EW Kerstnummer 51/52 - 2020

6 EW 19/26 DECEMBER 2020
Omslag Christine Osborne/World Religions Photo Library / Bridgeman Images
INHOUD
Eerst de feiten.
EW is als Elsevier Weekblad opgericht in 1945 en is een voortzetting
van Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940)
10
Mark Rutte
‘We verloren veel, maar wonnen
ook veel terug,’ zegt de premier
over 2020. ‘Corona raakt ons hard,
maar in Europa presteren wij het
beste door sociale veerkracht.’
20
14
‘De tijd van het gladstrijken is voorbij’
Ze waren in dit propvolle nieuwsjaar veel in beeld. Presentatrices
Lisette Wellens, Giovanca Ostiana en Fidan Ekiz over hun roots,
het gemis van hun vaders, racisme en diversiteit. ‘Het wordt
steeds meer wij-zij. Juist daaraan zou ik iets willen veranderen.’
Niet welkom aan klimaattafel
In het akkoord over het klimaatbeleid
tot 2030, komt het woord
‘kernenergie’ precies één keer
voor. Waarom blijft deze CO 2 -
arme energiebron buiten beeld?
28 64
32 46
Corona & carrière
Voor duizenden Nederlanders
betekent corona
een noodgedwongen
koerswijziging in hun
carrière. Zeven van hen
vertellen wat ze deden
om het tij te keren.
Maurice de Hond
Een vurig pleitbezorger
van goed ventileren is
hij in de coronastrijd. Hij
vond nog weinig gehoor.
Begin juni overleed zijn
zoon Marc. ‘Mij omhelzen
durfde hij niet.’
Hugo de Jonge
Man van Zuid: zo mag
je de minister wel noemen.
Op pad in Rotterdam
op een hippe Van-
Moof. ‘Voor wie aan
zijn toekomst wil bouwen,
is hier altijd plek.’
Lustoord in de woestijn
Een stoffig Arabisch
havenstadje groeide uit
tot een oogverblindend
walhalla van luxe en
rijkdom. Waarom iedereen
met macht en geld
in Dubai wil zijn.

19/26 DECEMBER 2020 EW 7
88
NON SOLUS
Mark Rutte
100
110
72
Guy Verhofstadt
Als Europees Parlementslid
maakt hij zich sterk voor een
federaal Europa. ‘Dat is vooruitgang.
Uw Nederlandse Republiek
begon toch ook als federatie?’
Operatie
Postcode
Hoe de hooggeplaatste
postbeambte Antoon
van der Pijll (1939-2016)
met zijn team Nederland
vijftig jaar geleden
rijp maakte voor de
perfecte postcode.
Dolly Parton
Een nieuwe Netflix-film, een
kerstalbum, een koffietafelboek
– onvermoeibaar werkt zangeres
Dolly Parton door. ‘Ik hoop
nog eens 75 jaar mee te gaan.’
106
Onno van de Stolpe
Ook al beleefde zijn biotechbedrijf Galapagos
het zwaarste jaar uit zijn geschiedenis,
de CEO blijft optimistisch. ‘Van
die beurskoers lig ik niet echt wakker.’
114
Met de kerstdagen nemen mensen
de tijd om vooruit te kijken naar
het nieuwe jaar en terug te blikken
op het afgelopen jaar. Dat gebeurt
traditiegetrouw ook in EW’s Kerstnummer.
Al is 2020 wellicht een jaar om snel
te vergeten.
De kerstperiode is ingeluid met een
toespraak vanuit het niet bepaald
geluiddichte Torentje van ministerpresident
Mark Rutte. ‘Nederland gaat
op slot,’ liet hij weten. De bevolking
kon dit besluit half december in meerderheid
wel billijken. Als een soort straf
voor zondig gedrag. Maar al snel kwam
ook de kritiek en de roep om uitzonderingen.
Veel kleine ondernemers en
winkeliers betalen een hoge prijs.
Natuurlijk was er ook ergernis over
het lawaaiprotest. Maar je kunt dat ook
zien als een mooie illustratie van hoe
Nederland en Nederlanders in elkaar
steken. Het hoort bij dit land dat inwoners
zich weinig laten gezeggen door
autoriteiten. Dat maakt handhaving
van wetten ook zo moeilijk.
Deze houding komt mede voort uit
het ontstaan van Nederland uit protest
tegen een buitenlandse koning en vervolgens
het zoeken van een eigen weg
zonder autoritaire leiders. Beide hebben
hun stempel gedrukt op de geschiedenis
en de volksaard.
In het kerstinterview met de premier,
afgenomen in de week voor zijn toespraak,
heeft de historicus
Rutte hiervoor oog. ‘Geen respect
voor hiërarchie, dat is
de kracht van dit land,’ zegt
hij. ‘Nu eens wensen mensen
geen vaccin, dan
weer willen ze er niet
op wachten.’ En: ‘Alles
corrigeert zichzelf.’
Veel leesplezier.
Arendo Joustra,
hoofdredacteur
Horlogemoord
Op een tropische dag probeert
Bas van Wijk te voorkomen dat
de ‘Rolex’ van een vriend wordt
gestolen. Het kost hem zijn leven.
Schrijven gaat steeds stroever
Door alle toetsenborden voelt
schrijven met de hand steeds
onwenniger. Terwijl het juist
zo heilzaam is voor de hersens.
Volgende week verschijnt er geen EW. De
eerstvolgende EW is een vooruitbliknummer,
gedateerd 2 januari 2021 en ligt vanaf eind
december in de winkel en in de brievenbus.

