và mất nhiệt châm → có vào trong việc điều hòa thân nhiệt 

- Quyết định nhiệt bay hơi: Nước có nhiệt bay hơi cao do các liên kết hiđro là các liên kết yếu 

→ Điều hòa thân nhiệt. 

- Quyết định tính dẫn điện: Nước tinh khiết có tính dẫn điện thấp nhưng các ion hòa tan trong 

nước làm cho nước dẫn điện tốt → co vai trò tròng quan trọng trong hoạt động chức năng của nhiều 

tế bào. 

Nước có vai trò gì đối với tế bào? 

- Là thành phần cấu tạo nên tế bào 

- Là dung môi hoà tan các chất. 

- Tham gia vận chuyển các chất cần cho hoạt động sống của tế bào. 















- Là môi trường và nguồn nguyên liệu cho các phản ứng sinh lý, sinh hoá của tế bào. 

- Tham gia điều hoà, trao đổi nhiệt của tế bào và cơ thể… 

Vì sao nước đá thường nổi? 

- Sự hấp thụ tĩnh điện giữa các phân tử nước tạo nên mối liên kết hydro yếu. Liên kết này 

mạnh nhất khi nó nằm trên đường thẳng qua trục O-H của phân tử nước bên cạnh và yếu hơn khi nó 

lệch trục O-H. 

- Trong nước đá, toàn bộ liên kết đều mạnh cực đại ⇒ các phân tử phân bố trong 1 cấu trúc 

mạng lưới dạng chuẩn, khoảng cách giữa các phân tử nước đá xa nhau hơn so với khoảng cách của 

các phân tử nước khi ở dạng lỏng ⇒ nước đá có cấu trúc thưa hơn → nhẹ hơn và nổi trên mặt nước 

Vì sao nước đá ở thể rắn? 

Nước lạnh và nước nóng, loại nào có thời gian đóng băng nhanh hơn? 
















IV. Cacbohidrat 






Cacbohiđrat (gluxit, saccarit) là những hợp chất hữu cơ tạp chức, thường có công thức 

chung là Cn(H2O)m 

• Cacbohiđrat được phân thành ba nhóm chính sau đây: 

- Monosaccarit: là nhóm cacbohiđrat đơn giản nhất, không thể thủy phân được. Ví dụ: 

glucozơ, fructozơ (C6H12O6) 

- Đisaccarit: là nhóm cacbohiđrat mà khi thủy phân sinh ra 2 phân tử monosaccarit. Ví dụ: 

saccarozơ, mantozơ (C12H22O11) 

- Polisaccarit: là nhóm cacbohiđrat phức tạp mà khi thủy phân đến cùng sinh ra nhiều phân 

tử monosaccarit. Ví dụ: tinh bột, xenlulozơ (C6H10O5)n 


















1. Monosaccait : (CH 2 O)n 

- Xét về cấu trúc, monosacarid là những dẫn xuất aldehyd và ceton của rượu nhiều nguyên tử 

và tương tự như vậy ta có alôose hoặc cetose. 

- Đường đơn thường có công thức phân tử là bội số của CH 2 O 

- Đường đơn được phân loại dựa vào: 

Vị trí nhóm chức cacbonyl (C=O): đường aldose và đường ketose 

Số nguyên tử C trong khung cacbon: Triose, pentose, hexose... 


















- Triose (C 3 H 6 O 3 ) 

- Tetrose (C 4 H 8 O 4 ) 

- Pentose (C 5 H 10 O 5 ) 

- Hexose (C 6 H 12 O 6 ): 

a. Triose (C 3 H 6 O 3 ) 

Đây là những monosacand có 3 nguyên tử cathon. Đại diện của nhóm này là glycerylaldehyd 

và dioxyaceton. 

b. Tetrose (C 4 H 8 O 4 ) 

Tetrose là monosacand mà phân tử của nó có 4 carbon. Trước kia loại này không được các 

nhà sinh vật học chú ý lắm, nhưng sau này người ta thấy khi thuỷ phân glucid, trong những sản phẩm 

trung gian của quá trình trao đổi chất, cùng với dạng phosphoryl của loại hexose, pentose, còn có 

dạng tetrose như eritrophosphat. 


c. Pentose (C 5 H 10 O 5 ) 

Một số đại diện của loại monosacand 5 carbon này là: 

















Pentose có thể tồn tại dạng vòng, chúng tham gia vào thành phần của acid nucleic 

d. Hexose (C 6 H 12 O 6 ) 

Trong cơ thể đống vật và người, những hexose thường gặp là: glucose, fructose, mannose, 

galactose (một phần hexose ở trạng thái tự đo, một phần ở dạng liên kết trong thành phần của 

polysacand. Hexose tự nhiên: glucose, fructose, mannose, galactose thuộc loại cấu trúc dãy D - ở 

trong điều kiện phòng thí nghiệm có thể nhận được đường dãy L. 

Tất cả monosacand tự nhiên có vị ngọt và dễ hoà tan trong nước. Độ ngọt của mỗi loại đường không 

giống nhau. 

Monosacand loại hexose tương đối phổ biến như chúng ta đã trình bày ở trên. 

• Gluczo: 

- Glucozơ có công thức phân tử là C 6 H 12 O 6 , tồn tại ở dạng mạch hở và dạng mạch vòng; 

Hoặc viết gọn là: CH 2 OH[CHOH] 4 CHO 

- Glucozơ là chất kết tinh, không màu, nóng chảy ở 146 o C (dạng α) và 150 o C (dạng β), dễ tan trong 

nước 

- Có vị ngọt, có trong hầu hết các bộ phận của cây (lá, hoa, rễ…) đặc biệt là quả chín (còn gọi là 

đường nho) 

- Trong máu người có một lượng nhỏ glucozơ, hầu như không đổi (khoảng 0,1 %) 

Ứng dụng 

- Trong y học: dùng làm thuốc tăng lực cho người bệnh (dễ hấp thu và cung cấp nhiều năng lượng) 

- Trong công nghiệp: dùng để tráng gương, tráng ruốt phích (thay cho anđehit vì anđehit độc) 

• Fructôzơ: 

- Fructozơ (C 6 H 12 O 6 ) ở dạng mạch hở là một polihiđroxi xeton, có công thức cấu tạo thu gọn là: 

Hoặc viết gọn là: CH 2 OH[CHOH] 3 COCH 2 OH 

- Là chất rắn kết tinh, dễ tan trong nước, có vị ngọt gấp rưỡi đường mía và gấp 2,5 lần glucozơ 

- Vị ngọt của mật ong chủ yếu do fructozơ (chiếm tới 40 %) 

2. Disacarid. (hay còn gọi là đường đôi) 

Nó được thành lập do 2 monosacand hợp lại qua mạch osid sau khi khử đi một phần tử nước 

.Thành phần những đường kép chủ yếu như sau: 


















Một số chất đáng chú ý là: 

• Saccarose (C 12 H 22 O 11 ) : (α glucosido - 1,2, β - fructose) liên kết glucosid giữa C1 của 

glucose và C2 của fructose. 

- Saccarozơ là chất kết tinh, không màu, dễ tan trong nước, ngọt hơn glucozơ, nóng chảy ở nhiệt độ 

185 o C 

- Có nhiều trong cây mía (nên saccarozơ còn được gọi là đường mía), củ cải đường, thốt nốt… 

- Có nhiều dạng sản phẩm: đường phèn, đường kính, đường cát… 

- Saccarozơ được dùng nhiều trong công nghiệp thực phẩm, để sản xuất bánh kẹo, nước giải 

khát…Trong công nghiệp dược phẩm để pha chế thuốc. 

• Lactose (β - galactosido - 1,4, α - glucose) đường của sữa hàm lượng lactose thay đổi tuỳ loại 

sữa. Đây là loại đường kép độc nhất được tổng hợp ở cơ thể gia súc - Lactose có tính oxy hoá 

khử điển hình của đường. 

• Maltose (Công thức phân tử C 12 H 22 O 11 (α - glucosido 1 ,4 - α - glucose) 

Còn gọi là đường mạch nha. Đường này sinh ra trong ống tiêu hoá do sự thuỷ phân tinh bột hoặc 

glycogen bồi men amylase. 


















• Cellohiose: (β - glucosido - 1,4, β - glucose) là đường kép thu được khi thuỷphân cellulose chưa 

triệt để. 

3. Polysacarid 

Polysacand là loại đa đường có trọng lượng phân tử rất cao, do nhiều gốc monosacarid hợp lại mà 

thành. Công thức chung của polysacand là (C 6 H 10 O 5 )n. các loại polysacariô đáng kể nhất là: 

- Tinh bột 

- Glycogen 

- Cellulose 

- Kitin 

a. Tinh bột 

- Tinh bột là loại glucid dự trữ của thực vật được tạo thành trong quá trình quang hợp. Nó là nguồn 

thức ăn rất quan trọng đối với động vật, nhất là động vật nông nghiệp. Hàm lượng của tinh bột khác 

nhau ở các loài thực vật: 

- Tinh bột là chất rắn vô định hình, màu trắng, không tan trong nước nguội 

- Trong nước nóng từ 65 o C trở lên, tinh bột chuyển thành dung dịch keo (hồ tinh bột) 

- Tinh bột có nhiều trong các loại ngũ cốc, củ (khoai, sắn), quả (táo, chuối)… 

Ví dụ: gạo tẻ chứa khoảng: 75,81% ngô chứa khoảng: 70,08% 

* Cấu tạo hoá học của tinh bột được tạo thành từ các gốc a glucose gồm 2 thành phần: 

+ Amylose (chiếm 10 - 20%) 

- Chất này tan trong nước, không tạo hồ, với iod cho màu xanh, các gốc a - glucose được liên kết với 

nhau qua mạch glucosid 1 - 4 tạo thành mạch thẳng. 


+ Amilopectin (chiếm 80 - 90%) không tan trong nước với iod cho màu tàn đỏ gồm các gốc a - 

glucose liên kết với nhau qua mạch glucosid 1- 4 và 1-6 tạo cho phân tử tinh bột có cấu tạo phân 

nhánh. 

















Amilozo 

Amilopectin 

Công thức (C 6 H 10 O 5 )n (C 6 H 10 O 5 )n 

Phân tử khối 150.000 - 600.000 300.000 - 3.000.000 

Giá trị n 1000 - 4000 2000 – 200.000 

Mạch phân tử Không phân nhánh Có phân nhánh 

Trương nở trong nước nóng không Có 

Tan trong nước nguội Có Không 

Hóa gen Có không 

Tốc độ hấp thụ Chậm Nhanh 

b. Glycogen (hay còn gọi là tinh bột động vật) 

Đó là loại glucid dự trữ trong gan và mô bào động vật. Cấu tạo hoá học của glycogen giống tinh bột, 

tức là cấu tạo từ các α – glucose, nhưng mức độ phân nhánh của glycogen mạnh hơn (phân nhánh 

nhiều hơn). 

Tinh bột: 

Thực vật dự trữ glucose không ở dạng đơn thuần mà ở dạng polysacharides, tinh bột. Chúng hiện diện trọng: gạo, khoai, 

sắn...chúng ta ăn hàng ngày. Có 2 dạng tinh bột: amylose và amylose pectin. 

- Amylose: chỉ là một chuỗi các glucose nối với nhau, không có nhánh. 

- Amylose pectin với cấu trúc có nhánh, chính cấu trúc nhánh này làm tăng diện tích tiếp xúc với dịch tiêu hóa nên 

amylopectin được hấp thu rất nhanh, làm tốc độ gây tăng đường huyết của nó nhanh hơn so với amylose. Do sự khác 

biệt về cấu trúc, đã tạo nên sự khác biệt ở: 


Gạo trắng chúng ta ăn hàng ngày, chứa phần lớn là amylose pectin. Do đó, sau khi nấu chính hạt cơm sẽ nở khá to so 

với ban đầu, các hạt mềm dính lại với nhau thành 1 khối dẻo. Tất cả là do amylose pectin. Và tất nhiên, khả năng làm 

tăng đường huyết khá nhanh. 

Nếu bạn đã từng nấu gạo lức (brown rice, red rice) thì bạn sẽ thấy sự khác biệt. Các hạt vẫn rời nhau sau khi nấu, đó là 

do amylose pectin trong nó không cao. Tốc độ gây tăng đường huyết cũng thấp hơn so với gạo trắng thông thường. 

















So sánh tinh bột với glycogen 

- Giống nhau: 

+ Đều được cấu tạo từ các α – glucose qua liên kết 1-4 và liên kết 1-6 glicozit 

+ Đều là chất dự trử của sinh vật 

+ Đều có thể nhận biết bằng dung dịch lugol (hay còn được gọi là nước 

iốt hoặc dung dịch iốt mạnh, là một dung dịch có chứa kali iodua cùng iod tan trong nước. Đây là 

một loại thuốc và chất khử trùng) 

- Khác nhau: 

Tinh bột 

glycogen 

- Là chất dự trử của thực vật - Là chất dự trử của động vật và nấm 

- Là cấu trúc dạng chuổi phân nhánh đơn giản - Là cấu trúc dạng chuổi phân nhánh phúc tạp 

hơn (độ phân nhánh ít hơn) 

hơn (phân nhánh mạnh hơn) 

- Gồm hai loại phân tử là amilo và amilopectin - Chỉ có một loại phân tử. 

- Gồm 10 - 20% là amilo (tan trong nước) và - Không có amilo và amilopectin 

80-90% là amilopectin (tan trong nước ở nhiệt 

độ cao) 

- Nhận biết bằng dung dịch lugol: có màu xanh - Nhận biết bằng dung dịch lugol: có màu tím 

đỏ. 

- Khó phân giải để giải phóng năng lượng hơn - Dễ phân giải để giải phóng năng lượng hơn 

(tốc độ phân giải chậm hơn) 

(tốc độ phân giải nhanh hơn) 

- Tích trử chủ yếu ở củ, hạt - Tích trử ở gan và cơ 

- Enzim phân giải là amilaza - Enzim phân giải là glucagon do tuyến tụy tiết 

ra 

Tại sao thực vật lại dự trữ tinh bột còn động vật lại dự trữ glycogen mặc dù 2 chất này có cấu tạo 

hoá học là gần giống nhau? 

- Ở động vật thường xuyên hoạt động, di chuyển nhiều => đòi hỏi nhiều năng lượng hơn do 

các hoạt động sống nên dự trữ năng lượng dưới dạng glicogen dễ huy động, dễ phân hủy và đây là 

nguồn dự trữ năng lượng ngắn hạn, tích trữ ở gan và cơ. Glicogen dễ phân giải tạo năng lượng hơn 

tinh bột. Tinh bột cấu trúc phân nhánh, % chất không tan trong nước nhiều => khó sử dụng. 

- Tinh bột nặng, dự trữ dài hạn chỉ sử dụng ở TV vì TV có đời sống cố định, ngoài ra tinh bột 

không có khả năng khuyếch tán và hiệu ứng thẩm thấu. Đồng thời TV không có cơ quan và hoocmon 

chuyển hóa glicogen (và ngược lại ở ĐV) => tinh bột là nguồn dự trữ chính. 

- Tinh bột là dạng dự trữ lí tưởng vì nó không khuếch tán ra khỏi tế bào và gần như không có 

hiệu ứng thẩm thấu. 

c. Cenlulose (hay còn gọi là chất xơ) 

- Công thức phân tử: (C 6 H 10 O 5 ) n ; công thức của xenlulozơ có thể được viết là [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n 















- Đó là loại polysacarid phổ biến nhất của thực vật. Nó được cấu tạo từ nhiều gốc β - glucose qua 

mạch - glucosid 1- 4 tạo thành chuỗi thẳng không phân nhánh, số lượng β - glucose khoảng vài chục 

vạn. Trong thực vật, cellulose liên kết thành các bó sợi là các mi xen qua các liên kết hydrogen. 




- Cenlulose chỉ bị phân hoá bồi enzym cenlulase vi sinh vật cho nên cơ thể gia súc muốn sử dụng 

cellulose phải nhờ sự hoạt động của vi sinh vật có trong dạ cỏ của loài nhai lại bởi vì trong cơ thể gia 

súc không có enzym cellulase. 

- Xenlulozơ là chất rắn hình sợi, màu trắng, không mùi, không vị, không tan trong nước và trong 

dung môi hữu cơ thông thường như benzen, ete 

- Xenlulozơ là thành phần chính tạo ra lớp màng tế bào thực vật, bộ khung của cây cối 

- Xenlulozơ có nhiều trong trong cây bông (95 – 98 %), đay, gai, tre, nứa (50 – 80 %), gỗ (40 – 50 

%) 

d. Kitin 

Kitin là một polysacand thuần được cấu tạo từ các đơn vị N-acetylglucosanliên nối với nhau bằng 

liên kết β - glucosid 1- 4. Sự khác nhau duy nhất về mặt hóa học giữa chính và cellulose là sự 

thay thế nhóm hydroxyl ở vị trí C2 bằng một nhóm được acetyl hóa (CO 3 -CO-NH): 

Kitin có dạng sợi giống như cellulose và động vật cũng không tiêu hóa được chúng. Kitin là 

thành phần cơ bản của lớp vỏ cứng của nhiều loài sinh vật, là polysacand phổ biến trong tự nhiên chỉ 

sau cellulose. 

e. Inuliên: là một polysacand dự trữ của thực vật. Đơn vị cấu tạo là fructose. Trọng lượng phân tử 

của insuliên thấp vì nó chỉ có khoảng 30 gốc fructose, do đó polysacand này dễ dàng hoà tan trong 

nước. 

ở loài ngũ cốc thời kỳ phát triển đầu thường có đa đường cấu tạo do fructose. Khi chín muồi đa 

đường này sẽ phát triển thành tinh bột. 

g. Hemiceuulose: Đấy là tên chung của nhiều loại đa đường thường gặp trong rơm, gỗ, lõi ngô... 

Đa đường loại này nếu có đơn vị cấu tạo từ: 

+ Mannose thì gọi là mannan 

+ Arabinose thì gọi là araban 

+ Galactose thì gọi là galactan 

+ Cylose thì gọi là cylan 

h.Dextran: là sản phẩm của vi khuẩn 

Dextran cấu tạo từ α -glucose nối mạch glucosid 1 - 4 và 1 - 6, nhưng khác glycogen, mạch glucosid 

1 - 4 ở đây là mạch rẽ. 

4.2. Loại heterosid 

Heterosid là loại đa đường không thuần nhất, có cấu tạo cao phân tử và cấu trúc phức tạp. Trong 

thành phần của nó ngoài các monosacand ra còn có các dẫn xuất của monosacand như hexosamin, 

hexosulfat... 


















Heterosid chia làm nhiều lớp khác nhau tuỳ tính chất và cấu trúc. Đáng kể nhất là 2 lớp: 

- Glucopolysacand 

- Mucopolysacarid 

4.2.1. Mucopolysacarid: (mucor - chất nhầy) 

Đây là loại đa đường thường gặp trong mô liên kết, ở chất trung gian giữa các tế bào và ở các dịch 

nhầy. Ba loại mucopolysacand đáng chú ý là: 

- Acid hyaluronic 

Loại đa đường nhầy này có trong dịch bao khớp, trong thuỷ tinh thể mắt, trong nhiều mô bào của 

động vật khác. 

Trọng lượng phân tử khoảng 200 - 500 nghìn, hoà tan trong dung dịch rất nhớt. Nhờ đặc tính này nên 

acid hyaluronic được ví như chất xi măng gắn với các tế bào của mô trong cơ thể. 

Khi thuỷ phân acid hyaluronic ta thu được N- acetylglucosamin và acid D- glucoronic. 

Hai thành phần này nối với nhau theo sự dự đoán sau: 

Nhiều vi khuẩn có khả năng phá hoại mạch mô bào, nọc ong, nọc rắn... có loại enzym hyaluronidase 

phân giải acid hyaluronic. Enzym này làm hỏng chất nhầy gắn tế bào nên vi khuẩn dễ hoạt động. 

Đầu mũi nhọn của tinh trùng cũng có acid hyaluronic nên tinh trùng có khả năng xâm nhập vào tế 

bào trứng để thực hiện quá trình thụ tinh. 

- Chondroitin sulfat 

Chất này chứa nhiều trong mô liên kết, ở chất tính kiềm của sụn dưới dạng phức chất nhầy 

chondromucoid. 

Trọng lượng phân tử rất cao gồm acetyl-galactosamin, acid glucoronic - cấu trúc dự đoán như sau: 

Heparin (Hepar - gan) 

Đây là loại đa đường tìm thấy đầu tiên ở gan, sau đó ở cơ, tim, phổi... 

Trọng lượng phân tử khoảng 17.000 thành phần gồm galactosamin, acid glucoronic và gốc sulfat. 

Heparin có khả năng liên kết với trombokinase, làm cho chất này không tham gia vào quá 

trình đông máu được. Chính ở miệng con đỉa cũng có chất hepann này, cho nên khi đỉa cắn máu 

thường chảy ra nhiều, khó đông. 

Trong y học và thú y hepann được dùng làm chất ổn định máu và chống đông máu (khi truyền máu). 

4.2.2. Glucopolysacand 

Là loại đa đường phức tạp có tính keo như mucopolysacand nhưng không chứa dẫn xuất an liên như 

hexosanủn. Đại diện của nhóm này thường là: 

- Pectin thực vật: là những chất giữ vai trò nhựa gắn tế bào mô thực vật. 















- Glucopolysacand của vi khuẩn: thường có trong cấu tạo giáp mô, có đặc tính bền đối với men tiêu 

hoá. 'Nhờ vậy vi khuẩn sống được trong những môi trường như nước bọt, dịch ruột... 




V. Lipit: (chất béo) 

Lipid gồm các chất như dầu, mỡ có tính nhờn không tan trong nước, tan trong các dung môi 

hữu cơ như ether, chlorophorm, benzene, rượu nóng. Giống như carbohydrate. Các lipid được tạo 

nên từ C, H, O nhưng chúng có thể chứa các nguyên tố khác như P hay N. Chúng khác với 

carbohydrate ở chỗ chứa O với tỷ lệ ít hơn hẳn. 

Hai nhóm lipid quan trọng đối với sinh vật là: nhóm có nhân glycerol và nhóm có nhân 

sterol. Các nhân này kết hợp với các acid béo và các chất khác nhau để tạo thành nhiều loại 

lipid khác nhau. 

Thành Đại diện 

Chức năng 

phần cấu 

tạo 

II.1. Lipit đơn giàn a. Mở (động vật) Chất dự trữ năng lượng của ĐV 

II.2. Lipit phức tạp 

1. Phốtpholipit 

b. Dầu (thực 

vật) 

c. Sáp (bề mặt 

quả, lá, sáp ong) 

Chất dự trữ năng lượng của ĐV 

Bảo vệ quả, lá.. 

Cấu trúc màng sinh chất 

2. Stêrôit d. côlestêrôn Cấu tạo màng tế bào động vật 

3. Sắc tố g. Diệp lục, 

crôten 

4. Vitamin h. vitamin A, E, 

D, K 

1. Cấu tạo của lipit: 

a. Lipit đơn giản: (mỡ, dầu, sáp) 

- Gồm 1 phân tử glyxêrol và 3 axit béo 

e. Testotteron Hooc môn sinh dục nam 

f. Ơstrogen Hooc môn sinh dục nữ 

Tham gia quang hợp 

Điều hòa trao đổi chất 


















Sáp là gì? 

Triglixerit Glixerol Axit béo 

+ Axit béo no (bảo hòa): Không có liên kết đôi, công thức C n H 2n +1 COOH 

+ Axit béo không no (chưa bảo hào): Có liên kết đôi, công thức C n H 2n -1 COOH 

Chức năng & dạng tồn tại trong tự nhiên 

Sáp cũng thuộc lipid đơn giản, ở trạng thái rắn trong điều kiện nhiệt độ bình thường. Sáp tạo 

thành lớp mỏng bao phủ trên bề mặt lá, thân quả của nhiều cây. Nhiều tác giả cho rằng sáp được tạo 

thành trong tế bào biểu bì, sao đó được đưa qua các ống dẫn nhỏ ra khỏi tế bào ở lại trên bề mặt của 

mô & kết tinh thành que hay hình bản nhỏ. Lớp sáp trên bề mặt lá Caripha cariphera ở Nam Mỹ có 

màu vàng, rất rắn & nóng chảy ở 83-90 o C ; do đó có thể dùng làm nến. Sáp có tác dụng bảo vệ giữ 

cho lá quả khỏi bị thấm nước, không bị khô & ngăn ngừa vi sinh vật xâm nhập vào. Khi lớp sáp trên 

bề mặt quả bị xâm phạm, quả dễ bị hỏng trong quá trình bảo quản. 

Sáp cũng có ở động vật, ví dụ như sáp ong, sáp ở lông cừu (lanolin). Sáp ong bảo vệ cho ấu 

trùng ong phát triển bình thường & bảo vệ cho mật ong khỏi bị hư hỏng. Lanolin giữ cho lông cừu 

khỏi bị thấm ướt. Lanolin cũng được dùng nhiều trong y học, trong công nghệ mỹ phẩm. 

Cấu tạo hóa học của sáp 


Sáp là các este được tạo thành từ các ancol bậc một mạch thẳng, phân tử lớn, với các axit bậc 

cao. Sáp có công thức cấu tạo chung như sau: 

















R O C R 1 

Trong đó: R là gốc ancol thường có số nguyên tử cacbon chẵn. 

Các ancol đã được biết là: 

Ancol xetilic : CH 3 (CH 2 ) 14 CH 2 OH (16 cacbon) 

Ancol xerilic (hexacozanol): CH 3 (CH 2 ) 24 CH 2 OH (26 cacbon) 

Ancol motanilic (octacozanol): CH 3 (CH 2 ) 26 CH 2 OH (28 cacbon) 

Ancol minixilic (tricontanol): CH 3 (CH 2 ) 28 CH 2 OH (30 cacbon) 

R 1 là gốc axit béo. Trong thành phần của sáp cũng tìm thấy các axit béo thường gặp trong mỡ 

như axit palmitic, axit stearic, axit oleic v.v. Ngoài ra còn có một số axit béo khác đặc trưng của sáp 

có khối luợng phân tử lớn hơn nhiều như: 


O 

Axit xerotic (26 cacbon): CH 3 (CH 2 ) 24 COOH 

Axit montanic (28 cacbon): CH 3 (CH 2 ) 26 COOH 

Axit melisxic (30 cacbon): CH 3 (CH 2 ) 28 COOH 

Ví dụ: thành phần chủ yếu của sáp ong là este tricontanol và axit palmitic, có công thức như sau: 

CH 3 (CH 2 ) 28 CH 2 O – C – (CH 2 ) 14 CH 3 

Trong thành phần của sáp ngoài các este của ancol với axit béo phân tử lớn, còn có các 

hydrocacbon, axit béo tự do, ancol phân tử lớn tự do 

Sáp cũng được tìm thấy trong than đá, than bùn, gọi là sáp khoáng. Sáp khoáng có chứa axit 

montanic và các este của nó. 

Tính chất của sáp 

So với mỡ trung tính, tất cả các loại sáp đều bền dưới tác dụng của ánh sáng, nhiệt, các chất 

oxy hóa và các yếu tố khác. Ngoài ra, sáp bị thuỷ phân, do đó có thể bảo quản sáp trong thời gian 

dài. 

Dầu thực vật và mỡ động vật là hai loại chất béo có sự giống và khác nhau như sau. 

Giống 

– Dầu mỡ đều không tan trong nước, mà chỉ hoà tan trong các dung môi hữu cơ như: ether, 

benzen, chlorofrom. 

– Dầu và mỡ đều cung cấp một năng lượng như nhau: 1g cung cấp cho cơ thể 9kcalo. 

– Dầu và mỡ được cấu tạo bởi các acid béo, là những hợp chất hữu cơ gồm carbon, hydro và 

oxy. 

Khác 

Dầu thực vật 

Mỡ động vật 

Dầu thực vật chứa nhiều acid béo chưa no Mỡ động vật chứa nhiều acid béo no (bão hoà), 

(chưa bão hoà) 

Không có cholesterol (ngoại trừ dầu dừa, dầu Chứa cholesterol (ngoại trừ mỡ cá thu, cá hồi, 

cọ, dầu ca cao). 

cá trích... chứa nhiều omega.3 và omega.6). 

Trong điều kiện nhiệt độ bình thường, dầu thực Trong điều kiện nhiệt độ bình thường, mỡ động 

vật ở thể lỏng 

vật thì đông đặc lại. 

Dầu thực vật chứa nhiều vitamine E, K, Mỡ động vật có nhiều vitamine A, D. 



O 






www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial




Dầu thực vật giúp làm hạ lượng cholesterol xấu 

(LDL) trong máu, 




Dầu thực vật dễ bị oxy hoá, làm sản sinh một 

số chất không có lợi cho sức khoẻ. 



Mỡ động vật làm tăng LDL trong máu (ngoại 

trừ mỡ các loài cá như đã nêu trên), dẫn đến xơ 

vữa động mạch, cao huyết áp, tiểu đường. 

Mỡ động vật có khả năng cung cấp cholesterol 

tốt (HDL), cần thiết cho cấu trúc tế bào, đặc 

biệt là tế bào thần kinh, làm bền thành mao 

mạch nên giúp phòng ngừa xuất huyết não, gây 

đột quỵ. 

b.Phôtpholipit: 

- Gồm 1 phân tử glyxêrol liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm phôtphat (alcol phức). 

Là những lipid được tạo nên do sự kết hợp của hai nhóm -OH của một phân tử glycerol với 

2 phân tử acid béo, còn nhóm OH thứ ba gắn với 1 phân tử H3PO4 . Tiếp theo phosphate lại gắn 

với các nhóm nhỏ khác phân cực (rượu). Lecitin là một phospholipid rất hay gặp ở thực vật và 

động vật, nhất là trong lòng đỏ trứng, tế bào thần kinh, hồng cầu. 

Các phân tử phospholipid có 1 đầu ưa nước và đuôi kỵ nước. Đầu ưa nước phân cực - chứa 

acid phosphoric. Đuôi kỵ nước không phân cực gồm các chuỗi bên của các acid béo. Các 

phospholipid và glycolipid tạo nên lớp màng lipid đôi là cơ sở của tất cả màng tế bào. 

c. Stêrôit: 

- Cấu trúc: Steroit là loại lipit đặc trưng bởi một khung cacbon chứa 4 vòng nối với nhau 

- Các loại streoit phổ biến: Cholesterol, Testotteron, Estrogen... 

- Chức năng của steroit: Các steroit có nhiều chức năng khác nhau: Cholesterol là thành phần 

cấu tạo của màng tế bào động vật, Testotteron, Estrogen là các hoocmon sinh dục ở động vật và 

người... 

d. Sắc tố và vitamin: 

- Carôtenôit, vitamin A, D, E, K… 

2. Chức năng của lipit: 

- Các lipid giữ vai trò quan trọng trong tế bào, là nguồn dự trữ dài hạn của sinh vật như lớp 

mỡ dưới da, quanh phủ tạng. 

- Các phospholipid và cholesterol là thành phần chủ yếu của các màng tế bào. 

- Chống mất nhiệt và cách nhiệt 

- Lipid còn là thành phần của một số vitamin như vitamin D và là dung môi của nhiều 

vitamin (A, D, E, K, ...) 















3. Chuyển hóa lipit 

a). Gluxit chuyển hoá thành lipit 

Ta đã biết gluxit ăn vào cơ thể chuyển hoá thành mỡ dự trữ, ta cũng biết gluxit và lipit có một bước 

chuyển hoá trung gian chung là acid acetic. Vậy có con đường chuyển hoá gluxit qua acid pyruvic và 

acid acetic thành acid béo. Con đường chuyển hoá đó được xúc tiến bởi insulin và bị ức chế bởi kích 

tố tiền yên. Triose do dị hoá gluxit cũng có thể chuyển hoá thành glycerol tham gia tổng hợp lipit. 




b). Lipit chuyển hoá thành gluxit 

Glycerol của lipit có thể vào con đường chuyển hoá gluxit và xây dựng glucose hay glycogen. Theo 

con đường này 100g lipit chỉ chuyển thành 12g glucose của máu. Khi nhịn đói, tỷ lệ chuyển thành 

glucose có thể cao hơn.Nghiên cứu bằng đồng vị phóng xạ cho thấy acid acetic (từ mỡ) được gan 

dùng xây dựng glucose. Tuy vậy, con đường chuyển acid béo thành glucose không rõ rệt, điều này 

giúp ta hiểu hiện tượng thông thường là: cho động vật (lợn) ăn nhiều gluxit để thu hoạch mỡ, thì rõ 

ràng lợi hơn bất cứ cơ thể nào tiêu thụ mỡ để cho ta gluxit. 

VI. Protein 

VI.1. Cấu tạo: 

- Đơn phân: Axit amin: Trong tự nhiên có 20 loại axit amin khác nhau. Mỗi axit amin gồm 3 thành 

phần: 

- Gốc – R. 

- Nhóm amin (- NH 2 ) 

- Nhóm carboxyl (- COOH). 

Hai nhóm trên liên kết với nhau qua nguyên tử cacbon trung tâm - nguyên tử liên kết với một 

nguyên tử H và một gốc R. 

- Các amino acid được chia thành 4 nhóm căn cứ vào các gốc R: 


















Các nhóm amino acid 

- Các bậc cấu trúc: 

+ Cấu trúc bậc một: Là trình tự sắp xếp các axit amin trong chuỗi polypeptit, trong đó các axit amin 

liên kết với nhau bằng mối liên kết peptit → chuỗi polypeptit. 

Liên kết peptit là mối liên kết được hình thành giữa nhóm carboxyl của axit amin trước với nhóm 

amin của axit amin tiếp theo giải phóng một phân tử nước. 

Kết quả: Mạch polypeptit có đầu là nhóm amin của axit amin thứ nhất, cuối mạch là nhóm carboxyl 

của axit amin cuối cùng. 

+ Cấu trúc bậc hai: Được hình thành khi mạch polypeptit co xoắn hoặc gấp nếp trong không gian 

và được giữ vững nhờ các liên kết hydro giữa các axit amin ở gần nhau. 

Có 2 dạng: xoắn α và gấp nếp β. 

+ Cấu trúc bậc ba: Khi xoắn bậc 2 cuộn xếp theo kiểu đặc trưng cho mỗi loại protein trong không 

gian 3 chiều tạo thành khối hình cầu. 

+ Cấu trúc bậc bốn 

Khi protein có 2 hay nhiều chuỗi polypeptit phối hợp với. 

VD: Phân tử hemoglobin gồm 2 chuỗi α và 2 chuỗi β. 

Các yếu tố của môi trường như nhiệt độ cao, độ pH… có thể phá huỷ cấu trúc không gian ba 

chiều của protein làm cho chúng mất chức năng (biến tính). 















Protein vừa rất đa dạng vừa rất đặc thù: Do cấu trúc theo nguyên tắc đa phân nên chỉ với hai 

mươi loại axit amin khác nhau, đã tạo ra vô số các phân tử protein khác nhau về số lượng, thành 

phần, trật tự sắp xếp các axit amin cũng như về cấu trúc không gian. 




VI.2. Chức năng 

* Vai trò xúc tác: 

Các enzyme là nhóm protein lớn nhất, có hàng nghìn enzyme khác nhau. Chúng xúc tác cho 

môi phản ứng sinh hóa nhất đinh. Môi môt bước trong trao đôi chất đêu đươc xuc tác bơi enzyme. 

Enzyme có thê làm tăng tốc đô phản ứng lên 10 16 lân so với tốc đô phản ứng không xuc tác. Các 

enzyme tương đồng tư các loài sinh vật khác nhau thi không giống nhau về cấu trúc hóa học. 

Ví dụ : tripsine của bò khác tripsine của lợn 

* Vai trò cấu trúc: 

Protein là yếu tố cấu trúc cơ bản của tế bào và mô như protein màng, chất nguyên sinh, 

collagen và elastin- protein chủ yếu của da và mô liên kết; keratin - trong tóc, sừng, móng và lông... 

* Vai trò vận chuyển: 

Làm nhiệm vu vận chuyên chất đăc hiệu tư vi tri này sang vi tri khác, vi du vận chuyên O2 

tư phôi đến các mô do hemoglobin hoăc vận chuyên acid beo tư mô dự trư đến các cơ quan khác 

nhơ protein trong máu là serum albumin. 

Các chất đươc vận chuyên qua màng đươc thực hiện băng các protein đăc hiệu, vi du vận 

chuyên glucose hoăc các amino acid qua màng. 

* Vai trò vận động: 

Môt số protein đưa lại cho tế bào khả năng vận đông, tế bào phân chia và co cơ. Các protein 

này có đăc điêm: chung ơ dạng sơi hoăc dạng polymer hóa đê tạo sơi, vi du actin, myosin là protein 

vận đông cơ. Tubolin là thành phân cơ bản cua thoi vô săc, có vai tro vận động lông, roi. 

* Vai trò bảo vệ: 

Protein bảo vệ có môt vai tro lớn trong sinh hoc miên dich. Đông vật có xương sống có môt 

cơ chế phức tạp, phát triên cao, với cơ chế này chung ngăn ngưa nhưng tác nhân vi sinh vật gây 

bệnh (virus, vi khuân, nấm, chất đôc vi khuân). Chức năng này có phân liên quan đến đăc tinh cua 

chuôi polypeptide. Hệ thống tự vệ toàn bô, sinh hoc miên dich là môt linh vực khoa hoc phát triên 
















đôc lập. Môt protein lạ (virus, vi khuân, nấm) xâm nhập vào máu hoăc vào mô thi cơ chế tự vệ 

đươc hu y đông r ất nhanh. Protein lạ đươc goi là kháng ngu yên (antigen). Nó có môt vung gồm 

môt trật tự xác đinh các nguyên tử, với vung này nó kết hơp với tế bào lympho và kich thich tế bào 

này sản sinh ra kháng thê. Nhưng tế bào lympho tồn tại trong hệ thống miên dich với số lương 10 9 

và có trên bê măt cua nó nhưng vung nhận, nơi mà antigen đươc kết hơp vào. Nhưng vung nhận này 

rất khác nhau và “phu hơp” môi vung cho môt antigen xác đinh. Nhưng tác nhân khác nhau có 

nhưng tế bào lympho xác đinh khác nhau với nhưng vung nhận phu hơp. Khi môt antigen kết hơp 

với tế bào lympho thi nó băt đâu sản sinh kháng thê đăc hiệu đối với tác nhân gây bệnh. Nhưng tế 

bào lympho khác không đươc kich thich cho việc sản sinh ra kháng thê. Có săn môt số lương lớn 

các tế bào lympho khác nhau, chung có thê tông hơp đươc rất nhanh nhưng kháng thê khác nhau 

khi kháng nguyên xuất hiện. Nhưng loại kháng thê khác nhau này là xác đinh, tồn tại với số lương 

không đếm đươc, có thê môt vài triệu, ơ đây môi môt loại có môt vi tri kết hơp duy nhất đăc trưng. 

Khả năng lớn không thê tương tương đươc cua hệ thống miên dich đa làm cho protein lạ, protein 

cua tác nhân gây bệnh trơ thành vô hại. Nhưng kháng thê này đươc goi là globulin miên dich. 

Chung chiếm khoảng 20% protein tông số trong máu. 

Môt nhóm protein bảo vệ khác là protein làm đông máu thrombin và fibrinogen, ngăn cản sự 

mất máu cua cơ thê khi bi thương. 

* Vai trò dự trữ: 

Các protein là nguồn cung cấp các chất cân thiết đươc goi là protein dự trư. Protein là 

polymer cua các amino acid và nitơ thương là yếu tố hạn chế cho sinh trương, nên cơ thê phải có 

protein dự trư đê cung cấp đây đu nitơ khi cân. Vi du, ovalbumin là protein dự trư trong long trăng 

trứng cung cấp đu nitơ cho phôi phát triên. Casein là protein sưa cung cấp nitơ cho đông vật có vu 

con non. Hạt ơ thực vật bậc cao cung chứa môt lương protein dự trư lớn (khoảng 60%), cung cấp đu 

nitơ cho quá trinh hạt nảy mâm. Hạt đậu (Phaseolus vulgaris) chứa môt protein dự trư có tên là 

phaseolin. 

Protein cung có thê dự trư các chất khác ngoài thành phân amino acid (N, C, H, O, và S), vi 

du ferritin là protein tim thấy trong mô đông vật kết hơp với Fe. Môt phân tử ferritin (460 kDa) găn 

với 4.500 nguyên tử Fe (chiếm 35% trong lương). Protein có vai tro là giư lại kim loại Fe cân thiết 

cho sự tông hơp nhưng protein chứa Fe quan trong như hemoglobin 

* Các chất có hoạt tính sinh học cao: 

Môt số protein không thực hiện bất ky sự biến đôi hóa hoc nào, tuy nhiên nó điêu khiên các 

protein khác thực hiện chức năng sinh hoc, điêu hoa hoạt đông trao đôi chất. Vi du insulin điêu 

khiên nồng đô đương glucose trong máu. Đó là môt protein nho (5,7 kDa), gồm hai chuôi 

polypeptide nối với nhau băng các liên kết disulfite. Khi không đu insulin thi sự tiếp nhận đương 

trong tế bào bi hạn chế. Vi vậy mức đương trong máu tăng và dẫn đến sự thải đương mạnh me qua 

nước tiêu (bệnh tiêu đương). 

Môt nhóm protein khác tham gia vào sự điêu khiên biêu hiện gen. Nhưng protein này có đăc 

tinh là găn vào nhưng trinh tự DNA hoăc đê hoạt hóa hoăc ức chế sự phiên ma thông tin di truyên 

sang mRNA, vi du chất ức chế (repressor) đinh chi sự phiên mã. 

Tóm tắt vai trò của prôtêin: 

Loại protein Chức năng Ví dụ 

Protein enzym 

Protein cấu trúc 

Protein dự trữ 

Xúc tác đặc hiệu cho 

các phản ứng hóa học 

Cấu trúc nên các bộ 

phận của tế bào 

Dự trữ axit amin 

Các enzym tiêu hóa 



Các sợi tơ, sợi colagen và elastin trong mô liên kết 

của động vật, keratin trong da, lông, sừng, móng.... 


Ovalbumin trong lòng trắng trứng, casein trong sữa, 

protein dự trữ trong hạt 





Protein vận 

chuyển 

Vận chuyển các chất 

Hemoglobin, các protein vận chuyển 








Protein 

hoocmon 

Điều hòa các hoạt động 

sinh lí của cơ thể 

Insulin 



Protein thụ thể 

Tiếp nhận các kích 

thích hóa học 

Các thụ thể trên màng tế bào thần kinh 




Protein co rút và 

vận động 

Protein bảo vệ 

Vận động 

Bảo vệ chống lại các 

tác nhân gây bệnh 

Actin và Miosin trong tế bào cơ, protein trong lông và 

roi 

Kháng thể chống lại vi khuẩn và vi rút 















VII. Axit Nucleic 

1. Cấu trúc: 

a. Cấu trúc hoá học 

+ Axit nucleic là đại phân tử hữu cơ được cấu tạo từ 4 loại đơn phân là các nucleotit. 

+ Mỗi đơn phân của axit nucleic gồm có 3 thành phần: Đường pentose, nhóm photphat và base nitơ 




Cấu trúc của một nucleotit 

+ Có hai loại axit nucleic là ADN và ARN. 

Cấu trúc ADN ARN 

1. Đơn 

phân 

Nucleotit: Gồm 3 thành phần: 

- Đường 5C – Deoxyribozo (C 5 H 10 O 4 ) 

- Bazo nitrogenous (A, T, G, X) 

- Nhóm Photphat - H 3 PO 4 

→Có 4 loại nucleotit: A, T, G, X 

Ribonucleotit: Gồm 3 thành phần: 

- Đường 5C – Ribozo (C 5 H 10 O 5 ) 

- Bazo nitrogenous (A, U, G , X) 


→Có 4 loại ribonucleotit: rA, rU, rG, 

rX 

2. Một 

mạch 

- Các nucleotit liên kết với nhau theo một chiều 

xác định ( 5’ - 3’) tạo thành chuỗi polynucleotit. 

- Mạch polynucleotit có các liên kết hoá trị giữa 

đường và axit Photphoric giữa 2 nucleotit kết 

tiếp. 

- Các ribonucleotit liên kết với nhau 

theo một chiều xác định (5’ - 3’) tạo 

thành chuỗi polyribonucleotit. 

- Mạch polyribonucleotit có các liên 

kết hoá trị giữa đường và axit 

Photphoric giữa 2 ribonucleotit kết 

tiếp. 

3. Hai 

mạch 

- 2 chuỗi polynucleotit liên kết với nhau bằng các 

liên kết hydrogen: 

+ A = T bằng 2 liên kết hydrogen. 

+ G ≡ X bằng 3 liên kết hydrogen. 

Đơn phân: Có khối luợng là 300đvC 

b. Cấu trúc không gian 

ADN tồn tại chủ yếu trong nhân tế bào và cũng có ở ti thể, lạp thể trong tế bào chất. Đó là một axit hữu 

cơ, có chứa các nguyên tố C, H, O, N và P mà mô hình cấu trúc của nó được hai nhà bác học J. Watson 

và F. Crick công bố vào năm 1953. 

ADN 

ARN 

- ADN có 2 chuỗi polynucleotit xoắn kép 

song song quanh trục, tạo nên xoắn kép đều 

và giống 1 cái cầu thang xoắn. 

- Mỗi bậc thang là một cặp bazo liên kết bổ 

sung với nhau, tay thang là phân tử đường và 

axit Photphoric của 2 nucleotit kế tiếp liên kết 

cộng hoá trị với nhau. 

- Khoảng cách giữa 2 cặp bazo là 3,4 A 0 . 

Gồm một mạch polyribonucleotit. 

Có 3 loại polyribonucleotit : 

- mARN: Là một chuỗi polyribonucleotit dưới dạng 

mạch thẳng, có trình tự ribonucleotit đặc biệt để ribozo 

có thể nhận biết ra chiều thông tin di truyền và tiến 

hành dịch mã. 

- tARN: Là một chuỗi polyribonucleotit cuộn xoắn, 

gồm từ 80 – 100 đơn phân, có đoạn các cặp bazo liên 

kết theo nguyên tắc bổ sung (A – U; G – X) → 3 thuỳ. 

- Mỗi chu kì xoắn gồm 10 cặp nucleotit, Có 2 đầu: Một đầu mang axit amin, một đầu mang bộ 


Nguyeãn Vieát Trung 0989093848- Chuyeân oân thi HSG, thi vaøo 10 chuyeân Sinh, www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

thi THPTQG 40 















ba đối mã (một trong các thuỳ tròn) và đầu mút tự do. 

- Đường kính vòng xoắn là 20A 0 - rARN: Là một chuỗi polyribonucleotit chứa hàng 

trăm đến hàng nghìn đơn phân trong đó 70% số 

riboucleotide có liên kết bổ sung tạo nên vùng xoắn kép 

cục bộ. 

Chú ý: Phân tử ADN ở các tế bào nhân sơ thường có cấu trúc dạng vòng còn phân tử ADN ở các tế bào 

nhân thực lại có cấu trúc dạng thẳng. 

c. Chúc năng 

* Chức năng của ADN 

- Quy định tính đa dạng và đặc thù của các loài sinh vật: Do ADN được cấu tạo theo nguyên tắc đa 

phân, từ 4 loại nucleotit → làm ADN vừa đa dạng lại vừa đặc thù. Mỗi loại ADN có cấu trúc riêng, 

phân biệt với nhau ở số lượng, thành phần, trật tự các nucleotit. 

- Lưu trữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền ở các loài sinh vật: Trình tự nucleotit trên mạch 

polynucleotit chính là thông tin di truyền, nó quy định trình tự các nucleotit trên ARN từ đó quy định 

trình tự các axit amin trên phân tử protein. 

* Chức năng của ARN 

- mARN: truyền đạt thông tin di truyền. 

- tARN: vận chuyển các a.a tới ribozo để tổng hợp protein. Mỗi loại tARN chỉ vận chuyển một loại a.a. 

- rARN là thành phần chủ yếu của ribozo, nơi tổng hợp protein. 

Các phân tử ARN thực chất là những phiên bản được đúc trên một mạch khuôn của gen trên phân 

tử ADN nhờ quá trình phiên mã. Sau khi thực hiện xong chức năng của mình, các phân tử mARN 

thường bị các enzym của các tế bào phân giải thành các ribonucleotit còn rARN và tARN tương đối bền 

vững được tái sử dụng lại. 

Chú ý: Ở một số loại virut, thông tin di truyền không lưu giữ trên ADN mà được lưu giữ trên ARN. 

VD: Virus dại, HIV… 






Nguyeãn Vieát Trung 0989093848- Chuyeân oân thi HSG, thi vaøo 10 chuyeân www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

Sinh, thi THPTQG 41 








TỔNG HỢP VỀ CẤU TRÚC VÀ CHỨC NĂNG CỦA CÁC ĐẠI PHÂN TỬ HỮU CƠ TRONG 

TẾ BÀO 




CACBOHIDRAT 

Cacbohiđrat (gluxit, saccarit) là những hợp chất hữu cơ tạp chức, thường có công thức chung là 

Cn(H2O)m. Cacbohiđrat được phân thành ba nhóm chính sau đây: 

- Monosaccarit: là nhóm cacbohiđrat đơn giản nhất, không thể thủy phân được. Ví dụ: glucozơ, 

fructozơ (C6H12O6) 

- Đisaccarit: là nhóm cacbohiđrat mà khi thủy phân sinh ra 2 phân tử monosaccarit. Ví dụ: saccarozơ, 

mantozơ (C12H22O11) 

- Polisaccarit: là nhóm cacbohiđrat phức tạp mà khi thủy phân đến cùng sinh ra nhiều phân tử 

monosaccarit. Ví dụ: tinh bột, xenlulozơ (C6H10O5)n 

I. Đường đơn: 

- Được cấu tạo tử 3 nguyên tố hóa học C, H, O 

- Có từ 3C đến 7C: 

+ Triose (C 3 H 6 O 3 ) 

+ Tetrose (C 4 H 8 O 4 ) 

+ Pentose (C 5 H 10 O 5 ) 

+ Hexose (C 6 H 12 O 6 ) 

Đường đơn: 

1. Ribozơ, - Thành phần cấu tạo nên nucleotit của 

ARN 













2. Deoxy Ribozơ; 



- Thành phần cấu tạo nên nucleotit của 

ADN 




3. Glucose, 

- Thành phần cấu tạo nên đường đôi 

saccarozo, mantozo, lactozo. 

- Nguyên liệu cho quá trình hô hấp để 

giải phóng năng lượng ATP cung cấp 

cho TB và cơ thể. 

Có vị ngọt, có trong hầu hết các bộ phận của cây (lá, 

hoa, rễ…) đặc biệt là quả chín (còn gọi là đường nho) 

4. Galactose, - Thành phần cấu tạo nên đường đôi 

lactozo 

5. fructose. 

Vị ngọt của mật ong chủ yếu do fructozơ 

Đường đôi: 

- Được cấu tạo từ 2 phân tử đường đơn qua liên kết glicozit. 

1. Saccazo, (Đường mía) 

1−2 glicozit 

α glucozo + β fructose ⎯⎯⎯⎯→ 

Đường đôi: 

Saccarozo 

2. Mantozơ (Đường mạch nha) 


α glucozo + α glucozo ⎯⎯⎯⎯→ Mantozo 

- Thành phần cấu tạo nên đường đôi 

saccarozo 

- Nguồn dự trữ năng lượng. 



















3. Lactose (Đường sữa) 

β galactozo + α glucozo 


⎯⎯⎯⎯→ Lactozo 


Đường đa (Polysacand) 

Polysacand là loại đa đường có trọng lượng phân tử rất cao, do nhiều gốc monosacarid hợp lại mà 

thành. Công thức chung của polysacand là (C 6 H 10 O 5 )n. 

Đường đa: 

1. Tinh bột (thực vật) 

+ Amylozo (chiếm 10 - 20%) 

α glucozo + α glucozo 

+ Amilopectin 


2. Glycogen (động vật) 


1−4glicozit 

⎯⎯⎯⎯→ Amilozo 

⎯⎯⎯⎯→ Amilopectin 

1−4 

glicozit 

1−6 

glicozit 

⎯⎯⎯⎯→ Amilopectin 

1−4 

glicozit 

1−6 

glicozit 

- Tinh bột là loại glucid dự trữ của thực 

vật được tạo thành trong quá trình quang 

hợp. Nó là nguồn thức ăn rất quan trọng 

đối với động vật, nhất là động vật nông 

nghiệp. 

- Là chất dự trử của động vật 

- Được dự trử ở gan và cơ. 

- Được phân giải bởi glucagon. 


















3. Xenlulo (thực vật) 

Công thức phân tử: (C 6 H 10 O 5 ) n ; công thức của 

xenlulozơ có thể được viết là [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 ] n 

- Đó là loại polysacarid phổ biến nhất của thực vật. 

β - glucose + glucosid 1- 4 tạo thành chuỗi thẳng 

không phân nhánh. 

4. Kitin (động vật và nấm) 

- β - glucose + glucosid 1- 4 tạo thành chuỗi thẳng 

không phân nhánh giống xenlulozo. 

- Sự khác nhau duy nhất về mặt hóa học giữa chính 

và xenlulozo là sự thay thế nhóm hydroxyl ở vị trí C2 

bằng một nhóm được acetyl hóa (CO 3 -CO-NH) 

- Xenlulozơ là thành phần chính tạo ra 

lớp màng tế bào thực vật, bộ khung của 

cây cối. 

- Là nguồn cung cấp năng lượng cho 

VSV và động vật ăn thực vật. 

(Cenlulose chỉ bị phân hoá bồi enzym 

cenlulase vi sinh vật cho nên cơ thể gia 

súc muốn sử dụng cellulose phải nhờ sự 

hoạt động của vi sinh vật có trong dạ cỏ 

của loài nhai lại bởi vì trong cơ thể gia 

súc không có enzym cellulase). 

Kitin là thành phần cơ bản của lớp vỏ 

cứng của nhiều loài sinh vật, là 

polysacand phổ biến trong tự nhiên chỉ 

sau cellulose. 

LIPIT 

- Được cấu tạo tử 3 nguyên tố C, H, O 

- Gồm 2 thành phần cơ bản là: Axit béo + Alcon 

- Các lipid giữ vai trò quan trọng trong tế bào, là nguồn dự trữ dài hạn của sinh vật như lớp mỡ dưới 

da, quanh phủ tạng. 

- Các phospholipid và cholesterol là thành phần chủ yếu của các màng tế bào. 

- Chống mất nhiệt và cách nhiệt 

- Lipid còn là thành phần của một số vitamin như vitamin D và là dung môi của nhiều vitamin (A, D, 

E, K, ...) 

I. Lipit đơn giản (triglyxerit): 

- Gồm 1 Glyxerol + 3 axit béo 


















Lipit đơn giản 

1. Dầu: 

- Chứ nhiều Axit béo no (bảo hòa): 

Không có liên kết đôi, công thức C n H 2n +1 

COOH 

2. Mỡ: 

- Chứa nhiều Axit béo không no (chưa 

bảo hào): Có liên kết đôi, công thức 

C n H 2n -1 COOH 

3. Sáp: 

Sáp là các este được tạo thành từ các 

ancol bậc một mạch thẳng, phân tử lớn, 

với các axit bậc cao. Sáp có công thức cấu 

tạo chung như sau: 

R O C R 1 

O 

Trong đó: R là gốc ancol thường có 

số nguyên tử cacbon chẵn. 

II. Lipit phức tạp 

- Gồm nhiều thành phần khác nhau 

Photpholipit: Glyxerol + photphat + 2 axit béo 

Photpholipit: 

Nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho tế bào. 

Nguồn cung cấp năng lượng quan trọng cho tế bào. 

Sáp trên bề mặt quả, lá. Do đó có thể dùng làm nến. 

Sáp có tác dụng bảo vệ giữ cho lá quả khỏi bị thấm 

nước, không bị khô & ngăn ngừa vi sinh vật xâm 

nhập vào. Khi lớp sáp trên bề mặt quả bị xâm phạm, 

quả dễ bị hỏng trong quá trình bảo quản. 

Sáp cũng có ở động vật, ví dụ như sáp ong, sáp 

ở lông cừu (lanolin). Sáp ong bảo vệ cho ấu trùng 

ong phát triển bình thường & bảo vệ cho mật ong 

khỏi bị hư hỏng. Lanolin giữ cho lông cừu khỏi bị 

thấm ướt. Lanolin cũng được dùng nhiều trong y 

học, trong công nghệ mỹ phẩm. 

Cấu tạo màng sinh học 















Steroit: 4 vòng dính nhau và liên kết với các nhóm chức 




Steroit: 

Sắc tố và vitamin 

1. Cholesterol, - Cholesterol là thành phần cấu 

tạo của màng tế bào động vật 

2. Testotteron, 

- Hooc môn sinh dục nam 

3. Estrogen - Hooc môn sinh dcc nữ 

Sắc tố 

- Carôtenôit , diệp lục 

- Vitamin A, D, E, K… 

- Sắc tố tham quang hợp ở thực 

vật. 

- là tiền vitamin A, 1 caroten = 2 

vitamin A. 

- Điều hòa quá trình trao đổi 

chất. 






PROTEIN 










1. Cấu trúc. 

- Đơn phân: Axit amin: Trong tự nhiên có 20 loại axit amin khác nhau. Mỗi axit amin gồm 3 thành 

phần: 

- Gốc – R. 

- Nhóm amin (- NH 2 ) 

- Nhóm carboxyl (- COOH). 




Hai nhóm trên liên kết với nhau qua nguyên tử cacbon trung tâm - nguyên tử liên kết với một nguyên tử 

H và một gốc R. 20 gốc R → 20 loại axit amin 

- Các amino acid được chia thành 4 nhóm căn cứ vào các gốc R: 

2. Chức năng 

Loại protein Chức năng Ví dụ 

Protein enzym 

Protein cấu trúc 

Protein dự trữ 

Protein vận 

chuyển 

Xúc tác đặc hiệu cho 

các phản ứng hóa học 

Cấu trúc nên các bộ 

phận của tế bào 

Dự trữ axit amin 

Vận chuyển các chất 

Protein Điều hòa các hoạt động Insulin 

Các enzym tiêu hóa 

Các sợi tơ, sợi colagen và elastin trong mô liên kết 

của động vật, keratin trong da, lông, sừng, móng.... 

Ovalbumin trong lòng trắng trứng, casein trong sữa, 

protein dự trữ trong hạt 


Hemoglobin, các protein vận chuyển 












h ocmon sinh lí ủa cơ thể 




Protein thụ thể 

Protein co rút và 

vận động 

Protein bảo vệ 

Tiếp nhận các kích 

thích hóa học 

Vận động 

Bảo vệ chống lại các 

tác nhân gây bệnh 

Các thụ thể trên màng tế bào thần kinh 

Actin và Miosin trong tế bào cơ, protein trong lông và 

roi 

Kháng thể chống lại vi khuẩn và vi rút 

AXIT NUCLEIC 

+ Axit nucleic là đại phân tử hữu cơ được cấu tạo từ 4 loại đơn phân là các nucleotit. 

+ Mỗi đơn phân của axit nucleic gồm có 3 thành phần: Đường pentose, nhóm photphat và base nitơ 

Cấu trúc của một nucleotit 

+ Có hai loại axit nucleic là ADN và ARN. 

Cấu trúc ADN ARN 

1. Đơn 

phân 


- Đường 5C – Deoxyribozo (C 5 H 10 O 4 ) 

- Bazo nitrogenous (A, T, G, X) 


→Có 4 loại nucleotit: A, T, G, X 


- Đường 5C – Ribozo (C 5 H 10 O 5 ) 

- Bazo nitrogenous (A, U, G , X) 


→Có 4 loại ribonucleotit: rA, rU, rG, 

rX 

2. Một 

mạch 

- Các nucleotit liên kết với nhau theo một chiều 

xác định ( 5’ - 3’) tạo thành chuỗi polynucleotit. 

- Mạch polynucleotit có các liên kết hoá trị giữa 

đường và axit Photphoric giữa 2 nucleotit kết 

tiếp. 



- Các ribonucleotit liên kết với nhau 

theo một chiều xác định (5’ - 3’) tạo 

thành chuỗi polyribonucleotit. 

- Mạch polyribonucleotit có các liên 

kết hoá trị giữa đường và axit 

Photphoric giữa 2 ribonucleotit kết 

tiếp. 


3. Hai 

mạch 

- 2 chuỗi polynucleotit liên kết với nhau bằng các 

liên kết hydrogen: 

+ A = T bằng 2 liên kết hydrogen. 

+ G ≡ X bằng 3 liên kết hydrogen. 

4. Chức Lưu giữ, bảo quản, truyền đạt thông tin di truyền Tham gia vào quá trình tổng hợp 












năng 



protein 


















CHỦ ĐỀ II: CẤU TRÚC TẾ BÀO 

I. Khái quát về tế bào: 

Sơ lược lịch sử phát triển. 

- 1665: Rôbớc Húc là người đầu tiên mô tả tế bào khi ông sử dụng kính hiển vi để quan sát lát mỏng của 

cây bấc. Vài năm sau, nhà tự nhiên học người Hà Lan Antonie Van Lơvenhuc đã quan sát các tế bào 

sống đầu tiên. 

- 1838, Matias Slâyđen khi nghiên cứu các mô thực vật đã đưa ra Học thuyết về tế bào: tất cả các cơ thể 

thực vật đều được cấu tạo từ tế bào. 

- 1839, Têôđo Sơvan cũng cho rằng tất cả các cơ thể động vật được xây dựng từ tế bào. 

Tại sao nói tế bào là cấp độ tổ chức cơ bản của hệ thống sống? 

- Tất cả các cơ thể sống đều có cấu tạo từ tế bào. 

- Các quá trình chuyển hóa vật chất và di truyền đều xảy ra trong tế bào, tế bào chỉ được sinh ra bằng sự 

phân chia của tế bào đang tồn tại trước đó. 

-Tế bào là đơn vị nhỏ nhất cấu tạo nên mọi cơ thể sống. 

-Các tế bào có thể khác nhau về hình dạng, kích thước nhưng đếu có cấu trúc chung gồm 3 phần: 

+ Màng sinh chất 

+ Tế bào chất 

+ Nhân( hoặc vùng nhân) 

* Tế bào của cơ thể đa bào 

- Tính toàn năng của tế bào: tế bào hoặc mô thuộc cơ quan sinh dưỡng có khả năng sinh sản vô tính → 

cơ thể hoàn chỉnh 

Thế giới sống được cấu tạo từ 2 loại tế bào là tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực . 




Tế Bào Nhân Sơ 

Tế Bào Nhân Thực 

Nhân 

- Chưa có màng nhân 

- NST dạng vòng không có 

- Có màng nhân 

- NST dạng thẳng có prôtêin loại histon 

prôtêin loại histon 

Ribôxôm 70S 80S ở tế bào chất và 70 S ở ti thể, lạp thể 

Bào quan và hệ 

thống nội màng 

Không có 

Có 

II. Tế bào nhân sơ 

1. Đặc điểm chung 

- Kích thước: Kích thước rất nhỏ bé, so với tế bào nhân thực, thì tế bào vi khuẩn có kích thước 1- 5µm, 

bằng 1/10 tế bào nhân thực, tức S/V lớn Giúp tế bào trao đổi chất với môi trường, sinh sản một cách 

nhanh chóng. 

-Tế bào nhân sơ ( vi khuẩn) có cấu trúc đơn giản gổm : 

+ Màng sinh chất 

+ Tế bào chất: có ribôxôm và các hạt dự trữ. 

+ Vùng nhân: không có màng nhân, thường chỉ có 1 phân tử DNA vòng. 

Tế bào nhân sơ có kích thước như thế nào? Kích thước đó đem lại ưu thế gì cho các tế bào nhân sơ? 

Có kích thước rất nhỏ có tỉ lệ S/V lớn trao đổi chất mạnh mẽ, phân chia nhanh , vận chuyển các 

chất trong tế bào nhanh 

2. Cấu trúc tế bào vi khẩn: Theo thứ tự từ ngoài vào trong gồm 






Cấu tạo 

Chức năng 











Lông 



+ Có chức năng như các thụ thể : 

tiếp nhận virut, tham gia vào quá 

trình tiếp hợp 

+ Giúp vi khuẩn bám vào bề mặt 

tế bào chủ 

+ Giúp vi khuẩn di chuyển 

Roi 

Màng ngoài : lipopolisaccarit (LPS): gồm 3 

thành phần : 

+ Lipit A : 2 phân tử N acetyl glucozamin, 5 

chuỗi dài axit béo: lipit A là nội độc tố của vi 

khuẩn, gây sốt, tiêu chảy, phá hủy hồng cầu… 

+ Polisaccarit lõi 

+ Kháng nguyên O : phần polisccarit vươn 

Màng ngoài (màng khỏi màng vào môi trường: quyết định nhiều 

nhầy) 

đặc tính huyết thanh của các vi khuẩn có chưa 

1LPS và vị trí gắn thụ thể của thể thực khuẩn 

Màng ngoài còn có thể có 1 số loại 

prôtein: prôtein cơ chất: vd porin (protein lỗ)ở 

E. coli, protein màng ngoài có năng lực vận 

chuyển chuyên biệt các phân tử lớn và 

lipoprotein : liên kết giữa lớp peptiđôglican 

bên trong với màng ngoài 

Là loại polyme xốp, khá bền vững, cấu tạo bởi - Thành tế bào giúp duy trì hình 

3 thành phần: 

thái của tế bào, 

- N-Acetylglucosamin 

- Hỗ trợ sự chuyển động của tiên 

- Acid N-Acetylmuramic 

mao 

- Tetrapeptid chứa cả D- và L- acid amin - Giúp tế bào đề kháng với áp suất 

Thành peptiđôglican 

thẩm thấu, hỗ trợ quá trình phân cắt 

tế bào , 

- Cản trở sự xâm nhập của một số 

chất có phân tử lớn, 

- Liên quan đến tính kháng 

nguyên , tính gây bệnh, tính mẫn 

cảm với Thực khuẩn thể 

Axit teichoic là polime của ribitol và glixerol Vận chuyển các ion dương vào ra tế 

photphat 

bào, giúp tế bào dự trữ phot phat. có 

Axit teichoic 

liên quan đến kháng nguyên bề mặt 

và tính gây bệnh của 1 số vk gram 

dương. 

+ Chứa các protein tham gia vào sự thu nhận 

chất dinh dưỡng: vd các enzim proteinaza, 

ncleaza,các protein vận chuyển qua màng, 

protein thụ thể( làm hỗ bám của thể thực khuẩn 

Khoang chu chất 

+ Các vi khuẩn phản nitrát hóa và hóa tự 

dưỡng vô cơ thường chứa các protein của 

chuỗi vận chuyển điện tử 

+ Chứa các enzim tham gia vào sự tổng hợp 

peptiđôglican và cải biến các hợp chất độc tố 

có thể gây hại cho tế bào. 

Màng sinh chất Có cấu trúc màng kép Vận chuyển các chất qua màng 

Ribôxôm 

Cấu tạo từ protein, rARN và không có Bộ máy tổng hợp prôtêin 

màng bao bọc. Là nơi tổng hợp nên các 
















loại protein của tế bào. Riboxom của vi 

khuẩn 70S (30S+ 50S) nhỏ hơn riboxom 

của tế bào nhân thực 80S (40S+ 60S). 

Là một dạng chất keo bán lỏng, chứa nhiều 

Tế bào chất 

hợp chất hữu cơ và vô cơ khác nhau. 

- Không có màng nhân, nhưng đã có bộ 

Vùng nhân 

máy di truyền là một phân tử ADN vòng 

và thường không kết hợp với protein histon. 

Ngoài ra, một số vi khuẩn còn có ADN 

Plasmit 

dạng vòng nhỏ khác được gọi là plasmit. 

Chủ yếu có ở Gram dương, do MSC xâm 

nhập, đâm sâu vào tế bào chất. 

Mezôxôm 

Các hạt dự trử 

Giọt mỡ (Lipit) và tinh bột. 



Nơi diễn ra các hoạt động sống 

bên trong TB. 

Chứa vật chất di truyền 

+ Gắn với ADN và có chức năng 

trong quá trình sao chép ADN và 

quá trình phân bào. 

+ Quang hợp hoặc hô hấp ở một 

số vi khuẩn quang hợp hoặc có 

hoạt tính hô hấp cao. 

a.Thành tế bào 

Cấu tạo: Peptidoglycan - là loại polyme xốp, khá bền vững, cấu tạo bởi 3 thành phần: 

- N-Acetylglucosamin 

- Acid N-Acetylmuramic 

- Tetrapeptid chứa cả D- và L- acid amin 

Chức năng : 

- Thành tế bào giúp duy trì hình thái của tế bào, 

- Hỗ trợ sự chuyển động của tiên mao 

- Giúp tế bào đề kháng với áp suất thẩm thấu, hỗ trợ quá trình phân cắt tế bào , 

- Cản trở sự xâm nhập của một số chất có phân tử lớn, 

- Liên quan đến tính kháng nguyên , tính gây bệnh, tính mẫn cảm với Thực khuẩn thể 






Cấu trúc tế bào vi khuẩn Cấu trúc mạng VK gram (-) và gram (+) 

So sánh thành tế bào vi khuẩn G+ và G- 











VK Gram dương: 

* Peptidoglycan 

*Axit teichoic là polime của ribitol và glixerol photphat : vận chuyển các ion dương vào ra tế 

bào, giúp tế bào dự trữ phot phat. có liên quan đến kháng nguyên bề mặt và tính gây bệnh của 1 số vk 

gram dương. 

VK Gram âm: có 3 lớp: 

- Màng ngoài : lipopolisaccarit( LPS): gồm 3 thành phần : 

+ LipitA : 2 phân tử N acetyl glucozamin, 5 chuỗi dài axit béo: lipit A là nội độc tố của vi 

khuẩn, gây sốt, tiêu chảy, phá hủy hồng cầu… 

+ Polisaccarit lõi 

+ Kháng nguyên O : phần polisccarit vươn khỏi màng vào môi trường: quyết định nhiều đặc tính 

huyết thanh của các vi khuẩn có chưa 1LPS và vị trí gắn thụ thể của thể thực khuẩn 

Màng ngoài còn có thể có 1 số loại prôtein: prôtein cơ chất: vd porin (protein lỗ)ở E. coli, 

protein màng ngoài có năng lực vận chuyển chuyên biệt các phân tử lớn và lipoprotein : liên kết giữa 

lớp peptiđôglican bên trong với màng ngoài 

- Không gian chu chất: 

+ Chứa các protein tham gia vào sự thu nhận chất dinh dưỡng: vd các enzim proteinaza, 

ncleaza,các protein vận chuyển qua màng, protein thụ thể( làm hỗ bám của thể thực khuẩn 

+ Các vi khuẩn phản nitrát hóa và hóa tự dưỡng vô cơ thường chứa các protein của chuỗi 

vận chuyển điện tử 

+ Chứa các enzim tham gia vào sự tổng hợp peptiđôglican và cải biến các hợp chất độc 

tố có thể gây hại cho tế bào. 

- Các vi khuẩn gram dương có thể không chứa 1 khoang chu chất rõ rệt chúng tiết ra các 

enzim ngoại bào ( giống với enzim chu chất của VK gram âm) 

- Peptiđôglican mỏng 

Đặc điểm 

Gram 

G + G - 

Màng ngoài Không có Có 

Peptiđôglican Dày Mỏng 

Axit teichoic Có Không 

Khoang chu chất Không Có 

Lớp lipopolysaccarit Không Có 

Mẫn cảm với lysozym Có Ít 

Bắt màu thuốc nhuộm Gram Tím Đỏ 



Tại sao cùng là vi khuẩn nhưng phải sử dụng các loại thuốc kháng sinh khác nhau? 

Trước tiên, chúng ta cần biết kháng sinh là loại thuốc trị bệnh bằng cách "kháng" khả năng "sinh" 

sản của VSV nói chung (trong đó có vi khuẩn). Mà trong khi đó, các vi khuẩn thường có sự "phòng thủ" 

khác nhau với các nhân tố trong môi trường, chủ yếu là ở thành phần, cấu trúc của lớp thành tế bào và màng 

nhày của chúng. Tương ứng với các loài VSV (cụ thể ở đây là vi khuẩn) do vậy mà có những loại thuốc khác 

nhau khắc chế khả năng sinh sản của chúng (tức là trước hết phải vô hiệu hóa lớp màng nhày và thành tế 

bào). Đó chính là lí do vì sao ứng với cá loài vi khuẩn khác nhau thì phải dùng các loại thuốc kháng sinh 

khác nhau. 


Lưu ý: Thuốc kháng sinh không giết vi khuẩn mà chỉ làm tiệt đường sinh sản của chúng mà thôi ("triệt sản"). 

Vì vậy, cần dùng thuốc hợp lí và theo chỉ định của bác sĩ, để tránh vi khuẩn phát sinh những chủng đột biến 

thích ứng với loại thuốc kháng sinh đó 

b. Lông nhung và roi: 

- Lông: 















+ Có chức năng như các thụ thể : tiếp nhận virut, tham gia vào quá trình tiếp hợp 

+ Giúp vi khuẩn bám vào bề mặt tế bào chủ 

- Roi: 

+ Giúp vi khuẩn di chuyển 

c.Tế bào chất 

Có: 

*Bào tương: Là một dạng chất keo bán lỏng, chứa nhiều hợp chất hữu cơ và vô cơ khác nhau. 

*Các hạt: 

- Riboxom: cấu tạo từ protein, rARN và không có màng bao bọc. Là nơi tổng hợp nên các loại protein 

của tế bào. Riboxom của vi khuẩn 70S (30S+ 50S) nhỏ hơn riboxom của tế bào nhân thực 80S (40S+ 

60S). 

- Các hạt dự trữ: Giọt mỡ (Lipit) và tinh bột. 

*Mesoxom: 

- Cấu trúc: 

Chủ yếu có ở Gram dương, do MSC xâm nhập, đâm sâu vào tế 

bào chất. 

- Chức năng: 

+ Gắn với ADN và có chức năng trong quá trình sao chép ADN 

và quá trình phân bào. 

+ Quang hợp hoặc hô hấp ở một số vi khuẩn quang hợp hoặc có 

hoạt tính hô hấp cao. 

Không có: 

- Không có hệ thống nội màng → không có các bào quan có màng bao bọc; khung tế bào; 

d. Vùng nhân: 

- Không có màng nhân, nhưng đã có bộ máy di truyền là một phân tử ADN vòng và thường không kết 

hợp với protein histon. 

Ngoài ra, một số vi khuẩn còn có ADN dạng vòng nhỏ khác được gọi là plasmit. 

III. Tế bào nhân thực 


Tế bào Động Vật 

1.Không có thành tế bào 

2.Không có lục lạp 

3. Không có không bào ( nếu có rất nhỏ) 

4. Có trung thể 

5. Hạt dự trữ là glicogen 



Tế Bào Thực Vật 

1. Có thành xenlulôzơ 

2.Có lục lạp 

3. Có không bào lớn 

4. Không có trung thể, 

5. Hạt dự trữ là tinh bột 

















* Đặc điểm chung của tế bào nhân thực: 

Tế bào nhân thực gồm : 

- Màng sinh chất 

- Tế bào chất chứa bào quan 

- Nhân : Màng nhân + Dịch nhân ( nhân con, NST chứa ADN ) 

* Cấu trúc tế bào nhân thực: 

1. Nhân tế bào: 

a. Cấu trúc: 

*Màng nhân 

- Gồm màng ngoài và màng trong, mỗi màng dày 6 – 9nm. Màng 

ngoài thường nối với lưới nội chất hạt. 

- Trên bề mặt có rất nhiều lỗ nhân có đường kính từ 50 – 80nm. Lỗ 

nhân được gắn liền với nhiều phân tử protein cho phép các phân tử 

nhất định đi vào hay đi ra khỏi nhân. 

*Chất nhiễm sắc 

- Cấu trúc hoá học: Gồm một phân tử ADN cuộn quanh các phân tử 

protein histon. 

- Cấu trúc không gian: Các sợi chất nhiễm sắc xoắn nhiều bậc tạo 

thành NST. 

- Số lượng nhiễm sắc thể trong mỗi tế bào nhân thực mang tính đặc 

trưng cho loài. 

VD: tế bào soma ở người có 46 NST, ruồi giấm có 8 NST, đậu Hà 

Lan có 14 NST, cà chua có 24 NST… 

*Nhân con (hạch nhân) 

- Đặc điểm: Là một hay vài thể hình cầu bắt màu đậm hơn so với 

phần còn lại của chất nhiễm sắc. 

- Cấu tạo hoá học: Gồm chủ yếu là protein (80% - 85%) và rARN. 

b. Chức năng 

Là nơi lưu giữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di truyền; là trung 

tâm điều hành, định hướng và giám sát mọi hoạt động trao đổi chất 

trong quá trình sinh trưởng, phát triển của tế bào. 

Câu hỏi: NST ở tế bào nhân sơ khác NST tế bào nhân thực ở điểm nào? 

Tế Bào Nhân Sơ 

Thường chỉ có 1 NST , ADN không liên kết 

với histon ( AND trần, dạng vòng 

Bổ sung: 

NHÂN TẾ BÀO 

CẤU TRÚC NHIỄM SẮC 

THỂ 

Tế Bào Nhân Thực 

Có nhiều NST, ADN phân thành nhiều đoạn và kết 

hợp với histon. NST có cấu trúc xoắn phức tạp 

- Hạch nhân (nhân con) là một thể cầu không tồn tại liên tục trong nhân tế bào. Nó là một hình ảnh tạm thời, một 

đội hình làm việc của một số nhiễm sắc thể trong tế bào. 


- Tế bào người có một hạch nhân, nó bắt màu đậm hơn phần còn lại của nhân. Hạch nhân của tế bào người do 10 

nhiễm sắc thể tâm đầu (các đôi 13, 14, 15, 21 và 22) chụm đầu lại tạo thành. Phần đầu của các nhiễm sắc thể tâm 

đầu (có vệ tinh hoặc không) được gọi là vùng tổ chức hạch nhân, ký hiệu quốc tế lấy từ tiếng Anh là NOR 

(nucleolus oligosaccaritrganization regions) các NOR chụm lại và hình thành nên hạch nhân. Chúng chuyên chứa 

các gen tổng hợp nên rARN cho ribosom ( ở người còn có một gen 5S tổng hợp rARN 5S nằm ở phần cuối nhánh 















dài của nhiễm sắc thể số 1, không tập trung tại hạch nhân) và cũng tại hạch nhân các protein ribosom từ bào 

tương đi vào gặp các rARN mới tạo, ghép lại với nhau để tạo nên các phân đơn vị nhỏ và lớn của ribosom. Rồi 

các phân đơn vị này cứ thế đi luồn qua lỗ màng nhân để ra bào tương. 

- Với sự hình thành và chức năng trên đây của hạch nhân thì việc hạch nhân biến mất lúc các nhiễm sắc thể phải 

về tập trung ở mặt phẳng xích đạo của kỳ giữa là hoàn toàn hợp lý. Khi đã phân bào xong, tế bào trở lại làm việc 

thì dĩ nhiên hạch nhân sẽ lại xuất hiện. 

2. Khung xương tế bào 


Gồm các sợi và ống protein (vi ống, vi sợi, sợi 

trung gian) đan chéo nhau nâng đỡ tế bào. 

+ Vi ống: Ống rỗng hình trụ dài, đường kính 

25nm, cấu tạo từ protein tubulin. 

+ Vi sợi: Đường kính 7nm, gồm 2 sợi nhỏ 

protein actin xoắn vào nhau. 

+ Sợi trung gian: Đường kính 10nm, nằm giữa vi ống và vi sợi, gồm nhiều sợi nhỏ được cấu tạo 

bởi các tiểu đơn vị protein dạng sợi xoắn với nhau. 

b. Chức năng: 

- Giá đỡ cơ học cho tế bào→Duy trì hình dạng. 

- Nơi neo giữ các bào quan: ti thể, riboxom, nhân vào các vị trí cố định. 

- Tham gia vào chức năng vận động của tế bào (trùng amip, trùng roi xanh, bạch cầu). 

Chú ý: Các vi ống có chức năng tạo nên thoi vô sắc. Các vi ống và vi sợi cũng là thành phần cấu 

tạo nên roi của tế bào. Các sợi trung gian là thành phần bền nhất của khung xương tế bào, gồm một 

hệ thống các sợi protein bền. 

3. Ribôxôm 

a. Hình thái: 

- Là bào quan nhỏ không có màng bao bọc, kích thước từ 

15 – 25nm, gồm một hạt lớn (60S) và một hạt bé (40S). 

- Mỗi tế bào có từ hàng vạn đến hàng triệu riboxom. 

b. Cấu trúc: 

- Thành phần hoá học chủ yếu là rARN và protein. 

- Không có màng bao bọc. 

c. Chức năng: Riboxom là nơi tổng hợp protein cho tế bào. 

4. Trung thể: Chỉ có ở tế bào động vật 


+ Gồm hai trung tử xếp thẳng góc với nhau theo trục dọc. 

+ Mỗi trung tử là một ống hình trụ, rỗng, dài, đường kính 

khoảng 0,13µm, gồm 9 bộ ba vi ống xếp thành vòng. 


Tạo ra các vi ống hình thành nên thoi vô sắc trong quá 

trình phân chia tế bào động vật. 




















Trung thể là một trung tâm tổ chức các ống vi thể (microtubule organizing center-MTOC) chính 

cũng như là bào quan điều hòa tiến trình phân bào. Nó được tìm thấy vào năm1888 bởi Theodor 

Boveri và được miêu tả như là một "cơ quan đặc biệt của phân bào". Mặc dù trung tử giữ vai trò chủ 

chốt khi phân chia, nhưng theo những nghiên cứu gần đây thì có vẻ như nó không còn cần thiết. 

Trung thể là sự kết hợp của hai trung tử nằm vuông góc nhưng không chạm nhau và xung quanh có các 

chất vô định hình (PMC). Mỗi trung tử gồm 9 mặt, mỗi mặt có 3 ống vi thể chạy dọc giống như cấu trúc 

của guồng quay khung cửi. 

Tế bào có nhân chuẩn cao cấp sở hữu một trung thể. Vi khuẩn men bia có một thể hình thoi, được xem 

như là trung thể. Tế bào thực vật hạt kín điển hình không có trung thể nhưng có một số các trung tâm tổ 

chức các ống vi thể. 

Trung thể thường kết hợp với nhân trong suốt gian kỳ của phân bào. Khi đó, màng nhân tan đi 

và các ống vi thể của trung thể có thể tương tác với nhiễm sắc thể để tạo thoi vô sắc. 

Trung thể sẽ nhân đôi một lần duy nhất ở mỗi lần phân bào nên mỗi trung thể con nhận một trung tử từ 

trung thể mẹ, một chiếc mới. Trung thể tái tạo lại ở pha S của phân bào. Trong suốt pha trước của phân 

bào, mỗi trung thể di chuyển tới 2 cực khác nhau của tế bào. Sau đó, thoi vô sắc được hình thành giữa 2 

trung thể. Số lượng trung thể khác thường cũng có mối liên hệ đến bệnh ung thư. 

5. Ti thể: 

+ Tế bào cơ tim có nhiều ti thể nhất 

+ Tế bào gan có 2.500 ti thể 

+ Tế bào cơ ngực của các loài chim bay cao, bay xa có 2.800 

ti thể 

- Số lượng, vị trí của ti thể thay đổi phụ thuộc vào điều kiện 

môi trường và trạng thái sinh lí của tế bào 

- Ti thể chứa ADN dạng vòng, ARN enzim và ribôxôm riêng 

nên ti thể có khả năng tự tổng hợp cho mình 1 số loại prôtêin 

cần thiết cho mình . Ti thể có khả năng tự nhân đôi 

a. Hình thái 

- Là bào quan ở tế bào nhân thực, thường có dạng hình cầu hoặc thể sợi ngắn. 

- Số lượng ti thể ở các loại tế bào khác nhau thì khác nhau, có tế bào có thể có tới hàng nghìn ti thể. 

b. Cấu trúc 

- Bên ngoài: Bao bọc bởi màng kép (hai màng bao bọc). 

+ Màng ngoài: trơn nhẵn. 

+ Màng trong: ăn sâu vào khoang ti thể, hướng vào trong chất nền tạo ra các mào. Trên mào có 

nhiều loại enzym hô hấp. 

- Bên trong: Chứa nhiều protein và lipit, ngoài ra còn chứa axit nucleic (ADN vòng, ARN), 

riboxom (giống với riboxom của vi khuẩn) và nhiều enzym. 

Chú ý: Hình dạng, số lượng, kích thước, vị trí sắp xếp của ti thể biến thiên tuỳ thuộc các điều kiện 

môi trường và trạng thái sinh lí của tế bào. 

c. Chức năng – Nhà máy năng lượng tí hon của tế bào. 

Là nơi tổng hợp ATP, cung cấp cho mọi hoạt động sống của tế bào. Ngoài ra, ti thể còn tạo ra 

nhiều sản phẩm trung gian có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hoá vật chất. 













6. Lục lạp: 






Tại sao mặt trên lá có màu xanh sẫm hơn mặt dưới ? 

Tại sao nói ti thể là trạm năng lượng của tế bào?Tại sao nói 

lục lạp là nhà máy tổng hợp chất hữu cơ của cây? 

a. Hình thái: 4- 10µm 

- Hình bầu dục, bao bọc bởi màng kép (hai màng), bên trong 

là khối cơ chất không màu - gọi là chất nền (stroma) và các 

hạt nhỏ (grana). 

- Số lượng trong mỗi tế bào không giống nhau, phụ thuộc 

vào điều kiện chiếu sáng của môi trường sống và loài. 

b. Cấu trúc 

- Là một trong ba dạng lạp thể (vô sắc lạp, sắc lạp, lục lạp) chỉ có trong các tế bào có chức năng quang 

hợp ở thực vật. 

- Gồm các túi dẹt tilacoit xếp chồng lên nhau, mỗi chồng túi dẹt gọi là một hạt grana. Các hạt grana 

nối với nhau bằng lamen. 

- Trên màng tilacoit có hệ sắc tố: chất diệp lục và sắc tố vàng. 

- Trong màng tilacoit có các hệ enzym sắp xếp một cách trật tự 

→Tạo thành vô số các đơn vị cơ sở dạng hạt hình cầu, kích thước từ 10 – 20nm gọi là đơn vị quang 

hợp. 

- Chất nền stroma: Chứa ADN, plasmit, hạt dự trữ, riboxom nên có khả năng nhân đôi độc lập, tự tổng 

hợp lượng protein cần thiết cho mình. 

c. Chức năng 

- Lục lạp là nơi thực hiện chức năng quang hợp của tế bào thực vật: Chuyển hoá năng lượng ánh sáng 

thành năng lượng hoá học trong các hợp chất hữu cơ. 

7. Lưới nội chất 

Tế bào nhân thực có những loại lưới nội chất 

nào? Vị trí của lưới nội chất trong tế bào? 

Mô tả cấu trúc và chức năng của mạng lưới nội 

chất? 

ở người, loại tế bào nào có lưới nội chất hạt 

phát triển? loại tế bào nào có lưới nội chất trơn 

phát triển? 


Là một hệ thống màng bên trong tế bào nhân thực, tạo thành hệ thống các xoang dẹp và ống thông với 

nhau, ngăn cách với phần còn lại của tế bào chất. 

b. Cấu trúc và chức năng: Phân loại: 2 loại: 

Đ c điểm LNC hạt LNC trơn 

- Bề mặt có đính nhiều hạt Riboxom. - Bề mặt có đính nhiều các loại enzym. 

Cấu 

- Nối với màng nhân ở 1 đầu và lưới - Nối tiếp lưới nội chất hạt. 

tr c 

nội chất trơn ở đầu kia. 













- Tổng hợp protein. 

- Hình thành các túi mang vận chuyển 

Chức năng protein đến nơi cần sử dụng. 



- Tổng hợp lipit. 

- Hình thành peroxisome, chứa các 

enzym tham gia vào quá trình chuyển 

hoá lipit, đường hoặc khử độc cho tế 

bào. 




8. Perôxixôm: 

Perôxixôm được hình thành từ đâu? Có chức năng gì? 

a. Hình thái: Nhỏ, dạng túi. 


- Được bao bọc bởi một lớp màng. 

- Bên trong: chứa các enzym tổng hợp và phân huỷ H 2 O 2 . 

c. Chức năng: Khử độc, phân huỷ axit béo thành các phần tử nhỏ hơn đưa đến ty thể tham gia quá trình 

hô hấp. 

9. Bộ máy gôngi 

Mô tả cấu trúc và chức năng của bộ máy gôngi? 

*Hình thái: Gồm hệ thống túi màng dẹp xếp chồng 

lên nhau (nhưng tách biệt) theo hình vòng cung. 

*Cấu trúc: Mỗi túi dẹt là một xoang được bao bọc 

bởi một lớp màng sinh chất. 

*Chức năng: 

- Gắn nhóm cacbohydrat vào protein được tổng hợp ở 

lưới nội chất hạt. 

- Thu gom, bao gói, biến đổi và phân phối các sản phẩm đã được tổng hợp đến nơi cần sử dụng trong tế 

bào 

- Tổng hợp các phân tử polysaccarit cấu trúc nên thành tế bào ở thực vật. 

10. Lizôxôm 

Lizôxôm có cấu tạo như thế nào? 

Lizôxôm có chức năng gì? 

Điều gì sẽ xảy ra nếu vì lí do nào đó mà lizôxôm của 

tế bào vỡ bị ra? 

- Hình thái: Là một loại bào quan dạng túi có kích 

thước trung bình từ 0,25 – 0,6µm. 

- Cấu tạo: 

+ Được hình thành từ bộ máy Gongi theo cách giống như túi tiết nhưng không bài xuất ra bên ngoài. 