10 EW 19/26 DECEMBER 2020
Carli Hermès/Unit
‘Ik blijf mezelf graag
relativeren,’ zegt Mark
Rutte terugkijkend op
coronajaar 2020. ‘Maar
de functie relativeer ik
nu niet meer’

19/26 DECEMBER 2020 EW 11
‘We verloren
veel, maar
wonnen ook’
INTERVIEW
‘Dan wordt het eenzaam,’ zegt premier
Mark Rutte (53) over zijn ‘barre tocht
over de coronaberg’. Hij doet luchtig
over kritiek: ‘Alles corrigeert zichzelf.’
Robin van Lonkhuijsen/ANP
TELEVISIE-TOESPRAAK
‘Goedenavond, het coronavirus houdt ons
land in de greep,’ begon Rutte op 16 maart
zijn speech. Zeven miljoen kijkers beseften:
het is menens. Terugkijkend zegt hij: ‘Toen
de crisis begon, realiseerde ik me: dit is zo
groot, dit kan alleen via een tv-toespraak.’
Robin Utrecht/ANP
Eric Vrijsen
die foto, dat ben ik,’ zegt
premier Mark Rutte (VVD)
guitig. Aan de hand van zeven
foto’s zal hij het heftige ‘Ja,
jaar 2020 doornemen. Te beginnen met
een beeld van zijn televisie-toespraak op
16 maart. Na zijn inleidende grapje komt
de vraag of de coro nacrisis hem veranderde.
Rutte bevestigt dat. Hij neemt zijn
werk nu zwaarder op, al was dat eigenlijk
al langer gaande.
‘Ik blijf mezelf graag relativeren en
daarmee ga ik door. Maar de functie relativeer
ik nu niet meer. Dat heb ik de afgelopen
tien jaar iets te veel gedaan. Dit
ambt brengt de mogelijkheid met zich
om slechte dingen en – wat ik probeer –
goede dingen te doen. Vijf jaar geleden
zou ik in zo’n crisis geen televisietoespraak
hebben gehouden. Nu wilde ik
het land vertellen wat ik wist, de alternatieven
schetsen, bezorgde mensen met
een zwakke gezondheid geruststellen dat
wij ze door de crisis loodsen.’
EW U besprak groepsimmuniteit als wenkend
perspectief. Dat bleek onjuist.
Mark Rutte ‘Ik had het anders moeten formuleren.
Het werd verstaan alsof groepsimmuniteit
ons doel was en wij het virus
maar een beetje zijn gang lieten gaan.
Kon ik die toespraak overdoen, dan zou
ik de groepsimmuniteit noemen, maar
preciezer formuleren: geen doel, wel een
effect van de ziekte die heerst.’
EW Werd de natie sterker in dit ellendige
jaar? Opeens fantaseerden mensen dat er
iets moois bloeide tussen gebarentolk
Irma en minister-president Mark.
Rutte ‘Mooi hè! Hahaha! Ik zag het. Ik
keek er met een vluchtige blik overheen.
Het was hier niet het hoofdonderwerp,
maar ik heb het meegekregen. Ja, heel
geestig. Dit land is vreselijk leuk.
‘Toen Irma eens ontbrak bij de persconferentie,
was er totale paniek op
internet. Niet over wat wij zeiden, maar
over de afwezige Irma. Zij doet loodzwaar
werk, vijftig minuten tot ruim een
uur lang. Op een dag loste een collega
haar halverwege af. Op Twitter – we bekijken
en bespreken naderhand hoe
tijdens zo’n persconferentie wordt ge-
Dirk Hol/ANP
GEBARENTOLK
Gebarentolk Irma Sluis werd een nationale
bekendheid door haar rol bij de persconferenties.
Rutte constateert dat veel televisiekijkers
zich aan haar vastklampten:
‘Irma hield ons overeind. Ontzettend leuk
mens. Haar collega ook, trouwens.’
BRUNO BRUINS
Zorgminister Bruno Bruins (VVD) wordt op
18 maart onwel in de Kamer. ‘Ik heb Bruno
naderhand veel gesproken. Hij zei dat
iedereen op straat ontzettend lief tegen hem
was. Hij was er geëmotioneerd onder. Hij is
weer helemaal fit en druk aan het werk.’