+ Có một lớp màng bao bọc, chứa nhiều enzym thuỷ phân. 
















- Chức năng: 

+ Kết hợp với không bào làm nhiệm vụ tiêu hoá nội bào. 

+ Tham gia vào quá trình phân huỷ các tế bào già, các tế bào bị tổn thương cũng như các tế bào đã hết 

thời hạn sử dụng : Các enzym phân cắt nhanh chóng các đại phân tử như protein, axit nucleic, 

cacbohydrat, lipit. 

11. Không bào: 


- Hình khối, dễ nhận thấy trong tế bào thực vật. Khi tế 

bào thực vật còn non thì có nhiều không bào nhỏ. Ở tế 

bào thực vật trưởng thành các không bào nhỏ có thể sát 

nhập tạo ra không bào lớn. 

- Được tạo ra từ hệ thống lưới nội chất và bộ máy 

Gongi. 


+ Bên ngoài: Bao bọc bởi một lớp màng. 

+ Bên trong: là dịch không bào chứa các chất hữu cơ 

và các ion khoáng tạo nên áp suất thẩm thấu của tế bào. 

c. Chức năng: 

+ Tự vệ: Chứa các chất phế thải, thậm chí rất độc ở một 

số thực vật (Với loài ăn thực vật). 

+ Dự trữ chất dinh dưỡng, muối khoáng: ở một số loài thực vật. 

+ Thu hút côn trùng thụ phấn: Một số tế bào cánh hoa thực vật không bào chứa các sắc tố. 

+ Tiêu hoá ở động vật nguyên sinh. 

+ Điều hoà áp suất thẩm thấu, quá trình hút nước của tế bào. 

Một số tế bào động vật có không bào bé. 

12. Màng sinh chất 



Tham khảo: 

- Màng sinh chất có cấu trúc khảm động dày 9nm 

- Gồm 2 thành phần chính: phôtpholipit và prôtêin 

* Lớp kép phôtpholipit luôn quay 2 đầu kị nước vào trong, 2 đầu ưa nước ra phía ngoài 

+ Phân tử phôtpholipit của 2 lớp màng liên kết với nhau bằng liên kết yếu nên dễ dàng di chuyển 

* Prôtêin gồm 2 loại: prôtêin xuyên màng và prôtêin bám màng: vận chuyển các chất ra vào tế bào, 

prôtêin tạo kênh, prôtêin mang, peôtêin tạo nên các chất bơm ion 

+ Prôtêin enzim xúc tác các phản ứng xỷa ra trong màng và trong tế bào chất 

+ Prôtêin thụ thể tiếp nhận và truyền đạt thông tin 















+ Nối kết tế bào trong một mô 

+ Các glicôprôtêin như giác quan, kênh, dấu chuẩn nhận biết đặc trưng cho từng loại tế bào 

+ Prôtêin liên kết với các prôtêin sợi và vi sợi trong tế bào chất -> neo màng -> độ bền vừng chắc của 

màng 

- Cacbonhiđrat: Liên kết với Lipit và prôtêin phân bố ở mặt ngoài màng 

=> Tính bất đối xứng cùa màng, tạo nên chất nền ngoại bào 

- Các glicôprôtêin như giác quan, kênh, dấu chuẩn nhận biết đặc trưng cho từng loại tế bào 

- Màng tế bào động vật còn có colesteron xen kẽ trong lớp phopholipit -> bền vững của màng. 





* Cấu trúc khảm của màng tế bào. 

- Màng sinh chất được cấu tạo từ lớp kép phôtpholipit và các phân tử prôtêin xuyên màng hoặc trên 

màng (MSC là màng khảm động). 

+ Các phân tử photpholipit tạo thành lớp kép xếp theo kiểu đầu ưu nước quay ra ngoài và đầu kị 

nước quay vào trong. 

+ Các Protein phân bố đa dạng và linh hoạt trong lớp kép photpholipit để thực hiện các chức năng 

sinh học như: protein kênh vận chuyển, protein thụ thể... 

+ Bên ngoài MSC gluxit liên kết với prôtêin Glicoprotein - là “dấu chuẩn” giúp các tế bào nhận biết 

nhau, là các thụ quan giúp tế bào thu nhận thông tin. 

- Ở động vật MSC còn có các phân tử côlestêrôn (một dạng Lipit) làm tăng độ ổn định của màng 

sinh chất. 

* Cấu trúc động: 

- Các phân tử phootpholipit và các phân tử protein của MSC có thể chuyển động lắc ngang hoặc 

xoay tròn tại chỗ tạo tính mềm dẻo, linh động của MSC. 

- Tính động của MSC phụ thuộc vào cấu trúc của MSC và phụ thuộc vào điều kiện môi trường. 

* Thí nghiệm chứng minh cấu trúc Khảm - Động của MSC: 

Lai tế bào hồng cầu chuột với tế bào hồng cầu của người. Trên MSC mỗi loại tế bào này đề có những 

Protein đặc trưng cho từng loại. Tế bào lai tạo ra nhận thấy các phân tử protein của người và chuột xen 

kẽ nhau trong MSC. => Chứng tỏ các protein trên màng MSC có khả năng chuyển động. 


+ Phân biệt tế bào với môi trường bên ngoài. 

+ Kiểm soát các chất ra vào một cách có chọn lọc: Vận chuyển các chất, tiếp nhận và truyền thông tin từ 

bên ngoài vào trong tế bào. 

+ Nơi định vị của nhiều loại enzym. 

+ Ghép nối các tế bào trong một mô: do các protein màng. 

+ Giúp các tế bào của cùng một cơ thể có thể nhận biết ra nhau và nhận biết được các tế bào lạ: Do có 

các “dấu chuẩn” là glycoprotein đặc trưng cho từng loại tế bào. 

13. Các cấu trúc bên ngoài màng sinh chất 

a. Thành tế bào 

- Tế bào thực vật: 

+ Là xenlulozo bao bọc ngoài cùng, có tác dụng bảo vệ tế bào, đồng thời xác định hình dạng, kích thước 

của tế bào. 

+ Trên thành có các cầu sinh chất đảm bảo cho các tế bào có thể liên lạc với nhau dễ dàng. 















- Tế bào nấm: Phần lớn có thành kitin vững chắc. 

b. Chất nền ngoại bào 

- Cấu trúc: 

+ Vị trí: Bên ngoài màng sinh chất của tế bào người cũng như tế bào động vật. 

+ Được cấu tạo chủ yếu từ các loại sợi glycoprotein, lipoprotein kết hợp với các chất vô cơ và hữu cơ 

khác nhau. 

- Vai trò: 

+ Giúp các tế bào liên kết với nhau tạo nên các mô nhất định. 

+ Giúp tế bào thu nhận thông tin. VD: Glycoprotein - "dấu chuẩn"giữ chức năng nhận biết nhau và các 

tế bào "lạ"(tế bào của các cơ thể khác). 




III. Vận chuyển các chất qua màng sinh chất 

1.Vận chuyển thụ động (bị động) 

a. Định nghĩa: 

Là hình thức vận chuyển các chất qua MSC mà không tiêu tốn năng lượng. 

b. Nguyên lý: Sự khuếch tán của các chất khi có sự chênh lệch về nồng độ. 

Gồm: 

- Sự di chuyển của dung môi (nước) - Thẩm thấu: C thấp → C cao . 

- Sự di chuyển của chất tan - Thẩm tách: C cao → C thấp . 

c. Phân loại: 

- Khuếch tán trực tiếp: qua lớp photpholipit kép với các chất không phân cực (phân cực yếu) và các 

chất có kích thước nhỏ như CO 2 , O 2 … 

- Khuếch tán gián tiếp: qua kênh protein xuyên màng với các chất phân cực, có kích thước lớn, gồm: 

+ Kênh có cấu trúc phù hợp với chất cần vận chuyển: Các chất phân cực có lích thước lớn (Glucozo). 

+ Kênh chỉ mở cho các chất được vận chuyển khi có các chất tín hiệu bám vào cổng. 

+ Kênh protein đặc hiệu – aquaporin: theo cơ chế thẩm thấu (các phân tử nước). 

d. Các yếu tố ảnh hưởng 

- Sự chênh lệch nồng độ trong và ngoài màng. 3 loại môi trường bên ngoài màng tế bào. 

+ Môi trường ưu trương: nồng độ chất tan bên ngoài cao hơn nồng độ chất tan bên trong tế bào thì 

môi trường bên ngoài ưu trương hơn môi trường tế bào. 

+ Nếu môi trường bên ngoài có nồng độ chất tan bằng với nồng độ chất tan bên trong tế bào thì môi 

trường như vậy gọi là môi trường đẳng trương. 

+ Nếu môi trường bên ngoài có nồng độ chất tan bên ngoài thấp hơn nồng độ chất tan bên trong tế 

bào thì môi trường bên ngoài được xem là nhược trương hơn môi trường bên trong tế bào. 

- Đặc tính lý, hoá của các chất. 

- Nhiệt độ môi trường. 

2. Vận chuyển chủ động: 

a. VD: 

- Một loài tảo biển, nồng độ Iot trong tế bào cao gấp 1000 lần trong nước biển, nhưng iôt vẫn được vận 

chuyển từ nước biển qua màng vào trong tế bào tảo. 

- Tại ống thận, tuy nồng độ glucozo trong nước tiểu thấp hơn trong máu (1,2 g/l) nhưng glucozo trong 

nước tiểu vẫn được thu hồi trở về máu. 

b. Định nghĩa: 

Là phương thức vận chuyển các chất qua màng tế bào từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao 

(ngược dốc nồng độ) qua các kênh protein xuyên màng, có sự tiêu tốn năng lượng ATP. 

c. Cơ chế: 

- ATP + Bơm protein đặc chủng cho từng loại chất. 

- Protein biến đổi hình dạng chất để đưa qua màng tế bào. 















d. Vai trò: 

- Bổ sung cho kho dự trữ nội bào: đường axit amin, Na + , K + , Ca 2+ , Cl - 2- 

, HPO 4 . 

- Tham gia vào nhiều hoạt động chuyển hoá. VD: Hấp thụ thức ăn, bài tiết và dẫn truyền xung thần kinh. 

3. Vận chuyển bằng hình thức biến dạng của màng TB 




1. Nhập bào: 

a. VD: Vi khuẩn hoặc giọt thức ăn khi tiếp xúc với màng 

thì màng sẽ biến đổi bao lấy vi khuẩn hoặc giọt lỏng. Và 

được tế bào tiêu hoá trong Lizoxom. 

b. Định nghĩa: Là phương thức tế bào đưa các chất vào 

bên trong đó tế bào bằng cách biến dạng màng sinh chất 

hình thành nên không bào. 

c. Phân loại: 

- Thực bào: TBĐV ăn các hợp chất có kích thước lớn (chất rắn) nhờ các enzym phân huỷ. 

- Ẩm bào: Đưa các giọt dịch vào tế bào. 

2. Xuất bào: 

a. VD: Tế bào bài xuất ra ngoài các chất hoặc phần tử bằng cách hình thành các bóng xuất bào (chứa 

các chất hoặc phần tử đó). 

b. Định nghĩa: Là phương thức tế bào đưa các chất vào bên trong đó tế bào bằng cách biến dạng 

màng sinh chất. 















HỆ THỐNG CÁC HÌNH THỨC VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG TB 




VẬN 

CHUYỂN CÁC 

CHẤT QUA 

MÀNG 

Vận chuyển bị 

động 

(Không tốn 

năng lượng) 

Vận chuyển chủ 

động 

(Tiêu tốn năng 

lượng) 

Vận chuyển 

bằng hình thức 

biến dạng của 

màng TB 

(Tiêu tốn năng 

lượng) 

Khuếch tán qua khe hở lớp kép phốtpholipit: 

- Các chất thân dầu (oxi,CO 2 , Nito, benzen) 

Vận chuyển kênh prôtêin 

- Các ion: Na + , K + , Mg + , Ca 2+ , Cl - , I - … 

Vận chuyển qua 

Protein mang 

Ẩm bào: Các chất đi vào hoặc ra khỏi TB là chất 

lỏng 

Thực bào: Các chất đi vào hoặc ra khỏi TB là 

chất lỏng 

V/C bởi bơm ATPaza 

V/C bởi 

građien ion 

Đồng vận 

chuyển 

Đối vận 

chuyển 













CÂU HỎI ÔN TẬP 

Các bào quan có 1 lớp màng và 2 lớp màng bao bọc 






* Sự khác nhau giữa tế bào thực vật và tế bào động vật: 

Điểm so sánh Tế bào nhân sơ Tế bào nhân thực 

- Kích thước Nhỏ hơn Lớn hơn 

- Thành tế bào Có thành peptidoglican Thực vật có thành Xenlulo, nấm có thành 

Kitin 

- Nhân: 

+ Màng nhân 

+ Vật chất di truyền 

- 

ADN dạng vòng 

+ 

ADN liên kết với Pr tạo thành NST 

- Tế bào chất: 

+ Ribôxôm 

+ Lưới nội chất ti thể, 

70S 

- 

80S (70S ở ti thể và lạp thể) 

+ 

gongi, lục lạp…. 

- Phân bào Trực phân Gián phân: nguyên phân, giảm phân 

* Khác nhau giữa tế bào động vật và tế bào thực vật. 

Điểm s.s TB động vật TB thực vật 

Hình dạng Thường không nhất định Có hình dạng cố định 

Kích thước - Thường nhỏ hơn, khoảng 20µm - Thường lớn hơn: 50µm 

- Không có thành xenlulo - Có thành xenlulo 

- Không bào nhỏ hoặc không có - Không bào lớn (không bào trung tâm) 

- Không có lục lạp - Có lục lạp 

Cấu tạo - H.dạng TB là xác định nhưng có thể thay đổi - Hình dạng cố định 

khi hoạt động. Chỉ có TB bạch cầu có hình 

dạng không cố định 

- Có trung thể - Không có trung thể 

- Chất dự trữ dưới dạng các hạt glycogen. - Chất dự trữ dưới dạng các hạt tinh bột. 

- Màng sinh chất có nhiều colesteton . - Màng không có hoặc rất ít côlestêrôn. 

Tính chất - Thường có khả năng chuyển động, phản ứng 

nhanh 

- Ít khi chuyển động, phản ứng chậm 













Dinh dưỡng - Dị dưỡng 



- Tự dưỡng 




Câu 1. Kích thước nhỏ đem lại ưu thế gì cho các tế bào nhân sơ? 

Tế bào nhân sơ có kích thước nhỏ => tỉ lệ S/V lớn => hoạt động trao đổi chất và năng lượng với môi 

trường diễn ra mạnh mẽ => sinh trưởng, sinh sản nhanh hơn so với những tế bào có cùng hình dạng 

nhưng kích thước lớn hơn. 

Câu 2. Ý nghĩa của việc nhuộm bằng phương pháp gram đối với các chủng vi khuẩn. 

Phương pháp nhuộm Gram phân lập Vi khuẩn thành 2 nhóm lớn: 

- VK Gram dương: thành tế bào dày, bắt màu tím. 

- VK Gram âm: thành tế bào mỏng, bắt màu đỏ. 

Từ những đặc điểm của 2 lnhoms vi khuẩn mà có thể nhận biết và sử dụng các thuốc kháng sinh đặc 

hiệu cho từng loại, ngăn ngừa sự bùng phát của chúng, bảo vệ sức khỏe con người và sinh vật khác. 

Câu 3. Plasmit là gì? Plasmit có vai trò gì đối với vi khuẩn. 

Ở vi khuẩn, ngoài ADN vùng nhân còn có các ADN vòng nhỏ gọi là Plasmit. 

Các plasmid không phải là yếu tố nhất thiết phải có đối với sự sống tế bào, nhưng khi có mặt, chúng 

đem lại cho tế bào nhiều đặc tính chọn lọc quý giá như có thêm khả năng phân giải một số hợp chất, 

chống chịu với nhiệt độ bất lợi, chống chịu với các kháng sinh… 

Câu 4. Thuốc kháng sinh là gì? Nêu các tác động của thuốc kháng sinh. 

Thuốc kháng sinh (Trụ sinh) là những chất có khả năng tiêu diệt vi khuẩn hay kìm hãm sự phát triển 

của vi khuẩn một cách đặc hiệu. 

Thuốc kháng sinh có tác dụng lên vi khuẩn ở cấp độ phân tử, thường là một vị trí quan trọng của vi 

khuẩn hay một phản ứng trong quá trình phát triển của vi khuẩn. Từ đó tiêu diệt vi khuẩn hay kìm hãm 

sự phát triển của vi khuẩn một cách đặc hiệu. Cụ thể: 

+ Ức chế quá trình tổng hợp vách của vi khuẩn (vỏ) của vi khuẩn. 

+ Ức chế chức năng của màng tế bào. 

+ Ức chế quá trình sinh tổng hợp protein. 

+ Ức chế quá trình tổng hợp acid nucleic. 

Câu 5. Vì sao một số loại vi khuẩn có khả năng kháng thuốc? 

Sự kháng lại thuốc kháng sinh của vi khuẩn về cơ bản là do gen. Tức là vi khuẩn “tự nhiên” có 

những gen kháng thuốc trong tế bào. Nhờ có gen kháng thuốc mà vi khuẩn có đủ năng lực chống lại tác 

dụng của thuốc kháng sinh. Và nhờ đó mà chúng có thể tồn tại và tiếp tục gây bệnh. 

Vi khuẩn có được gen kháng thuốc là do 3 nguyên nhân: 

+ Đột biến gen. 

+ Lai tạo gen giữa các dòng vi khuẩn. 

+ Hiện tượng chuyển gen giữa các dòng vi khuẩn. 

Câu 6. Nêu cấu trúc và chức năng của các cấu trúc bên ngoài tế bào nhân sơ? 

- Thành tế bào: là một trong những thành phần quan trọng của tế bào vi khuẩn. Được cấu tạo chủ 

yếu từ peptiđôglican, có chức năng quy định hình dạng tế bào. 

- Vỏ nhầy: Làm tăng sức bảo vệ tế bào, bám dính vào các bề mặt. 

- Roi: Có chức năng giúp vi khuẩn di chuyển. 

- Lông: Ở 1 số vi khuẩn gây bệnh ở người, lông giúp chúng bám được vào bề mặt tế bào người. 

Câu 7. Trình bày cấu trúc, chức năng của tế bào chất và vùng nhân của tế bào nhân sơ? 

+ Tế bào chất: Là vùng nằm giữa màng sinh chất và vùng nhân hoặc nhân. Gồm 2 thành phần chính 

là bào tương (một dạng chất keo bán lỏng chứa nhiều hợp chất hữu cơ và vô cơ khác nhau), các 

ribôxôm và các hạt dự trữ. Là nơi diễn ra các hoạt động sống của tế bào. 

+ Vùng nhân thường chỉ chứa một phân tử ADN mạch vòng duy nhất. Là nơi lưu giữ, bảo quản 

thông tin di truyền và là nơi điều khiển các hoạt động sống của tế bào. 

Câu 8. Khi người ta uống rượu thì tế bào nào trong cơ thể phải làm việc để cơ thể khỏi bị đầu độc? 
















Gan có nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, trong đó có chức năng giải độc. Như vậy khi uống 

rượu nhiều thì các tế bào gan hoạt động mạnh để khử chất độc của rượu, bảo vệ cơ thể. Do đó tế bào gen 

có hệ thống lưới nội chất trơn phát triển mạnh để khử chất độc hại, bảo vệ cơ thể. 

Uống rượu nhiều có hại cho cơ thể vì tế bào gan có khử độc nhưng chúng cũng chỉ hoạt động được 

trong một giới hạn nào đó. Vì vậy con người không nên uống nhiều rượu. 

Câu 10. Tại sao nói nhân là trung tâm điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào? 

Nhân tế bào chứa vật chất di truyền, bản chất là ADN. Trên ADN có các gen quy định mọi hoạt 

động sống của tế bào và cơ thể. 

Câu 11. Trình bày thí nghiệm chứng tỏ nhân tế bào quyết định mọi đặc điểm của cơ thể. 

Thí nghiệm: Lấy nhân (2n) tế bào ếch A cấy vào tế bào trứng đã hủy nhân. Kích thích trứng phát 

triển thành phôi, thành ếch con. Khi đó ếch con có các đặc điểm của ếch A. 

Kết luận: Nhân tế bào quy định các tính trạng của tế bào và cơ thể sinh vật. 

Câu 12. Trình bày mối liên hệ về chức năng giữa hệ thống lưới nội chất, bộ máy gôngi và màng sinh 

chất trong việc vận chuyển một prôtêin ra khỏi tế bào 

Câu 13. Trong tế bào thực vật có 2 loại bào quan thực hiện chức năng tổng hợp ATP. Nêu sự khác 

nhau trong quá trình tổng hợp và sử dụng ATP ở các bào quan đó. 

Câu 14. Tại sao lá cây có màu xanh? Giải thích một số cây lại có màu khac màu xanh? 

• Màu xanh của cây là màu của diệp lục. Diệp lục là sắc tố quang hợp chính của cây, nó có khả 

năng hấp thụ ánh sáng để thực hiện quá trình quang hợp của cây. Nhưng diệp lục không hấp thụ 

ánh sáng màu xanh lục nên phản xạ lại môi trường do đó cây có màu xanh lục. 

• Một số cây có màu khác màu xanh là do trong hệ sắc tố quang hợp ngoài diệp lục còn có hệ sắc 

tố quang hợp phụ là Carotenoit gồm Caroten và Xantophyl có màu vàng, tím,... Một số cây tỉ lệ 

sắc tố phụ lớn hơn sắc tố chính (diệp lục) nên những cây đó có màu khác màu xanh. 

Câu 15. Thành phần cấu trúc nào của tế bào thực vật đóng vai trò chính trong quá trình thẩm thấu? 

Tại sao? 

Không bào. Giải thích: Không bào chứa nước và chất hoà tan tạo thành dịch tế bào. Dịch tế bào luôn 

có một áp suất thẩm thấu lớn hơn áp suất thẩm thấu của nước nguyên chất. 

Câu 16. Loại tế bào nào trong cơ thể động vật có nhiều lizôxôm nhất? 

Tế bào bạch cầu. Vì tế bào bạch cầu làm nhiệm vụ tiêu diệt tế bào vi khuẩn cũng như các tế bào bệnh 

lí và các tế bào già nên phải chứa nhiều Lizoxom nhất. 

Câu 17. Tại sao các enzim trong lizôxôm không phá vỡ lizôxôm của tế bào? 

Lúc bình thường các enzim trong Lizoxom được giữ ở trạng thái bất hoạt, khi có nhu cầu sử dụng thì 

các enzim này mới được hoạt hóa bằng cách hạ thấp độ pH trong Lizoxom. Nếu Lizoxom bị vỡ ra thì tế 

bào bị phá hủy. 

Câu 19. So sánh không bào ở tế bào động vật và tế bào thực vật về cấu tạo và chức năng? 

• Giống nhau: Chúng đều được cấu trúc bởi 1 lớp màng tế bào. Chức năng của không bào khác 

nhau tùy theo từng loại sinh vật và từng loại tế bào. 

• Khác nhau: Các tế bào nhân thực có nhiều loại không bào tương ứng với chức năng khác nhau 

như ở. Ở tế bào thực vật. 

Không bào ở tế bào thực vật Không bào ở tế bào động vật nguyên sinh 

- Kích thước lớn hơn, thường phổ biến - Kích thước nhỏ hơn, chỉ có ở một số loại 

- Chứa nước, các chất khoáng hoà tan tế bào 

Cấu 

- Hình thành dần trong quá trình phát - Chứa các hợp chất hữu cơ, enzim 

tạo 

triển của tế bào, kích thước lớn dần - Hình thành tuỳ từng lúc và trạng thái hoạt 

động của tế bào 


Chức 

năng 

Tuỳ loại tế bào: dự trữ nước, muối 

khoáng, điều hoà áp suất thẩm thấu, chứa 

các sắc tố 

Tiêu hoá nội bào, bài tiết, co bóp 



















Câu 20. Nhà khoa học đã nghiền nát một mẫu mô thực vật sau đó đem li tâm và thu được một số 

bào quan: các bào quan này có khả năng hấp thụ CO 2 và giải phóng O 2 . Bào quan đó là gì? Em hãy mô 

tả cấu trúc bào quan đó. 

Lục lạp 

- Là bào quan có cấu trúc màng kép có trong tế bào quang hợp của thực vật. 

- Lục lạp bao gồm các hạt grana (tạo thành bởi các tilacoit xếp chồng lên nhau, trên màng tilacoit 

chứa hệ sắc tố và enzim xúc tác cho các phản ứng sáng) và chất nền (chứa enzim xúc tác cho các phản 

ứng tối). 

- Lục lạp là nơi diễn ra quá trình quang hợp (chuyển năng lượng ánh sáng thành năng lượng hoá học 

trong các hợp chất hữu cơ). 

- Lục lạp có ADN dạng vòng, Riboxom có thể tổng hợp ADN, ARN, prôtêin lục lạp... 

Câu 21. Trình bày những chức năng của ti thể trong tế bào? Căn cứ vào đâu mà thuyết cộng sinh 

cho rằng: Sự có mặt của ti thể trong tế bào nhân chuẩn là kết quả cộng sinh của một dạng vi khuẩn kị 

khí với tế bào? 

- Ti thể là nơi chuyển hóa các chất hữu cơ thành năng lượng ATP cung cấp năng lượng cho mọi hoạt 

động sống của tế bào. 

- Ti thể chứa ADN vòng giống Vi khuẩn, Riboxom riêng giống Vi khuẩn và hệ enzim riêng. Do vậy 

Ti thể có khả năng tự tổng hợp một số loại protein cần thiết cho mình. Tất cả các ti thể trong tế bào đều 

được tạo ra bằng cách tự nhân đôi những ti thể đã tồn tại trước đó. 

=> Ti thể có nguồn gốc từ vi khuẩn kị khí sống cộng sinh trong tế bào nhân chuẩn. 

Câu 22. Trình bày chức năng của các thành phần cấu trúc nên màng sinh chất của tế bào nhân thực. 

Chức năng các thành phần: 

+ Lớp photpholipit kép:Tạo khung cho màng sinh chất, tạo tính động cho màng và cho 1 số chất 

khuếch tán qua 

+ Prôtêin màng: Tạo các kênh vận chuyển đặc hiệu, tạo các thụ thể hoặc chất mang, ghép nối giữa các 

tế bào trong mô. 

+ Colesteron: Tạo các giới hạn để hạn chế sự dich chuyển cuả các phân tử photpholipit, làm ổn định 

cấu trúc của màng 

+ GlicoProtein:Tạo các “dấu chuẩn’’đặc trưng cho từng lọai tế bào giúp cho các tế bào nhận biết được 

nhau và phân biệt các tế bào lạ 

Câu 23. Nêu hai trạng thái sol và gel và vai trò của chúng trong tế bào? 

Chất nguyên sinh dạng keo có các phân tử bám xung quanh và có độ nhớt 

- Khi ở dạng sol (1/2 lỏng, ngoài hạt keo có nước tự do bám xung quanh) độ nhớt 

- Khi chất nguyên sinh gặp trường hợp mất nước thì sẽ chuyển từ trạng thái sol gel (1/2 rắn vì các 

phân tử nước tự do bay mất còn lại nước liên kết) có tính đàn hồi 

Vai trò: 

- Trạng thái sol: tế bào thực hiện mọi phản ứng 

- Trạng thái gel: bắt đầu giảm phản ứng hoá học, tăng tính chống chịu 

Câu 24. Khi chẻ rau muống rồi ngâm vào nước muối. Điều gì sẽ xảy ra? 

Nước muối là môi trường ưu trương => Nước trong các tế bào rau muống bị hút ra ngoài => Tế bào 

Rau muống bị mất nước sẽ co nguyên sinh => Rau muống héo. 

Câu 25. Thành tế bào thực vật có vai trò gì? Nhờ đặc trưng nào mà giúp thành tế bào thực hiện 

được vai trò trên? 

Ở tế bào thực vật, bên ngoài màng sinh chất còn có thành tế bào bằng xenlulozơ, có tác dụng bảo vệ 

tế bào, cũng như xác định hình dạng, kích thước tế bào. 

- Xenluloz là chất trùng hợp (polime) của nhiều đơn phân cùng loại là glucoz 
















- Các đơn phân glucoz này liên kết với nhau bằng liên kết 1 β -4 glicozit tạo nên sự đan xen một 

“xấp”, một “ngửa” nàm như dảy băng duỗi thẳng không có sự phân nhánh 

- Nhờ cấu trúc này mà các liên kết hidrô giữa các phân tử nằm song song và hình thành nên bó dài 

dưới dạng vi sợi. Các vi sợi không hoà tan và sắp xếp dưới dạng các lớp xen phủ tạo nên một cấu trúc 

dai và chắc 

Câu 27. Các tế bào nhận biết nhau bằng các “dấu chuẩn” có trên màng sinh chất. Theo em, dấu 

chuẩn là hợp chất hóa học nào? Chất này được tổng hợp và vận chuyển đến màng sinh chất như thế 

nào? 

- Dấu chuẩn là hợp chất glycôprôtêin 

- Prôtêin được tổng hợp ở các Ribôxôm trên màng lưới nội chất hạt, sau đó đưa vào trong xoang của 

mạng lưới nội chất hạt → tạo thành túi → bộ máy gôngi. Tại đây protein được hoàn thiện cấu trúc, 

gắn thêm hợp chất saccarit → glycoprotein hoàn chỉnh → đóng gói→đưa ra ngoài màng bằng xuất 

bào. 

Câu 28. Tại sao tế bào thực vật có cấu trúc dai và chắc? (Câu 25) 

Câu 29. Tại sao cơ thể chúng ta lại được cấu tạo từ rất nhiều tế bào nhỏ mà không phải từ một số tế 

bào có kích thước lớn? 

Vì: 

- Mỗi tế bào sẽ duy trỳ sự kiểm tra tập trung các chức năng một cách có hiệu quả. Nhân truyền lệnh 

đến tất cả các bộ phận của tế bào. Nếu mỗi tế bào có kích thước quá lớn thì phải mất nhiều thời 

gian các tín hiệu điều khiển mới tới được vùng ngoại biên. Do đó, tế bào nhỏ được điều khiển có 

hiệu quả hơn 

- Kích thước tế bào nhỏ S/V lớn có khả năng thông tin với môi trường tốt hơn 

Câu 30. Tại sao tế bào bạch cầu có thể thay đổi hình dạng mạnh mẽ mà không làm đứt tế bào? 

Tế bào có khung nâng đỡ gồm vi ống, vi sợi (actin), sợi trung gian. Cả sợi trung gian và sợi actin đều 

được néo chặt vào protein ở phía bên trong màng sinh chất, giúp tế bào có độ bền cơ học. Sợi trung 

gian hoạt đông như một gân nội bào có tác dụng ngăn ngừa sự co giãn quá mức của tế bào còn sợi 

actin xác định hình dạng tế bào 

Câu 31. Tại sao khi tiến hành ghép các mô, cơ quan từ người này sang người kia thì cơ thể lại xảy ra 

hiện tượng đào thải? 

Câu 32. Quá trình tổng hợp glicôprôtêin trong tế bào được diễn ra như thế nào? Nêu chức năng của 

glicôprôtêin? 

+ Quá trình tổng hợp glicôprôtêin: 

- Glicoprotein cấu tạo từ gluxit liên kết với prôtêin 

- Gluxit được tổng hợp bên trong mạng lưới nội sinh chất 

- Prôtêin được tổng hợp tại ribôxôm trên mạng lưới nội chất hat. 

- Sau khi tổng hợp xong gluxit và prôtêin được đưa vào gôngi để ttổng hợp nên glicoprotein 

+ Chức năng của glicoprotein: 

- Là “dấu chuẩn” giúp các tế bào nhận biết nhau. 

- Là các thụ quan giúp tế bào thu nhận thông tin. 

Câu 33: So sánh cấu tạo của tế bào nhân thực và nhân sơ 

Tế bào nhân sơ 

Tế bào nhân thực 

- Kích thước bé (1 – 10 µm) 

Kích thứơc lớn (10 – 100 µm) 


- Cấu tạo đơn giản 

- Chưa có màng nhân 

Cấu tạo phức tạp 

Có màng nhân 







- Vật chất di truyền là AND vòng, không chứa 

protein loại histon 

- Chưa có: các bào quan có màng, hệ thống nội 

- Vật chất di truyền là NST gồm AND kết hợp 

với protein loại histon 

- Có các bào quan có màng, hệ thống nội màng 











màng và bộ khung tế bào 

và khung xương tế bào 

- Riboxom loại 70S 

- RB có 2 loại: 70S ở bào quan (ti thể, lạp thể ) 

và 80S ở nhân tế bào. 

Trực phân 

Nguyên phân và giảm phân 

Có lông, roi cấu tạo đơn giản từ protein flagenlin Có lông và roi cấu tạo vi ống phức tạp theo kiểu 

9+2 

Câu 34 : Tại sao cơ thể chúng ta lại được cấu tạo từ rất nhiều tế bào nhỏ mà không phải là từ một số tế 

bào có kích thước lớn ? 

Vì: 

Mỗi tế bào sẽ duy trỳ sự kiểm tra tập trung các chức năng một cách có hiệu quả. Nhân truyền lệnh đến 

tất cả các bộ phận của tế bào. Nếu mỗi tế bào có kích thước quá lớn thì phải mất nhiều thời gian các tín 

hiệu điều khiển mới tới được vùng ngoại biên. Do đó, tế bào nhỏ được điều khiển có hiệu quả hơn 

Kích thước tế bào nhỏ S/V lớn có khả năng thông tin với môi trường tốt hơn 

Câu 35 : Nêu hai trạng thái sol và gel và vai trò của chúng trong tế bào?Chất nguyên sinh dạng keo có 

các phân tử bám xung quanh và có độ nhớt 

Khi ở dạng sol (1/2 lỏng, ngoài hạt keo có nước tự do bám xung quanh) độ nhớt 

Khi chất nguyên sinh gặp trường hợp mất nước thì sẽ chuyển từ trạng thái sol gel (1/2 rắn vì các phân 

tử nước tự do bay mất còn lại nước liên kết) có tính đàn hồi 

Vai trò: 

Trạng thái sol: tế bào thực hiện mọi phản ứng 

Trạng thái gel: bắt đầu giảm phản ứng hoá học, tăng tính chống chịu 

Câu 36: Tại sao khi làm mứt các loại củ, quả … trước khi dim đường người ta thường luộc qua nước 

sôi? 

Khi luộc qua nước sôi sẽ làm các tế bào chết đi vì vậy: 

- Tính thấm chọn lọc của màng giảm (quá trình vận chuyển chủ động qua tế bào không diễn ra) , tế bào 

không bị mất nước → mứt giữ nguyên được hình dạng ban đầu không bị teo lại 

- Đường dễ dàng thấm vào các tế bào ở phía trong → mứt có vị ngọt từ bên trong 

Câu 37: Các tế bào nhận biết nhau bằng các “dấu chuẩn ” có trên màng sinh chất. Theo em dấu chuẩn 

là hợp chất hóa học nào? Chất này được tổng hợp và chuyển đến màng sinh chất như thế nào? 

- Dấu chuẩn là hợp chất glycôprôtêin 

- Prôtêin được tổng hợp ở các Ribôxôm trên màng lưới nội chất hạt, sau đó đưa vào trong xoang của 

mạng lưới nội chất hạt → tạo thành túi → bộ máy gôngi. Tại đây protein được hoàn thiện cấu trúc, gắn 

thêm hợp chất saccarit → glycoprotein hoàn chỉnh → đóng gói→đưa ra ngoài màng bằng xuất bào. 

Câu 38: 

Đồ thị sau cho thấy nồng độ của một chất bên trong và bên ngoài tế bào. 

Màng tế bào 

Nồng ñộ 

A B C 

Môi trường ngoài 

Tế bào chất 








6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 

a. Nếu các chất được tự do di chuyển bằng khuếch tán, nó sẽ di chuyển như thế nào: Bên trong tế bào? 

Giữa các tế bào và giữa bên trong và bên ngoài tế bào? 













b. Nếu, sau một số giờ, nồng độ không thay đổi, em có giả định gì về sự di chuyển các chất qua màng tế 

bào? 

a. Các chất di chuyển theo nguyên lí khuếch tán từ nơi có nồng độ cao đền nơi có nồng độ thấp 

b. Màng tế bào có tính thấm chọn lọc đối với các chất tan. 

Câu 39 : Cho 4 nhóm tế bào thực vật cùng loại vào 4 dung dịch nhược trương riêng biệt có cùng nồng 

độ là: A – nước; B – KOH; C – NaOH; D – Ca(OH) 2 . Sau 1 thời gian chuyển các tế bào sang các ống 

nghiệm chứa dung dịch saccarozơ ưu trương có cùng nồng độ. Nêu hiện tượng và giải thích. 

- Khi đưa tế bào thực vật vào các dung dịch nhược trương, nước đi từ ngoài vào tế bào dẫn đến hiện 

tượng trương nước của tế bào: 

+ Nước cất: nước vào tế bào nhiều, tế bào trở nên tròn cạnh. 

+ Dung dịch KOH và NaOH: KOH và NaOH điện ly hoàn toàn làm tăng áp suất thẩm thấu của dung 

dịch nước vẫn khuếch tán vào trong tế bào nhưng thấp hơn nước cất, tế bào trương nước ít hơn. 

+ dung dịch Ca(OH) 2 điện ly theo 2 nấc, trong đó nấc 1 có độ điện ly bằng của KOH và NaOH do đó 

tính chung dung dịch Ca(OH) 2 có áp suất thẩm thấu cao hơn các dung dịch khác Mức độ trương nước 

thấp hơn các dung dịch khác. 

- Khi đưa các tế bào trên vào dung dịch saccarozơ ưu trương thì tốc độ co nguyên sinh của các tế bào 

giảm dần theo thứ tự: D > B = C > A 

Câu 40: Thực nghiệm chứng tỏ rằng khi tách ti thể ra khỏi tế bào, nó vẫn có thể tổng hợp được ATP 

trong điều kiện invitro thích hợp. Làm thế nào để ti thể tổng hợp được ATP trong ống nghiệm? Giải 

thích 

- Tạo ra chênh lệch về nồng độ H+ giữa hai phía màng trong của ti thể. 

- Ban đầu, cho ti thể vào trong dung dịch có pH cao (VD pH = 8) sau đó lại chuyển ti thể vào dung dịch 

có pH thấp (VD pH = 4). Khi có sự chênh lệch nồng độ H+ giữa hai phía màng trong của ti thể, ATP 

được tổng hợp qua phức hệ ATP- syntêtaza. 

Câu 41 : Ở tế bào nhân thực thường thì các chất ở bên ngoài thấm vào nhân phải qua tế bào chất, tuy 

nhiên ở 1 số tế bào có thể có sự xâm nhập thẳng của các chất từ môi trường ngoài tế bào vào nhân 

không thông qua tế bào chất. Hãy lí giải điều này. 

- Màng nhân cũng có cấu trúc màng lipoprotein như màng sinh chất, gồm 2 lớp màng: màng ngoài và 

màng trong; giữa 2 lớp màng là xoang quanh nhân 

- Màng ngoài có thể nối với mạng lưới nội chất hình thành 1 hệ thống khe thông với nhau; hệ thống khe 

này có thể mở ra khoảng gian bào, như vậy qua hệ thống khe của TBC có sự liên hệ trực tiếp giữa xoang 

quanh nhân và MT ngoài (TB đại thực bào, ống thận, một số TBTV) vì vậy các chất có thể có sự xâm 

nhập thẳng từ môi trường ngoài vào nhân mà không thông qua tế bào chất 

Câu 42: Cho các vật liệu và dụng cụ thí nghiệm như sau : 

1 tủ ấm, 1 lọ glucozo, 1 lọ axit pyruvic, 1 lọ chứa dịch nghiền tế bào, 1 lọ chứa dịch nghiền tế bào 

không có các bào quan, 1 lọ chứa ti thể . 

Có thể bố trí được bao nhiêu thí nghiệm về hô hấp và nêu các giai đoạn hô hấp trong mỗi thí nghiệm ? 

Có mấy thí nghiệm có CO 2 bay ra 

o - Có 2 nguyên liệu tham gia hô hấp : Glucoz , axit pyruvic 

Có 3 môi trường hô hấp : 1 lọ chứa dịch nghiền tế bào, 1 lọ chứa dịch nghiền tế bào không có các bào 

quan, 1 lọ chứa ti thể . 

• có 6 thí nghiệm. 

+ (1): Glucoz + dịch nghiền tế bào -> xảy ra toàn bộ quá trình hô hấp, có CO 2 bay ra. 

+ (2): Glucoz + dịch nghiền tế bào không có các bào quan-> dừng lại ở đường phân, không có CO 2 bay 

ra. 

+ (3): Glucoz + Ti thể -> không xảy ra quá trình nào, không có CO 2 bay ra. 

+ (4): axit pyruvic + dịch nghiền tế bào -> xảy ra chu trình crep và chuỗi truyền elêctron, có CO 2 bay ra. 















+ (5): axit pyruvic + dịch nghiền tế bào không có các bào quan->không xảy ra quá trình nào , không có 

CO 2 bay ra. 

+ (6): axit pyruvic + Ti thể -> xảy ra chu trình crep và chuỗi truyền elêctron, có CO 2 bay ra. 

o Có 3 thí nghiêm có có CO 2 bay ra (1,4,6) 
















CHỦ ĐỀ IV: CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO 






A. KHÁI QUÁT NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT 

I. KHÁI NIỆM NĂNG LƯỢNG 

1. Định nghĩa: 

Là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công. 

3. Phân loại: 

Có nhiều dạng năng lượng khác nhau như: điện năng, quang năng, cơ năng, hoá năng, nhiệt năng… 

* Dựa vào nguồn cung cấp năng lượng phân biệt: năng lượng mặt trời, năng lượng gió,… 

* Dựa vào trạng thái sẵn sàng sinh ra công hay không, chia thành: 

- Thế năng: là trạng thái tiềm ẩn của năng lượng (nước hay vật nặng ở một độ cao nhất định, năng 

lượng các liên kết hoá học trong các hợp chất hữu cơ, chênh lệch các điện tích ngược dấu ở hai bên 

màng…). 

- Động năng: Khi gặp các điều kiện nhất định năng lượng tiềm ẩn (thế năng) chuyển sang trại thái 

động năng có liên quan đến các hình thức chuyển động của vật chất (các ion, phân tử, các vật thể lớn) và 

tạo ra công tương ứng. Các dạng n.lượng có thể chuyển hoá tương hỗ và cuối cùng thành dạng nhiệt 

năng. 

II. CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG 

1. VD: Quang hợp: là sự chuyển hoá năng lượng ánh sáng thành năng lượng hoá học chứa trong các 

chất hữu cơ. Hô hấp nội bào: là sự sự chuyển hoá năng lượng hoá học trong các liên kết của các chất 

hữu cơ đã được tế bào tổng hợp thành năng lượng trong các liên kết cao năng (ATP) dễ sử dụng. 

2. Định nghĩa: 

Là sự biến đổi năng lượng từ dạng này sang dạng khác cho các hoạt động sống. 

Trong cơ thể sinh vật có nhiều quá trình đòi hỏi năng lượng thường xuyên như các phản ứng sinh 

tổng hợp các chất, tái sinh các tổ chức (phân bào, sinh sản), thực hiện công cơ học (chuyển động của 

chất nguyên sinh, của bào quan) hay công điện học như phát sinh và chuyển các thông tin dưới dạng 

dòng điện sinh học. 

Dòng năng lượng sinh học là dòng năng lượng trong tế bào, dòng năng lượng từ tế bào này sang tế 

bào khác hoặc từ cơ thể này sang cơ thể khác. Trong các hệ sống năng lượng được dự trữ trong các liên 

kết hoá học. 

III. ATP (Ađênôzin triphotphat) - ĐỒNG TIỀN NĂNG LƯỢNG CỦA TẾ BÀO 

1. Vai trò: 

Là tiền tệ năng lượng của mọi tế bào, năng 

lượng tồn tại tiềm ẩn trong các liên kết hoá học. 

Nhờ khả năng dễ dàng nhường năng lượng mà 

ATP trở thành chất hữu cơ cung cấp năng lượng 

phổ biến trong tế bào → ATP được dùng cho tất 

cả các quá trình cần năng lượng. 

2. Cấu trúc: Gồm: 

Phân tử đường ribozơ (5C) được dùng làm bộ 

khung để gắn ađênin và ba nhóm photphat. 

Chỉ có hai liên kết photphat ngoài cùng là liên CẤU TRÚC PHÂN TỬ ATP 

kết cao năng, có đặc điểm là mang nhiều năng 

lượng. 

3. Cơ chế truyền năng lượng: 

ATP truyền năng lượng cho các hợp chất khác 

thông qua chuyển nhóm photphat cuối cùng để trở 

thành ADP (ađênozin điphotphat) và gần như 


















ngay lập tức ADP lại được gắn thêm nhóm 

photphat để trở thành ATP. 

- Sự chuyển hoá năng lượng: Sự biến đổi năng 

lượng từ dạng này sang dạng khác cho các hoạt 

động sống. VD: Quang năng → hoá năng → cơ 

năng → nhiệt năng… 

- Dòng năng lượng trong thế giới sống: Bắt 

đầu từ ánh sáng mặt trời truyền → cây xanh → 

qua chuỗi thức ăn đi vào động vật → nhiệt năng 

phát tán vào môi trường. 

CƠ CHẾ TRUYỀN NĂNG LƯỢNG CỦA ATP 

Bổ sung: 

1. Liên kết giàu năng lượng và ATP 

Trong tế bào các chất hữu cơ đều chứa năng lượng, khi phân huỷ năng lượng đó sẽ được giải 

phóng. Năng lượng của các phân tử được cố định trên các liên kết. Các liên kết thường có năng lượng 

khoảng 0,3 - 3,0 Kcalo/M. Ngoài các liên kết bình thường, một số phân tử còn chứa các liên kết có năng 

lượng lớn hơn, đó là liên kết cao năng. Những liên kết có năng lượng dự trữ ≥ 6 Kcalo/M thuộc dạng 

liên kết cao năng, được ký hiệu bằng dấu ∼. Có 3 dạng liên kết cao năng phổ biến: 

- Liên kết O ∼ P: đây là dạng liên kết cao năng phổ biến và có vai trò quan trọng nhất trong tế bào. Liên 

kết cao năng dạng này có trong các phân tử đường - photphat (A 1,3 PG, APEP ...), cacbanyl - P, đặc 

biệt là trong các nucleotid di, tri - photphat (ADP, ATP, GDP, GTP...). Trong đó quan trọng nhất là 

ATP. 

- Liên kết C ∼ S: là dạng liên kết cao năng có trong các acyl - CoA(acetyl - CoA, sucxinyl - CoA...) 

- Liên kết N ∼ P: là liên kết cao năng có trong phân tử creatin - photphat. 

Trong các phân tử chứa liên kết cao năng, ATP là phân tử có vai trò rất quan trọng trong tế bào, nó được 

xem là pin năng lượng của tế bào. 

Trong phân tử ATP chứa 2 liên kết cao năng. Trong điều kiện chuẩn năng lượng của liên kết cao năng 

ngoài cùng là 7,3Kcalo/M, còn liên kết cao năng thứ 2 là 9,6Kcalo/M. Năng lượng này thay đổi tuỳ điều 

kiện pH, nhiệt độ, nồng độ ATP, áp suất... 

Biến động của năng lượng trong liên kết cao năng của ATP ở khoảng 8 - 12Kcalo/M. 

ATP vừa có năng lượng lớn đủ thoả mãn cho mọi quá trình xảy ra trong tế bào vừa rất linh động nên 

năng lượng dễ được huy động cho cơ thể hoạt động: 

2. Photphoryl hoá 

- Photphoryl hoá là quá trình tổng hợp ATP theo phương trình: ADP + H3PO4 → ATP + H2O 

- Để phản ứng này xảy ra cần có năng lượng và enzime ATP - sintetaza xúc tác. Năng lượng cần thiết 

cho phản ứng đúng bằng năng lượng chứa đựng trong liên kết cao năng 1 (≈ 7,3 Kcalo/M). 

- Tùy nguồn năng lượng cung cấp mà có 2 dạng photphoryl hoá. 

- Trong hô hấp photphoryl hoá oxy hoá xảy ra theo 2 loại có bản chất khác nhau: photphoryl hoá mức 

cơ chất và photphoryl hoá mức coenzime. 

+ Photphoryl hoá mức cơ chất: 

Photphoryl hoá mức cơ chất là quá trình tổng hợp ATP nhờ năng lượng thải ra của phản ứng oxy 

hoá trực tiếp cơ chất. Trên toàn bộ con đường biến đổi oxy hoá phân tử glucose theo con đường đường 

phân - chu trình Crebs, có 2 phản ứng oxy hoá liên kết với photphoryl hoá ở mức cơ chất. 

Trong giai đoạn đường phân: Phản ứng tổng hợp ATP ở đây xảy ra nhờ năng lượng thải ra từ phản 

ứng oxy hoá AlPG nhờ NAD+. 

Trong chu trình Crebs 

Phản ứng tổng hợp xảy ra trong trường hợp này nhờ năng lượng thải ra từ phản ứng oxy hoá cơ chất A. 

α cetoglutaric. 















Quá trình oxy photphoryl hoá mức cơ chất tích luỹ không quá 10% toàn bộ ATP được tạo ra trong hô 

hấp nên ý nghĩa không lớn lắm. 90% năng lượng ATP còn lại được tích luỹ qua quá trình photphoryl 

hoá mức coenzime hay qua chuỗi hô hấp. 

+ Photphoryl hoá mức coenzime. 

Khi vận chuyển H2 từ cơ chất đến O2, chuỗi hô hấp thực hiện nhiều phản ứng oxy hoá khử. Các 

phản ứng đó làm cho năng lượng giải phóng từ từ. Nếu giai đoạn nào trên chuỗi hô hấp có đủ điều kiện 

về năng lượng có enzyme xúc tác thì quá trình tổng hợp ATP xảy ra. Các phản ứng tổng hợp ATP, đó là 

photphoryl hoá mức coenzime hay photphoryl hoá qua chuỗi hô hấp. Về cơ chế quá trình photphoryl 

hoá qua chuỗi hô hấp đã được nhiều tác giả nghiên cứu trong thời gian dài. 




Tham khảo: 

Thuyết do Mitchell đưa ra năm 1962 gọi là thuyết hoá thẩm, đã giải thích cơ chế photphoryl 

hoá một cách hợp lý và được quan tâm nhiều hơn cả. Thuyết hoá thẩm nêu lên cơ sở cho sự liên kết 

dòng điện tử trong chuỗi hô hấp với sự photphoryl hoá ở ty thể của màng ty thể. Sự chênh lệch này 

được tạo ra do sự vận chuyển e- và H+ qua màng làm cho sự tích luỹ e- và H+ ở 2 phía của màng trong 

ty thể chênh lệch nhau tạo nên thế năng điện hoá. Thế năng điện hoá này được giải phóng nhờ các hệ 

thống bơm proton sẽ cung cấp năng lượng cho phản ứng tổng hợp ATP. 

Trong quá trình hô hấp, các e-tách ra từ cơ chất ty thể được chuyển theo chuỗi hô hấp trên 

màng ty thể. Các điện tử được chuyển vào mặt trong của màng trong ty thể, tức là vào cơ chất ty thể, 

làm cho phía này của màng trong ty thể tích điện âm. Ngược lại, H+ được vận chuyển qua chuỗi hô hấp 

để đẩy ra mặt ngoài của màng trong ty thể, tức là vào khoảng không gian giữa 2 lớp màng của ty thể, 

làm cho phía này tích điện dương. Kết quả sự vận chuyển đồng thời e- và H+ tạo nên sự chênh lệch 

điện thế giữa 2 mặt của màng trong ty thể, đó là “thế năng điện hoá” hay còn gọi là “thế năng màng” 

hay “gradien điện thế”. Sự chênh lệch H+ ở 2 phía của màng trong tạo nên “gradien proton”. Các 

gradien điện thế cùng với gradien proton tạo nên động lực proton. 

Giá trị thế năng proton này được coi như năng lượng tự do của proton, tương đương 7,3 Kcalo 

đủ để thực hiện phản ứng tổng hợp ATP. Việc chuyển thế năng proton thành năng lượng để tổng hợp 

ATP thực hiện nhờ các bơm proton, đó là các ATP sintetase. Bơm proton làm nhiệm vụ bơm H+ từ lớp 

đệm giữa 2 màng ty thể đi qua lớp màng trong ty thể để vào cơ chất ty thể. Như vậy, bơm proton đã làm 

cho H+ đi ngược chiều con đường vận chuyển H+ trong chuỗi hô hấp. Hoạt động của bơm proton đã 

giải phóng năng lượng hoá thẩm, năng lượng đó dùng để tổng hợp ATP, có nghĩa là bơm proton đã 

chuyển năng lượng dự trữ trong thế năng proton (gradien proton) thành động năng để thực hiện phản 

ứng tổng hợp ATP. Khi vận chuyển H2 từ cơ chất đến O2, chuỗi hô hấp đã tổng hợp được 3 ATP. 


















3. Các hình thức photphorin hoa: Photphorin trong quang hợp và photphorin trong hô hấp 

*Giống nhau: 

Là quá trình gắn gắn gốc photphát vô cơ vào phân tử hữu cơ, khi gắn Pv vào thì các chất đó có 

sự thay đổi hoạt tính. 

* Khác: 

Photphorin trong quang hợp (quang hóa) 

Photphorin trong hô hấp 

- Là hình thức photphorin hóa quang hóa 

- Là hình thức photphorin oxi hóa 

- Xảy ra trong quang hợp 

- Xảy ra trong hô hấp 

- Vị trí xảy ra trong lục lạp khi quang hợp nhờ năng - Vị trí xảy ra ở ti thể với sự cung cấp năng lượng 

lượng ánh sáng. 

sản sinh ra từng bước trong chuỗi vận chuyển e 

từ NADH VÀ FADH2 đến O2. 

- Nguồn năng lượng:Sử dụng nguồn năng lượng ánh - Nguồn năng lượng:Sử dụng năng lượng xảy ra 

sáng mặt trời 

trong trong các phản ứng OXHK 

- Các hình thức: 

+ Photphorin hóa vòng 

+ Photphorin hóa không vòng 

- Đặc điểm: Sử dụng ánh sáng để photphorin hóa 

- Chất khử là NADP khử thành NADPH 

- Hình thức: 

+ Photphorin hóa OXH trực tiếp cơ chất 

+ Photphorin hóa OXH nhờ năng lượng thải ra 

của chuỗi hô hấp 

- Chất khử là NAD khử thành NADH 

III. Enzim 

1. Khái niệm 

Là chất xúc tác sinh học được tổng hợp trong tế bào sống, làm tăng tốc độ phản ứng mà không bị 

biến đổi sau phản ứng. 

2. Cấu trúc cuae enzim 

a. Cấu trúc hoá học:(Bản chất hoá học) 

Thành phần là protein và protein liên kết với chất khác, một số ít trường hợp có thể là ARN. 

b. Cấu trúc không gian: Trung tâm hoạt động có đặc điểm: 

- Là chỗ lõm xuống hay 1 khe hở nhỏ trên bề mặt của enzim. 

- Là nơi liên kết tạm thời với cơ chất. 

- Cấu hình không gian tương ứng với cấu hình cơ chất. 

3. Tính đặc hiệu của enzyme 

Khác với chất xúc tác vô cơ, enzyme chỉ có khả năng xúc tác cho một một hay một số cơ chất 

hoặc một kiểu phản ứng nhất định. Tính đặc hiệu của enzyme rất đa dạng. Ở đây chỉ đề cặp đến hai kiểu 

đặc hiệu: 


















(1) Đặc hiệu cho phản ứng: Mỗi enzyme chỉ xúc tác cho một kiểu phản ứng chẳng hạn như phàn ứng 

của NAD dehydrogenase trong hô hấp, lipase cắt liên kết ester nối glycerol và acid béo của nhiều loại 

lipids. 

(2) Đặc hiệu cơ chất 

(a) Đặc hiệu tuyệt đối: enzyme chỉ có tác dụng lên một cơ chất nhất định chẳng hạn như 

aspartase chuyển fumarate thành L-aspartate. 

(b) Đặc hiệu tương đối: enzyme co thể tác động lên nhiều cơ chất có cấu trúc khác nhau nhưng 

tốc độ phản ứng khác nhau chẳng hạn như phosphatase thủy phân nhiều ester của acid phosphoric, 

carboxyesterase thủy phân ester của các acid carboxylic. 

4. Phân loại Enzyme 

Các enzyme thường có tên tận cùng là ase. Có sáu nhóm enzyme chính: 

- Nhóm 1. Oxidoreductases: xúc tác các phản ứng oxi hóa khử, chuyển H và điện tử từ cơ chất sang 

chất nhận. 

- Nhóm 2. Transferases: chuyển nhóm nhỏ các nghuyên tử từ cơ chất sang chất nhận. 

- Nhóm 3. Hydrolases: Làm gẩy các liên kết bằng thủy phân. 

- Nhóm 4. Lyases: Làm thay đổi chiều dài mạch carbon. Fructose-1,6-diphosphate aldolase cắt 

Fructose-1,6-diphosphate thành ALPG và PDA; Decarboxylase: lọai CO 2 

- Nhóm 5. Isomerases: chuyển đổi đồng phân chẳng hạn Glocose-P-isomerase chuyển Glo-6-P 

thành Fro.-6-P); triose-P-isomerase chuyển ALPG thành PDA) 

- Nhóm6. Ligases: tạo liên kết hóa học chẳn hạn DNA ligase gắn các đoạn okazaki trong nhân đôi 

DNA mạch chậm. 

5. Cơ chế tác động 

1. Bản chất tác động: Làm giảm năng lượng hoạt hoá của phản ứng sinh hoá bằng cách tạo nhiều 

phản ứng trung gian. 

2. Sơ đồ: Hệ thống: A + B C + D có chất xúc tác X tham gia phản ứng thì các phản ứng có thể 

tiến hành theo các giai đoạn sau: A + B + X → ABX → CDX→C + D + X 

3. Nội dung: 

- Giai đoạn thứ nhất: enzim kết hợp với cơ chất bằng liên kết yếu tạo thành phức hợp enzim - cơ 

chất (E -S) không bền, phản ứng này xảy ra rất nhanh và đòi hỏi năng lượng hoạt hóa thấp; 

- Giai đoạn thứ hai: Biến đổi cơ chất bằng cách hình thành các liên kết giữa các nhóm hoá học 

của TTHĐ với các các nhóm hoá học của cơ chất, dẫn tới sự kéo căng và phá vỡ các liên kết hóa trị của 

cơ chất. 

- Giai đoạn thứ ba: Tạo thành sản phẩm, còn enzim được giải phóng ra dưới dạng tự do, nguyên 

vẹn tiếp tục xúc tác cho các phản ứng khác. 

4. Ví dụ: 

Saccaraza + Saccarôzơ → Saccaraza - Saccarôzơ → Glucozơ + Fructozơ + Saccaraza 

E + S → S - E → P + E 

6. Vai trò của enzim 

Điều chỉnh quá trình chuyển hoá vật chất: Cơ thể tự điều chỉnh thông qua điều khiển hoạt tính của 

enzim bằng các cách: 

1. Tăng tốc độ phản ứng sinh hoá trong tế bào: Bằng tăng các chất hoạt hoá hoặc tăng [enzim]. 

2. Giảm tốc độ phản ứng sinh hoá trong tế bào: Bằng các chất ức chế: 

a. Chất ức chế đặc hiệu: Liên kết với enzim → biến đổi cấu hình E → không liên kết được với S. 

b. Chất ức chế là cơ chất: Ức chế ngược 

Sản phẩm quay lại tác động như một chất ức chế làm bất hoạt E xúc tác cho phản ứng đầu con 

đường chuyển hoá. 


















Khi một enzim nào đó trong tế bào không được tổng hợp hoặc bị bất hoạt thì không những sản 

phẩm không được tạo thanh mà cơ chất của enzim đó sẽ bị tích luỹ lại gây độc cho tế bào hoặc có thể 

được chuyển hoá theo con đường phụ thành các chất độc gây nên các triệu chứng bệnh lí. Các bệnh như 

vậy ở người được gọi là bệnh rối loạn chuyển hoá. 

VD: Bệnh phenyl keto niệu. Do gen đột biến không tạo ra được enzim xúc tác cho phản ứng 

chuyển hoá axit amin phenylalanin thành tyrosin nên phenyalanin ứ đọng lại trong máu, chuyển lên não 

gây đầu độc tế bào thần kinh → thiểu năng trí tuệ, dẫn đến mất trí. 

7. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính Enzyme 

1. Nhiệt độ: 

- Nhiệt độ tối ưu : E hoạt tính tối đa, làm cho tốc độ phản ứng xảy ra nhanh nhất. 

- Nếu nhiệt độ cao quá: Mất hoạt tính 

- Nếu nhiệt độ quá thấp: Giảm hoạt tính, tạm thời ngừng hoạt động. 

Ví dụ: Đa số các enzim ở tế bào cơ thể người hoạt động tối ưu ở nhiệt độ 35-40 o C, nhưng enzim 

của vi khuẩn suối nước nóng lại hoạt động tốt nhất ở 70 o C hoặc cao hơn. 

Khi chưa đạt đến nhiệt độ tối ưu của enzim thì sự gia tăng nhiệt độ sẽ làm tăng tốc độ phản ứng 

enzim. Tuy nhiên, khi đã qua nhiệt độ tối ưu của E. thì sự gia tăng nhiệt độ sẽ làm giảm tốc độ phản ứng 

và có thể E. bị mất hoàn toàn hoạt tính. 

2. Độ pH: Mỗi Enzim có 1 độ pH thích hợp, đa số enzim có pH tối ưu từ 6 đến 8. 

Ví dụ: Pepsin (dạ dày) pH = 2 Pespsin (tuyến tuỵ) pH = 8,5 

3. Nồng độ enzim và nồng độ S (cơ chất) 

+ [enzim]: Với 1 lượng S nhất định [enzim] càng tăng thì hoạt tính của enzim càng tăng. 

+ [cơ chất]: Với 1 lượng enzim xác định, nếu [cơ chất] tăng dần trong dung dịch: lúc đầu hoạt tính 

Enzim tăng, sau đó không tăng vì tất cả các TTHĐ của enzim đã được bão hoà bởi cơ chất. 

4. Chất ức chế, hoạt hoá 

Hoạt tính E. được xác định bằng lượng sản phẩm được tạo ra từ 1 lượng cơ chất trên 1 đơn vị thời gian. 

Chất hoạt hóa là chất khi liên kết với E. chúng làm tăng hoạt tính của E. 

Chất ức chế là chất khi liên kết với E. chúng làm biến đổi cấu hình TTHĐ của E. làm giảm hoạt 

tính của enzim 

Một số chất hoá học có thể ức chế hoạt động của enzim nên tế bào khi cần ức chế enzim nào đó cũng có 

thể tạo ra các chất ức chế đặc hiệu cho enzim ấy. Một số chất độc hại từ môi trường như thuốc trừ sâu 

DDT là những chất ức chế một số enzim quan trọng của hệ thần kinh người và động vật.Tham khảo 

Bất kỳ điều kiện nào làm thay đổi cấu hình của enzyme đều làm thay đổi hoạt tính enzyme 

* Nồng độ enzyme và nồng độ cơ chất 

Tốc độ phản ứng của phần lớn các phản ứng biến đổi theo nồng độc của cơ chất và nồng độ 

enzyme. Khi tăng nồng độ cơ chất thì tốc độ phản ứng tăng chỉ khi nồng độ cơ chất tương đối thấp. Khi 

nồng độ cơ chất lớn tốc độ phản ứng ít phụ thuộc vào nồng độ cơ chất và có khuynh hướng đạt cực đại 

do nồng độ enzyme có mặt quyết định. 

Ở nồng độ cơ chất thấp, nhiều phân tử enzyme có trung tâm hoạt động chưa liên kết với cơ chất. 

Nên việc tăng hạn chế cơ chất là tăng tốc độ phản ứng. Tuy nhiên, ở nồng độ cơ chất cao, hầu hết các 

trung tâm phản ứng đã liên kết với cơ chất làm cho số phân tử enzyme trở thành yếu tố giới hạn. Khi số 

phân tử ezyme tăng tốc độ phản ứng cự đại tăng lên tương ứng. 

* Chất kìm hãm 

Hoạt tính của enzyme bị thay đổikhi có mặt của chất ức chế. 

(a) Chất ức chế cạnh tranh 

Các chất kìm hãm có cấu trúc tương tự như cơ chất. Chất ức chế gắn thuận nghịch vào trung 

tâm phản ứng của enzyme cạnh tranh với cơ chất, khiến cho hoạt động xúc tác của enzyme chậm lại. 

Khi chất ức chế được giải phóng hoạt động xúc tác của enzyme trở lại mình thường. 


















Ví dụ: acid malonic hoạt động như chất cạnh tranh trung tâm hoạt động của enzyme sucxinic 

dehydrogenase với acid sucxinic. Trong điều kiện bình thường, sucxinic dehydrogenase xúc tác loại hai 

nguyên tử H của acid sucxinic tạo thành acid fumaric. Khi có mặt của acid maloic, enzyme liên kết với 

trung tâm hoạt động tạo thành phức hợp enzyme – chất ức chế và không thể chuyển hóa được. Như vậy 

làm số lượng trung tâm phản ứng giảm và tốc độ phản ứng cũng giảm theo. 

(b) Chất ức chế không cạnh tranh 

Chất ức chế không cạnh tranh không gắn vào vị trí xúc tác mà gắn thuận nghịch vào vị trí khác 

trên enzyme. Điều này sẽ làm thay đổi cấu hình của vị trí hoạt động không còn phù hợp với cơ chất. 

Vùng mà chất ức chế cạnh tranh gắn vào enzyme gọi là vị trí di lập thể (allosteric site) và gây ra hiệu 

ứng dị lập thể (allosteric effect). Khi chất ức chế giải phóng, hoạt động xúc tác của enzyme trở lại bình 

thường. 

Một số chất kìm hãm gây biến đổi hoạt tính enzyme một cách không thuận nghịch. Chất kìm hãm 

dạng này làm biến đội liên tục hay phá hủy trung tâm hoạt động của enzyme. Phần lớn các chất độc là 

những chất kìm hãm không thuận nghịch chẳng hạnh như cyanide (CN-) gắn vào cytochrome cản trở 

việc vận chuyển điện tử đến O 2 , penicilliên ức chế không thuận nghịch enzyme transpeptidase của vi 

khuẩn cản trở tạo vách tế bào. 

* Nhiệt độ 

Mỗi một enzyme hoạt động tốt nhất ở nhiệt độ tối ưu nhất định. Khi nhiệt độ lệch sang hai bên nhiệt độ 

tối ưu hoạt động của enzyme giảm và tốc độ phản ứng sẽ giảm theo. Sự tăng nhiệt độ làm cho làm cho 

động năng của enzyme và cơ chất tăng, chúng chuyển động nhanh hơn, va chạm nhiều hơn. Các phức 

chất emzyme-cơ chất hình thành nhiều hơn, phản ứng xảy ra nhanh hơn. Tuy nhiên nếu nhiệt độ quá 

cao, enzyme bị biến tính. Khi cấu hình vị trí xúc tác không còn phù hợp với cơ chất, enzyme mất hoạt 

tính xúc tác. Khi nhiệt độ hạ thấp hơn nhiệt độ tối ưu, cơ chất và phân tử enzyme chuyển động chậm. 

Tần số va chạm giữa chúng thấp> Ít phức hợp enzyme-cơ chất hình thành và tốc độ phản ứng giảm. 

* pH 

Mỗi một enzyme hoạt động tối ưu tại một giới hạn pH thích hợp chẳng hạn pepsin hoạt động tối 

ưu ở pH 2, trypsin hoạt động tối ưu ở pH 8.5. Khi pH lệch sang hai bên phía pH tối thích, hoạt tính của 

enzyme giảm xuống.Vì sao en zim có thể làm tăng tốc độ phản ứng? 

Vì: Enzim có khả năng làm giảm năng lượng hoạt hóa của các chất, tạo ra nhiều phản ứng 

trung gian 

Năng lượng hoạt hóa của chất là năng lượng tối thiểu cần cung cấp cho các tiểu phân để chúng 

trở thành hoạt động (có khả năng phản ứng) - đối với phản ứng: aA + bB Sản phẩm 

Năng lượng hóa hóa E* được tính bằng: E * = E * (A) + E * (B) = E(tt) – E(bđ) 

Trong đó: + E*(A), E*(B):năng lượng hoạt hóa của các chất phản ứng A,B + E(bđ),E(tt):năng 

lượng ban đầu, năng lượng tối thiểu để phản ứng có thể xảy ra. Năng lượng hoạt hóa càng nhỏ --> có 

nhiều tiểu phân tử hoạt động --> tốc độ phản ứng càng lớn. không chỉ năng lượng hoạt hóa có ảnh 

hưởng đên tốc độ phản ứng, kích thước, hình dạng, nhất là sự định hướng không gian của các tiểu phân 

khi va chạm của các tiểu phân hoạt động đóng vai trò quan trọng đối với tốc độ phản ứng. 


















C. HÔ HẤP TẾ BÀO 

I. KHÁI NIỆM 

1. Định nghĩa: Là quá trình chuyển hoá năng lượng diễn ra trong mọi tế bào sống, trong đó các chất 

hữu cơ bị phân giải thành nhiều sản phẩm trung gian rồi cuối cùng đến CO 2 và H 2 O, đồng thời giải 

phóng năng lượng cho mọi hoạt động của tế bào là ATP. 

2. Bản chất: Là một chuỗi các phản ứng oxy hoá khử sinh học (chuỗi phản ứng enzim) phân giải dần 

dần các phân tử chất hữu cơ (chủ yếu là glucôzơ) và năng lượng không giải phóng ồ ạt mà được lấy ra 

từng phần ở các giai đoạn khác nhau. 

3. Phương trình tổng quát phân giải hoàn toàn 1 phân tử Glucozo: 

C 6 H 12 O 6 + 6O 2 → 6CO 2 + 6H 2 O + năng lượng (ATP + nhiệt năng) 

II. CÁC GIAI ĐOẠN CHÍNH CỦA HÔ HẤP TẾ BÀO 

(XÉT QUÁ TRÌNH PHÂN GIẢI 1 PHÂN TỬ GLUCÔZƠ) 

Quá trình hô hấp tế bào được chia làm 3 giai đoạn: đường phân, chu trình Crep và chuỗi chuyền electron 

hô hấp. 

1. Đường phân 

- Vị trí: Ở tế bào chất 

- Nguyên liệu: 1 glucôzơ. 

- Diễn biến:1 phân tử Glucôzơ tạo thành: 2 phân tử axit pyruvic (C 3 H 4 O 3 ) + 2 ATP + 2NADH. 

Chú ý: Thực tế tạo ra 4 ATP nhưng đã dùng 2 ATP để hoạt hoá phân tử glucôzơ. 

2. Chu trình Crep 

- Vị trí: Chất nền của ti thể. 

- Nguyên liệu: 2 pyruvic 

- Diễn biến: 

+ Hoạt hoá axit pyruvic thành acetyl-CoA: 

2 pyruvic → 2 axetyl-coenzimA (C–C–CoA) + 2CO 2 + 2 NADH 

+ Chu trình Crep: Axetyl – CoA đi vào chu trình Crep. 

Mỗi vòng chu trình Crep, 1 phân tử acetyl–coA sẽ bị oxy hoá hoàn toàn tạo ra 2CO 2 , 1 ATP, 1 

FADH 2 + 3NADH. 

- Kết quả: 6CO 2 , 2ATP, 2FADH 2 , 8NADH 

Kết quả hai giai đoạn: Đường phân và chu 

trình Crep thu được: 

- Sản phẩm mang năng lượng: 4ATP, 10NADH, 

2FADH 2 

- Sản phẩm không mang năng lượng: 6CO 2 . 

3. Chuỗi chuyền electron hô hấp (hệ vận chuyển 

điện tử) 

* Vị trí: màng trong ti thể. 

* Thành phần của chuỗi hô hấp: Xit b, Xit a, Xit a3, Q, Xit 

c và ATP – aza. 

* NADH và FADH 2 nhường e - cho chuỗi chuyền điện tử ở 

màng trong ty thể. 

* e - được chuyền trong chuỗi chuyền điện tử tạo nên một 

chuỗi các phản ứng oxy hoá khử kế tiếp nhau. Đây là giai 

đoạn giải phóng ra nhiều ATP nhất. Trong đó: 

- 1 NADH nhường e - cho chuỗi chuyền e - tổng hợp được 

3ATP. 













- 1 FADH2 nhường e - cho chuỗi chuyền e - tổng hợp được 2ATP. 






* Trong phản ứng cuối cùng, O 2 sẽ bị khử tạo ra nước. 

4. Sơ đồ tổng quát 

5. Quá trình phân giải các chất khác 

D. HOÁ TỔNG HỢP VÀ QUANG TỔNG HỢP 

Hóa tổng hợp là hình thức tự dưỡng xuất hiện trước và quang tồng hợp là hình thức tự 

dưỡng tiến hóa cao hơn. 


I. HOÁ TỔNG HỢP 


Hóa tổng hợp là quá trình đồng hoá CO 2 nhờ năng lượng của các phản ứng oxy hoá để tổng hợp thành 

















các chất hữu cơ khác nhau của cơ thể. 

2. Phương trình tổng quát: 

Vi sinh vật 

A (Chất vô cơ) + O 2 – AO 2 + Năng lượng (Q) 

CO 2 + RH 2 + Q Vi sinh vật → Chất hữu cơ 

(Trong đó: Q là năng lượng do các phản ứng oxy hoá khử tạo ra; RH 2 là chất cho hydro) 

3. Các nhóm vi khuẩn hoá tổng hợp 

a) Nhóm vi khuẩn lấy năng lượng từ các hợp chất chứa lưu huỳnh 

* Có khả năng oxy hoá H 2 S tạo ra năng lượng rồi sử dụng một phần nhỏ để tổng hợp chất hữu cơ: 

2H 2 S + O 2 → 2H 2 O + 2S + Q 

2S + 2H 2 O + 3O 2 → 2 H 2 SO 4 + Q 

CO 2 + 2H 2 S + Q → 1/6 C 6 H 12 O 6 + H 2 O + 2S 

* Vai trò: Hoạt động của nhóm vi khuẩn này đã góp phần làm sạch môi trường nước. 

b) Nhóm vi khuẩn lấy năng lượng từ các hợp chất chứa nitơ. 

Nhóm vi khuẩn tự dưỡng này đông nhất, gồm 2 nhóm nhỏ: 

- Các vi khuẩn nitrit hoá (như Nitrosomonas): Oxy hoá NH 3 thành axit nitro để lấy năng lượng. 

2NH 3 + 3O 2 → 2HNO 2 + 2H 2 O + Q 

6% năng lượng giải phóng được dùng để tổng hợp glucôzơ từ CO 2 

CO 2 + 4H + Q → 1/6 C 6 H 12 O 6 + H 2 O 

- Các vi khuẩn nitrat hoá (như Nitrobacter): oxy hoá HNO 2 thành HNO 3 

2HNO 2 + O 2 → 2HNO 3 + Q 

7% năng lượng giải phóng được dùng để tổng hợp glucôzơ từ CO 2 

CO 2 + 4H + Q → 1/6 C 6 H 12 O 6 + H 2 O 

* Vai trò: Trong tự nhiên, đảm bảo chu trình tuần hoàn vật chất. 

c) Nhóm vi khuẩn lấy năng lượng từ các hợp chất chứa sắt 

Bằng cách oxy hoá sắt hoá trị 2 thành sắt hoá trị 3: 

4FeCO 3 + O 2 + 6H 2 O → 4Fe(OH) 3 + 4CO 2 + Q 

Một phần năng lượng được vi khuẩn sử dụng để tổng hợp chất hữu cơ. 

* Vai trò: Nhờ hoạt động của nhóm vi khuẩn này mà Fe(OH) 3 kết tủa dần dần tạo ra các mỏ sắt. 

Ngoài ra, còn có nhóm vi khuẩn hydro có khả năng oxy hoá hydro phân tử (H 2 ) và sử dụng một phần 

năng lượng được giải phóng để tổng hợp chất hữu cơ. 

II. QUANG TỔNG HỢP (QUANG HỢP) 


Là quá trình tổng hợp các chất hữu cơ từ các chất vô cơ (CO 2 và H 2 O) nhờ năng lượng ánh sáng do các 

sắc tố quang hợp hấp thu được và chuyển hoá, tích luỹ ở dạng năng lượng hoá học tiềm tàng trong các 

hợp chất hữu cơ của tế bào. 

Ánh sáng, Diệp lục 

CO 2 + H 2 O [CH 2 O] + O 2 

Cacbohidrat 

2. Sắc tố quang hợp: Có 2 nhóm chính 

a. Thành phần: 

* Sắc tố chính: Clorophyl (chất diệp lục) có vai trò hấp thu quang năng: Diệp lục a, Diệp lục b. 

* Sắc tố phụ: Gồm 2 loại: 

- Carotenoid: Gồm Caroten và Xantophyl. 

- Phicobilin: Ở tảo, thực vật bậc thấp. 

Vi khuẩn quang hợp (Vi khuẩn lam) chỉ có Clorophyl. 

b. Vai trò: 

- Sắc tố chính: Hấp thu quang năng, có khả năng hấp thu ánh sáng có chọn lọc, có khả năng cảm quang 

và tham gia trực tiếp trong các phản ứng quang hoá → nhờ đó các phản ứng quang hợp diễn ra. 
















- Sắc tố phụ: Hấp thu được khoảng 10% - 20% tổng năng lượng ánh sáng do lá cây hấp thu được và 

chuyển cho chlorophyll. Khi cường độ ánh sáng quá cao, các sắc tố phụ có tác dụng bảo vệ chất diệp lục 

khỏi bị phân huỷ. 

3. Cơ chế quang hợp: Có tính chất hai pha. 

a) Pha sáng của quang hợp (pha cần ánh sáng) 

* Vị trí: Xảy ra ở cấu trúc hạt grana của lục lạp, trong các túi dẹp (màng tilacoit). 

* Diễn biến: 

- Biến đổi quang lý: Diệp lục hấp thụ năng lượng ánh sáng trở thành dạng kích động điện tử (electron). 

- Biến đổi quang hoá: Diệp lục ở trạng thái kích động chuyền năng lượng cho các chất nhận để thực 

hiện 3 quá trình: 

as, dl 

+ Quang phân ly nước: H 2 O 2H+ + 2e - + 1/2O 2 

+ Hình thành chất khử mạnh: 

Ở thực vật: NADP + 2H+ NADPH + H + 

Ở vi khuẩn quang hợp: NAD + 2H+ NADH + H + 

+ Tổng hợp ATP: ADP + Pi as, dl ATP + H 2 O 

* Kết luận: 

- Nguyên liệu của pha sáng là H 2 O, ánh sáng, NADP, ADP. 

- Sản phẩm của pha sáng là: O 2 , ATP, NADPH (thực vật) hoặc NADH (vi khuẩn quang hợp). 

- Sơ đồ tổng quát: 

NLAS + H 2 O + NADP + + ADP + Pi 

sắc tố quang hợp 

ATP + O 2 + NADPH 

b) Pha tối của quang hợp 

* Vị trí: Trong chất nền (stroma) của lục lạp ở cây xanh và tảo hoặc trong tế bào chất của vi khuẩn 

quang hợp. 

* Cơ chế: 

Pha tối là pha khử CO 2 nhờ ATP và NADPH (hay NADH) được hình thành trong pha sáng để tạo các 

hợp chất hữu cơ (C 6 H 12 O 6 ) 

Pha tối được thực hiện theo ba chu trình tướng ứng với ba nhóm thực vật: C 3 , C 4 , CAM. Trong các con 

đường đó Chu trình C3 là con đường phổ biến nhất. Chu trình C3 hay chu trình Canvin được diễn ra 

theo sơ đồ: 

+ CO 2 được cố định bởi chất nhận CO 2 là chất RiDP để tạo thành hợp chất hữu cơ đầu tiên chứa 3 

Cacbon là APG. 

+ APG được khử bởi ATP và NADPH (lấy từ pha sáng) thành AlPG. 

+ 1 phần AlPG được tách ra tổng hợp Glucozo, phần còn lại sẽ tái sinh chất nhận RiDP. 

* Phân biệt 2 pha quang hợp: 

Điểm phân biệt Pha sáng Pha tối 

Điều kiện Cần ánh sáng Không cần ánh sáng 

Nơi diễn ra Hạt granna, tại màng tilacoit. Chất nền (Stroma) 

Nguyên liệu H 2 O, NADP + , ADP CO 2 , ATP, NADPH 

Sản phẩm ATP, NADPH, O 2 Đường glucozơ... 



III. MỐI LIÊN QUAN GIỮA HÔ HẤP VÀ QUANG HỢP 

Đặc điểm Hô hấp Quang hợp 

1. PTTQ C 6 H 12 O 6 + 6O 2 => 6CO 2 + 6H 2 O + CO 2 + 2H 2 O A. sáng [CH 2 O] + O 2 

NL (ATP + nhiệt năng) 

Lục lạp cacbonhidrat 

2. Nơi thực hiện Ti thể Lục lạp 

3. Năng lượng Giải phóng Tích luỹ 

4. Sắc tố Không có Có sắc tố 













5. Đặc điểm Diễn ra ở mọi TB, vào mọi lúc 

khác 



Chỉ có ở TB QH (phần xanh của TV) khi có 

đủ ánh sáng. 




KIẾN THỨC CHUYÊN SÂU QUANG HƠP 

I: KHÁI NIỆM 

1. Thí nghiệm chứng minh có sự quang hợp 

1772, Joseph Priestley (người Anh), làm thí nghiệm (Hình 1) dùng hai chuông thủy tinh, một 

bên để vào một chậu cây và bên kia để một con chuột, sau một thời gian cả hai đều chết, nhưng 

nếu để chúng chung lại với nhau thì chúng đều sống, thí nghiệm của ông cho thấy cây tạo ra 

oxy, mặc dù lúc đó người ta chưa biết được các quá trình cũng như chưa biết được vai trò chính 

yếu của ánh sáng trong sự quang hợp. 

Hình 1. Thí nghiệm của Priestly 

Phát hiện của ông là khởi đầu cho những nghiên cứu về sau, đến thế kỷ 19 người ta đã 

biết các thành phần chính tham gia vào quá trình quang hợp là: 

Trước đây, các nhà khoa học nghỉ rằng oxy được tạo ra trong quá trình quang hợp là từ 

CO2, nhưng ngày nay người ta biết rằng O2 là từ sự phân ly của những phân tử nước. 

và người ta cũng biết rằng năng lượng để tách các phân tử nước là từ ánh sáng mặt trời và được 

diệp lục tố hấp thu. Ion H+ tự do và điện tử được tạo ra từ sự phân ly của những phân tử nước 

được dùng để biến đổi CO2 thành carbohydrat và các phân tử nước mới: 

Tóm tắt hai phương trình trên: 

Một trong những sản phẩm của quang hợp là glucoz, một đường 6C nên có thể tóm tắt như 

sau: 


Phản ứng tuy đơn giản nhưng quá trình trải qua rất nhiều phản ứng, có những phản ứng 

cần ánh sáng (pha sáng), nhưng có những phản ứng xảy ra không cần ánh sáng (pha tối). 

2. Khái niệm và phương trình tổng quát 














2.1 Phương trình quang hợp đầy đủ : Đối tượng Tảo, thực vật, vi khuẩn lam 




. 

- Về mặt năng lượng: Quang hợp là quá trình tổng hợp chất hữu cơ (đường glucôzơ) từ các chất 

vô cơ ( và ) nhờ năng lượng ánh sáng được hấp thụ bởi hệ sắc tố từ thực vật. 

- Về bản chất hóa học: Quang hợp là quá trình oxi hóa khử, trong đó, H 2 O bị oxi hóa và 

CO 2 bị khử 

Ðiểm cần chú ý là: sự khử là sự nhận điện tử, dự trử năng lượng trong chất bị khử, ngược 

lại sự oxy hóa là sự mất đi điện tử, giải phóng năng lượng từ chất bị oxy hóa. 

Bảng 1. Những phản ứng oxy hóa khử (redox reactions)* 

Sự oxy hóa 

mất điện tử 

mất hydrogen 

giải phóng năng lượng 

Sự khử 

nhận điện tử 

nhận hydrogen 

dự trử năng lượng 

2.2 . Quang hợp ở vi khuẩn và tảo 

Quá trình quang hợp ở vi khuẩn có những nét khác biệt so với thực vật bậc cao: 

Chất cho điện tử là H hay các hợp chất H ở dạng khử đều là những chất khử mạnh hơn 

H2O CO2 + 2H2A (ánh sáng) CH2O + 2A + H2O 

Trung tâm phản ứng là P840 ở vi khuẩn xanh, ở vi khuẩn tía là P890. 

Quá trình phosphoryl hóa quang hợp liên quan tới NAD chứ không phải NADP như ở 

thực vật bậc cao. 

Được tiến hành trong điều kiện yếm khí, quá trình khử CO2 được gắn liền với quá trình 

oxy hóa của thực thể vô cơ hoặc hữu cơ. 

Quang hợp ở vi khuẩn không thải O 2 vì chất cung cấp hidro và electron để khử CO 2 

không phải là H 2 O 

- Vai trò của ánh sáng chỉ là để tạo ATP. 

3. Vai trò 

3.1. Tạo chất hữu cơ 

Quang hợp tạo ra hầu như toàn bộ các chất hữu cơ trên Trái Đất. Ngoài quá trình quang 

hợp ở thực vật và ở một số vi sinh vật quang hợp, nói chung không có một sinh vật nào có thể tự 

tạo được chất hữu cơ (trừ một số rất ít vi sinh vật hoá tự dưỡng). 

3. 2. Tích luỹ năng lượng 

Quang hợp đã chuyển năng lượng ánh sáng thành năng lượng hóa năng để cung cấp cho 

sự sống trên trái đất. (năng lượng hoá học: ATP) đều được biến đổi từ năng lượng ánh sáng mặt 

trời (năng lượng lượng tử) nhờ quá trình quang hợp. 


3.3. Quang hợp giữ trong sạch bầu khí quyển 

Quá trình quang hợp của các cây xanh trên Trái Đất đã hấp thụ và giải phóng 

vào khí quyển. Nhờ đó, tỉ lệ và trong khí quyển luôn được cân bằng ( : 0,03%, 

: 21%), giảm ô nhiểm môi trường, giảm hiệu ứng nhà kính và nhiệt độ 

















Ta có thể minh họa các quá trình trên bằng chu trình O 2 và CO 2 trong tự nhiên và trong cơ thể 

thực vật. 

II. BỘ MÁY QUANG HỢP 

1. Lá – Cơ quan quang hợp 

- Hình thái lá: lá thường dạng bản và mang đặc tính hướng quang ngang, nên luôn luôn vận 

động sao cho mặt phẳng của lá vuông góc với tia sáng mặt trời để nhận được nhiều nhất năng 

lượng ánh sáng. 

- Về giải phẩu: 

+ lớp mô giậu dày chứa nhiều lục lạp, nằm sát ngay mặt trên lá dưới lớp biểu bì trên, gồm các 

tế bào xếp sít nhau sao cho nhận được nhiều năng lượng ánh sáng mặt trời nhất. 

+ lớp mô xốp có các khoảng trống gian bào lớn, chứa CO 2 cung cấp cho quá trình quang hợp. 

+ mạng lưới mạch dẫn dày đặc, dẫn nước và muối khoáng cho quá trình quang hợp và và dẫn 

các sản phảm quang hợp đến các cơ quan khác. 

+ hệ thống các khí khổng ở bề mặt trên và bề mặt dưới lá giúp cho CO 2 , H 2 O, O 2 đi vào và di ra 

khỏi lá một cách dễ dàng. 

2. Lục lạp- bào quan của quang hợp: 

* Hình thái: rất đa dạng: hình võng, hình cốc, hình sao, và thường có hình bầu dục để 

thuận tiện cho quá trình tiếp nhận ánh sáng mặt trời. Khi ánh sáng mặt trời quá mạnh, diệp lục 

có thể xoay bề mặt tiếp xúc nhỏ nhất của mình về phía có ánh sáng. 

* Số lượng và kích thước: số lượng lục lạp trong tế bào rất khác nhau ở các loài thực vật 

khác nhau 

+ Tảo: mỗi tế bào có khi chỉ có một lục lạp. 

+ Đối với thực vật, mỗi tế bào mô giậu (mô đồng hóa) có từ 20-100 lục lạp. 

+ Lá thầu dầu: 1mm 2 có từ 3.10 7 -5.10 7 lục lạp. 

Nếu đem cộng diện tích bề mặt lục lạp lại, sẽ có diện tích tổng số lục lạp lớn hơn diện 

tích lá 

*Kích thước: 

+ Đường kính trung bình của lục lạp từ 4-6µm, dày 2-3µm 

+ Những cây ưa bóng thường có số lượng, kích thước lục lạp và hàm lượng sắc tố trong 

lục lạp lớn hơn những cây ưa sáng. 

* Cấu tạo lục lạp: 

Bên ngoài : là màng kép cả hai lớp màng đều trơn, mỗi màng được cấu tạo bằng 2 lớp 

protein, tách biệt nhau bằng một lớp lipits ở giữa 

Bên trong : 

- Chất nền (Stroma ) lỏng, nhầy, không màu, đó là protein hòa tan có chứa nhiều 

enzim tham gia vào pha tối quang hợp. 

- Hạt grana nằm trong chất nền 

+ Mỗi lục lạp có từ 40-50 hạt grana. 

+ Mỗi grana có nhiều túi màng có tylacoit xếp thành chồng lên nhau 

Trên mỗi tilacoit có protein, lipit, hệ sắc tố (160 diệp lục a, 70 diệp lục b, 48 phân tử 

carotenoit), chuỗi vận chuyển điện tử (plastoquynon, ferredoxin, xitocrom, ), Mn, Cu, trung tâm 

phản ứng, enzim, là nơi thực hiện pha sáng. 

- Đối với một số loài thực vật (thuộc nhóm C 4 ), lục lạp có hai loại: tế bào mô giậu có 

grana phát triển đầy đủ và lục lạp của tế bào bao bó mạch có grana phát triển không đầy 

đủ và phần lớn ở dạng bản mỏng ty lacoit. 
















Trong hạt lục lạp này có chứa nhiều hạt tinh bột lớn. 

- Thành phần hóa học của lục lạp: rất phức tạp. 

+ Nước: 75% 

+ Các chất hữu cơ: protein: 30-40%, lipit: 20-40% 

+ Các nguyên tố khoáng: Fe: 80%, Zn: 665-70%, Cu: 50%; K, Mg, Mn… 

+ Nhiều loại vitamin như: D, E, K, A. 

+ Chứa trên 30 loại enzim khác nhau thuộc nhóm enzim thủy phân và enzim của hệ 

thống oxy hóa khử. 

Như vậy, ngoài quá trình quang hợp, lục lạp còn là nơi tổng hợp các hợp chất hữu cơ 

như lipit, photpholipit, các axit béo, protein. 

có thể khẳng định rằng: lục lạp là trung tâm hoạt động sinh học và hóa học mà quá 

trình quang hợp là một trong những quá trình trao đổi chất quan trọng nhất. 

3. Hệ sắc tố quang hợp và vai trò của chúng. 

Gồm sắc tố không liên quan đến quang hợp, sắc tố của dịch tế bào: antoxyan và sắc tố liên quan 

đến quang hợp : diệp lục, carôtenôit, Phycobilin…… 

a. chlorophyl: - Nhóm sắc tố chính (diệp lục) 

+ Diệp lục a: 

+ Diệp lục b: 

- Người ta phân biệt nhiều loại chlorophil bởi sự khác nhau giữa chúng về một số chi tiết về cấu 

tạo và cực đại hấp thụ bức xạ ánh sáng. 

Dựa vào công thức cấu tạo, ta thấy, trong phân tử của clorophyl có nhiều nối đôi cách đều. Đó 

là kiểu nối đôi cộng đồng, kiểu nối đôi thể hiện khả năng hấp thụ mạnh năng lượng ánh 

sáng 

- Tính chất : 



• Ester gồm 4 nhân pyrol liên kết 

với nhau theo kiểu nối đôi – nối 

đơn cách đều, ở giữa có nhân 

Mg hấp thu AS mạnh 

• Cấu tạo phân tử diệp lục: 

Nhân diệp lục (vòng Mgporphirin) 

và đuôi diệp lục. 


















Diệp lục tố (a) và (b) chỉ khác nhau nhóm định chức 

Diệp lục tố a thực hiện quang phân ly nước 

+ Diệp lục rất mẩn cảm vì dễ bị thủy phân trong điều kiện bất lợi ( nhiệt độ cao, thiếu nước , 

thiếu ánh sáng, đất mặn, đất chua hay chứa độc tố. 

+ Sự mất màu của clorophyl: trong tế bào nó không bị mất màu vì nằm trong phức hệ với 

protein và lipoit. Nhưng dung dich clorophyl ngoài ánh sáng và trong môi trường có O 2 thì sự 

mất màu xảy ra do nó bị oxi hóa dưới tác dụng của ánh sáng. 

Vai trò : 

-Hấp thụ và chuyển hóa năng lượng ánh sáng (6 màu trong quang phổ (trừ màu lục ) trong bước 

sóng ánh sáng nhìn thấy (400-700 nm) nhưng nhiều nhất là vùng xanh tím (430nm) và đỏ 

(662nm) để làm bật các electron tham gia vào chuổi chuyền e để tổng hợp ATP cung cấp cho 

pha tối 

- Quang phân li nước giải phóng O 2 

- Tổng hợp nên chất khử NADPH dùng để khử CO 2 thành glucozo 

Năng lượng của lượng tử ánh sáng được clorophyl hấp thụ đã truyền năng lượng cho 

nhau, tạo nên các hiện tượng huỳnh quang và lân quang. Cuối cùng năng lượng được tích lũy 

diệp lục sẽ được chuyển đến các phản ứng quang hóa và được biến thành dạng năng lượng hóa 

học. 

b. Nhóm sắc tố vàng - Nhóm sắc tố phụ (carôtenôit) là nhóm sắc tố vàng đến tím 

+Carôten: 

+Xantôphyl: (n: 1 – 6) 

- Vai trò : 


















+ Lọc ánh sáng và bảo vệ diệp lục 

+ Tham gia vào quá trình quang phân li nước (Xantôphyl), có mặt trong hệ quang hóa II 

+ Hấp thụ năng lượng ánh sáng ở bước sóng ngắn rồi truyền cho diệp lục theo sơ đồ sau 

Carôtenôit →DL b→DL a→ DL a ở trung tâm phản ứng 

c. Phycobilin ( nhóm sắc tố quan trọng của tảo và thực vật sống ở nước ) 

Vai trò : Hấp thụ ánh sáng ở vùng lục và vàng rồi truyền cho diệp lục 

4. Hệ quang hóa 

Hệ thống quang hóa nằm trên màng thylakoid. 

a. Hệ thống quang hóa I (phản ứng ánh sáng I: PS I) Gồm : 

- Sắc tố anten 

- Trung tâm phản ứng P700 ( Diệp lục a ở trung tân phản ứng ánh sáng I ) vì nó không thể hấp 

thu ánh sáng có độ dài sóng cao hơn 700 nm 

- Chuổi truyền điện tử ( e ) 

b. Hệ thống quang hóa II (PSII) : Gồm 

- Sắc tố anten 

- Trung tâm phản ứng P680 (Diệp lục a ở trung tân phản ứng ánh sáng II ), vì nó không thể hấp 

thu ánh sáng có độ dài sóng cao hơn 680 nm 

- Phức hợp enzim để phân li nước 

- Chuổi truyền điện tử ( e ) 

5. Các thành phần truyền điện tử trong quang hợp.. Chuỗi chuyền e này nằm trong hai hệ 

thống quang hóa I và II (PSI, PSII) cả hai đều ở trên màng thylakoid. 

Chuỗi vận chuyển điện tử bao gồm : 

+ Những chất chứa sắt dạng hem như xitocrom f, b6, b3 và dạng không hem như feredoxin, 

plastoxianin, các quynon. 

Cụ thể : 

a. Các quynon: 

Gồm ubiquynon (coenzim Q), plastoquynon (PQ), naftoquynon (vitamin K) 

Quang phổ hấp thụ ở vùng tử ngoại (260-300nm) 


















Trong quá trình phát triển của lá, hàm lượng quynon tăng dần cực đại rồi giảm, hàm 

lượng thay đổi theo mùa. 

b. Các xitocrom (xit) 

Cấu tạo gần giống clorophyl, chỉ khác là sắc hóa trị II được thay cho nhân Mg, và không 

có vòng xyclopentan 

Các xytocrom quan trọng nhất trong chu trình vận chuyển điện tử trong quang hợp: 

xitocrom dạng b (b 6 , b 3 ) và dạng c (xitocrom f) 

Thế năng oxy hóa của xitocrom f là +0,36 của xitb 6 là + 0.06V 

Quang phổ hấp thụ của xitocrom trong khoảng 500-600 nm. 

c. Ferredoxin feredoxin-NADP-reductaza 

d. Plastoxianin (Pc): Là một protein gồm hai nguyên tử dồng , liên kết chặt chẽ trong 

cấu trúc của lục lạp. Plastoxianin khi ở dạng oxi hóa có màu xanh tím, khi ở dạng khử không 

màu/ 

Dạng oxy hóa có quang phổ hấp thụ cực đại ở 597 nm. 

II. BẢN CHẤT CỦA QUÁ TRÌNH QUANG HỢP 

Gồm 2 pha 

* Pha sáng của quang hợp: 

Vị trí : Diễn ra trên màng thylakoid. 

Nguyên liệu : ánh sáng , H 2 O, ADP, P i , NADP + 

Diễn biến : 

Gồm giai đoạn quang lí và giai đoạn quang hóa. 

+ giai đoạn quang lí : quá trình hấp thụ ánh sáng và kích thích sắc tố . 

+ giai đoạn quang hóa : biến đổi năng lượng lượng tử ánh sáng thành năng lượng hóa học 

dưới dạng các hợp chất giàu năng lượng là ATP và NADPH, giải phóng O 2 

Sản phẩm : là ATP và NADPH, giải phóng O 2 

* Pha tối của quang hợp: 

+ Không có sự tham gia trực tiếp của ánh sáng. 

+ xẩy ra ở chất nền của lục lạp 

+ CO 2 và hệ enzim có trong chất nền lục lạp 















+ có quá trình sử dụng ATP, NADPH và nhiều sản phẩm khác để tổng hợp nên chất hữu cơ 

(glucozo) 

1. Bản chất của pha sáng trong quang hợp. 

Gồm giai đoạn quang lí và giai đoạn quang hóa khởi nguyên và quang photphorin hóa 

* Giai đoạn quang lí: 

- Gồm quá trình hấp thụ năng lượng và sự di trú tạm thời năng lượng trong cấu trúc của 

clorophyl. 

- Ánh sáng là một dạng vật chất vừa có tính chất hạt lại vừa có tính chất sóng. 

Tính chất hạt: những phàn năng lượng nhỏ bé gọi là photon hay quang tử. 

Photon là một loại hạt cơ bản giống như proton và electron, nhưng không mang điện và có khối 

lượng vô cùng nhỏ bé 

Tính chất sóng: ánh sáng có các màu sác khác nhau thuộc các miền quang phổ khác nhau, có 

độ dài sóng và tần số nhất định 

- Khi ánh sáng chiếu vào vật thể thì các photon đập vào vật thể và phải được vật thể hấp thụ và 

trở thành dạng kích động, lúc đó ánh sáng chiếu xuống mới có hiệu suất quang tử. 

- năng lượng của lượng tử ánh sáng phụ thuộc vào tần số dao động của bức xạ và được tính 

theo công thức: 




E = hυ = hC λ 

E: Năng lượng photon (J) 

h: hằng số Planck (6.625.10 -34 J.s 

υ : Tần số bức xạ(1/s) 

C: Vận tốc ánh sáng (3.10 7 nm/s) 

λ : độ dài bước song (nm) 

1J=6.25.10 18 Ev 

Từ đó ta có thể tính được năng lượng của 1 phôtn 

E= 1242: λ ( eV ) 

- Khi hấp thụ quang tử ánh sáng, diệp lục trở thành trạng thái kích thích, sẽ chuyển lên 

mức năng lượng cao hơn (singlet- trạng thái không bền), sau đó e được chuyển về mức năng 

lượng thấp hơn hoặc về trạng thái cơ sở (gọi là triplet- trạng thái bền thứ cấp hay bền ổn định) 

Sơ đồ : 

Chl +hυ Chl * Chl ** 

Trạng thái Trạng thái Trạng thái bền 

Bình thường kích thích thứ cấp 

Có hai trạng thái kích siglet cơ bản tương ứng với mức năng lượng của photon hấp thụ. 

Đó là S a , có bước sóng λ =680nm, được kích thích nhờ ánh sáng đỏ và S b , có bước sóng 

λ =430nm, được kích thích nhờ ánh sáng xanh tím. 

Sự chuyển e từ trạng thái kích thích về các trạng thái khác thể hiện rõ qua các hiện 

tượng huỳnh quang và lân quang của phân tử clorophyl. 

Nguyên nhân của hiện tượng huỳnh quang là do năng lượng phát ra dưới dạng sóng điện 

từ khi chuyển e từ trạng thái singlet về trạng thái cơ sở, thời gian sống của e khi huỳnh quang 

là 10 -9 -10 -6 

Còn hiện tượng lân quang là do sự chuyển e từ trạng thái triplet đến trạng thái cơ sở 

bằng con đường bức xạ, thời gian sống của e khi lân quang dài từ 10 -3 -10 -1 s 















Như vậy, hiện tượng huỳnh quang và lân quang đều là những dạng năng lượng do kết 

quả của quá trình làm mất hoạt tính của phân tử chlorophyl bằng con đường bức xạ. Dạng 

năng lượng này chỉ được sử dụng khi nó được các sắc tố khác hấp thụ. Hiện tượng huỳnh 

quang và lân quang là hiện tượng truyền năng lượng giữa các phân tử sắc tố. 




* 

S b ( π , π 

) 

* 

Sa( π , π 

1 2 3 4 5 

) 

* 

T( π , π ) 

* 

S 0 ( π , π 

) 

Chú thích: 

1. Photon ánh sáng dài (680 nm) 

2. photon bước sóng ngắn (430 nm) 

3. bức xạ nhiệt 

4. bức xạ huỳnh quang 

5. bức xạ lân quang 

Tại trạng thái triplet, phân tử clorophyl với năng lượng tích lũy được có khả năng tham gia 

vào quá trình vận chuyển hidro và e của hệ thống trung gian tới CO 2 để tổng hợp nên chất 

hữu cơ. 

Tóm lại : 

Giai đoạn quang lí Gồm quá trình hấp thụ năng lượng và sự di trú tạm thời năng lượng trong 

cấu trúc của clorophyl (Chl ) tức là diệp lục 

- Clorophyl (Chl ) hấp thụ pôton ánh sáng làm bật điện tử của diệp lục dẫn đến diệp 

lục bị mất điện tử trở thành dạng kích động điện tử ( Diệp lục tích điện dương ) 

Chl +hυ Chl * 

Trạng thái 

Trạng thái 

Bình thường 

kích thích 

Sau khi hoàn thành giai đoạn quang lý, clorophyl tham gia vào quá trình quang hóa. 


















b. Giai đoạn quang hóa. Là giai đoạn diệp lục sử dụng năng lượng ánh sáng vào phản ứng 

quang hóa để tổng hợp ATP, NADPH 

Gồm 3 quá trình : 

+ Quang hóa sơ cấp 

+ Quang phân li nước 

+ Photphoril hóa quang hóa ( quang photphoril hóa ) 

B1 : Qúa trình quang hóa sơ cấp (quang hóa khởi nguyên) 

Diệp lục (Clorophyl) chuyển e và H + cho chuỗi vận chuyển điện tử. 

+ Sơ đồ chuyển e vòng : 















Vận chuyển e vòng : Diệp lục a ở trung tâm phản ứng ánh sáng I (P700) hấp thụ năng lượng 

ánh sáng (pôton), các poton làm làm bật điện tử của diệp lục . Điện tử tách ra khỏi diệp lục sẽ 

truyền cho chuổi truyền e trên màng thylakoid. (từ feredoxin, plastoquynon(PQ), xitocrom (xit), 

plastoxianin(PC) ). Diệp lục (P700 ) bị mất điện tử sẽ nhận điện tử từ diệp lục (P680 ) của PSII 




Vận chuyển e không vòng : 

Diệp lục a ở trung tâm phản ứng ánh sáng II (P680) hấp thụ năng lượng ánh sáng (pôton), các 

poton làm làm bật điện tử của diệp lục . Điện tử tách ra khỏi diệp lục sẽ truyền cho chuổi truyền 

e trên màng thylakoid của hệ thống quang hóa II ( từ Q, plastoquynon(PQ), xitocrom (xit f), 

plastoxianin(PC) ) rồi điện tử chuyển đến diệp lục (P700 + ) bị mất diện tử của PSI, sau đó điện 

tử chuyển cho chuổi truyền e của hệ quang hóa I . Cuối cùng điện tử chuyển cho NADP + nằm 

trong chất nền . Diệp lục (P680 ) bị mất điện tử sẽ nhận điện tử từ H 2 O, làm cho nước trong tế 

bào quang phân li : 2H 2 O → 4H + + O 2 + 4e 

Có thể tóm tắt đường đi của điện tử như sau: 

Trình tự này cho thấy rằng điện tử cần thiết để khử CO2 thành carbohydrat là từ nước, 

nhưng sự vận chuyển điện tử từ nước đến carbohydrat là một quá trình gián tiếp và phức 

tạp. Ðiện tử đi theo một con đường và không thành một vòng (noncyclic). Kết quả của quá 

trình: thành lập NADPH, giải phóng oxy phân tử và sinh ra một khuynh độ hóa điện xuyên 

màng thylakoid bơm H + qua kênh ATP sintetaza tổng hợp ATP. 






B2 : Qúa trình quang phân li nước : Là quá trình phân li của nước thành H + ,O 2 , e 

Cơ chế : Diệp lục (Clorophyl : Chl ) hấp thụ pôton ánh sáng ( hv ) làm bật điện tử của diệp lục 

dẫn đến diệp lục bị mất điện tử trở thành dạng kích động điện tử ( Diệp lục tích điện dương ) 










Trong tế bào nước phân li thuận nghịch theo phương trình H 2 O H + + OH - 

- Diệp lục bị mất điện tử sẽ lấy điện tử của OH - để trở về trạng thái trung hòa về điện, làm cho 

nước phân li một chiều H 2 O → H + + OH + e 

Phương trình quang phân li nước : 

4 Chl +4hv → 4Chl * + 4 e 

4 H 2 O + 4 Chl * → 4 H + + 4 OH + 4 Chl ( Diệp lục lấy e của OH - ) 

4 OH → 2H 2 O + O 2 




2H 2 O → 4H + + O 2 + 4 e 

Vai trò : quá trình quang phân li nước tạo thành 3 sản phẩm H + , O 2 , e 

+ Tạo ra ion H + làm tăng nồng độ H + trong xoang thylakoid, tạo thế năng H + để tổng hợp 

ATP, mặt khác cung cấp H + cho phản ứng sáng 2 hình thành NADPH 

+ Nhường e cho diệp lục P680+ 

+ Tạo O 2 cung cấp cho quá trình hô hấp hiếu khí của sinh vật 

B3 : Qúa trình photphorin hóa quang hóa. 
















* Quá trình photphorin hóa vòng : 

- Diệp lục a ở trung tâm phản ứng ánh sáng I (P700) hấp thụ năng lượng ánh sáng 

(pôton), các poton làm bật điện tử của diệp lục . Điện tử tách ra khỏi diệp lục sẽ 

truyền cho chuổi truyền e trên màng thylakoid. 

- Khi điện tử được vận chuyển từ chất có thế năng ôxy hóa khử thấp đến chất có thế 

năng ôxy hóa khử cao, giải phóng một phần năng lượng , năng lượng được giải phóng 

sẽ bơm H + từ chất nền của lục lạp vào xoang thylakoid tạo nên thế năng H + cao. Các 

ion H + sẽ khuếch tán từ trong xoang thylakoid ra chất nền qua kênh ATP synthetaza ở 

trên màng thylakoid để tổng hợp ATP . Diệp lục bị mất điện tử sẽ nhận điện tử từ 

diệp lục a của hệ thống quang hóa II. 

* Quá trình photphorin không vòng : 

- Diệp lục a ở trung tâm phản ứng ánh sáng II (P680) hấp thụ năng lượng ánh sáng 

(pôton), các poton làm bật điện tử của diệp lục . Điện tử tách ra khỏi diệp lục sẽ truyền 

cho chuổi truyền e trên màng thylakoid. ( từ Q, plastoquynon(PQ), xitocrom (xit f), 

plastoxianin(PC) ). Cuối cùng điện tử được chuyển cho diệp lục bị mất diện tử của PSI . 

Khi điện tử được vận chuyển từ chất có thế năng ôxy hóa khử thấp đến chất có thế năng 

ôxy hóa khử cao, giải phóng một phần năng lượng giải phóng một phần năng lượng, 

năng lượng được giải phóng sẽ bơm H + từ chất nền của lục lạp vào xoang thylakoid tạo 

nên thế năng H + cao. Các ion H + sẽ khuếch tán từ trong xoang thylakoid ra chất nền qua 

kênh ATP synthetaza ở trên màng thylakoid để tổng hợp ATP 

- Diệp lục P680 sau khi chuyển điện tử đi trở thành P680+ và có xu hướng nhận điện tử 

mạnh với sự trợ giúp của enzim phân ly nước và lấy điện tử từ nước, giải phóng ion H+ 

tự do và oxy phân tử , ion H + tạo ra từ quá trình quang phân li nước sẽ vận chuyển đến 

chất nền (Stroma) tổng hợp NADPH theo phương trình NADP + 



+ H + + 2e → NADPH 

Như vậy, khi nào các phản ứng trong lục lạp xảy ra trong lộ trình vòng hay không 

vòng? Các nghiên cứu tập trung vào NADP+, khi có đủ NADP+ để nhận điện tử, các 

phản ứng đi theo lộ trình không vòng. Lộ trình vòng chỉ xảy ra khi nào thiếu NADP+, 

nhưng thật ra NADPH được sử dụng cho rất nhiều phản ứng sinh tổng hợp trong lục 

lạp nên NADP+ luôn được tạo ra, nên lộ trình vòng không thể xảy ra được. Sự 

quang phosphoryl hóa vòng là kiểu quang hợp của những sinh vật đầu tiên, hiện nay 

chỉ xảy ra ở những vi khuẩn quang hợp như vi khuẩn lục và vi khuẩn tím. Ở thực vật 

đa bào, sự quang phosphoryl hóa vòng chỉ là phụ cho quá trình quang phosphoryl hóa 

không vòng, để cung cấp thêm một ít ATP cho tế bào 

Lưu ý : 

- Cứ 1 photon hấp thu trong quá trình có khả năng hình thành được từ 1-3ATP và có 

thể tại các điểm : từ Fd Xitb 6 Xit f (đối với quá trình phot phorin hóa vòng), vì 

thấy rằng sự chênh lệch thế năng oxy hóa khử giữa các chất truyền e trung gian này 

khá lớn (0.4, 0.39 eV ) 

- Trong quá trình photphorin hóa không vòng : có 2 hệ ánh sáng tham gia, mỗi hệ ánh 

sáng hấp thụ 2 photon tổng hợp 1 ATP và 1NADHP 

Tóm lại : quá trình biến đổi năng lượng trong quá trình quang hợp ở cây xanh, chủ yếu 

được tiến hành do hai phản ứng photphorin hóa vòng và không vòng. Hai phản ứng này được 

phân biệt bởi một số điểm sau đây : 


















Tuy nhiên để quá trình quang hợp tốt, thực vật thường sự phối hợp giữa hai hình thức trên. 

Nếu quá trình photphorin hóa không vòng xẩy ra mạnh thì cơ thể thực vật thiếu ATP và quá 

trình hình thành gluxit bị ảnh hưởng và sản phẩm chủ yếu sẽ là protein, các axit hữu cơ, axit 

béo. Đây có thể là con đường chủ yếu của các thực vật tổng hợp protein, axit béo, axit hữu cơ, 

vì trong thành phần của nó giàu diệp lục b hơn so với những cây trồng khác. 

Như vậy, nhờ hấp thụ năng lượng ánh sáng, clorophyl đã tạo ra được lực đồng hóa 

(ATP, NADPH 2 ) cho quá trình khử CO 2 ở pha tối. 

Phương trình tổng quát của pha sáng: 

- Phương trình pha sáng: 

12 H 2 O + 12 NADP + 18 ADP + 18 P i 12 NADPH + 18 ATP + 6 O 2 

2 . Bản chất pha tối trong quang hợp- con đường cacbon trong quang hợp. 

ATP và NADPH được tạo ra trong pha sáng được sử dụng để tổng hợp carbohydrat từ CO2. 

Các phản ứng để tổng hợp carbohydrat thường được gọi là những phản ứng tối vì nó có thể xảy 

ra trong tối, chỉ cần có đủ ATP và NADPH, những phản ứng này đòi hỏi những sản phẩm của 

pha sáng, nhưng nó không trực tiếp sử dụng ánh sáng. Tuy nhiên, ở hầu hết thực vật, sự tổng 

hợp carbohydrat chỉ xảy ra ban ngày, ngay sau khi ATP và NADPH được tạo ra. 

Sự khử CO2 nghèo năng lượng để tạo ra đường giàu năng lượng diễn ra qua nhiều bước, 

mỗi bước được một enzim xúc tác. Thật vậy, CO2 được đưa lên một khuynh độ năng lượng cao 

hơn qua một chuỗi hợp chất trung gian không bền cuối cùng tạo ra sản phẩm cuối cùng giàu 

năng lượng là carbohydrat. ATP và NADPH cần thiết cho các phản ứng này tạo ra trong stroma 

(Hình 12) và sự tổng hợp carbohydrat cũng xảy ra trong stroma. 

- Phương trình pha tối: 

6 CO 2 + 12 NADPH + 18 ATP C 6 H 12 O 6 + 6 H 2 O + 12 NADP + + 18 ADP + 18 Pv 

Thông thường, người ta gọi tên của chu trình theo tên của nhà khoa học người đã phát 

hiện ra nó hoặc theo sản phẩm đầu tiên mà CO 2 được cố định 

Thực vật C3 

-Phân bố khắp trái đất, chủ yếu vùng nhiệt đới , á nhiệt đới như phần lớn thực vật bậc thấp và vi 

khuẩn , thực vật bậc cao như lúa, khoai sắn, các loại rau, đậu 

- chúng sống trong điều kiện khí hậu ôn hòa : nhu cầu nước cao, nhiệt độ 20→30 0c 

2.1 Chu trình canvi-benson (chu trình C 3 ) 

Gồm 3 giai đoạn 

Giai đoạn1.Cacboxyl hóa : Ở giai đoạn này CO 2 bị khử để hình thành nên sản phẩm đầu 

tiên của quang hợp là axit photphoglixeric 

RiDP cacboxylaza 

6 RiDP( C 5) +6 CO 2 12APG (C 3) 

+ RiDP( C 5) là chất nhận đầu tiên 

+ APG (C 3) là sản phẩm cố định đầu tiên nên gọi là chu trình C3 

Giai đoạn này gồm 13 phản ứng 

Giai đoạn 2 là giai đoạn khử : APG bị khử để hình thành AlPG với sự tham gia của 

ATP và NADPH 2 






12APG 

12ATP+ 12NADPH 

E.Kinaza 

12AlPG 










PGAL là một đường thật sự và là sản phẩm bền của quá trình quang hợp. 

Giai đoạn 3 : phục hồi chất nhận Ribulozodiphotphat và tạo sản phẩm 




2C 3 Izomeraza, Aldolaza C 6 (C 6 H 12 O 6 

10C 3 

6C 5 ( Ri,5p ) 6ATP, Izomeraza, Kinaza 6 RiDP (C5) 

Lưu ý: Một số PGAL được tổng hợp thành glucoz và sau đó thành tinh bột và được dự trử trong 

lục lạp, một số glucoz được đưa ra ngoài tế bào chất, ở đây nó được kết hợp và sắp xếp lại trong 

một chuỗi phản ứng để tạo ra sucroz, để được vận chuyển đi đến những phần khác của cây. Dù 

glucoz là dạng đường thường được xem là sản phẩm cuối cùng của quá trình quang hợp, nhưng 

thật ra chúng hiện diện rất ít trong hầu hết tế bào thực vật. PGAL được sinh ra trong tế bào 

được sử dụng để tổng hợp tinh bột, acid béo, acid amin và nucleotid hay được hô hấp hiếu khí 

để tạo ra năng lượng cho tế bào. Thông thường glucoz sau khi được tổng hợp sẽ được chuyển 

ngay thành sucroz, tinh bột, celluloz hay những đường đa khác. 

Phần lớn các phân tử PGAL được dùng để tạo ra những RuBP mới, sự tái tạo chất nhận CO2 

trải qua một chuỗi những phản ứng phức tạp và đòi hỏi cung cấp ATP. Sự tái tạo chất nhận 

CO2 khép kín chu trình Calvin-Benson. 

2.2. Chu trình Hatch-Slack –chu trình C 4 hay chu trình axit dicacboxylic 

- Được phát hiện bởi Hatch và Slack , hai nhà Bác học người Oxtraylia. 

- gồm một số thực vật vùng nhiệt đới , cận nhiệt đới như ngô, mía, cỏ lồng vực, cỏ gấu, 

rau sam, hoa mười giờ, rau dền, cúc bạch nhật, cỏ voi, cỏ mần trầu, cỏ chân vịt, cỏ gà... 

- chúng sống trong điều kiện nóng ẩm kéo dài : ánh sáng cao, nhiệt độ cao, nồng độ CO 2 giảm, 

nồng độ oxi tăng. 

Gồm 2 giai đoạn xẫy ra ban ngày 

• Giai đoạn cố định CO 2 tạm thời ( Xẩy ra ở tế bào mô giậu ) 

Gồm các pha như sau : 

- Tổng hợp PEP : 6 A.Piruvic + 6ATP 6 PEP (C3) + 6 ADP + 

PEP cacboxylaza 

- Cacboxy hóa: 6 PEP + 6CO 2 6 AOA (C 4) A.ôxaloaxetic 

+ PEP ( Photphoenolpyruvat): là chất nhận đầu tiên 

+ AOA (C 4) :là sản phẩm cố định đầu tiên nên gọi là chu trình C 4 

- Biến đổi thuận nghịch giữa AOA, malic 

Dehydrogenaza 

AOA Malic : Kho dự trữ tạm thời CO 2 

- Giai đoạn tái tạo AP Axit C 4 + “chất 

nhận C 2 hoặc C 5 ” Transcacboxylaza AP + APG 


• Giai đoạn cố định CO 2 theo chu trình Canvin : A.malic được chuyển từ lục lạp tế bào 

thịt lá vào lục lạp tế bào bao bó mạch, CO 2 được cố dịnh theo chu trình Canvin 

















* Các quá trình hóa sinh của con đường CO 2 ở hai nhóm thực vật C 3 và C 4 khác nhau là do hoạt 

động của các enzim. 

Bảng hoạt tính của một số enzim (uM bản thể/mg Chl/phút) ở hai nhóm thực vật C 3 , C 4 

ENZIM C 4 C 3 

1. Photphoenolpyruvatcacboxylaza 16-21 0.30-0.35 

2. NADP-malatdehydrogenaza 2.5-6.5 0.2-0.3 

3. Pyruvat-dikinaza 1.7-7.0 0 

4. Ribulozodiphotphatcacboxylaza 0.2-0.6 4.2-4.7 

5. Adeninatkinaza 17-45 0.3-0.5 

6. Glicolat-oxidaza 9-25 70-114 

2.3 . Chu trình CAM. 

Thực vật CAM phân bố ở vùng hoang mạc, điều kiện khô hạn, kéo dài gồm các loài cây mọng 

nước như xương rồng, thanh long,.. 

Cơ chế : Quá trình cố định CO 2 về cơ bản giống TV C 4 ( chất nhận CO 2 , sản phẩm cố định đầu 

tiên, 2 giai đoạn ) 

Khác nhau: 

+ TV CAM giai đoạn tạm thời cố định CO 2 xẩy ra vào ban đêm vì lúc này khí khổng mới mở 

+ giai đoạn tái cố định CO 2 theo chu trình Canvin xẫy ra vào ban ngày 







thi THPTQG 100 






+ Chỉ có 1 loại lục lạp ở tế bào mô giậu 






3. Hô hấp sáng: 

- Hô hấp sáng là quá trình hấp thụ O 2 và giải phóng CO 2 ở ngoài sáng xảy ra ở thực vật C 3 

- Đặc điểm: 

+ Chủ yếu xảy ra ở thực vật C 3 , trong điều kiện cường độ ánh sáng cao (CO 2 cạn kiệt, O 2 tích 

luỹ nhiều) với sự tham gia của ba bào quan: Ti thể, lục lạp, perôxixôm. 

+ Xảy ra đồng thời với quang hợp, không tạo ATP, tiêu hao rất nhiều sản phẩm quang hợp (30 

– 50%). 

- Vai trò: 

+ Giải phóng CO 2 duy trì quang hợp. 







Sinh, thi THPTQG 101 








Hô hấp sáng là một trong những tiêu chuẩn quan trọng phân biệt hai nhóm thực vật C 3 và C 4 . 

Vì nhiều tác giả thấy rằng: chỉ có thực vật C 3 mới có hô hấp sáng, còn thực vật C 4 thì không có 

hoặc yếu. 




III. Mối quan hệ giữa quang hợp và quá trình khác 

1. Mối quan hệ giữa quang hợp với hô hấp 

2. mối quan hệ giữa quang hợp với các điều kiện môi trường 

Quang hợp là một quá trình cơ bản trong hoạt động sống của cơ thể thực vật và có quan 

hệ mật thiết với tất cả các quá trình trao đổi chất khác của cơ thể và chịu ảnh hưởng liên tục của 

điều kiện môi trường. 

Như vậy quang hợp phụ thuộc chặt chẽ vào hàng loạt các nhân tố ảnh hưởng tối. bao 

gồm: 

- các quá trình khuếch tán, liên quan đến quá trình xâm nhập CO 2 vào nơi xảy ra quang 

hợp 

- các quá trình quang hóa liên quan đế sự sử dụng năng lượng cho quang hợp 

- Các quá trình hóa học :” tối” liên quan đến sự cố định CO 2 

- Các quá trình liên quan đến sự chuyển sản phẩm quang hợp từ nơi xảy ra quang hợp 

đến các mô và các cơ quan khác. 

Rất nhiều các yếu tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng lên các quá trình trên. Có thể chia 

các yếu tố ra các nhóm như sau: 

- các yếu tố của môi trường ngoài: gồm nồng độ CO 2 , cường độ bức xạ ánh sáng, nhiệt 

độ, độ ẩm đất và không khí, dinh dưỡng khoáng 

- các yếu tố bên trong gồm: cấu trúc của bộ máy quang hợp, tình trạng nước trong cây, 

các hệ sắc tố, thành phân của hệ thống quang hóa, kiểu bộ máy của enzim quang hợp, 

tuổi lá và tuổi cây, các giá trị trở khangs khuếch tán 

- các yếu tố thời gian gồm nhịp điệu ngày, mùa sinh trưởng 

- các yếu tố quan hệ cây và quần thể. 

2.1 . Quang hợp và nồng độ CO 2 : 















Trong tự nhiên, nồng độ CO 2 trung bình là 0.03%. [CO 2 ] thấp nhất mà cây có thể quang 

hợp được là 0.008- 0.01%. 

- Nồng độ CO 2 sáng tăng dần đến điểm bảo hòa thì cường độ quang hợp cũng tăng dần; từ 

điểm bảo hòa trở đi, nồng độ CO 2 tăng thì cường độ quang hợp giảm dần. 

- Điểm bù CO 2 : nồng độ CO 2 tối thiểu để cường độ quang hợp bằng cường độ hô hấp 

- Điểm bảo hòa CO 2 : nồng độ CO 2 tối đa để cường độ quang hợp đạt cao nhất 




CO 2 trong không khí là nguồn cung cấp cacbon cho quang hợp. Nồng độ CO 2 trong 

không khí quyết định năng suất của quang hợp theo chiều thuận. 

Nông độ CO 2 thấp nhất để cây bắt đầu quang hợp là 0.008-0.01%. khi tăng nồng độ CO 2 

cường độ quang hợp lúc đầu tăng theo tỉ lệ thuận nhưng sau tăng chậm dần và đạt tới điểm bão 

hòa CO 2 

Khi đạt tới điểm bão hòa, nếu tăng tiếp tục nồng độ CO 2 thì cường độ quang hợp giảm. 

Điểm bão hòa CO 2 , trị số tuyệt đối của Pn thay đổi tùy theo mức độ chiếu sáng, nhiệt độ 

và các điều kiện khác. 

Điểm bão hòa CO 2 thay đổi trong giớ hạn rộng đối với các cây khác nhau, từ 0.06-0.4%. 

Như vậy, nồng độ CO 2 trong khí quyển (o.o3%) trong phần lớn trường hợp là thiếu để đạt đến 

độ bão hòa CO 2 trong quang hợp (nghĩa là để thỏa mãn cường độ tiềm tạng của quang hợp) 

2.2 . Quang hợp và cường độ ánh sáng và thành phần ánh sáng. 

Ánh sáng ảnh hưởng kép tới CĐQH thông qua cường độ ánh sáng và quang phổ ánh sáng. 

Cường độ ánh sáng và quang hợp: 

- Cường độ ánh sáng tăng dần đến điểm bảo hòa thì cường độ quang hợp cũng tăng dần; từ điểm 

bảo hòa trở đi, cường độ ánh sáng tăng thì cường độ quang hợp giảm dần. 

- Điểm bù ánh sáng: cường độ ánh sáng tối thiểu để cường độ quang hợp bằng cường độ hô 

hấp 

- Điểm bão hòa ánh sáng: cường độ ánh sáng tối đa để cường độ quang hợp đạt cực đại 

Cường độ ánh sáng tối thiểu, tức là cường độ ánh sáng ở đó cây bắt đầu quang hợp. Cường độ 

ánh sáng này rất thấp, ngang với ánh sáng của đèn dầu hay ánh sáng trăng (ánh sáng của buổi 

hoàng hôn) 

Khi tăng cường độ ánh sáng thì cường độ quang hợp tăng, sau đó tiếp tục tăng cường độ 

ánh sáng thì cường độ quang hợp giảm dần 

Ở cường độ ánh sáng cao, đường cong của cường độ quan hợp song song với trục hoành., 

nghĩa là lúc đó có thể xác định điểm bão hòa ánh sáng. 

Sau điểm bão hòa ánh sáng điểm biểu diễn sẽ đi xuống., liên quan với sự phá hủy bộ máy 

quang hợp, sự mất hoạt tính của bộ máy enzim, do sự thừa năng lượng ánh sáng. 

Điều này xảy ra do tác hại của sự quang oxi hóa. Khi quang hợp bình thường, không xảy 

ra quá trình oxy hóa, nhưng trong tình trạng thừa ánh sáng, dẫn đến thừa phân tử chlorophyl bị 

kích thích và vì không dùng hết năng lượng vào quá trình đồng hóa CO 2 nên năng lượng thưa 

được dùng vào phản ứng quang oxi hóa và các phản ứng không đặc trưng khác. Có thể trong 

trường hợp này enzim cacboxyl hóa bị quang oxy hóa làm cho quang hợp giảm và đi đến 

ngừng hẳn. 

Trị số tuyệt đối của điểm bão hòa ánh sáng có thể thay đổi phụ thuộc vào nhiều yếu tố, 

nhiệt độ, CO 2 , tuổi lá, tuổi cây, các nhóm cây sinh thái khác nhau 















Nhóm cây ưa sáng như cây thông, cây keo cường độ quang hợp cùng với sự tăng cường 

độ ánh sáng cho đến độ chiếu sáng mặt trời toàn phần. Ngược lại những cây ưa bóng thì ngay ở 

cường độ ánh sáng yếu đã đạt tới cự đại cường độ quang hợp. 




Điểm bão hòa ánh áng của quang hợp đạt được ở cường độ ánh sáng 75-100. 10 3 erg/cm 2 .s 

Đối với cây ưa sáng ở cường độ ánh sáng cao hơn nhiều: 300-350.10 3 erg/cm 2 .s 

Người ta cũng thấy rằng, lá cây ưa sáng và ưa bóng khác nhau về mặt cấu trúc hóa học. 

Ví dụ: lá cây ưa bóng mỏng hơn, lục lạp to hơn và chứa nhiều hơn clorophyl hơn 

Điểm bù ánh sáng ở cây ưa bóng thấp hơn ở cây ưa sáng nhiều 

Thành phần ánh sáng đối với quang hợp: quang hợp tiến hành tốt nhất khi chiếu ánh sáng đỏ 

và xanh. Hiệu quả đối với quang hợp của các tia sáng khác nhau, tăng theo sự tăng của độ dài 

bước sóng ánh sáng. 

+ Cây quang hợp mạnh ở vùng ánh sáng đỏ. 

+ Quang hợp manh nhất vào buổi sáng và chiều vì ánh sáng chứa nhiều tia đỏ hơn. 

Ánh sáng sóng ngắn (xanh) có khả năng giúp cho việc tạo thành các axit amin, protein trong quá 

trình quang hợp còn ánh sáng sóng dài (đỏ) đẩy mạnh sự hình thành gluxxit. 

2. 3. Quang hợp và nhiệt độ. 

Nhiệt độ ảnh hưởng tới tốc độ các phản ứng quang hợp, tốc độ sinh trưởng của cây, 

độ lớn của diện tích đồng hóa và sau cùng là ảnh hưởng đến tốc độ vận chuyển các chất đồng 

hóa từ lục lạp đến các cơ quan khác. 

Trị số Q10 đối với các phản ứng ở pha sáng là 1.1-1.4; pha tối là 2-3 

Khi nhiệt độ tăng thì cường độ quang hợp tăng nhanh và thường đạt cực đại ở 

khoảng nhiệt độ 25-30 0 C, sau đó giảm mạnh đến 0 

Nhiệt độ của lá không chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ không khí xung quanh, mà còn phụ 

thuộc vào sự hấp thụ quang năng, sự bay hơi nước và sự truyền nhiệt. Nhiệt độ của lá tỉ lệ thuận 

với hàm lượng nước trong lá và tỉ lệ nghịch với cường độ thoát hơi nước. Khi tăng hàm lượng 

sắc tố thì sự hấp thụ quang năng tăng và do đó làm tăng nhiệt độ của lá. 

2.4. Quang hợp và nước 

Hàm lượng nước trong không khí, trong lá ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước, 

do đó ảnh hưởng tới độ mở của khí khổng, tức là ảnh hưởng đến tốc độ xâm nhập CO 2 vào tế 

bào. 

- Nước ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng của cây, dó đó ảnh hưởng đến kích thước 

của bộ máy đồng hóa. 

- Nước ảnh hưởng đến tốc độ vận chuyển các chất đồng hóa. 

- hàm lượng nước trong tế bào ảnh hưởng đến độ hydrast hóa của chất nguyên sinh 

và do đó ảnh hưởng điều kiện làm việc của hệ thống enzim 

- Nước là nguyên liệu trực tiếp của phản ứng quang hợp với cương vị là chất cho 

hydro và điện tử. 

- qúa trình thoát hơi nước đã điều hòa nhiệt độ của lá, do đó ảnh hưởng đến quang 

hợp 

2. 5. Quang hợp và dinh dưỡng khoáng. 

Dinh dưỡng khoáng ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp lên quang hợp và do đó ảnh 

hưởng đến năng suất trên cơ sở sau đây: 

- Một số nguyên tố khoáng là thành phần của sắc tố và enzim 

- Xúc tác cho quá trình tổng hợp và hoạt động của sắc tố và enzim 















- Ảnh hưởng đến tính thẩm thấu của màng tế bào và màng sinh chất 

- Thay đổi cấu tạo và điều chỉnh hoạt động của khí khổng 

- Thay đổi độ lớn, số lượng cũng như cấu tạo của lá. 

- Ả nh hưởng đến thời gian sống của cơ quan đồng hóa. 

Mối liên quan giữa dinh dưỡng khoáng và quang hợp được tóm tắt như sau: 




Các chất xây dựng 

Bộ máy quang 

3. Trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo. các chất dự trữ 

hợp 

- Quang hợp ở thực vật có thể xảy ra trong điều kiện ánh sáng nhân tạo. Từ đó con người đã ứng 

dụng trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo để tạo ra nhiều sản phẩm phục vụ đời sống. 

- ưu điểm trồng cây trong nhà kính 

+ Khắc phục được điều kiện bất lợi của môi trường 

+ Đảm bảo cung cấp đủ rau vào mùa đông đối với những nước ôn đới 

* Sản xuất rau sạch 

* Nhân giống cây bằng nuôi cấy mô, tạo cành giâm trước khi đem trồng 

1. 

2. 

Chất dinh 

dưỡng trong 

dung dịch 

Sản phẩm 

quang hợp 

Nồng độ chất 

khoáng trong 

mô 

Chu trình 

cacbon trong 

quang hợp 

Bộ máy enzim 

quang hợp 

Hệ sắc tố quang 

hợp 

Qúa trình quang 

hóa học 

Qúa trình quang 

vật lí 

Phần II: BÀI TẬP 

KHÁI NIỆM QUANG HỢP. 

Câu 1: Ôxi được giải phóng trong quang hợp có nguồn gốc từ đâu? Từ nơi tạo ra, ôxi phải 

đi qua những lớp màng nào để ra ngoài? 

Hướng dẫn: 

- Nguồn gốc: Từ H 2 O qua quá trình quang phân ly ở pha sáng. 

- Đi qua các lớp màng: 

Quá trình quang phân ly diễn ra ở xoang tilacoit. Do đó, sau khi được tạo ra ôxi phải đi 

qua những lớp màng: Màng tilacoit - màng kép của lục lạp- màng sinh chất. 

Câu 2: Trình bày thí nghiệm chứng minh ôxi giải phóng trong quang hợp có nguồn gốc từ 

nước. 


- Sử dụng đồng vị phóng xạ của ôxi ( 18 O). 

- TN1: Sử dụng H 2 O có 18 O -> ôxi thải ra là 18 O. 















- TN2: Sử dụng CO 2 có 18 O -> ôxi thải ra không phải là 18 O. 

=>KL: Ôxi được giải phóng trong quang hợp có nguồn gốc từ H 2 O. 

Câu hỏi 3: Viết phương trình tổng quát của quá trình quang hợp. Dùng mũi tên mô tả 

đường đi của các nguyên tử trong quá trình quang hợp. 


Phương trình tổng quát: 

3. 




4. 

5. 

6. 

Câu 4. Viết phương trình tổng quát và phương trình các pha của quang hợp. Ý nghĩa của 

các phương trình này 

Hướng dẫn giải 

.* Phương trình quang hợp 

Phương trình cho từng pha : 

- Phương trình pha sáng : 

12H2O + 12NADP+ + 18ADP + 18Pv ---> 12NADPH + 18ATP + 6O2 

- Phương trình pha tối : 

6CO2 + 12NADPH + 18ATP ------> C6H12O6 + 6H2O + 12NADP+ + 18ADP + 18Pv 

- Phương trình chung : 

6CO2 + 12H2O -------> C6H12O6 + 6H2O + 6O2 

Ý nghĩa của các phương trình này : 

* Vai trò và sản phẩm của từng pha trong quang hợp : 

- Pha sáng : pha oxi hoá H2O bằng năng lượng ánh sáng do sắc tố quang hợp hấp thụ để 

hình thành 2 sản phẩm là ATP và NADPH 

Về số lượng 12NADPH và 18ATP là xuất phát từ nhu cầu ATP và NADPH cần thiết cho 

việc hình thành 1 phân tử Glucôzơ ( tính theo chu trình Canvin ) 

- Pha tối : pha khử CO2 bằng 2 sản phẩm của pha sáng ( ATP , NADPH ) để hình thành 

đường Glucôzơ ( C6H12O6 ). 

* Chỉ rõ 6H2O hình thành trong quang hợp là từ pha tối và phản ứng quang phân li H2O 

phải viết là : 

2H2O ------> 4H+ + 2e- + O2 

Câu 5. A. Hô hấp sáng là gì ? b đặc điểm hô hấp sáng? C. Vì sao hô hấp sáng không xẩy 

ra ở thực vật C3 và C4 

HDG. 

c - Thực vật C4 và thực vật CAM: tránh được hô hấp sáng do thay đổi không gian và thời gian 

thực hiện pha tối ( quá trình cố định CO2 ). 

BỘ MÁY QUANG HỢP. 

Câu 1: Trình bày những đặc điểm của lá thích nghi với chức năng quang hợp. 


Ý nghĩa thích nghi 

1. Hình thái: + Dạng bản, mỏng. - S lớn, thuận lợi cho viếc tiếp nhận AS và 

+ Hướng về phía AS. khuếch tán không khí. 

- Nhận được nhiều AS nhất. 

2. Cấu trúc: 

*Biểu bì: +Biểu bì 1 lớp, trong suốt. - AS dễ dàng xâm nhập vào bên trong. 

+ BB trên có cutin. 

- Chống lại sự mất nước. 

+ BB dưới có nhiều lỗ khí. - Thoát hơi nước, giúp CO 2 KT vào trong 













* Mô dậu: 

- Dày, TB xít nhau, nằm ngay dưới BB. 

- Chứa nhiều lục lạp. 

* Mô xốp: TB kích thước lớn, xếp lỏng 

lẻo. 

* Hệ thống mạch dẫn phát triển. 




7. 

8. 

lá. 



- Nhận nhiều AS. 

- Thực hiện quá trình QH 

- Tạo nhiều khoảng gian bào -> chứa CO 2 . 

- Vận chuyển nước và MK ->lá, v/c các SP 

QH ra khỏi lá 

Câu 2: Khi chiếu ánh sáng mặt trời qua một lăng kính vào một sợi tảo dài trong dung 

dịch có các VK hiếu khí, quan sát dưới kính hiển vi nhận thấy vi khuẩn tập trung nhiều ở 2 

đầu, số lượng VK tập trung ở 2 đầu sợi tảo khác nhau rõ rệt. Hãy giải thích hiện tượng 

trên. 


- Khi chiếu ánh sáng mặt trời qua một lăng kính, các tia sáng sẽ phân thành 7 màu: đỏ, 

da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. Các tia đơn sắc này sẽ rơi trên sợi tảo theo thứ tự từ đỏ- 

> tím từ đầu này đến đầu kia. Như vậy một đầu sợi tảo được chiếu tia đỏ và một đầu được 

chiếu tia tím. Đây là 2 vùng quang phổ được diệp lục hấp thụ nhiều và QH xảy ra mạnh 

nhất -> thải nhiều ôxi nhất -> VK hiếu khí tập trung ở 2 đầu của sợi tảo. 

- Số lượng VK tập trung ở 2 đầu sợi tảo khác nhau rõ rệt, cụ thể là đầu sợi tảo được 

chiếu tia sáng đỏ, SL VK nhiều hơn là do tia đỏ có hiệu quả quang hợp cao hơn tia xanh 

tím. Cường độ QH chỉ phụ thuộc vào số lượng photon không phụ thuộc vào Q photon. Tia 

đỏ có mức Q thấp hơn ->cùng một cường độ chiếu sáng thì số lượng photon của tia đỏ 

nhiều gấp đôi tia tím -> IQH cao hơn -> giải phóng nhiều ôxi hơn. 

Câu 3: Tại sao mỗi loại sắc tố chỉ hấp thụ các phôton tương ứng với các bước sóng riêng? 

Tại sao chỉ các tia sáng của vùng ánh sáng trắng là có ý nghĩa đối với QH? 


* Mỗi loại sắc tố chỉ hấp thụ các phôton tương ứng với các bước sóng riêng, vì: 

- Khi một phân tử sắc tố thu nhận một phôton thì năng lượng hấp thụ được sẽ chuyển e 

của phân tử sắc tố từ quỹ đạo bình thường (mức nền)-> quỹ đạo có thế năng cao hơn (mức 

kích hoạt). 

- Các photon được hấp thu là phôtôn có mức năng lượng đúng bằng hiệu năng giữa trạng 

thái nền và trạng thái kích hoạt. Hiệu năng này khác nhau giữa các loại sắc tố. 

=> Mỗi loại sắc tố chỉ hấp thụ photon của một loại tia sáng có bước sóng nhất định. 

* Chỉ các tia sáng của vùng ánh sáng trắng là có ý nghĩa đối với QH, vì: 

- Các tia sáng của vùng ánh sáng trắng (ánh sáng nhìn thấy) gồm đỏ, da cam, vàng, lục, 

lam, chàm, tím với bư ớc sóng từ 380 750 nm. 

- Mỗi bước sóng có số năng lượng nhất định, năng lượng trong các phôton làm cho một e 

của sắc tố chuyển từ quỹ đạo khác tạo bước nhảy quang tử. Năng lượng kích động sắc tố 

được dùng cho phản ứng quang hoá. Chỉ có các tia sáng thuộc vùng ánh sáng trắng mới có 

khả năng này. 

- Các vùng ánh sáng khác không có hiệu quả: 

+ Vùng tia sáng bước sóng ngắn (< 350nm -tia cực tím) năng lượng quá lớn -> nếu 

hấp thụ chúng sẽ bẻ gẫy cấu trúc của sắc tố. 

+ Vùng tia sáng bước sóng dài (>780 nm - tia hồng ngoại) năng lượng quá nhỏ 















không đủ để đưa một e lên quỹ đạo cao hơn, chúng chỉ tạo sự chuyển động nhiệt nhưng 

không thể bíên đổi cấu hình của e => không thể tham gia vào quang hợp. 

Câu 4: a) Quang hệ là gì? cấu tạo và hoạt động của quang hệ. 

b) Phân biệt quang hệ I và quang hệ II. 


a) * Quang hệ là phức hệ quang hợp. 

* Cấu tạo : Quang hệ gồm phức hệ trung tâm phản ứng và phức hệ hấp thụ ánh sáng. 

- Phức hệ trung tâm phản ứng gồm một đôi phân tử diệp lục a chuyên hoá và một phân tử 

có khả năng nhận e và trở nên bị khử (chất nhận e sơ cấp) 

- Phức hệ hấp thụ ánh sáng gồm các phân tử sắc tố khác nhau (diệp lục a, b, carotenoit) 

liên kết với prôtein. 

- Có hai hệ thống quang hệ là quang hệ I và quang hệ II. 

* Hoạt động của quang hệ: 

- Các phân tử sắc tố của phức hệ hấp thụ ánh sáng hấp thụ 1 photon, năng lượng sẽ được 

truyền từ phân tử sắc tố này -> phân tử sắc tố tiếp theo cho đến khi nó được chuyển đến 

9. phức hệ trung tâm phản ứng cho đôi phân tử diệp lục a chuyên hoá. 

- Đôi phân tử diệp lục a chuyên hoá dùng năng lượng này để nâng e lên mức năng lượng 

cao hơn và truyền nó đến chất nhận e sơ cấp. 

b) Phân biệt quang hệ I và quang hệ II. 

Quang hệ I (PSI) 

Quang hệ II (PSII) 

- Phát hiện trước - Phát hiện sau 

- Hoạt động sau trong các phản ứng sáng - Hoạt động đầu tiên trong các phản ứng 

sáng 

- Diệp lục a trung tâm là P700 - Diệp lục a trung tâm là P680 

- Chất nhận e sơ cấp riêng (Q) - Chất nhận e sơ cấp riêng. 

- Protein kết hợp với diệp lục khác nhau - Protein kết hợp với diệp lục khác nhau 

- Liên quan đến quá trình phôtphoril hoá - Chỉ hoạt động trong quá trình phôtphoril 

vòng và không vòng. 

không vòng 

* Ở lụclạp TB bao bó mạch chỉ có PSI-> không phân ly nước -> không giải phóng O 2. 

Câu 5 : So sánh chuổi chuyền điện tử 

STT Chỉ tiêu so sánh Vòng Không vòng 

1 Con đường đi của Điện tử đi vòng : e của chl Điện tử không đi vòng : e của 

điện tử 

qua dãy truyền điện tử rồi chl chuyển đến NADP và e 

trở lại chl để khép kín chu trở về Chl là e của nước. 

trình 

2. Sản phẩm của quá 2ATP 

1 ATP, 

10. trình/ trên 1 chu kì 

1 NADPH, 6 O 2 

3. Hệ sắc tố tham gia PSI có trung tâm là P 700 PSII (P 680) , PSI ( P 700 ) 

vào hai quá trình 

4. Mức độ tiến hóa It tiến hóa bằng, gặp ở vi Tiến hóa hơn, gặp ở thực vật, 

khuẩn, 

sử dụng cả hai hệ thống 

- Xẩy ra ở thực vật trong quang hóa, sản phẩm phong 

điều kiện thiếu nước phú hơn 





5 Hiệu quả chuyển 36% 11-22 % 












hóa năng lượng 




11. 

12. 

13. 



Câu 6: Tại sao khi chiếu sáng thì dung dịch lục lạp nguyên vẹn lại giải phóng nhiệt và 

huỳnh quang it hơn so với dung dịch clorophil tách riêng? 


- Trong lục lạp nguyên vẹn, các e của diệp lục sau khi được ánh sáng kích hoạt 

chuyển sang trạng thái kích hoạt sẽ được bắt giữa bởi chất nhận e sơ cấp và tiếp tục được 

chuyển đi qua chuỗi truyền mà không rơi trở lại trạng thái nền. 

- Trong dung dịch clorophil tách riêng, không có chất nhận e sơ cấp, không có chuỗi 

chuyền e -> các e được kích họat bởi ánh sáng sẽ ngay lập tức rơi về trạng thái nền giải 

phóng năng lượng dưới dạng huỳnh quang và nhiệt. 

Câu 7. 

a. Diệp lục và các sắc tố phụ có vai trò như thế nào trong quang hợp. 

b. Những lá màu đỏ có quang hợp không 

c. Vì sao nhóm thực vật bậc thấp lại có sắc tố phicobilin ( tảo, vi khuẩn lam ) 


a.Vai trò của diệp lục 

-Hấp thụ và chuyển hóa năng lượng ánh sáng (6 màu trong quang phổ (trừ màu lục ) trong 

bước sóng ánh sáng nhìn thấy (400-700 nm) nhưng nhiều nhất là vùng xanh tím (430nm) 

và đỏ (662nm) để làm bật các electron tham gia vào chuổi chuyền e để tổng hợp ATP 

cung cấp cho pha tối 

- Quang phân li nước giải phóng O 2 

- Tổng hợp nên chất khử NADPH dùng để khử CO 2 thành glucozo 

- vai trò sắc tố phụ 

+ Lọc ánh sáng và bảo vệ diệp lục 

+ Tham gia vào quá trình quang phân li nước (Xantôphyl), có mặt trong hệ quang hóa II 

+ Hấp thụ năng lượng ánh sáng ở bước sóng ngắn rồi truyền cho diệp lục theo sơ đồ sau 

Carôtenôit →DL b→DL a→ DL a ở trung tâm phản ứng 

b. Những lá màu đỏ vẫn quang hợp vì trong những lá này vẫn có sắc tố diệp lục, nhưng số 

lượng ít nên bị che lấp bởi màu đỏ của nhóm sắc tố dịch bào antoxiamin và sắc tố phụ 

carotenoit. Vì vậy những lá này vẫn quang hợp nhưng cường độ quang hợp không cao 

d. Vì nhóm thực vật bậc thấp thường sống dưới tán cây hoặc nước sâu, vì vậy sắc tố 

phicobilin cần thiết hấp thụ bước sóng ngắn 

Câu 8 .a. Ánh sáng dưới tán cây khác ánh sáng nơi quang đãng về cường độ hay thành 

phần quang phổ? Hai loại ánh sáng nói trên thích hợp với nhóm thực vật nào? Tại sao? 

b. Hô hấp sáng có ảnh hưởng gì đối với cây và xảy ra trong những bào quan nào của lá? 

c. Những cây lá có màu đỏ có quang hợp được không ? tại sao? 

HDG: 

a. - Cả về cường độ quang hợp lẫn thành phần quang phổ ánh sáng. 

- Ánh sáng phía trên thích hợp cho cây ưa sáng. 

- Ánh sáng phía dưới thích hợp cho cây ưa bóng. 

b. Hô hấp sáng: (quang hô hấp) diễn ra đồng thời với quang hợp ở nhóm thực vật C 3 , gây 

lãng phí sản phẩm quang hợp. 

- Xảy ra ở lục lạp, peroxixom và ti thể. 

c. Những cây có lá màu đỏ có quang hợp được: 

- Vì chúng vẫn có nhóm sắc tố màu lục, nhưng bị che khuất bởi màu đỏ của nhóm sắc tố 













dịch bào là antoxianin và carotenoit. 

- Cường độ quang hợp thường không cao 

CƠ CHẾ QUANG HỢP. 




14. 

15. 

16. 

Câu 1: Hệ thống 2 pha của quá trình quang hợp bằng cách hoàn thành bảng sau: 


Các tiêu chí Pha sáng Pha tối 

Nơi diễn ra Hạt grana, tại các tilacoit Chất nền strôma 

Nguyên liệu H 2 O, ADP, Pi, NADP + . CO 2 , ATP, NADPH. 

Sản phẩm O 2 , ATP, NADPH. C 6 H 12 O 6 . 

Điều kiện Có ánh sáng. Không cần ánh sáng. 

Bản chất Là quá trình ôxi hoá nước. Là quá trình khử CO 2 . 



Câu 2:Tại sao quá trình quang hợp lại cần pha sáng, trong khi ATP cần cho pha tối có thể 

lấy từ hô hấp? 


- Do pha tối ngoài sử dụng ATP còn phải sử dụng NADPH, NADPH chỉ có thể lấy từ pha 

sáng. 

- Ngoài ra năng lượng ATP lấy từ pha sáng sẽ thuận lợi hơn khi lấy từ hô hấp vì khỏi phải 

vận chuyển nơi khác đến. Pha sáng thông qua phosphorin hóa vòng, không vòng hoàn 

toàn có thể cung cấp năng lượng ATP và NADPH cho pha tối. 

Câu 3: Cho sơ đồ cố định CO 2 trong pha tối ở cây ngô: 

Hãy cho biết: 

a) Tên chu trình? Các gđ 1, 2, 3 diễn ra ở vị trí nào và thời gian nào? 

b) NADPH và ATP được sử dụng ở giai đoạn nào trong sơ đồ trên? 

c) QT này thể hiện tính thích nghi của TV với môi trường sống như thế nào? 

d) So với lúa thì năng suất sinh học ở loài này cao hơn hay thấp hơn vì sao? 


a) Tên chu trình: QT cố định CO 2 ở TV C 4 (Chu trình Hatch - Slack). 

- gđ 1 diễn ra ở lục lạp của Tb mô dậu, vào ban ngày khi có AS. 

- gđ 2,3 diễn ra ở lục lạp của Tb bao bó mạch, vào ban ngày. 

b) NADPH tham gia vào phản ứng biến đổi AOA ->Malic. 

ATP được sử dụng ở gđ biến đổi C 3 (pyruvic) -> C 3 (phôtphoenolpyruvic) (gđ 1,2) 

Sau đó cả 2 chất tham gia vào chu trình Canvin ở gđ khử và gđ tái sinh chất nhận. (gđ 3) 

c) QT này thể hiện tính thích nghi của TV với MT sống như thế nào? 

Các loài quang hợp theo con đường này thường sống ở nơi có ĐK nóng ấm kéo dài, nhiệt 

độ, AS, và nông độ O 2 đều cao, nhưng nồng độ CO 2 lại thấp do đó nhờ QT tích lũy CO 2 ở 

hợp chất malic tại TB mô dậu dự trữ cho QT tổng hợp chất hữu cơ ở TB bao bó mạch với 

2 loại enzim cacboxil hóa khác nhau đã tránh được hô hấp sáng. 

d) So với lúa thì năng suất sinh học ở loài này cao hơn hay thấp hơn vì sao? 

-Loài này có NS sinh học cao hơn vì chịu được cường độ AS cao và hơn và không có HH 



thi THPTQG 110 










sáng. 




17. 

18. 

19. 

Câu 4: Trong một TN về TVC 3 , người ta thấy: Khi tắt AS hoặc giảm CO 2 đến 0% thì có 

một chất tăng, một chất giảm. Hãy cho biết: Tên 2 chất đó và giải thích. 


Dựa vào chu trình Canvin: 

Điều 

kiện 

Chất 

tăng 

Chất 

giảm 

Giải thích 



Tắt AS APG RiDP - Khi tắt AS, pha sáng không diễn ra ->không có ATP 

và NADPH -> pha khử và pha tái sinh chất nhận không 

xảy ra, trong khi pha cố định CO 2 vẫn diễn ra => APG 

được tạo ra mà không bị chuyển thành AlPG => APG 

tăng. 

- RiDP không được tái tạo lại nhưng vẫn chuyển thành 

APG 

-> RiDP giảm. 

Giảm 

CO 2 

RiDP APG - Khi giảm CO 2 đến 0% -> không có CO 2 -> pha cố 

định CO 2 không xảy ra trong khi pha khử và pha tái 

sinh chất nhận vẫn diễn ra => APG không được tạo ra 

mà vẫn bị chuyển thành AlPG => APG giảm. 

- RiDP vẫn được tái tạo lại nhưng không bị chuyển 

thành APG 

-> RiDP tăng. 

Câu 5: Axit malic được hình thành trong quá trình QH của nhóm TV nào? Vai trò của axit 

malic là gì? 


· Hình thành ở TV C 4 và TV CAM. 

· Vai trò: dự trữ CO 2 tạm thời -> Duy trì nồng độ CO 2 cao trong TB khi khí khổng 

khép ->Tránh được hiện tượng HH sáng. 

Câu 6: Nêu điểm khác biệt trong cấu tạo của lục lạp tế bào mô giậu và lục lạp tế bào bao 

bó mạch ở TV C 4. Ý nghĩa của sự khác nhau đó là gì? 


LLTB mô giậu 

Lục lạp TB bao bó mạch 













Điểm 

Hạt grana phát triển mạnh. 

khác 

nhau 

Có cả PSI và PSII 




Ý nghĩa 

thích 

nghi 

- Hạt grana phát triển mạnh -> là nơi 

diễn ra pha sáng -> tạo ATP và 

NADPH. 

- Có cả PSI và PSII -> vận chuyển 

điện tử không vòng, xảy ra quá trình 

quang phân ly nước tạo sản phẩm có 

ATP, NADPH, O 2 . 



Hạt grana kém phát triển hoặc 

tiêu biến hoàn toàn. 

Chỉ có PSI, không có PSII 

- Hạt grana kém phát triển hoặc 

tiêu biến hoàn toàn -> là nơi chủ 

yếu diễn ra pha tối. 

- Chỉ có cả PSI -> không xảy ra 

quá trình quang phân ly nước -> 

không tạo sản phẩm có O 2 tránh 

được hô hấp sáng. 

Câu 7: Một vùng khí hậu bị biến đổi trở nên khô và nóng hơn nhiều thì tỉ lệ các loài C3 so 

với các loài C4, CAM thay đổi như thế nào? Tại sao dùng phương pháp nhuộm màu bằng 

iôt ở các tiêu bản giải phẫu lá cây lại phân biệt được lá của thực vật C3 và C4 ? 


a. Môi trường bị biến đổi trở nên nóng và khô hơn nhiều thì tỉ lệ các loại C3 giảm, loài C4 

và CAM tăng. 

- Môi trường nóng không thích hợp với C3 do nhu cầu nước của chúng rất cao nhưng thời 

gian mở khí khổng lại ngắn lại -> không có động lực vận chuyển nước, cây dễ héo và chết. 

20. 

Mặt khác hô hấp sáng xảy ra mạnh mẽ làm hao hụt nhiều sản phẩm quang hợp. 

- Thực vật C4, CAM không bị ức chế bởi O2 cao trong tế bào, thích nghi với môi trường 

khô nóng sẽ dần chiếm lĩnh vùng khí hậu này. 

b. Vì: 

- Lá cây C3 có tế bào mô giậu phát triển, tế bào bao bó mạch không phát triển, nên khi 

nhuộm Iot thì tế bào mô giậu bắt màu xanh, tế bào bao bó mạch không bắt màu xanh. 

- Lá cây C4 có tế bào mô giậu và tế bào bao bó mạch đều phát triển, nên khi nhuộm Iot 

thì cả tế bào mô giậu và tế bào bao bó mạch đều bắt màu xanh. 

Câu 8: So sánh hoạt động quang hợp ở cây xanh và vi khuẩn? 


* Giống nhau: 

- Đều sử dụng năng lượng AS mặt trời. 

- Tổng hợp các chất hữu cơ từ các chất vô cơ để xây dựng cơ thể. 

* Khác nhau: 

Tiêu chí Quang hợp ở cây xanh Quang hợp ở VK 

Nguyên CO 2 , H 2 O 

CO 2 , H 2 S,,, 

21. 

liệu 

Thải oxi Có không 

ĐK Hiếu khí Yếm khí 

Sắc tố Diệp lục, PS I và PS II 

Khuẩn diệp lục, PSI 

quang hợp, 

PS 

PTTQ 6CO 2 +6H 2 O 

CO 2 +2H 2 A+Qas →CH 2 O +H 2 O 

+674Kcal→C 6 H 12 O 6 +6 O 2 + 2A 

22. Câu 9: Tiêu chuẩn xác định thực vật C 3 và thực vật C 4 















Đặc điểm C 3 C 4 CAM 

1. Hình thái, 

giải phẫu 




- có một loại lục lạp ở 

tế bào mô giậu 

- Lá bình thường 

- Có hai loại lục lạp ở tế 

bào mô giậu và tế bào 

bao bó mạch 

- Lá bình thường 

- Có một loại lục 

lạp ở tế bào mô 

giậu 

- Lá mọng nước 

2. Cường độ 10-30 mg/dm 2 /giờ 30-60 10-15 

quang hợp 

3. Điểm bù 30-70 ppm 0-10 ppm Thấp như C 4 

CO 2 

4. Điểm bù Thấp: 1/3 ánh sáng mặt Cao, khó xác định Cao, khó xác định 

ánh sáng trờ toàn phần 

5. Nhiệt độ 20-30 0 25-35 0 C Cao: 30-40 0 C 

thích hợp 

6. Nhu cầu Cao 

Thấp, bằng ½ thực vật Thấp 

nước 

C 3 

7. Hô hấp Có Không Không 

sáng 

8. năng suất Trung bình Cao gấp đôi thực vật C 3 Thấp 

sinh học 

Câu 10: Phân biệt chu trình C 3 , C 4 , CAM. 

STT Chỉ tiêu so sánh Thực vật C 3 Thực vật C 4 Thực vật CAM 

1 Sản phẩm dầu AlPG AOA, APG AOA, APG 

tiên của quá trình 

quang hợp. 

2. Chất nhận CO 2 RiDP PEP, RiDP PEP, RiDP 

đầu tiên 

3. Enzim cố định RiDP Cacboxylaza PEP Cacboxylaza PEP 

23. 

CO 2 

RiDP 

Cacboxylaza 

Cacboxylaza RiDP 

acboxylaza 

4. Không gian cố 

định CO 2 

Lục lạp của tế bào 

mô giậu 

LL của TB mô 

giậu và TB bao bó 

Lục lạp của tế 

bào bao bó mạch 

mạch 

5. Thời gian cố định Ban ngày Ban ngày Ban đêm 

CO 2 

6. Hiệu suất quang Trung bình 

Cao gấp đôi thực Thấp 

hợp 

vật C 3 

24. Mối quan hệ giữa quang hợp với hô hấp và điều kiện môi trường 


25. 

Câu 1. Lập bảng so sánh sai khác giữa tổng hợp ATP trong quang hợp và trong hô hấp ( 

về cơ quan xẩy ra, cơ chế, con đường tổng hợp ATP, đường đi H + , kết quả lượng ATP tạo 

được, ý nghĩa, nguồn cung cấp H + ) 

Đáp án: 














Tiêu chí Quang hợp Hô hấp 




26. 

Cơ quan Lục lạp Ti thể 

Cơ chế Photphorin hóa quang hóa Photphorin hóa oxy hóa 

Con đường 

Đường đi H + 

Photphorin hóa vòng và không 

vòng 

H + đi từ trong khoang tilacoit ra 

ngoài màng tilacoit qua kênh ATP 

syntetaza tổng hợp ATP. 

Photphorin hóa mức nguyên liệu 

Photphorin hóa mức enzim 

H + 

đi từ khoang giữa hai lớp 

màng vào trong chất nền của ti 

thể qua kênh ATP syntetaza tổng 

hợp ATP. 

Kết quả Lượng ATP tạo ra ít hơn Nhiều hơn(36-38ATP) 

Ý nghĩa 

Tổng hợp ATP ở pha sáng cung 

cấp cho pha tối 

Tổng hợp ATP cung cấp cho 

mọi hoạt động sống của tế bào. 

Quang phân li nước NADH, FADH tạo ra từ quá 

Nguồn cung cấp 

trình đường phân, chu trình 

H + Kreps. 

Câu 2. Hóa thẩm là gì? Phân biệt hóa thẩm trong ti thể và hóa thẩm trong lục lạp. 

Hướng dẫn 

- Hóa thẩm là quá trình tổng hợp ATP nhờ sử dụng năng lượng của gradien H + qua một 

màng bán thấm có phức hệ ATP-sintetaza. 

- Phân biệt: 

Điểm phân biệt Hóa thẩm tại ti thể Hóa thẩm tại lục lạp 

- Vị trí - Định vị tại màng trong của 

ti thể 

- Nguồn gốc H + - Được tạo ra từ quá trình oxy 

- Nguồn năng lượng 

cung cấp cho bơm 

H + 

- Nguồn điện tử cao 

năng 

hóa các hợp chất hữu cơ 

- Từ liên kết hóa học của chất 

hữu cơ 

- Định vị tại màng của tilacoit 

- Được tạo ra từ quá trình quang 

phân li nước 

- Từ ánh sáng mặt trời 

- Lấy từ các hợp chất hữu cơ - Từ hệ quang hóa II và I 


- Chất vận chuyển - NADH, FADH2 vận 

điện tử và H + chuyển đến màng. 

- NADPH vận chuyển từ màng 

vào chất nền 





- Thành phần chuỗi NADH dehydrogenaza đến PS I: từ feredoxin, 








chuyền điện tử 




27. 

28. 

- Chất nhận điện tử 

cuối cùng 

hệ ubiquinon và đến hệ 

xitocrom 

- O 2 - NADPH 

- Sản phẩm - Tạo phần lớn ATP cung cấp 

cho mọi hoạt động sống của 

tế bào. 



plastoquynon(PQ), xitocrom 

(xit), plastoxianin(PC) ) 

PS II: từ Q, plastoquynon(PQ), 

xitocrom (xit f), plastoxianin(PC) 

- Tạo ATP cung cấp cho quá 

trình đồng hóa CO 2 trong pha tối. 

Câu 3. Trong tế bào có những cơ chế photphoryl hóa tổng hợp ATP nào? Nêu sự khác 

nhau cơ bản nhất giữa các cơ chế đó. 

Hướng dẫn: Photphoryl hóa là sự gắn thêm nhóm photphat vào một phân tử. 

Có 3 kiểu photphoryl hóa là: 

- Photphoryl hóa ở mức độ cơ chất: là sự chuyển một nhóm photphat linh động từ một 

chất hữu cơ khác đã được photphoryl hóa tới ADP tạo ra ATP. 

- Photphoryl hóa oxy hóa: Năng lượng từ phản ứng oxy hóa khử trong hô hấp được sử 

dụng để gắn nhóm photphat vào ADP 

- Photphoryl hóa quang hóa: năng lượng ánh sáng được hấp thụ và chuyển hóa thành năng 

lượng tích lũy trong liên kết ADP và Pi tạo thành ATP. 

Câu 4. Sự chuyển hóa năng lượng trong cơ thể thực vật ở một số giai đoạn được biểu diễn 

như sau 

E ATP 

(1) 

E HCHC 

2 

E ATP 

1. Viết phương trình mỗi giai đoạn 

E: năng lượng 

2. Giai đoạn 1 diễn ra từ bao nhiêu con đườngkhác nhau, cho biết điều kiện dẫn đến mỗi 

con đường trên 


Giai đoạn 1: chính là pha tối trong quang hợp 

6 CO 2 + 12 NADH + 18 ATP + 12 H 2 O → C 6 H 12 O 6 + 6H 2 O + 12 NADP + + 18 ADP + 

+ 18 P i 

Giai đoạn 2: chính là quá trình hô hấp tế bào 


C 6 H 12 O 6 + 6 O 2 →6 CO 2 + 6 H 2 O + Q 

- Giai đoạn 1 diễn ra theo 3 con đường khác nhau. 

+ Con đường cố định CO 2 ở thực vật C 3: thực vật sống ở điều kiện á nhiệt đới và ôn đới, 

CO 2 , O 2 , nhiệt độ , ánh sáng bình thường 














+ Con đường cố định CO 2 ở thực vật C 4: thực vật sống ở điều kiện khí hậu nóng ẩm, 




29. 

30. 

31. 

hàm lượng CO 2 thấp, O 2 cao, nhiệt độ , ánh sáng cao 

+ Con đường cố định CO 2 ở thực vật CAM: là nhón thực vật mọng nước, điều kiện khắc 

nghiệt, khô hạn kéo dài 

Câu 5: NAD, NADP là gì ? Phân biệt 2 chất này ? 

NAD: Nicotinamide adenine dinucleotide phosphate: 

NADP - Nicotinamide adenine dinucleotide phosphate (NADP) 

Nơi sinh ra 

Vai trò 

NADH, 

Đường phân, chu trình crep 

của hô hấp 

Nhường e cho chuổi chuyền 

e ở màng trong ti thể , năng 

lượng 

giải phóng để bơm 

H + , tạo thế năng H+ tổng 

hợp ATP. Cung cấp H + 

làm tăng nồng độ H+ trong 

chất nền của ti thể, kết hợp 

với O 2 để tạo thành nước 

NADPH 

Pha sáng của quang hợp 

Khử CO2 trong pha tối tổng 

hợp Glucozơ 

Bài tập thực hành thí nghiệm 

Câu 1: Một thí nghiệm với lục lạp được tách riêng như sau: đầu tiên ngâm lục lạp trong 

môi trường axit (PH=4 ) cho đến khi xoang tilacoit đạt PH= 4, lục lạp được chuyển sang 1 

dd kiềm PH= 8 . Đưa lục lạp vào trong tối 

a. Lúc này lục lạp có tổng hợp được ATP không 

b. Nếu có thì ATP được tổng hợp ở bên trong hay bên ngoài màng tilacoit 

Hướng dẫn giải: 

a. Lục lạp lúc này tổng hợp được ATP vì có sự chênh lệch ion H + ở hai bên màng 

tilacot. 

b. ATP được hình thành bên ngoài màng vì nồng độ H + trong xoang gian tilacoit cao 

hơn bên ngoài màng. H + được khuếch tán từ xoang gian màng qua kênh ATP 

sintetaza để tổng hợp ATP bêmn ngoài màng tilacoit 

Câu 2: Một nhà sinh lý học TV đã làm một TN như sau: Đặt 2 cây A và B vào một phòng 

trồng cây có chiếu sáng và có thể thay đổi nồng độ O 2 từ 21% đến 0%. KQ TN được ghi ở 

bảng sau: 

Thí nghiệm 

Cường độ QH (mgCO 2 /dm 2 .giờ) 

Cây A 

Cây B 

Trường hợp 1 20 40 

Trường hợp 2 35 41 
















32. 

33. 

Hãy cho biết: 

a) Mục đích của TN. 

b) Nguyên lý của TN. 

c) Mô tả ĐK của TN. 

d) Giải thích KQ TN. 


a) Mục đích của TN: XĐ cây C 3 và cây C 4. 

b) Nguyên lý của TN: Cây C 3 phân biệt với cây C 4 ở một đặc điểm sinh lý quan 

trọng là: Cây C 3 có HHS còn C 4 không có quá trình này. 

- HHS lại phụ thuộc chặt chẽ vào nồng độ O 2 trong KK. Nồng độ O 2 giảm -> HHS 

giảm rõ rệt và dẫn đến tăng cường độ QH. 

c) Mô tả ĐK của TN: 

Trường hợp 1: Nồng độ O 2 là 21%, các yếu tố ngoại cảnh khác bình thường và giống nhau 

ở 2 trường hợp. 

Trường hợp 2: Nồng độ O 2 là 0%, các yếu tố ngoại cảnh khác bình thường. 

d) Giải thích KQTN: 

Cây A: Ở 2 ĐK TN cường độ QH khác nhau nhiều và đều thấp hơn cây B. Ở ĐK nồng độ 

O 2 khác nhau đã ảnh hưởng đến I QH . Tại nồng độ O 2 = 0% đã làm HHS giảm đến tối thiểu 

->I QH tăng cao. 

Cây B: Ở 2 ĐK TN cường độ QH khác nhau không đáng kể => Nồng độ O 2 không ảnh 

hưởng đến I QH => Cây B không có HHS. 

=> Cây A là cây C 3 , cây B là cây C 4 . 

Câu 3: Thí nghiệm về vai trò của CO 2 đối với quang hợp: 

Cho hai cây rong đuôi chó tương tự nhau vào hai ống nghiệm chứa nước đun sôi để nguội, 

ống 1 cho 1 ít muối Na 2 CO 3 . Đổ một ít dầu thực vật lên mặt nước để ngăn cản không khí 

hòa tan trong nước. Đặt thí nghiệm ra ngoài ánh sáng . 

Hãy cho biết kết quả thí nghiệm và giải thích kết quả ? 

HDG: 

- Ống nghiệm chỉ có nước đun sôi để nguội không có bọt khí 

- Ống có Na 2 CO 3 có nhiều bọt khí bay ra 

- Giải thích: 

+Nước đun sôi để nguội để loại bỏ CO 2 hòa tan trong nước 

+ Khi cho một ít muối Na 2 CO 3 vào có nhiều bọt khí CO 2 bay ra 

Thí nghiệm chứng tỏ CO 2 cần cho quang hợp 

Câu 4: Người ta khẳng định ánh sáng đỏ có hiệu quả quang hợp hơn ánh sáng xanh tím. 

a. Hãy nêu các thí nghiệm để chứng minh điều đó? 


b. Giải thích vì sao? 

HDG; 



Thí nghiệm 1: thí nghiệm chiếu ánh sáng đơn sắc màu đỏ, màu xanh tím vào tầng lá của 












cây rồi so sánh lượng tinh bột bằng cách nhuộm màu Iốt 




34. 

- Lá chiếu ánh sáng đỏ, bắt màu xanh đậm hơn, do đó hiệu quả quang hợp cao 

- Lá chiếu ánh sáng xanh tím, bắt màu xanh nhạt hơn, do đó hiệu quả quang hợp thấp 

hơn. 

Thí nghiệm 2: Chiếu ánh sáng qua lăng kính vào sợi tảo trong môi trường có vi khuẩn hô 

hấp hiếu khí, vi khuẩn hiếu khí sẽ tập trung vào ở hai đầu sợi tảo, nhưng tập trung nhiều ở 

đầu chiếu ánh sáng đỏ . 

b. Giải thích dựa theo hai cách sau: 

- Hiệu quả quang hợp chỉ phụ thuộc vào số lượng photon ánh sáng mà không phụ thuộc 

vào năng lượng photon. 

- Trên cùng một mức năng lượng thì số phôton của ánh sáng đỏ lớn gấp đôi số lượng 

phôton của ánh sáng xanh tím 

Câu 5: Một học sinh đã thực hiện một thí nghiệm như sau : 

Chuẩn bị 3 bình thuỷ tinh có nút kín A, B, C . Bình B và C treo hai cành cây có diện tích 

lá là 50 cm 2 . 

Bình B chiếu sáng, còn bình C che tối trong 20 phút. 

Sau đó lấy cành lá ra rồi cho vào các bình A, B, C, mỗi bình một lượng Ba(OH) 2 như 

nhau, lắc đều, sao cho CO 2 trong bình được hấp thụ hết. Tiếp theo, trung hoà Ba(OH) 2 còn 

thừa bằng HCl. Các số liệu thu được là : 21, 18, 15,5 ml HCl cho mỗi bình. 

a. Nêu nguyên tắc của phương pháp xác định hàm lượng CO 2 trong mỗi bình 

b. Sắp xếp các bình A, B, C tương ứng với số liệu thu được và giải thích kết quả 

HDG; 

a. Nguyên tắc của phương pháp xác định hàm lượng CO 2 trong mỗi bình 

- Khả năng hấp thụ CO 2 

CO 2 + Ba(OH) 2 → BaCO 3 ↓ 

- Chuẩn độ Ba(OH) 2 dư bằng HCL 

Ba(OH) 2 + 2HCL 

+ H 2 O 

→ BaCL 2 + 2H 2 O 

( Hồng ) ( Mất màu hồng) 

+ CO 2 hết nhiều → HCL dư ít 

+ CO 2 hết ít → HCL dư nhiều 


b.Bình B có quá trình quang hợp → lượng CO 2 giảm →Ba(OH) 2 dư nhiều, nên HCL cần 

để trung hòa nhiều, bình B nhiều HCL nhất: 21ml 

- Bình C để trong tối, có quá trình hô hấp → lượng CO 2 tăng →Ba(OH) 2 dư ít, nên HCL 

cần để trung hòa ít, bình B cần lượng HCL ít nhất: 15.5ml 
















Bình A không có quá trính quang hợp, không có quá trình hô hấp lượng CO 2 giảm nên 




35. 

không thay đổi, bình A cần lượng HCL: 18 ml 

Câu 6: a.Trình bày thí nghiệm chứng minh: nước, Ca 2+ 

vật. 

là thành phần của tế bào thực 

b. Trình bày thí nghiệm chứng minh quang hợp thải oxi với đối tượng và dụng cụ: cây 

rong đuôi chó, cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, ống nghiệm, dung dịch Na 2 CO 3 

HDG; 

a. Xác định sự có mặt của nước: 

- Sấy lá cây → khối lượng của lá giảm so với ban đầu 

- Đun nhẹ ống nghiệm đựng các mảnh lá trên ngọn lửa đèn cồn → trên thành ống nghiệm 

có nước ngưng tụ. 

- Cho lá cây vào ống nghiệm → đun nhẹ, sau đó cho môt vài tinh thể sunfat đồng không 

màu → CuSO 4 chuyển sang màu xanh khi có nước. 

* Xác định sự có mặt của Ca 2+ 

- Dùng cối sứ giã nhỏ ít lá cây → thêm vào một ít nước → ép và lọc lấy dịch chiết. 

- Cho dịch ép vào ống nghiệm → cho thêm vào ống nghiệm 3-5 giọt thuốc thử oxalatamon 

- Nếu thành phần dịch lọc có Ca 2+ sẽ tạo thành kết tủa trắng là oxalat canxi 

b. Chứng minh quang hợp thải oxi. 

Nguyên liệu: cây rong đuôi chó, cốc thủy tinh, phễu thủy tinh, ống nghiệm. 

Tiến hành: lấy cốc thủy tinh đựng nước 

+ Cho một ít cành rong đuôi chó vào phễu (gốc ở miệng phễu)→ úp phễu vào cốc. 

+ Lắp lên cuống phễu một ống nghiệm chứa đầy nước 

+ Đưa thí nghiệm ra ngoài sáng. 

- Kết quả: 

+ Trên cành rong xuất hiện nhiều bọt khí → bọt khí nổi lên trong phễu, tập trung vào ống 

nghiệm → đẩy nước trong ống nghiệm xuống dần. 

Sau 3-4 h, lấy ngón tay bịt kín miệng ống nghiệm, nhấc ra ngoài, dùng que diêm còn tàn 

đỏ, hé ngón tay đưa que diêm vào ống nghiệm → que diêm bùng cháy. 

- Để tăng hiệu suất quang hợp thì bổ sung thêm CO 2 vào nước bằng cách cho vào 


cốc nước một lượng nhỏ Na 2 CO 3 . 

Kết luận: ngoài sáng, cây xanh quang hợp thải oxi. 





























MỘT SỐ CÂU HỎI ÔN TẬP 






1. Năng lượng 

1. Tại sao ATP được coi là “đồng tiền năng lượng” của tế bào ? 

2. Vẽ sơ đồ cấu tạo tổng quát của phân tử ATP ? Trình bày cơ chế truyền năng lượng của ATP ? 

2. Enzim 

1. Trình bày cấu trúc và cơ chế xúc tác và vai trò điều hoà tốc độ phản ứng của enzim ? 

2. Giải thích tại sao người ta có thể sử dụng cách cách: Đun nóng, ngâm chua, ướp lạnh để bảo quản 

thức ăn ? 

3.Hô hấp: 

1.Giai đoạn nào trong ba giai đoạn của hô hấp tế bào được xem là cổ nhất ? Giải thích ? 

2.Tại sao quá trình hô hấp ở sinh vật nhân sơ giải phóng giải phóng 38ATP nhưng ở sinh vật nhân 

chuẩn chỉ giải phóng 36-38ATP ? 

3.Quá trình OXH glucôzơ ở tế bào tuy hiệu quả cao (khoảng 40% năng lượng) song lại không đạt hiệu 

suất 100%, tức là vẫn có sự hao phí dưới dạng nhiệt. Vậy nhiệt lượng hao phí đó có hoàn toàn là vô ích 

không ? 

4.Cơ thể bạn chế tạo NAD+ và FAD từ hai loại vitamine B, niaxin và riboflavin. Bạn chỉ cần một lượng 

vitamine rất bé. Liều lượng cho phép được khuyến cáo là mỗi ngày chỉ 20mg niaxin và 1,7mg 

riboflavin. So với lượng glucôzơ trong cơ thể ta cần mỗi ngày thì các lượng này cần ít nhất là bao nhiêu 

phân tử NAD+ và FAD ? Bạn có thể cho biết tại sao nhu cầu hàng ngày của bạn về các chất đó lại ít thế 

không ? 

4.Quang hợp 

1.So sánh quang hợp và hoá tổng hợp ? 

2.Nêu hoạt động của nhóm vi khuẩn lấy năng lượng từ hợp chất chứa nito ? 

3.Loại nào sau đây lấy CO2 nhanh hơn (tính theo đơn vị trọng lượng): Cây non, cây trưởng thành, cây 

già ? Khi chặt các cây già và gieo trồng mới lại thì có tác dụng gì đến hiệu ứng nhà kính ? 

4.Mô tả ngắn gọn cây cối dùng đường sản xuất ra trong quang hợp để làm gì ? 

5.Các nguyên tử oxy của glucôzơ sản xuất bằng quang hợp đến từ nước hay từ CO2 ? Hãy bố trí thí 

nghiệm chứng minh ? 

6.Giải thích tính thích nghi của các hình thức quang hợp ở thực vật ? 

5.Tổng hợp: 

1.Kể tên các hợp chất vận chuyển điện tử quan trọng trong tế bào ? Nếu thiếu các chất đó thì điều gì sẽ 

xảy ra ? 

2.So sánh chuỗi vận chuyển e - trên màng thylakoid của lục lạp và chuỗi vận chuyển trên màng trong ty 

thể: (1) e - thu năng lượng từ đâu ? (2) Các e - thu được gì ở cuối chuỗi vận chuyển e - ? (3) Năng lượng 

dòng e - trao cho được sử dụng như thế nào ? 

3.Tại sao quá trình quang hợp lại cần pha sáng trong khi ATP cần cho pha tối hoàn toàn có thể lấy từ 

quá trình hô hấp tế bào ? 

4.Giả sử trung bình một ngày bạn cần 2200kcal cho duy trì cơ thể và hoạt động tuỳ ý. 

Giả thiết khẩu phần của bạn cung cấp trung bình mỗi ngày 2300kcal. Để tránh năng lượng tích luỹ vào 

mỡ làm tăng cân, bạn cần phải tập thể dục nhiều hơn. Mỗi tuần bạn phải dành mấy giờ đi bộ (hoặc bơi, 

hoặc chạy) để đốt cháy hết số calo thừa đó ? 

Biết rằng đi bộ tiêu thụ 231 kcal/h, bơi 535 kcal/h, chạy 865 kcal/h. 

5.Chứng minh năng lượng dùng cho mọi hoạt động sống có nguồn gốc từ năng lượng ánh sáng mặt trời 

? 
































CHUYÊN ĐỀ 5: CHU KỲ TẾ BÀO 

I. KHÁI NIỆM: 

1. Định nghĩa: Là khoảng thời gian giữa 2 lần phân bào, bao gồm kì trung gian và quá trình nguyên 

phân. 

* Các hình thức phân bào: 

Sự phân bào gồm các hình thức sau: 

- Phân đôi (phân bào trực tiếp) là hình thức phân bào không có tơ hay không có thoi phân bào. 

+ Là hình thức phân bào ở tế bào nhân sơ. 

+ Là hình thức sinh sản vô tính ở vi khuẩn. 

+ Diễn ra theo một số cách, trong đó phổ biến nhất là cách nhân đôi (tạo vách ngăn ở giữa chia tế 

bào mẹ thành hai tế bào con). 

- Gián phân: Là hình thức phân bào có tơ hay có thoi phân bào. Gồm: Nguyên phân và giảm phân. 

2. Đặc điểm: 

- Tốc độ phân chia tế bào ở các mô, cơ quan bộ phận khác nhau là khác nhau. 

- Được điều khiển đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển bình thường của cơ thể. 

- Thời gian của chu kì tế bào phụ thuộc vào từng loại tế bào trong cơ thể và tùy thuộc vào từng loài. 

VD: Chu kì của các tế bào ở giai đoạn sớm của phôi chỉ 15 – 20 phút, trong khi đó tế bào ruột cứ 

một ngày phân bào 2 lần, tế bào gan phân bào 2 lần trong một năm, còn tế bào thần kinh ở cơ thể người 

trưởng thành hầu như không phân bào. 

II. QUÁ TRÌNH 

Chu kì tế bào gồm 5 kì, chia thành hai giai đoạn: 

1. Giai đoạn chuẩn bị (Kỳ trung gian): Với 3 pha: 

a. Pha G1: Là thời kì sinh trưởng chủ yếu của tế bào. 


+ Gia tăng của tế bào chất, hình thành thêm các bào quan khác nhau, phân hoá về cấu trúc và chức 

năng của tế bào (tổng hợp các protein) và chuẩn bị các tiền chất, các điều kiện cho sự tổng hợp ADN. 

- Thời gian: Tuỳ thuộc vào chức năng sinh lí của tế bào. VD: Ở tế bào phôi rất ngắn, còn ở tế bào 

thần kinh kéo dài suốt đời sống cơ thể. 

- Kết quả: Vào cuối pha G1 có một thời điểm được gọi là điểm kiểm soát (điểm R). Nếu tế bào 

vượt qua điểm R mới tiếp tục đi vào pha S và diễn ra nguyên phân. Nếu không vượt qua điểm R, tế bào 

đi vào quá trình biệt hoá. 

b. Pha S: 


+ ADN nhân đôi → NST nhân đôi. 

+ Trung tử nhân đôi → có vai trò đối với sự hình thành thoi phân bào sau này. 

+ Tổng hợp nhiều hợp chất cao phân tử, các hợp chất giàu năng lượng. 

- Kết quả: Nhiễm sắc thể từ thể đơn chuyển sang thể kép gồm hai sợi cromatit hay nhiễm sắc tử chị 

em giống hệt nhau đính với nhau ở tâm động. 

c. Pha G2: 


+ Tổng hợp tất cả những gì còn lại cho quá trình phân bào. Trong đó đặc biệt là tổng hợp protein 

chuẩn bị cho sự hình thành thoi phân bào. 

+ Nhiễm sắc thể giữ nguyên trạng thái như ở cuối pha S. 

- Kết quả: Sau pha G2, tế bào diễn ra quá trình nguyên phân. 

2. Giai đoạn phân chia tế bào (Nguyên phân): Gồm: 

a. Phân chia nhân: 

Các kì 


Kì đầu - NST bắt đầu co xoắn, màng nhân, nhân con dần dần biến mất. 
















(kì 

trước) 






- Thoi phân bào dần xuất hiện. 

- Ở thực vật bậc cao không thấy trung tử nhưng nó vẫn có vùng đặc trách hình thành thoi 

phân bào. 

Các NST co xoắn cực đại tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo và có hình dạng 

Kì giữa 

đặc trưng, quan sát rõ nhất. 

Kì sau Các NS tử tách nhau ở tâm động và được dây tơ vô sắc kéo về 2 cực của TB. 

Kì cuối NST dãn xoắn, màng nhân, nhân con xuất hiện. 

b. Phân chia tế bào chất: 

- Tế bào động vật: Màng TB thắt lại ở vị mặt phẳng xích đạo từ ngoài vào trong. 

- Tế bào thực vật: Hình thành vách ngăn Xenlulozo ở mặt phẳng xích đạo từ trong ra ngoài chia tế 

bào mẹ. 

Kết quả: Từ 1 tế bào mẹ → Hình thành nên 2 tế bào con giống nhau và giống hệt tế bào mẹ. 

III. Ý NGHĨA 

1. Ý nghĩa lý luận: 

*Ở sinh vật nhân thực đơn bào: là cơ chế sinh sản. 

*Ở sinh vật nhân thực đa bào: 

- Làm tăng số lượng TB giúp cơ thể sinh trưởng và phát triển 

- Giúp cơ thể tái sinh các mô hay TB bị tổn thương. 

- Là phương thức truyền đạt và ổn định bộ NST đặc trưng của loài qua các thế hệ tế bào trong quá 

trình phát sinh cá thể và qua các thế hệ cơ thể ở những loài sinh sản sản sinh dưỡng. 

2. Ý nghĩa thực tiễn: 

- Giâm, chiết, ghép cành… 

- Nuôi cấy mô, cấy truyền phôi, nhân bản vô tính có hiệu quả cao → tạo ra số lượng giống lớn trong 

thời gian ngắn với độ đồng đều cao. 

GIẢM PHÂN 

I. QUÁ TRÌNH 

Là hình thức phân bào diễn ra ở tế bào sinh dục chín. Gồm 1 giai đoạn chuẩn bị (kì trung gian) 

và 2 lần phân bào liên tiếp. 

1. Giai đoạn chuẩn bị (kì trung gian): Giống như nguyên phân. 

- Thời gian: Chiếm phần lớn và khác nhau giữa các loài. 

- Diễn biến: NST đơn nhân đôi thành NST kép, gồm 2 cromatit dính với nhau qua tâm động. Tổng 

hợp các chất → Kích thước tế bào tăng. 

- Kết quả: Tế bào chứa bộ NST 2n kép. 

2. Hai lần phân bào: 

a. Giảm phân I 

*Kỳ đầu I: 

- Đầu kỳ: Các NST bắt đôi với nhau theo từng cặp tương đồng và sau khi tiếp hợp chúng dần co xoắn 

lại. 

- Giữa kỳ: Thoi phân bào hình thành, NST kép đính với thoi phân bào ở tâm động. Có thể xảy ra hiện 

tượng trao đổi các đoạn cromatit của cặp NST tương đồng kép. 

- Cuối kỳ: Màng nhân và nhân con biến mất. 

Chú ý: Kì đầu I chiếm phần lớn thời gian giảm phân. Tùy từng loài, Kì đầu 1 có thể kéo dài vài 

ngày hoặc thậm trí vài chục năm như ở người. 

*Kỳ giữa I: 

- Các cặp NST kép tương đồng co xoắn cực đại. 

- Các cặp NST kép tương đồng sắp xếp thành hai hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi tơ vô sắc. 

*Kỳ sau I: 
















Mỗi NST kép trong cặp NST tương đồng di chuyển theo dây tơ vô sắc về mỗi cực của tế bào. 

*Kỳ cuối I: 

- Tại mỗi cực, các NST kép dần dần dãn xoắn, màng nhân và nhân co dần xuất hiện. 

- Thoi vô sắc tiêu biến. 

- Màng tế bào thắt lại ở giữa hình thành nên 2 tế bào con có bộ NST kép giảm đi một nửa (n kép). 

Kết quả: Phân chia thành hai tế bào con có n NST kép. 

b. Giảm phân II. Diễn biến như quá trình nguyên phân. 

Các kì 


- Màng nhân, nhân con dần dần biến mất. 

Kì đầu II - Thoi phân bào dần xuất hiện. 

- Ở thực vật bậc cao không thấy trung tử nhưng nó vẫn có vùng đặc trách hình thành thoi. 

Các NST tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo và có hình dạng đặc trưng, 

Kì giữa II 

quan sát rõ nhất. 

Kì sau II Các NS tử tách nhau ở tâm động và được dây tơ vô sắc kéo về 2 cực của TB. 

Kì cuối II NST dãn xoắn, màng nhân, nhân con xuất hiện. 

Kết quả: Từ 1 tế bào con phân chia thành 4 tế bào con có n NST đơn. 

II. Ý NGHĨA 

- Trong phát sinh giao tử: 

+ Tế bào sinh giao tử đực → 4 tb con → 4 giao tử đực 

+ Tế bào sinh giao tử cái → 4 tb con → 1 giao tử cái + 3 thể cực (Thể định hướng) 

- Cùng với quá trình thụ tinh tạo ra vô số biến dị tổ hợp, là nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hoá 

và chọn giống. 

- NP, GP và TT góp phần duy trì bộ NST đặc trưng cho loài. 

NGUYÊN PHÂN 


GIẢM PHÂN 




















1. Mô tả ngắn gọn về hoạt động của tế bào trong kỳ trung gian ? 

2. Tại sao ở kỳ đầu của nguyên phân, NST lại co xoắn trước rồi màng nhân mới dần tan biến? 

3. Vẽ hình minh hoạ sự biến đổi hình thái NST qua các kỳ của quá trình nguyên phân ? 

4. Cơ chế nào đảm bảo cho bộ NST được ổn định qua quá trình nguyên phân? 

- NST nhân đôi ở kì trung gian tạo thành NST kép gồm 2 cromatit đính với nhau ở tâm động. 

- NST phân 

5. So sánh phân chia tế bào chất ở thực vật và động vật ? 

6. So sánh nguyên phân và giảm phân ? 

7. Cơ chế nào đảm bảo cho bộ NST giảm đi một nửa qua quá trình giảm phân ? 

8. So sánh quá trình tạo trứng và quá trình tạo tinh trùng ? 

9. Sau quá trình giảm phân từ một tế bào mẹ tạo thành 4 tế bào con có hoàn toàn giống nhau không ? 

10. Trình bày cơ chế ổn định bộ NST qua các thế hệ cơ thể ở những loài sinh sản hữu tính, giao phối 

? 

11. Mô tả ngắn gọn tại sao 3 quá trình khác nhau đã xảy ra trong vòng đời hữu tính lại làm tăng tính 

đa dạng di truyền của thế hệ sau ? 

12. Muốn gây ĐB gen trên tế bào thì sử dụng các tác nhân gây đột biến tác động vào giai đoạn nào 

của chu kỳ tế bào ? 

13. Muốn gây dột biến số lượng NST trên tế bào thì sử dụng các tác nhân gây ĐB tác động vào giai 

đoạn nào của chu kỳ tế bào sẽ đạt hiệu quả cao nhất ? 

14. VK có thể phân bào với quy mô nhanh hơn tế bào nhân thực. Một số VK có thể phân chia 20 

phút một lần, trong khi thời gian tối thiểu mà các tế bào nhân thực trong 1 phôi phát triển nhanh nhất 

cần phân bào cũng mất khoảng 1h một lần. Thử nêu ra một lý do để giải thích xem tại sao VK lại có thể 

phân chia nhanh hơn các tế bào nhân chuẩn khác ? 

15. Ở ruồi giấm 2n=8. Hàm lượng ADN trong tế bào sinh dưỡng là 2pg. Hãy: 

a. Vẽ đồ thị biểu diễn sự biến đổi hàm lượng ADN qua các pha của quá trình nguyên phân, giảm 

phân? 


















b. Vẽ đồ thị biểu diễn sự biến đổi số lượng NST qua các pha của quá trình nguyên phân ? 

16. Ở đậu Hà Lan 2n=14. Một tế bào đậu Hà Lan trải qua 5 lần nguyên phân. 

a. Tính số tế bào con tạo thành ? 

b. Tính số NST đơn mà môi trường đã cung cấp cho quá trình nguyên phân đó ? 

17. Ở thỏ 2n=44. Có 10 tế bào sinh dục sơ khai trong cơ quan sinh sản của thỏ đực nguyên phân 7 

lần. Các tế bào tạo ra đều trở thành các tế bào sinh tinh, giảm phân cho ra các tinh trùng. Các tinh trung 

tạo thành đều tham gia thụ tinh tạo thành hợp tử với hiệu suất thụ tinh là 0. 3125%. 

a. Hãy tính số NST đơn mà môi trường tế bào cung cấp cho quá trình nguyên phân nói trên ? 

b. Tính số lượng NST đơn mà môi trường tế bào cung cấp cho quá trình giảm phân tạo tinh trùng nói 

trên ? 

c. Tính số hợp tử được tạo thành. Tính số tế bào sinh trứng tham gia hình thành trứng nói trên. Biết 

rằng hiệu suất thụ tinh của trứng là 50%. 

d. Tính số lượng NST đơn mà môi trường nội bào cung cấp cho quá trình hình thành trứng nói trên. 

Tính số NST có trong các thể định hướng tạo thành ? 

18. Ở mèo 2n=38. Tổng số tế bào sinh trứng và tinh trùng là 320. Tổng số NST đơn trong các tinh 

trùng tạo ra nhiều hơn trứng 18240. Các trứng tạo ra đều được thụ tinh. Nếu các tế bào sinh tinh và 

sinh trứng đều được tạo ra từ một tế bào sinh dục sơ khai thì mỗi loại tế bào trải qua mấy đợt nguyên 

phân ? Tính hiệu suất thụ tinh của tinh trùng ? 

19. Các tế bào hồng cầu đảm trách chở oxy tới các mô của cơ thể chỉ sống khoảng 120 ngày. Các tế 

bào hồng cầu thay thế được sản xuất ra trong tuỷ xương. Phải mất bao nhiêu lần phân bào trong một 

giây ở tuỷ xương để thay thế đủ các tế bào hồng cầu ? Sau đây là một số thông tin cơ sở để tìm câu trả 

lời: Có khoảng 5 triệu tế bào hồng cầu/m3 máu. Người trưởng thành trung bình có khoảng 5l máu 

(5000cm3). 

20. La là con lai của ngựa cái và lừa đực . Tinh trùng lừa chứa 31 NST và trứng của ngựa chứa 32 

NST nên hợp tử chứa 63 NST và phát triển bình thường. Tổ hợp bộ NST trong nguyên phân không 

thành vấn đề và con la đã tổ hợp một số đặc tính tốt của loài ngựa và lừa. Tuy nhiên các con la lại vô 

sinh, giảm phân không thể xảy ra một cách bình thường trong tinh hoàn hay buồng trứng của chúng. 

Giải thích vì sao nguyên phân vẫn xảy ra bình thường trong các tế bào của con la nhưng lại không 

giảm phân được ? 


















CHƯƠNG III: VI SINH VẬT 

VSV ĐẶC ĐIỂM CHUNG VAI TRÒ – TÁC HẠI 

Mycoplasma -Kích thước rất bé, có thể lọt qua phễu lọc vi 

khuẩn. 

-Khuẩn lạc nhỏ. 

-Gây nhiều bệnh hiểm nghèo cho 

người và sinh vật (Viêm phổi, 

bệnh tiết niệu, bệnh sinh dục…) 

-Nhân sơ, không có thành tế bào, màng tế bào có 

cholesterol. 

-Sinh sản bằng phân đôi. 

Xạ khuẩn -Hình sợi, hình tia, sợi có thể phân nhánh. 

-Nhân sơ, kích thước nhỏ 0.2→1µm. 

-Sợi vi khuẩn có 2 loại: 

+Khuẩn ti cơ chất. 

+Khuẩn ti khí sinh. 

-Khuẩn lạc: bề mặt khô, bám chặt vào môi 

trường, không nhìn rõ cấu trúc sợi, có cấu trúc 

-Sản xuất chất kháng sinh 

(streptomixin) và một số chất 

khác. 

-Phân giải một số hợp chất khó 

phân giải như cellulose, linhin. 

-Sản xuất trong công nghiệp 

enzyme. 

phóng xạ, mang nhiều màu sắc khác nhau. 

-Sinh sản: Bằng ngoại bào tử. 

Vi khuẩn 

lam 

-Nhân sơ, đơn bào, hoặc đa bào. 

-Thành tế bào: Glycopeptid 

-Chứa không bào khí để dễ nổi. 

-Dinh dưỡng; Quang tự dưỡng. 

-Sinh sản: Phân cắt, đứt đoạn. 

-Thức ăn cho động vật thuỷ sinh, 

là thức ăn giàu dinh dưỡng bổ 

sung. 

-Cố định nitrogen không khí, tăng 

lượng mùn cho đất. 

-Sản xuất sinh khối, điều hoà 

không khí. 

Động vật 

nguyên sinh 

-Tổ chức cơ thể: Đơn bào nhân thực. 

-Cấu trúc: Không có thành tế bào, chất dự trữ 

chủ yếu là glycogen, có roi hoặc không roi. 

-Dinh dưỡng: Tự dưỡng hoặc dị dưỡng, tự do 

hoặc kí sinh gây bệnh. Khi gặp điều kiện bất lợi 

-Là thànhh phần của động vật phù 

du → thức ăn cho cá, sinh vật 

khác. 

-Gây bệnh ở người và động vật 

(Sốt rét cơn)… 

sẽ kết bào xác. 

-Sinh sản: Vô tính bằng cách phân đôi. Hữu tính 

bằng cách tiếp hợp. 

Vi tảo -Kích thước: Hiển vi. 

-Tổ chức cơ thể: Đơn bào hoặc đa bào, nhân 

thực. 

-Cấu tạo: Có roi hoặc không, thành cellulose 

dạng sợi mảnh. Lục lạp có sắc tố quang hợp 

chlorophyll, caroten. 

-Dinh dưỡng; Tự dưỡng, phân bố rộng, chủ yếu 

sống trôi nổi trong nước. 

-Sinh sản: Nhanh: 

+Vô tính: Phân đôi, bào tử. 

+Hữu tính: Giao tử 

-Thức ăn cho động vật thuỷ sinh, 

làm giàu chất hữu cơ cho đất. 

-Sản xuất thức ăn giàu protein, 

vitamine cho người và động vật. 

-Xử lý nước thải đô thị, công 

nghiệp, y tế … 

-Một số tảo có độc tính cao → gây 

chết hàng loạt động vật thuỷ sinh 

(Hiện tượng nước nở hoa) 


Nấm men 

-Hình thái: Hình cầu, bầu dục. 

-Cấu tạo: đơn bào, đa bào dạng sợi, một số loại 

cấu tạo từ sợi nấm thật hoặc sợi nấm giả. Thành 

-Thức ăn cho người và gia súc, 

làm thuốc chữa bệnh. 

-Công nghiệp sản xuất bia, rượu, 















tế bào cấu tạo từ mannan glucan và nannan 

chitin. 

-Tổ chức cơ thể: Nhân chuẩn. 

-Dinh dưỡng: Kí sinh và hoại sinh. 

-Sinh sản: Vô tính bằng nẩy chồi, phân cắt hoặc 

sinh sản hữu tính bằng tiếp hợp. 

Nấm sợi -Tế bào nhân chuẩn, hệ sợi nấm đường kính 3- 

5µm. 

-Cấu tạo: Phân nhánh, không có vách ngang, có 

thể hình thành sợi cộng bào. Thành tế bào có cấu 

trúc khác nhau, tuỳ nhóm: Hemicellulose, chitin. 

-Dinh dưỡng: Hoại sinh hoặc kí sinh. 

-Sinh sản: Vô tính bằng đứt đoạn, bào tử hoặc 

sinh sản hữu tính. 

Quá trình hình thành nội bào từ ở VK 



cồn, men bánh mì, sản xuất sinh 

khối… 

-Kí sinh gây hại cho người và 

động vật. 

-Làm hư hỏng thực phẩm. 

-Sản xuất thức ăn giàu protein và 

vitamine. 

-Sản xuất thuốc kháng sinh và 

vitamine. 

-Sản xuất các loại hoá chất như 

GA, AIA… 

-Kí sinh gây bệnh ở người và động 

vật, thực vật. 

Nấm sợi 


















Xạ khuẩn 

KHÁI QUÁT VỀ VI SINH VẬT 

1.VD: 

-Nhân sơ: VK lam, VK lao, E.coli… 

-Thực vật nguyên sinh: Tảo lục dạng sợi, tảo lục đơn bào… 

-Động vật nguyên sinh: Trùng cỏ, trùng amip… 

-Nấm: Nấm men, nấm sợi mốc tương… 

Khuẩn lạc xạ khuẩn 

2.Định nghĩa: 

Là những sinh vật có kích thước rất nhỏ, chỉ quan sát được dưới dưới kính hiển vi. 

3.Đặc điểm: 

-Tổ chức cơ thể: Kích thước rất nhỏ bé, đơn bào nhân sơ hoặc nhân thực, 1 số là tập hợp đơn bào. 

-Dinh dưỡng: Hấp thụ và chuyển hoá chất dinh dưỡng nhanh → sinh trưởng và sinh sản nhanh. 

-Phạm vi loài: Chủ yếu thuộc 3 giới Khởi sinh, Nguyên sinh và giới Nấm. 

-Phạm vi phân bố: Rộng, ở hầu hết mọi nơi và các loại môi trường khác nhau. 


PHẦN I. CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT 





I.MÔI TRƯỜNG SÔNG CỦA VI SINH VẬT 

1.Trong tự nhiên: Sống ở hầu hết các loại môi trường, kể cả môi trường khắc nghiệt. 








2.Trong phòng thí nghiệm: Chia thành 2 loại môi trường: 






a.Môi trường lỏng (Môi trường dịch thể): 

Trên cơ sở số lượng, thành phần các chất trong môi trường đã biết hay chưa biết, chia thành: 

-Môi trường tự nhiên: Gồm các chất tự nhiên không xác định được số lượng, thành phần. 

VD: 

+ Cao thịt bò: Chứa các acid amine, peptide, nucleotide, acid hữu cơ, vitamine và một số chất 

khoáng. 

+Pepton: Là dịch thuỷ phân một phần của thịt bò, cazein, bột đậu tương… dùng làm nguồn 

carbon, năng lượng và nitrogen. 

+ Cao nấm men: Là nguồn phong phú các vitamine nhóm B cũng như nguồn carbon, nitrogen. 

-Môi trường tổng hợp: Gồm các chất đã biết thành phần hoá học và số lượng. 

-Môi trường bán tổng hợp: Gồm các chất tự nhiên và các chất hoá học. 

b.Môi trường đặc: 

Khi thêm vào môi trường lỏng 1,5→2% thạch (agar) 

II. CÁC KIỂU TỔNG HỢP CÁC CHẤT CÁC KIỂU DINH DƯỠNG: 

Trên cơ sở nguồn năng lượng, nguồn carbon dùng để tổng hợp các chất, chia thành: 

Kiểu dinh dưỡng Nguồn năng lượng Nguồn carbon chủ yếu VD 

1.Quang tự dưỡng Ánh sáng CO 2 Tảo, VK lam, VK lưu 

huỳnh màu tía, màu lục 

2.Quang dị dưỡng Ánh sáng Chất hữu cơ VK tía, VK lục không 

chứa lưu huỳnh 

3.Hoá tự dưỡng Chất vô cơ (NH + - 

4 , NO 2 

, H 2 , H 2 S, Fe 2+ …) 

CO 2 

VK nitrate hoá, VK oxy 

hoá lưu huỳnh, VK hydro 

4.Hoá dị dưỡng Chất hữu cơ Chất hữu cơ VSV lên men, hoại sinh 

… 

→ Có 4 kiểu dinh dưỡng, trong khi ở thực vật, ở động vật bậc cao chỉ có một kiểu dinh dưỡng. 

III.MỘT SỐ KIỂU PHÂN GIẢI CÁC CHẤT CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT Ở VSV 

Đặc điểm Hô hấp hiếu khí Hô hấp kị khí Lên men 

VD VK nốt sần Nấm men, VK lactic… 

Định nghĩa Là quá trình OXH các 

phân tử hữu cơ. 

Quá trình phân 

giải 

carbohydrate để 

thu NL cho TB. 

Là sự phân giải carbohydrate trong tế 

bào chất, được xúc tác bởi enzyme trong 

điều kiện kị khí, không có sự tham gia 

của một chất nhận electron từ bên ngoài. 

Chất nhận O 2 : 

Chất vô cơ, có Các phân tử hữu cơ. 

điện tử cuối 

cùng 

-Ở SV nhân thực 

chuỗi truyền điện tử ở 

màng trong ti thể. 

-Ở SV nhân sơ diễn ra 

ngay trên màng sinh 

chất. 

thành phần ion 

là: NO - 3 , SO 2- 4 . 

Sản phẩm tạo 

thành 

CO 2 , H 2 O, NL NL Lactic, rượu, dấm…hữu cơ. 













1.Hô hấp: 

a.Trong môi trường có oxy: 






*Hô hấp hiếu khí: 

-Chất nhận electron là O 2 . 

-Sản phẩm: 36-38mol ATP (tức 40% năng lượng của một mol glucose. 

*Hô hấp hiếu khí không hoàn toàn: 

Môi trường thiếu một số nguyên tố vi lượng → Thiếu một số coenzyme trong chuỗi chuyền electron → 

không thể dừng ở pha phân giải thứ nhất (Gồm đường phân và chu trình Krebs) → Thải ra môi trường 

các sản phẩm phân giải dở dang. 

*Hô hấp vi hiếu khí: 

Xảy ra ở một số VK mà trong tế bào không đủ số lượng, chủng loại enzyme (SOD – 

SuperOxyDismutase, catalase, peroxydase…) phân giải triệt để các yếu tố độc hại (H + , O , OH - ) trong 

điều kiện môi trường có ít O 2 . 

b.Trong môi trường không có oxy – Hô hấp kị khí 

*Hô hấp nitrate (Khử dị hoá nitrate, phản nitrate hoá): 

Lấy oxy từ hợp chất nitrate làm chất nhận electron cuối cùng trong chuỗi vận chuyển electron. 

1 mol glucose → 25 mol ATP (30%). 

Nitrogen 

khí quyển 

VK cố định 

nitrogen 

VK amone 

hoá 

VK phản 

nitrate hoá 

VK nitrate 

hoá 

*Hô hấp sulfate: (Khử dị hoá sulfate, phản sulfate hoá) 

Lấy oxy từ sulfate làm chất nhận electron cuối cùng trong chuỗi vận chuyển electron. 

1 mol glucose → 22 mol ATP (25%). 

2.Lên men: 1 mol glucose → 2 mol ATP (2%) 

Là quá trình phân giải carbohydrate xúc tác bởi enzyme trong điều kiện kị khí, không có sự tham gia 

của chất nhận electron từ bên ngoài. Trong đó, chất cho và chất nhận e đều là các chất hữu cơ. 

NO 3 

- 


















IV.QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP CÁC CHẤT 

1.Cơ chế: 

a.Tổng hợp acid nucleic: 

-Diễn ra giống với quá trình tổng hợp acid nucleic của mọi sinh vật khác: Nhờ quá trình tự sao, sao mã 

theo nguyên tắc bổ sung. 

b.Tổng hợp protein: 

RNA → Protein thông qua quá trình giải mã. 

n (acid amine) → polypeptide 

c.Tổng hợp polysacharide: VD: tinh bột, glycogen, chitin, cellulose. 

(glucose) n + [ADP-glucose] → (glucose) n+1 + ADP 

d.Tổng hợp lipid: 

-Dihydroaceton–P → Glyceron 

-Các phân tử acetyl-CoA → Các acid béo. 

-Glycerol + acid béo → Lipid 

2.Ứng dụng: 

a.Sản xuất sinh khối hoặc protein đơn bào 

Lên men chất thải từ các nhà máy chế biến rau, quả, bột, sữa, … để thu nhận sinh khối làm thức ăn cho 

chăn nuôi. 

b.Sản xuất acid amine 

Sản xuất acid amine quý (không thay thế) cho người và gia súc. 

Acid amine không thay thế là loại acid amine cơ thể không có khả năng tự tổng hợp mà phải lấy vào trực 

tiếp. 

Acid amine thay thế là loại acid amine mà cơ thể có khả năng tự tổng hợp được. 

c.Sản xuất các chất xúc tác sinh học 

Các enzyme ngoại bào của VSV được sử dụng phổ biến: 

-Amylase: Thuỷ phân tinh bột → Dùng làm tương, rượu nếp, sản xuất bánh kẹo, công nghiệp dệt, sản 

xuất syrup. 

-Protease (Thủy phân protein) → Dùng làm nước tương, chế biến thịt, công nghiệp thuộc da, công 

nghiệp bột dặt… 

-Cellulase (Thuỷ phân cellulose) → Dùng trong chế biến khai thác và xử lý các bã thải dùng làm thức 

ăn cho chăn nuôi và sản xuất bột giặt. 

-Lipase (Thuỷ phân lipid) → Dùng trong công nghiệp bột giặt, chất tẩy rửa. 


















d.Sản xuất gôm sinh hoc 

Sản xuất kem phủ bề mặt bánh, chất phụ gia trong công nghiệp khai thác dầu hoả. 

Trong y học, dùng làm chất thay thế huyết tương. 

Trong sinh hoá học, dùng làm chất tách chiết enzyme. 

V.QUÁ TRÌNH PHÂN GIẢI CÁC CHẤT 

1.Phân giải protein: 

a.Cơ chế: 

Protease 

Protein → Acid amine → CO 2 + NH 3 + NL 

-Giai đoạn 1: Phân giải phân giải protein phức tạp thành các acid amine bên ngoài tế bào. 

-Giai đoạn 2: VSV hấp thụ acid amine → phân giải → tạo ra NL. 

Khi môi trường thiếu C và thừa N VSV khử amine, sử dụng acid hữu cơ làm nguồn carbon. 

b.Ứng dụng: 

-Thu được các acid amine để tổng hợp protein bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại. 

-Làm tương, làm nước mắm… 

2.Phân giải polysaccharide 

a.Cơ chế: 

-Lên men ethylic: 

Nấm 

Nấm men rượu 

(đường hoá) 

Tinh bột → Glucose → ethanol + CO 2 

-Lên men lactic (Chuyển hoá kị khí) 

VK Lactic đồng hình 

Glucose → Lactic 

VK Lactic dị hình 

Glucose → Lactic + CO 2 + ethanol + acetic. 

-Phân giải cellulose: 

cellulase 

Cellulose → Chất mùn, làm giàu chất dinh dưỡng cho đất, tránh ô nhiếm môi trường. 

-Quá trình OXH do VK sinh acid acetic (giấm) 

C2H5OH + O2 → CH3COOH + H2O + Năng lượng 


b.Ứng dụng: 












+Phân giải tinh bột để sản xuất kẹo, siro, rượu… 

+Tận dụng bã thải thực vật làm nấm ăn. 

+Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng. 

+Làm thức ăn cho gia súc. 






Chú ý: Gây hư hỏng hoặc làm giảm chất lượng thực phẩm, đồ dùng, hàng hoá. 

VI.MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÂN GIẢI VÀ TỔNG HỢP 

Là 2 quá trình diễn ra song song, đồng thời, phụ thuộc chặt chẽ vào nhau. Trong đó: 

Tổng hợp 

Phân giải 

-Các phân tử liên kết để tạo thành các hợp chất -Các hợp chất phức tạp được phân cắt thành 

phức tạp. 

các phân tử nhỏ bé rồi được hấp thụ và phân 

giải tiếp ở trong tế bào. 

-Năng lượng được tích luỹ trong các mối liên -Năng lượng được giải phóng do phá vỡ mối 

kết của hợp chất phức tạp. 

liên kết của các hợp chất phức tạp. 

-Sinh khối tăng, tế bào phân chia. 

-Vật chất dự trữ giảm, tế bào giảm sinh khối và 

kích thước. 

-Cung cấp nguồn nguyên liệu cho quá trình -Cung cấp nguồn năng lượng cho quá trình 

phân giải. 

tổng hợp. 

PHẦN II. SINH TRƯỞNG VÀ SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT 

I.SINH TRƯỞNG 

1.Khái niệm: 

a.VD: 

b.Định nghĩa: 

c.Thời gian thế hệ: 

2.Quá trình sinh trưởng của quần thể vi sinh vật 

a.Trong môi trường nuôi cấy không liên tục: 

-Môi trường nuôi cấy không liên tục là gì ? 

-Các giai đoạn xảy ra và giải thích ? 

b.Trong môi trường nuôi cấy liên tục: 

II.SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT 

1.Khái niệm: 

a.VD: 

b.Định nghĩa: Là gì ? 

2.Các hình thức sinh sản: 

a.Ở VSV nhân sơ: 

*Phân đôi: Là hình thức chủ yếu ở nhân sơ 

Tế bào phân giải, tổng hợp các chất → Tăng kích thước, khối lượng vật chất tăng gấp đôi → Xuất 

hiện vách ngăn tách 2 ADN giống nhau và các chất thành hai phần bằng nhau → Hoàn thiện 

thành tế bào. 

Nhờ mesosome mà đảm bảo cho ADN gắn, nhân đôi và phân chia đồng đềuôch hai của tế bào. 

*Nảy chồi: 













*Bằng bào tử: 






b.Ở sinh vật nhân thực: 

*Phân đôi: 

*Nảy chồi: 

*Bằng bào tử: 

III.CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG 

1.Yếu tố hoá học: 

a.Các chất kích thích sinh trưởng Các chất dinh dưỡng 

*Carbon: 

*Nitrogen: 

*Lưu huỳnh: 

*Phospho: 

*Oxy: 

*Các nhân tố sinh trưởng: Là các hợp chất hữu cơ quan trọng mà VSV không tự tổng hợp được mà phải 

thu nhận trực tiếp từ môi trường ngoài. 

→ Chia VSV thành hai nhóm: 

-VSV khuyết dưỡng: Không có khả năng tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng. 

-VSV nguyên dưỡng: Là VSV tự tổng hợp được các chất. 

b.Các chất ức chế sinh trưởng 

Các phenol, alcohol, halogen, H2O2, các kim loại nặng, aldehyt, chất kháng sinh… 

2.Yếu tố vật lý: 

a.Nhiệt độ: 

b.Độ ẩm: 

c.pH: 

d.Ánh sáng: 

e.Áp suất thẩm thấu: 

Chú ý: Khuẩn lạc là một tập hợp tế bào hay sinh khối tế bào bắt nguồn từ một tế bào ban đầu hay 

một đoạn khuẩn ti nhờ sinh sản vô tính, tạo thành một đốm nhỏ mắt thường có thể nhìn thấy trên 

môi trường đặc. 

1. 

Câu 1: 

NH 3 

HNO 2 


CHỦ ĐỀ VII: SINH HỌC VI SINH VẬT 

Cho sơ đồ chuyển hoá sau: 


Q ( hoá năng) + CO 2 

chất hữu cơ 





a. Cho biết tên VSV tham gia sơ đồ chuyển hoá trên. 

b. Hình thức dinh dưỡng và kiểu hô hấp của SV này? Giải thích? 











c. Viết phương trình phản ứng chuyển hoá trong sơ đồ trên. 

ĐA: 

a. Tên VSV tham gia sơ đồ chuyển hoá trên: Nitrosomonas, Nitrobacter. 

b. Hình thức dinh dưỡng và hô hấp: 

- Hoá tự dưỡng vì nhóm VSV này tổng hợp chất hữu cơ nhờ nguồn năng lượng thu được từ các 

quá trình oxi hoa các chất,nguồn cacbon từ CO 2 

- Hiếu khí bắt buộc vì nếu không có O 2 thì không thể oxihoa các chất và không có năng lượng 

cho hoạt động sống. 

c. Phương trình phản ứng: 

- Vi khuẩn nitric hoá ( Nitrosomonas) 

2NH 3 + 3O 2 → 2HNO 2 + 2H 2 O + Q 

CO 2 + 4H + Q ′ (6%) → 1/6C 6 H 12 O 6 + H 2 O 

- Các vi khuẩn nitrat hóa ( Nitrobacter) 

2HNO 2 + O 2 → 2HNO 3 + Q 

CO 2 + 4H + Q ′ (7%) → 1/6C 6 H 12 O 6 + H 2 O 

Câu 2: 

a. Hoàn thành các phương trình sau 

C 6 H 12 O 6 Vi khuẩn êtilic ? + ? + Q 

C 6 H 12 O 6 Vi khuẩn lactic ? + Q 

2. 

3. 

b. Hai nhóm vi khuẩn trên thực hiện kiểu chuyển hóa dinh dưỡng nào? Phân biệt kiểu 

chuyển hóa đó với các kiểu chuyển hóa còn lại của vi sinh vật hóa dưỡng theo bảng sau: 

Kiểu chuyển hóa dinh dưỡng 

Chất nhận electron cuối cùng 

1. 

2. 

3. 

ĐA: 

a. Hoàn thành phương trình : 

Vi khuẩn etilic 

C 6 H 12 O 6 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 + Q 

Vi khuẩn lactic 



C 6 H 12 O 6 

2CH 3 CHOHCOOH + Q 

b. 

- Hai nhóm vi khuẩn trên chuyển hóa dinh dưỡng theo kiểu lên men. 

- Phân biệt các kiểu chuyển hóa dinh dưỡng: 

Kiểu chuyển hóa dinh dưỡng 

Chất nhận electron cuối cùng 

1. Lên m n là các phân tử hữu cơ . 

2. Hô hấp hiếu khí là O 2 . 

3. Hô hấp kị khí . là 1 chất vô cơ như 

Câu 3: 

a. Hô hấp là gì? Lên men là gì? 

b. So sánh quá trình lên men của vi khuẩn với hô hấp ở cây xanh? 

ĐA: a. Khái niệm hô hấp và lên men 

- Hô hấp là quá trình chuyển hóa năng lượng của các hợp chất hữu cơ thành năng lượng 

ATP gồm hô hấp kị khí và hô hấp hiếu khí 

- Lên men là sự phân giải không hoàn toàn cacbohidrat xúc tác bởi enzim trong điều kiện 

kị khí 















b. So sánh: 

*Giống nhau: 

- Đề là quá trình phân giải cacbonhidrat để sinh năng lượng 

- Nguyên liệu là đường đơn 

- Có chung giai đoạn đường phân 

enzim 

C 6 H 12 O 6 

2CH 3 CO COOH (axitpi ruvic) + NADH + 2 ATP 




4. 

5. 

*Khác nhau: 

Lên men 

- Xảy ra trong điều kiện yếm khí 

- Điện tử được truyền cho phân tử hữu cơ 

oxihoá¸, chất nhận điện tử là chất hữu cơ 

- Chất hữu cơ bị phân giải hoàn toàn 

- Sản phẩm tạo thành là chất hữu cơ, CO 2 

- Năng lượng tạo ra ít (2 ATP) 

Hô hấp hiếu khí ở cây xanh 

- Xảy ra trong điề kiện kị khí 

- Điện tử được truyền cho oxi, chất nhận điện tử 

oixi phân tử 

- Chất hữu cơ bị phân giải hoàn toàn 

- Sản phẩm tạo thành là CO 2 , H 2 O, ATP 

- Năng lượng tạo ra nhiều (38ATP) 

Câu 4: 

a. Quá trình muối dưa, cà ứng dụng kĩ thuật lên men nào, cần tác dụng của loại vi sinh 

vật nào 

b. Tại sao muối dưa cà người ta thường dùng vỉ tre để nén chặt, bên trên lại đè hoàn đá 

c. Trong kĩ thuật muối. dưa cà được ngâm trong dung dịch muối 4- 6%.việc sử dụng 

muối có tác dụng gì? 

ĐA: 

a. Việc muối dưa, cà là ứng dụng quá trình lên men lactic. Tác nhân của hiện tựong lên men 

lactic là VK lactic sống kị khí. 

b. Để quá¸ trình lên men diễn ra tốt đẹp người ta dùng vỉ tre để nén chặt sau đó dằn hòn đá 

lên để tạo môi trường kị khí cho vsv hoạt động tốt. 

c. Ngâm trong dung dịch nước muối tạo điều kiện để đường và nước từ không bào rút ra 

ngoài, VK lactic có sẵn trên bề mặt dưa, cà phát triển tạo nhiều axit lactic. Lúc đầu VK lên men 

thối (chiếm 80- 90%) cùng phát triển với VK lactic nhưng do sự lên men lactic tạo nhiều axit 

lactic, làm pH của môi trường ngày càng axit, đã ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây thối. cho 

sự phát triển của VK gây thối. Nồng độ cao của axit lactic (1,2%) Vk gây thối bị tiêu diệt đồng 

thời cũng ức chế hoạt động của vi khuẩn lactic giai đoạn muối chua coi như kết thúc. 

Câu 5: 

Để nghiên cứu kiểu hô hấp của 2 loại vi khuẩn : trực khuẩn mủ xanh(1), và trực khuẩn uốn 

ván (2), người ta cấy sâu chúng vào môi trường (A) gồm: thạch loãng có nước thịt và gan 

với thành phần như sau (g/l): Nước chiết thịt và gan- 30; Glucôzơ -2; Thạch - 6; Nước cất - 

1 

Sau 24 giờ nuôi cấy ở nhiệt độ phù hợp người ta thấy: (1) phân bố ở phía trên ống nghiệm; 

(2) phân bố ở đáy ống nghiệm. 

a. Môi trường (A) là loại môi trường gì? 

b. Kiểu hô hấp của vi khuẩn 1, 2 ? 

c. Chất nhận điện tử cuối cùng của vi khuẩn 1,2? 

ĐA: 

a. Bán tổng hợp 

b. 1 – hô hấp hiếu khí ; 2- hô hấp kị khí 

c. Chất nhận điện tử cuối cùng của vi khuẩn 1– O ; 2 – chất vô cơ ( NO - 3 SO 2- 

2 

4.) 
















6. 

7. 

8. 



Câu 6. Giải thích các hiện tượng sau: 

a. Nếu dưa muối để lâu sẽ bị khú. 

b. Nếu siro (nước quả đậm đặc có đường) trong bình nhựa kín thì sau một thời gian bình sẽ 

căng phồng. (Viết phương trình). 

c. Khi làm sữa chua, sữa chuyển từ trạng thái lỏng sang trạng thái đặc sệt (đông tụ) và có 

vị chua. (Viết phương trình). 

ĐA: 

a. Giải thích : 

b. Giải thích theo SGV NC (trang 162) + PT lên men rượu. 

c. Giải thích 

- Trong quá trình làm sữa chua đã sử dụng vi khuẩn lactic cho nên trong sữa chua thành phẩm 

có, 1% axit lactic, rất nhiều loại vitamin và prôtein dễ tiêu, chứa vi khuẩn cú lợi cho đường tiờu 

húa. 

- Trong quá trình làm sữa chua, sữa từ dạng lỏng sang trạng thái đặc sệt là do khi axit lactic được 

hình thành, pH của dung dịch sữa giảm, lượng nhiệt được sinh ra, cazêin (prôtêin của sữa) kết 

tủa gây trạng thái đặc sệt. 

PT lên men lăctic 

- C6H12O6 VK lactic CH 3 CHOHCOOH (axit lactic) + Q 

Câu 7: 

a. Nêu cơ chất, tác nhân, sản phẩm, phương trình phản ứng của quá trình lên men rượu? 

b. Tại sao trong thực tế, quá trình lên men rượu thường phải giữ nhiệt độ ổn định? Độ pH 

thích hợp cho quá trình lên men rượu là bao nhiêu? Tăng pH >7 được không? Tại sao? 

ĐA: - Cơ chât: tinh bột, đường glucôzơ 

a. Tác nhân : nấm men có trong bánh men rượu, có thể có một số loại nấm mốc, vi khuẩn. 

- Sản phẩm: về mặt lý thuyết có Etanol 48,6%, CO 2 46,6%, glixeron 33, 3%, axit sucxinic 0, 6%, 

sinh khôi tê bào 1,2% so với lượng glucô sử dụng. 

- Phương trình 

(C 6 H 10 O 5 )n + nH 2 O Nâm mốc n C 6 H 12 O 6 Nâm men rượu C 2 H 5 OH + 

CO 2 + Q. 

b. Phải giữa nhiệt độ ổn định vì ở nhiệt độ cao giảm hiệu suất sinh rượu, nhiệt độ thấp nấm kìm 

hãm hoạt động của nấm men. 

- Độ pH thích hợp cho quá trình lên men rượu : 4 - 4,5. 

- Tăng pH lớn hơn 7 không được vì. Nếu pH lớn hơn 7 sẽ tạo glixêrin là chủ yếu. 

Câu 8: 

a. Vi khuẩn lam tổng hợp chất hữu cơ của mình từ nguồn C nào? Kiểu dinh dưỡng của 

chúng là gì? 

b. 

Vì sao vi sinh vật kị khí bắt buôc chỉ có thể sống và phát triển trong điều kiện không có 

oxy không khí? 

c. Nêu ứng dụng của vi sinh vật trong đời sống 

ĐA: Vi khuẩn lam có khả năng quang tự dưỡng: sử dụng nguồn C của CO2. 

Vi khuẩn lam có khả năng cố định N2 tự do ( N2 thành NH3 nhờ hệ enzim nitrogenaza ). 

2. Vi sinh vật kị khí bắt buộc chỉ có thể sống và phát triển trong điều kiện không có oxy không 

khí và chúng không có enzim catalaza và một số enzim khác do dó không thể loại được các sản 

phẩm oxi hoá độc hại cho tế bào như H2O2, các ion superoxit. 

3. ứng dụng của VSV 

- Xử lý nước thải, rác thải. 

- Sản xuất sinh khối ( giàu prôtêin, vitamin, enzim,..) 
















- Làm thuốc. 

- Làm thức ăn bổ sung cho người và gia súc. 

- Cung câp O2. 

Câu 11 

a. Nêu các đặc điểm cơ bản của nấm men? Căn cứ vào nhu cầu O 2 cần cho sinh trưởng, 

nấm men xếp vào nhóm vi sinh vật nào? 

b. Hoạt động chính của nấm men trong môi trường có O 2 và trong môi trường không có 

O 2 ? 

ĐA: 

9. a- Đặc điểm cơ bản của nấm men: Đơn bào, nhân thực, sinh sản vô tính bằng nảy chồi hoặc 

phân cắt là chủ yếu, dị dưỡng . 

- Nấm men thuộc nhóm vi sinh vật: Kị khí không bắt buộc. 

b. Hoạt động chính của nấm men: 

- Trong môi trường không có O 2 thực hiện quá trình lên men tạo rượu etylic. 

- Trong môi trường có O 2 thực hiện hô hấp hiếu khí -> sinh trưởng và sinh sản nhanh, tạo ra sinh 

khối lớn 

10. 

11. 



Câu 12 

a. Vì sao nói hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí, lên men đều là quá trình dị hoá? Căn cứ vào 

đặc điểm nào người ta phân biệt 3 quá trình này? 

b. Quá trình vận chuyển H+ từ xoang gian màng vào chất nền ti thể để tổng hợp ATP được 

thực hiện theo hình thức vận chuyển nào? Điều kiện để xẩy ra hình thức vận chuyển đó? 

ĐA: 

a. Vì: Cả 3 quá trình này đều là quá trình phân giải chất hữu cơ, đồng thời giải phóng năng 

lượng. 

* Căn cứ vào chất nhận e cuối cùng: 

Hô hấp hiếu khí (Chất nhận e cuối cùng là O2),hô hấp kị khí (hợp chất vô cơ ), lên men (Chất 

nhận e cuối cùng là chất hữu cơ) 

b. 

- Phương thức: Thụ động (khuếch tán) – H+ được vận chyển từ nơi có nồng độ cao đến nơi có 

nồng độ thấp. 

- Điều kiện: Cần phải có chênh lệch nồng độ, kênh prôtêin (Với các chất cần kênh) 

Câu hỏi 13: 

a. 

+ So sánh quá trình lên men rượu từ nguyên liệu đường và quá trình lên men lactic. 

+Sự khác nhau cơ bản về cấu tạo cơ thể, hình thức sống và sinh sản của 2 nhóm vi sinh vật 

là tác nhân gây nên 2 quá trình trên. 

b.Vì sao trong quá trình làm rượu không nên mở nắp bình rượu thường xuyên? 

c. Cấu tạo và hoạt động sống của virut có những đặc điểm nào khác so với các nhóm sinh 

vật khác? Nêu một số ứng dụng và tác hại của virut. 

Đáp án 

-Giống nhau: 

+Đều do tác động của vi sinh vật. 

+Nguyên liệu glucôzơ. 

+ Trong điều kiện kị khí. Điều qua giai đoạn đường phân, phân giải đường gluco thành 2 axit 

pyruvic 

-Khác nhau: 

Lên men rượu từ nguyên liệu đường 

Lên men lactic 

-Tác nhân: Nấm men 

-Tác nhân: Vi khuẩn lactic. 













-Sản phẩm: Rượu êtilic, CO 2 .Qua chưng cất 

mới thành phẩm. 

-Phương trình phản ứng: 

C 6 H 12 O 6 2C 2 H 5 OH + 2CO 2 + Q 

Sự khác nhau giữa 2 nhóm vsv này: 

Nấm men 

-Tế bào nhân thực 

-Không có vỏ nhầy. Nhân hoàn chỉnh, tế bào 

chất có nhiều bào quan. 

-Dị dưỡng hoại sinh 




12. 

13. 

-Sinh sản theo kiểu nảy chồi, bào tử hữu tính. 



-Sản phẩm: Axit lactic. Không qua chưng cất. 

-Phương trình phản ứng: 

C 6 H 12 O 6 2C 3 H 6 O 3 + Q . 

Vi khuẩn lactic 

-Tế bào nhân sơ. 

-Có vỏ nhầy.Nhân chưa có màng.Tế bào chất 

chưa có nhiều bào quan. 

-Tự dưỡng, dị dưỡng, có dạng di động . 

-Sinh sản chủ yếu phân đôi. 

Vì nấm men có khả năng hô hấp hiếu khí và thự hiện quá trình lên men. 

-Khi không có O 2 nấm men thực hiện quá trình lên men phân giải 

đường thành rượu. 

-Khi có O 2 nấm men chuyển sang hô hấp hiếu khí phân giải glucozo thành CO 2 và H 2 O đồng 

thời kho có O 2 thì rượu bị ôxi hóa thành giầm. Do 2 quá trình này làm cho nồng độ rượu giảm và 

bị chua. 

Câu 14: 

a. Trình bày phương thức đồng hóa CO 2 của các sinh vật tự dưỡng 

b. Điểm khác nhau cơ bản giữa vi khuẩn hóa tổng hợp và vi khuẩn quang tổng hợp về phương 

thức đồng CO 2 . 

ĐA: 

a. Phương thức đồng hóa CO 2 của các sinh vật tự dưỡng: 

Nhóm VSV tự dưỡng gồm có 

- VSV quang tự dưỡng: sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời để quang hợp 

+ VD: Vi khuẩn lam, tảo đơn bào : lấy nguồn hidro từ nước, quang hợp giải phóng oxi 

+ Vi khuẩn lưu huỳnh màu lục, màu tía: Lấy hidro từ khí hidro tự do, từ H 2 S, hoặc hợp chất có 

chứa H. Quang hợp không giải phóng oxi. 

- VSV hóa tự dưỡng: Sử dụng năng lượng sinh ra khi oxi hóa hợp chất vô cơ nào đó để tổng hợp 

chất hữu cơ. 

VD: 

+ VK nitrit hóa: Sử dụng năng lượng sinh ra khi oxi hóa amon thành nitrit 

+ VK nitrat hóa: oxi hóa nitrit thành nitrat để lấy năng lượng 

VK oxihoa lưu huỳnh: Lấy năng lượng từ oxi hóa H 2 S thành các hợp chất chứa lưu huỳnh. 

b. Điểm khác nhau giữa vi khuẩn hóa tổng hợp và vi khuẩn quang tổng hợp và sử 

dụng nguồn năng lượng từ sự oxi hóa các hợp chất vô cơ. Còn vi khuẩn quang tổng hợp sử dụng 

năng lượng từ ánh sáng mặt trời nhờ sắc tố qang hợp. 

Câu 15: 

a. Nêu 3 nhóm VSV có hình thức tự dưỡng hóa tổng hợp. Trong tự nhiên, nhóm nào có vai 

trò quan trọng nhất? vì sao? 

b. Dựa vào nguồn cung cấp năng lượng và cacbon hãy phân biệt các kiểu dinh dưỡng của 

VSV sau: Nhóm 1: Tảo, VK lam, VK lưu huỳnh màu lục và màu tía 

Nhóm 2: vi khuẩn nitrat hóa, VK luc, VK tía không có lưu huỳnh 

Nhóm 3: nấm, động vật nguyên sinh 

ĐA: 

a. - 3 nhóm VSV có hình thức tự dưỡng hóa tổng hợp: VK lưu huỳnh, VK sắt, VK chuyển 















hóa các hợp chất chứa nito 

- Nhóm VK chuyển hóa các hợp chất chứa nito có vai trò quan trọng nhất vì: 

+ là nhóm đông nhất 

+ Đảm bảo chu trình tuần hoàn vật chất trong tự nhiên 

b. Phân biệt các kiểu dinh dưỡng dựa vào nguồn cung cấp năng lượng và cácbon 

VSV Kiểu dinh dưỡng Nguồn năng lượng Nguồn cácbon 

Tảo, VK lam, VK Quang tự dưỡng Ánh sáng CO 2 

lưu huỳnh màu lục và 

màu tía 

vi khuẩn nitrat hóa Hóa tự dưỡng Chất vô cơ CO 2 

VK luc, VK tía Quang dị dưỡng Ánh sáng Chất hữu cơ 

không có lưu huỳnh 




14. 

15. 

nấm, động vật 

nguyên sinh 


Câu 16: 

a. So sánh lên men và hô hấp hiếu khí ở vi sinh vật? Sản xuất giấm có phải là quá trình lên 

men không? Tại sao 

b. Cho ví dụ về vai trò của vi sinh vật trong việc phân giải các chất độc hại 

ĐA: 

a. So sánh hô hấp và lên men ở vi sinh vật 

- Giống nhau: Đều qua giai đoạn đường phân diễn ra trong tế bào chất, phân giải chất hữu cơ và 

giải phóng ATP. 

- Khác nhau 

Điểm so sánh Lên men Hô hấp hiếu khí 

Chất cho e Các phân tử hữu cơ Các phân tử hữu cơ 

Chất nhận e Các phân tử hữu cơ Oxi phân tử 

Sản phẩm 

CO 2 , hợp chất hữu cơ (axit CO 2 , H 2 O, năng lượng 

lactic, hoặc rượu etilic), năng 

lượng. 

Năng lượng giải phóng 2 ATP 38 ATP 

- Sản xuất giấm không phải là qá trình lên men. 

+ Axit axetic tạo thành trong quá trình sản xuất giấm cổ truyền từ rượu etylic là sản phẩm của 

quá trình oxi hóa với sự tham gia của oxi trong không khí: 

C 2 H 5 OH + O 2 

CH 3 COOH + H 2 O 

b. ví dụ về vai trò của vi sinh vật trong việc phân giải các chất độc hại 

- Sử dụng các chủng VSV có khả năng phân giải thuốc trừ sâu, diệt cỏ, diệt nấm tồn dư trong đât 

làm sạch môi trường 

- Sử dụng VSV phân hủy polime, xellulozo...... xử lí giác thải 

Câu 17: 

a. Phân biệt các loại môi trường nuôi cấy VSV cơ bản 

b. Tại sao trong quá trình chế biến nước mắm từ cá, người ta không loại bỏ ruột cá khi ủ 

và đậy kín trong thời gian dài? 

ĐA: 

a. các loại môi trường nuôi cấy VSV cơ bản: 

- Môi trường tự nhiên: dùng các chât tự nhiên VD: nước chiết thịt, sữa...... 

- Môi trường tổng hợp: gồm các chất đã biết thành phần hóa học và số lượng 

- Môi trường bán tổng hợp: gồm các chất tự nhiên và các chất hóa học 


















b. trong quá trình chế biến nước mắm từ cá, người ta không loại bỏ ruột cá khi ủ và đậy kín 

trong thời gian dài vì: 

- Enzim thủy phân protein cá là prteaza có trong ruột cá 

- Mặt khác: vi khuẩn lên men tạo hương cho nước mắm cá họat động trong điều kiện kị khí. 

Câu 18: 

a. Phân biệt 3 kiểu chuyển hóa vật chất và năng lượng của vi sinh vật: lên men, hô hấp kị 

khí và hô hấp hiếu khí? 

b. Cho ví dụ về môi trường tự nhiên có VSV phát triển? Nêu những tiêu chí cơ bản để phân 

thành các kiểu dinh dưỡng của VSV? 

ĐA: 

a. Phân biệt 3 kiểu chuyển hóa vật chất và năng lượng của vi sinh vật: lên men, hô hấp kị khí và 

hô hấp hiếu khí: 

Đặc điểm phân biệt Hô hấp hiếu khí Hô hấp kị khí Lên men 

1. Nơi xảy ra - VSV nhân thực xảy VSV nhân sơ xảy ra Xảy ra ở tế bào chất 

ra ở tế bào chất và ti ở tế bà chất và 

thể. 

màng sinh chất 

VSV nhân sơ: xảy ra 

ở tế bào chất và màng 

sinh chất 

16. 2. Điều kiện môi Cần oxi Không cần oxi Không cần oxi 

trường 

3. Chất cho điện tử Chất hữu cơ Chất hữu cơ Chất hữu cơ 

4. Chất nhận điện tử Oxi phân tử Chất vô cơ: NO 3 , SO 4 Chất hữu cơ 

. 

5. Năng lượng giải Nhiều ATP(38ATP) Ít ATP hơn (22 – 25 Rất ít (2 ATP) 

ph ng 

ATP) 

6. Sản phẩm cuối CO 2 , H 2 O, năng Chất vô cơ, chất hữu Chất hữu cơ đặc 

cùng 

lượng ATP 

cơ, năng lượng ATP trưng cho từng quá 

trình, có thể có CO 2 , 

Năng luợng ATP 

a. - Ví dụ: Các môi trường dùng tự nhiên như sữa cho vi khuẩn lawctic lên men, dịch quả 

cho nấm men rượu lên men, cơ thể người cũng là môi trường cho nhiều nhóm VSV phát 

triển 

các tiêu chí cơ bản để phân chia VSV thành các kiểu dinh dưỡng là: Nguồn năng lượng( ánh 

sáng, chất vô cơ hay chất hữu cơ) và nguồn cacsbon (CO 2 hay chất hữu cơ) 

Câu 19: 

a. Đặc điểm của quá trình phân giải ở VSV? Vì sao VSV phải tiết enzim VSV phải tiết 

enzim vào môi trường? 

b. Cho 1-2 ví dụ về lợi ích và tác hại của VSV có hoạt tính phân giải tinh bột và 

protein? 

ĐA: 

17. a. VSV có khả năng giải các hợp chất cao phân tử sinh học như: Polisacarit, protein, axit 

nucleic, lipit....... 

- Qúa trình phân giải có thể diễn ra trong tế bào (phân giải nội bào) hoặc diễn ra ngoài tế 

bào(phân giải ngoại bào) 

- VSV phân giải tiết enzim vào môi trường vì: 

- Sự phân giải ngoại bào xảy ra khi tiếp xúc với các chất cao phân tử Polisacarit, protein, 

axit nucleic, lipit....... không thể vận chuyển được qua màng sinh chất, VSV phải tiết vào 
















môi trường enzim thủy phân các cơ chất trên thành những chất đơn giản hơn để có thể 

hấp thụ được. 

c. VD: - Lợi ích : Dùng nấm men rượu để lên men rượu, dùng nấm mốc phân giải và protein 

làm tương, sử dụng hoạt tính phân giải tinh bột và protein trong bột giặt để tẩy các vết 

bẩn do bột và thịt. 

Tác hại: các vi sinh vật gây hư hỏng thực phẩm chứa bột và thịt. 

Câu 20: Trình bày đặc điểm chung của VSV? Phân biệt vi khuẩn lactic đồng hình và vi 

khuẩn lactic dị hình? 

ĐA: - Là những cơ thể nhỏ bé, kích thước hiển vi. Phần lớn là cơ thể đơn bào nhân sơ hoặc nhân 

thực, một số là tập đoàn đơn bào. VSV có đặc điểm chung là hấp phụ và chuyển hóa chất dinh 

18. dưỡng nhanh, sinh trưởng, sinh sản nhanh, phân bố rộng. 

- VK lactic đồng hình là VK chuyển hóa đường thành axit lactic, sản phẩm chính là axit 

lactic 

Vi khuẩn lactic dị hình là VK chuyển hóa đường, ngoài việc tạo ra sản phẩm chính là axit lactic 

còn tạo ra một số sản phẩm phụ như CO 2 , rượu etylic 

Câu 1. Hãy nêu đặc điểm 4 pha sinh trưởng của quần thể vi khuẩn. 

Trả lời: 

19. 

20. 

21. 



- Pha tiềm phát (pha lag): Vi khuẩn thích nghi với môi trường, số lượng tế bào trong quần thể 

chưa tăng, enzim cảm ứng được hình thành để phân giải cơ chất. 

- Pha lũy thừa (pha log): Vi khuẩn sinh trưởng với tốc độ rất lớn, số lượng tế bào trong quần thể 

tăng rất nhanh. 

- Pha cân bằng: Số lượng vi khuẩn trong quần thể đạt đến cực đại và không đổi theo thời gian. 

- Pha suy vong: Số tế bào sống trong quần thể giảm dần do tế bào trong quần thể bị phân hủy 

ngày càng nhiều, chất dinh dưỡng cạn kiệt, chất độc hại tích lũy quá nhiều. 

Câu 2. Vì sao quá trình sinh trưởng của vi sinh vật trong nuôi cấy không liên tục có pha tiềm 

phát, còn trong nuôi cấy liên tục thì không có pha này? 

Đ/A. 

Khi nuôi cấy không liên tục vi khuẩn cần thời gian để làm quen với môi trường (các hợp chất 

của môi trường cảm ứng để hình thành các enzim tương ứng), còn trong nuôi cấy liên tục thi môi 

trường ổn định vi khuẩn đã có enzim cảm ứng nên không cần thiết phải có pha tiềm phát. 

Câu 3. Vì sao trong nuôi cấy không liên tục, vi sinh vật tự phân hủy ở pha suy vong, còn trong 

nuôi cấy liên tục hiện tượng này không xảy ra? 

TL. 

Trong nuôi cấy không liên tục các chất dinh dưỡng dần cạn kiệt, các chất độc hại qua trao đổi 

tích lũy ngày càng nhiều. Do đó, tính thẩm thấu của màng bị thay đổi, làm cho vi khuẩn bị thủy 

phân. Còn trong nuôi cấy liên tục các chất dinh dưỡng và các chất trao đổi luôn ở trong trạng thái 

tương đối ổn định nên không có hiện tượng tự thủy phân của vi khuẩn. 
















1. Vì sao tinh bột và glycôgen là chất dự trữ năng lượng lí tưởng trong tế bào sinh vật? 

2. Khi chúng ta hoạt động thể dục thể thao, các tế bào cơ không dùng mỡ mà lại sử dụng đường 

glucôzơ trong hô hấp hiếu khí (mặc dù ôxi hoá mỡ tạo ra nhiều năng lượng hơn). Hãy giải thích 

vì sao? 

Giải 

1- Tinh bột là chất dự trữ năng lượng lí tưởng ở tế bào thực vật; glicôgen là chất dự trữ năng 

lượng lí tưởng ở tế bào động vật. Các hợp chất này là chất dự trữ năng lượng lí tưởng vì: 

+ Dễ dàng bị thuỷ phân thành glucôzơ khi cần thiết. 

+ Không hoà tan trong nước nên không làm thay đổi áp suất thẩm thấu của tế bào. 

22. 

+ Có kích thước phân tử lớn nên không thể khuếch tán qua màng tế bào. 

+ Có hình dáng thu gọn nên chiếm ít không gian hơn. 

2- Tế bào cơ sử dụng glucôzơ mà không dùng mỡ trong hô hấp hiếu khí vì: 

+ Năng lượng giải phóng từ mỡ chủ yếu là từ các axít béo. Axít béo có tỷ lệ ôxi / cacbon thấp 

hơn nhiều so với đường glucôzơ. Vì vậy khi hô hấp hiếu khí các axít béo, tế bào cơ tốn rất nhiều 

ôxi. 

+ Khi hoạt động trao đổi chất mạnh thì lượng ôxi mang đến tế bào bị giới hạn bởi khả năng hoạt 

động của hệ tuần hoàn. Vì vậy, để tiết kiệm ôxi, tế bào dùng glucôzơ là nguyên liệu hô hấp. 

23. 

24. 

1. Giải thích vì sao VSV kị khí lại không thể sống sót trong môi trường có O 2 . 

2. Dựa vào nhu cầu các chất cần thiết cho sinh trưởng của VSV, VSV được chia thành các nhóm 

nào? 

Giải 

a) 

- VSV kị khí không có enzim catalaza và SOD để giải độc cho TB 

- Giải thích: 

+ Vì khi có O 2 vào TB, O 2 dễ dàng bị khử thành O -2 , H 2 O 2 , OH - (O 2 + e + H + → H 2 O 2 …) 

+ 3 hợp chất này rất độc đối với TB vì vậy phải phân giải ngay nhờ enzim catalaza và SOD 

SOD 

O – 2 + 2H + H 2 O + O 2 



catalaza 

H 2 O 2 2H 2 O + O 2 

b) 

- VSV nguyên dưỡng: không cần các NTST để sinh trưởng 

- VSV khuyết dưỡng: chỉ ST được khi có các NTST (aa, vit, …) 

1. Các chất hữu cơ: Protein, Tinh bột, ADN, Glicogen. Những chất nào có tính chất đa dạng đặc 

thù ? Vì sao ? 

2. Protein của màng sinh chất có những vai trò gì trong hoạt động sống của tế bào ? 

Giải 

1. - Những chất hữu cơ có tính đa dạng, đặc thù: Protein, ADN- 

* Giải thích: 

- Tính đa dạng, đặc thù là: Chất hữu cơ có cấu trúc,chức năng đặc trưng. 

- Tính chất này do: 

+ Nguyên tắc đa phân 

+ Gồm nhiều loại đơn phân 

- Protein: 

+ Một phân tử gồm nhiều đơn phân - axít a min 

+ Được cấu tạo từ 20 loại axít amin 

- ADN: 

+ Một phân tử gồm nhiều đơn phân- Nucleotít 

+ Được cấu tạo từ 4 loại nucleotít 

2. Các chức năng protein màng: 

- Kênh vận chuyển các chất theo cơ chế thụ động hoặc theo cơ chế tích cực. 

- Protein thụ thể thu nhận thông tin cho tế bào 
















- Protein" Dấu chuẩn". Tạo thành phức hợp glycoprotein đặc trưng cho từng loại tế bào. Để tế 

bào nhận biết nhau 

- TB vi khuẩn: Enzym hô hấp thực hiện quá trình hô hấp tế bào 

25. 

26. 

27. 



1. Nêu đặc điểm các pha trong kỳ trung gian của quá trình phân bào. 

2. Em có nhận xét gì về kỳ trung gian ở các loại tế bào sau: Tế bào vi khuẩn, tế bào hồng cầu, tế 

bào thần kinh, tế bào ung thư? 

TL 

1. Đặc điểm của các pha trong kỳ trung gian: 

- Pha G1: gia tăng tế bào chất, hình thành nên các bào quan tổng hợp các ARN và các protein 

chuẩn bị các tiền chất cho sự tổng hợp ADN. Thời gian pha G1 rất khác nhau ở các loại tế bào. 

Cuối pha G1 có điểm kiểm soát R tế bào nào vượt qua R thì đi vào pha S, tế bào nào không vượt 

qua R thì đi vào quá trình biệt hóa. 

- Pha S: có sự nhân đôi của ADN và sự nhân đôi NST, nhân đôi trung tử, tổn gợp nhiều hợp chât 

cao phân tử từ các hợp chất nhiều năng lượng. 

- Pha G2: Tiếp tục tổng hợp protein, hình thành thoi phân bào. 

2. 

- Tế bào vi khuẩn: phân chia kiểu trực phân nên không có kỳ trung gian. 

- tế bào hồng cầu: không có nhân, không có khả năng phân chia nên không có kỳ trung gian. 

- Tế bào thần kinh: Kỳ trung gian kéo dài suốt đời sống cơ thể. 

- Tế bào ung thư: kỳ trung gian rất ngắn. 

Tinh bột, xenlulozơ, photpholipit và prôtêin là các đại phân tử sinh học. 

a) Chất nào trong các chất kể trên không phải là polime? 

b) Chất nào không tìm thấy trong lục lạp? 

c) Nêu công thức cấu tạo, tính chất và vai trò của xenlulôzơ. 

TL 

a) Chất trong các chất kể trên không phải là đa phân là photpholipit vì nó không được cấu tạo từ 

các đơn phân (monome). 

b) Chất không tìm thấy trogn lục lạp là xenlulozơ 

c) Công thức cấu tạo của xenlulozơ: (C 6 H 10 O 5 ) n 

- Tính chất: Được cấu tạo từ hàng nghìn gốc β-D- Glucozơ liên kết với nhau bằng liên kết 1,4- 

β Glicozit, tạo nên câu trúc mạch thẳng, rất bền vững, khó bị thuỷ phân. 

- Vai trò: 

+ Xenlulzơ tạo nên thành tế bào thực vật 

+ Động vật nhai lại: Xenlulozơ là nguồn năng lượng cho cơ thể 

+ Người và động vật không tổng hợp được enzim xenlulaza nên không thể tiêu hoá được 

xenlulozơ nhưng xenlulozơ có tác dụng điềuhoà hệ thống tiêu hoá, làm giảm hàm lượng mỡ, 

Colesteron trong máu, tăng cường đào thải chất bã khỏi cơ thể. 

1. Năng lượng hoạt hoá là gì? Tại sao enzim có thể làm giảm năng lượng hoạt hoá của phản ứng 

sinh hoá? 

2. Ôxi giải phóng ra trong quang hợp để giải phóng ra ngoài không khí đi qua những lớp màng 

nào? 

3. Tại sao ở sinh vật nhân chuẩn số lượng ATP tạo thành trong hô hấp hiếu khí lại là 36 – 38 

ATP 

4. Mối liên quan giữa quang hợp và hô hấp? 

TL 

1. Khái niệm năng lượng hoạt hoá: là năng lượng cần thiết để cho 1 phản ứng hoá học bắt đầu. 

+ Enzim có vai trò làm giảm năng lượng hoạt hoá của phản ứng sinh học bằng cách tạo ra nhiều 

phản ứng trung gian. Theo các cách: 

o Hai chất tham gia phản ứng liên kết tạm thời với enzim tại trung tâm hoạt động. 

o Tại trung tâm hoạt động tạo ra vi môi tr ờng có độ pH thấp hơn tế bào chất từ đó enzim dễ 

dàng truyền H + cho cơ chất. 

b. Ôxi giải phóng ra trong quang hợp để chuyển ra ngoài không khí đi qua 4 lớp màng: 

Màng tilacôit, màng trong lục lạp, màng ngoài lục lạp, màng sinh chất. 
















c. Trong hô hấp hiếu khí ở sinh vật nhân chuẩn số lượng ATP tạo thành là 36 – 38 ATP do 

NADH+H + được tạo ra ở tế bào chất, khi vận chuyển qua màng ngoài ti thể thì hợp chất đó 

không đ ợc vận chuyển mà chỉ truyền H + và êlectron cho chất nhận nằm trên màng ti thể. 

- Nếu chất nhận là axit malic thì sẽ vận chuyển êlectron và H + đến NADH+H + tạo ra 3 ATP. 

- Nếu chất nhận là GP thì sẽ vận chuyển êlectron và H + đến FADH 2 tạo ra 2 ATP. 

d. Mối liên quan giữa quang hợp và hô hấp: 

- Sản phẩm của quá trình này là nguyên liệu của quá trình tiếp theo. 

- Chung nhiều sản phẩm chung gian, nhiều hệ enzim. 

- Nguồn năng lượng ở dạng ATP tạo ra trong quá trình này được sử dụng cho quá trình 

kia. 

28. 



a. Vai trò các loại protêin cấu tạo nên màng sinh chất? 

b. Phân biệt các hình thức vận chuyển THỤ ĐỘNG VÀ CHỦ ĐỘNG? 

TL 

a. 

- Prôtêin xuyên màng, xuyên suốt qua lớp kép photpho lipit của màng sinh chất, đây là nhưng 

kênh vận chuyển các chất qua màng 

- Prôtêin bề mặt chỉ bám trên bề mặt của màng sinh chất có vai trò: 

+ Nhiệm vụ ghép nối 2 tế bào với nhau 

+ Là các thụ quan tiếp nhận các thông tin từ bên ngoài để truyền vào bên trong tế bào, để nhận 

biết nhau nhờ dấu hiệu nhận biết đặc hiệu( do protein liên kết với các gốc đường tạo nên glicô 

protein ) 

- Ngoài ra còn có các protein là các enzim đựơc định vị ở trên màng theo trình tự nhất định. 

b. 


















CÂU HỎI THAM KHẢO 

1. Tại sao cacbon được coi là nguyên tố hoá học đặc biệt quan trọng trong cấu trúc nên các đại 

phân tử? 

Cacbon là nguyên tố hóa học đặc biệt quan trọng trong việc tạo nên sự đa dạng của các đại 

phân tử hữu cơ. 

- Vì nguyên tử cacbon có cấu hình điện tử vòng ngoài với 4 điện tử, do vậy một nguyên tử cacbon có 

thể cùng một lúc tạo nên 4 liên kết cộng hóa trị với các nguyên tử cacbon (tạo thành mạch thẳng hoặc 

mạch phân nhánh và tận cùng của chúng có thể tương tác với nhau tạo thành mạch vòng) và với nguyên 

tử của các nguyên tố khác tạo nên một số lượng rất lớn các phân tử hữu cơ khác nhau. 

+ Nguyên tử C liên kết với O tạo nên cacbohidrat hoặc lipit; hoặc liên kết với H,O và N để tạo nên 

protein và axit nuclêic là những chất hữ cơ có vai trò quyết định đối với tế bào C là nguyên tố duy 

nhất có khả năng hình thành nên các hợp chất đa dạng, phức tạp và khá bền tạo nên cơ sở phân tử của tế 

bào sống. 

2. Khi nghiên cứu thành phần hoá học của tế bào, người ta thường sử dụng thành phần, loại tế 

bào nào? Tại sao? 

- Người ta thường sử dụng các huyền phù tế bào tự nhiên như tế bào hồng cầu hoặc các tế bào đã được 

tách khỏi mô và phá vỡ màng bằng các máy vi thao tác. Nguyên thể (khối chất sống trần không màng), 

nấm nhày cũng là những đối tượng được sử dụng. 

- Vì: thành phần hoá học của chất sống tế bào và của toàn bộ cơ thể thường khác biệt nhau nhiều do 

trong cơ thể thường chứa các tổ chức vô bào (như các loại dịch), các thể vùi (không bào, hạt tinh bột, 

hạt alơron, giọt dầu, hạt glycogen...) và các sản phẩm thứ cấp trong các mô phân hoá (linhin, cutin, sáp, 

libe... ở thực vật; kitin, xương sụn, lông... ở động vật) 

3. Nước có những tính chất gì đối với nhiệt. Nêu tính điều hoà của nước đối với môi trường và cơ 

thể sinh vật? 

- Nước là chất có tỉ nhiệt, dung nhiệt, khả năng dẫn nhiệt, nhiệt độ nóng chảy và nhiệt độ sôi cao nhất so 

với các chất lỏng khác. 

- Do các tính chất đó, nước có vai trò to lớn trong quá trình trao đổi nhiệt và cân bằng nhiệt của cơ thể 

với môi trường và đảm bảo sự ổn định tương đối của điều kiện nhiệt độ của cơ thể nói chung và của tế 

bào nói riêng. 

- Nước có nhiệt dung cao nên hấp thu nhiều năng lượng nóng lên chậm, khi toả nhiệt cũng chậm làm 

nhiệt độ thay đổi không đột ngột. 

Phản ứng thuỷ phân? Phản ứng trùng ngưng (tổng hợp loại nước)? 

- Phản ứng thuỷ phân: nước trực tiếp tham gia vào các phản ứng hoá học như các chất phản ứng. Các 

phân tử lớn bị phân ly thành các phân tử đơn giản hơn khi được thêm nước 

- Phản ứng trùng ngưng: các phân tử nước được hình thành khi các polime được tổng hợp từ các đơn 

phân. 

4. Vì sao nước đá thường nổi? 

Nước đá thường nổi do 

- Sự hấp thụ tĩnh điện giữa các phân tử nước tạo nên mối liên kết hydro yếu. Liên kết này mạnh nhất khi 

nó nằm trên đường thẳng qua trục O-H của phân tử nước bên cạnh và yếu hơn khi nó lệch trục O-H. 

- Trong nước đá, toàn bộ liên kết đều mạnh cực đại các phân tử phân bố trong 1 cấu trúc mạng lưới 

dạng chuẩn, khoảng cách giữa các phân tử nước đá xa nhau hơn so với khoảng cách của các phân tử 

nước khi ở dạng lỏng nước đá có cấu trúc thưa hơn nhẹ hơn và nổi trên mặt nước. 


















5. Trong nhiệt độ và áp suất bình thường: so với các hợp chất được cấu tạo từ hydro và nguyên tố 

nhóm VI của bảng phân loại tuần hoàn (H2S) ở trạng thái khí, nhưng nước lại ở trạng thái lỏng 

- Do tính phân cực các phân tử hấp dẫn nhau. Sự hấp dẫn tĩnh điện giữa các phân tử nước tạo nên mối 

liên kết yếu (liên kết hydro) 

+ Liên kết hydro mạnh nhất khi nó nằm trên đường thẳng qua trục O-H của phân tử nước bên cạnh; Sự 

hấp dẫn tĩnh điện cũng xảy ra khi lệch với trục O-H nhưng mối liên kết hydro lúc này yếu hơn. 

- H2S ở thể khí vì các phân tử của chúng không phân cực và không hấp dẫn nhau mạnh như ở nước. 

(Nước có tỷ trong lớn nhất ở 40C , trong khi ở mặt thoáng có thể thay đổi, thì nước ở độ sâu của đại 

dương luôn giữ ổn định ở nhiệt độ này) 

6. Thành xenlulô có khả năng thấm nước? 

- Xenlulô tuy không tan trong nước nhưng ưa nước vì có chứa có tính phân cực (1 phần tích điện âm và 

1 phần tích điện dương) các phân tử nước liên kết được với sợi xenlulô thành xenlulô của tế bào 

thực vật vẫn dẫn nước. 

7. Vai trò của nước tự do và nước liên kết: 

- Nước liên kết trong chất nguyên sinh tạo nên độ bền vững của keo nguyên sinh chất nên có vai trò 

quan trọng trong việc quyết định khả năng chống chịu. 

+ Hàm lượng nước liên kết trong cây phản ánh tính chống chịu của cây đối với điều kiện ngoại cảnh bất 

lợi. Tỷ lệ này càng cao thì cây càng chống chịu tốt. (cây xương rồng sống được trong điều kiện khô hạn 

của sa mạc chủ yếu là do tỉ lệ hàm lượng nước liên kết rất cao, chiếm 2/3 hàm lượng nước hàm lượng 

nước liên kết trong cây là 1 chỉ tiêu đánh giá tính chống chịu hạn và nóng của cây trồng. 

- Nước tự do là dạng nước rất linh động. Nó tham gia vào các phản ứng sinh hoá trong cây. Ngoài ra 

nước tự do tham gia vào dòng vận chuyển, lưu thông phân phối trong cơ thể, vào quá trình thoát hơi 

nước... quyết định hoạt động sinh lý trong cây. 

8. Tính điều hoà nhiệt của nước 

- Nước điều hoà nhiệt độ không khí bằng cách hấp thụ nhiệt từ không khí và thải nhiệt ra không khí. 

Nước được xem như 1 ngân hàng dự trữ nhiệt bởi vì hấp thụ và thải nhiệt khi có sự thay đổi nhiệt độ dù 

rất ít. 

- Bề mặt trái đất được bao phủ bởi nhiều tầng nước, nước điều hoà nhiệt độ môi trường trong giới hạn 

cho phép các cơ thể sống có thể thích nghi được. Nước đóng vai trò điều hoà nhiệt độ cơ thể bằng cách 

khi lạnh giữ nhiệt còn khi nóng sẽ giải nhiệt bằng cách bốc hơi nước. 

9. Những thực vật ở vùng lạnh, nhiệt độ nước đóng băng, làm thế nào để sống được. 

-Màng tế bào chứa nhiều axit béo không no. 

+ axit béo không no thường sẽ ở dạng lỏng nên màng các tế bào này chứa nhiều axit béo không no đế 

tăng cường trạng thái lỏng, mềm mại của màng trong điều kiện lạnh giá 

-Ống khí phát triển ở vỏ của rễ 

-Hình thành các phân tử protein có thể chịu lạnh trong tế bào, tránh bị nước đóng băng. 

+ Hình thành các phân tử protein có thể chịu lạnh trong tế bào như các enzyme chẳng hạn, nhờ vậy mà 

các quá trình trong tế bào vẫn được diễn ra, tạo năng lượng và nhiệt lượng giúp nước trong tế bào không 

bị đóng băng. 

+ Cơ chế chống đóng băng tế bào: Đa số là tăng nồng độ chất tan dịch bào (giảm nhiệt độ đóng băng) 


10. Glucô có dạng mạch thẳng, mạch vòng trong điều kiện nào? 

- Bột khô: glucô có dạng mạch thẳng. 














- Khi hoà tan trong nước glucô có dạng mạch vòng, cấu trúc này trong dung dịch bền vững hơn khi 

cân bằng, hầu như toàn bộ phân tử là dạng vòng, với dạng mạch thẳng là dạng trung gian tạm thời. 




11. Tại sao thực vật lại dự trữ tinh bột còn động vật lại dự trữ glycogen mặc dù 2 chất này có cấu 

tạo hoá học là gần giống nhau? 

- Ở động vật thường xuyên hoạt động, di chuyển nhiều => đòi hỏi nhiều năng lượng hơn do các hoạt 

động sống nên dự trữ năng lượng dưới dạng glicogen dễ huy động, dễ phân hủy và đây là nguồn dự trữ 

năng lượng ngắn hạn, tích trữ ở gan và cơ. Glicogen dễ phân giải tạo năng lượng hơn tinh bột. Tinh bột 

cấu trúc phân nhánh, % chất không tan trong nước nhiều => khó sử dụng. 

- Tinh bột nặng, dự trữ dài hạn chỉ sử dụng ở TV vì TV có đời sống cố định, ngoài ra tinh bột không có 

khả năng khuyếch tán và hiệu ứng thẩm thấu. Đồng thời TV không có cơ quan và hoocmon chuyển hóa 

glicogen (và ngược lại ở ĐV) => tinh bột là nguồn dự trữ chính. 

+ Tinh bột là dạng dự trữ lí tưởng vì nó không khuếch tán ra khỏi tế bào và gần như không có hiệu ứng 

thẩm thấu. 

12. Vì sao khi nhỏ các giọt mỡ vào trong nước chúng có xu hướng kết lại tao thành giọt to hơn? 

- Dầu bản chất là lipit, có đặc tính kị nước, chất không phân cực không liên kết với nước. 

- Các phân tử kị nước có thể đẩy các phân tử nước gần kề nhau Các giọt dầu nhỏ trong nước kết lại 

thành giọt to hơn làm giảm sự rối loạn mang liên kết hydro của nước. 

Một giọt mỡ nhỏ nổi lềnh bềnh trên mặt nước, các phân tử mỡ tạo nên 1 hình cầu định hướng. Nhưng 

nếu giọt photpholipit được thả vào nước, tất cả các phân tử đều hướng ra ngoài về phía nước. Chúng có 

những biểu hiện như thế do đặc tính gì? 

Một giọt mỡ nhỏ nổi lềnh bềnh trên mặt nước, các phân tử mỡ tạo nên 1 hình cầu định hướng: 

Giọt photpholipit được thả vào nước, tất cả các phân tử đều hướng ra ngoài về phía nước 

- Photpholipit là phân tử lưỡng tính: có đầu phân cực ngắn ưa nước và đuôi dài không phân cực kị nước. 

- Trong nước: có 2 vùng phân bố có xu hướng xếp ngược nhau: 

+ Đuôi không phân cực, kị nước , có xu hướng tránh tiếp xúc với các phân tử nước Phần kị nước của 

photpholipit sẽ liên kết với nhau sao cho bề mặt tiếp xúc với nước ít nhất. 

+ Đầu phân cực là đầu ưa nước, có xu hướng hút về phía các phân tử nước ngược lại phần ưa nước 

cũng liên hợp với nhau sao cho bề mặt tiếp xúc với nước càng rộng càng tốt. 

Giọt photpholipit được thả vào nước, tất cả các phân tử đều hướng ra ngoài về phía nước. 

[ Nước phối hợp với các phân tử lưỡng tính tạo ra các phức micell dẫn đến hình thành các tổ chức và 

bào quan nước ảnh hưởng đến cấu trúc và chức năng của các phân tử và cấu trúc sinh học. Cấu trúc 

micell khá ổn định có khả năng chứa hàng trăm, hàng nghìn phân tử. Sự ổn định của phức hợp trên có 

được nhờ sự hiện diện của tương tác kị nước xuất hiện không phải do đuôi không phân cực, mà chủ yếu 

nhờ sự giảm entropy do sự gia tăng sắp xếp có tổ chức của các phân tử nước xung quanh phần không 

phân cực của phân tử lưỡng tính tạo ra] 

[Các phân tử nước chen giữa các đại phân tử sinh học kị nước để ổn định cấu trúc không gian ba chiều 

của chúng giữ vững hoạt tính sinh học] 

Vì sao dầu, mỡ không tan trong nước? 

- Vì chúng là những chất kị nước, không tạo được liên kết hydro với các phân tử nước xung quanh 

dầu, mỡ không tan trong nước. 


Dầu cọ và dầu dừa giống với mỡ động vật hơn các dầu thực vật khác và cũng là chất có thể gây bệnh về 

tim mạch ? 

- Vì chúng có chứa ít liên kết đôi hơn so với các loại dầu thực vật khác. 

















Biến tính và hồi tính của protein 

Biến tính của protein 

- Đa số protein bị mất hoạt tính sinh học biến tính trong các điều kiện nhiệt độ và pH không thuận lợi. 

+ Biến tính có thể xảy ra ở nhiệt độ 50-700C. Nó thường không ảnh hưởng đến các liên kết cộng hoá trị 

hoặc các cầu disunfua, nhưng các liên kết hydro yếu và điện hoá trị thì bị gãy và mạch polypeptit bị phá 

gỡ để hình thành các vòng cuộn thưa ngẫu nhiên. Hình dạng phức tạp của protein bị mất đi và không 

hoạt động được bình thường nữa. 

Hồi tính của protein: 

- Trong nhiều trường hợp sự biến tính là 1 quá trình thuận nghịch và các tính chất của protein có thể 

khôi phục khi đưa nó quay trở về các điều kiện bình thường. Quá trình này gọi là hồi tính, khi các 

protein đã duỗi xoắn lại cuộn trở lại thành cấu hình bình thường của nó. 

(+ Bằng cách điều chỉnh này, nguyên liệu di truyền trong nhân tế bào có khả năng kiểm soát sự tổng 

hợp của nhiều enzim và các protein khác mà quá trình sống phải phụ thuộc) 

Vì sao chim cánh cụt sống được ở Nam cực? 

Môi trường cực kỳ khắc nghiệt ở Nam cực đã buộc các sinh vật bậc cao rút lui khỏi lãnh địa của nó. 

Ngay cả các động vật lớn có thể chịu được cái rét - 80 độ C của Bắc cực như gấu trắng, voi biển... cũng 

không hề có mặt ở cực Nam. Vậy mà chim cánh cụt lại có thể làm được điều đó. 

Cánh cụt là một loài chim bơi ở dưới nước cổ xưa nhất, do kết quả tôi luyện trong gió và bão tuyết qua 

hàng ngàn vạn năm, lông trên toàn thân của cánh cụt đã biến thành lớp lớp dạng vảy gắn chặt. Với loại 

“chăn lông” đặc biệt này, nước biển không những khó thẩm thấu, mà dù cho nhiệt độ có xuống tới -100 

độ C, chim cũng không hề hấn gì. Đồng thời, lớp mỡ dưới da của nó rất dày, nên càng đảm bảo giữ 

nhiệt cho cơ thể.

Tài liệu ôn HSG và thi chuyên sinh 10, nâng cao, chuyên sâu

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?