20 EW 19/26 DECEMBER 2020

19/26 DECEMBER 2020 EW 21
RECONSTRUCTIE
Niet welkom
aan de tafels
Ondanks alle aandacht speelt
kernenergie vrijwel geen rol in de
klimaatplannen. Hoe deze energiebron
buiten het Klimaatakkoord bleef.
Rob Ramaker
Illustratie Ytje Veenstra
Kernenergie staat weer op de
agenda. Dit najaar besloot de
Tweede Kamer op initiatief
van VVD en CDA om te inventariseren
of bedrijven een nieuwe
kerncentrale willen bouwen. En in hun
concept-verkiezingsprogramma’s profileren
partijen zich nadrukkelijk voor of
tegen. Zo wil de VVD ruim baan geven
aan kernenergie, terwijl de PvdA pleit
voor snelle sluiting van ‘Borssele’.
Gezien de naderende Tweede Kamerverkiezingen
is dit een logisch moment
voor zo’n ideeënstrijd. Toch heeft het ook
iets vreemds. Het kabinet-Rutte III sloot
anderhalf jaar geleden een Klimaatakkoord
dat het beleid tot 2030 uitstippelt
en nu wordt uitgevoerd. Het aantal vermeldingen
van kernenergie in dit pak papier:
precies één.
Als kernenergie schittert in verkiezingsprogramma’s,
hoe werd het dan een

32 EW 19/26 DECEMBER 2020
‘Moet ik dan mijn
mond houden?
Kom nou’

19/26 DECEMBER 2020 EW 33
INTERVIEW
Ron Kosterman
Foto’s Jaqueline de Haas
Opiniepeiler Maurice de Hond (73)
werd in de coronastrijd de
vurigste pleitbezorger van goed
ventileren en ergert zich kapot.
Begin juni overleed zijn zoon Marc.
‘Mij omhelzen, durfde hij niet.’
Maurice de Hond
zegt het zo: ‘Er
zijn mensen die
pijn in hun oren
krijgen als iemand
met een krijtje op een krijtbord
krast. Ik krijg letterlijk hoofdpijn als ik
iets hoor of lees wat totaal onlogisch en
irrationeel is. Ik heb kinderen en kleinkinderen.
Ook daarom ben ik zo fel.
‘Als lemmingen rennen we naar de afgrond,
op basis van bangmakerij. De
schade door al die coronamaatregelen is
enorm – in de economie, sociaal, in de
volksgezondheid. De collectieve hysterie
was in het begin begrijpelijk, maar ze
hebben ons er niet uit gehaald.
‘Sterker, ze gaan ermee door. Virologen
en medici die zeggen: we moeten
zorgen dat mensen niet ziek worden, dus
laten we ze angstig houden, zodat ze zich
gedragen. Mark Rutte, die er een satanisch
genoegen in schept door voortdurend
te roepen dat we onze handen stuk

42 EW 19/26 DECEMBER 2020
CARRIÈRE
Een run op vrouwelijke commissarissen, meer
vrouwelijke bestuurders bij bedrijven, voor het eerst
een werkgeversvoorvrouw en een vrouw die voor het
premierschap gaat. 2020 is meer dan het jaar van corona.
Carla Joosten
Illustratie Eliane Gerrits

19/26 DECEMBER 2020 EW 43
Het jaar van
de vrouw

56 EW 19/26 DECEMBER 2020
‘We gaan
een heel
ander
verhaal
houden’

19/26 DECEMBER 2020 EW 57
INTERVIEW
Joris Heijn
Foto’s Martin Dijkstra
Midden in de coronacrisis heeft
Shell-topman Ben van Beurden
(62) de koers omgegooid. Van veel
dividend uit olie en gas, naar een
klimaatneutraal bedrijf. Lukt dat?
En wat vinden aandeelhouders?
Het was een van de
moeilijkste jaren
uit de geschiedenis
van Shell, erkent
CEO Ben van Beurden
meteen. De olieprijs halveerde begin
dit jaar, de koers van het aandeel
Shell ging nog harder onderuit. Om het
bedrijf overeind te houden, sneed de
Shell-veteraan hard in de kosten,
schrapte hij duizenden banen én brak
hij het heilige huisje van een stabiel, of
zelfs groeiend dividend af. Voor het
eerst sinds de Tweede Wereldoorlog
verlaagde Shell zijn dividend. Met 66
procent.
En het was niet dat Shell voor die tijd
geen problemen had. De broeikasgasuitstoot
van olie en gas – Shells kernactiviteiten
– is steeds meer een probleem.
En onder druk van de publieke
opinie draait de politiek de belastingduimschroeven
voor Shell telkens ver-

94 EW 19/26 DECEMBER 2020
Land wordt ontgonnen om
ruimte te maken voor een
palmolieplantage in Maleisië

19/26 DECEMBER 2020 EW 95
ONDERZOEK
Smeuïg en
schuldig
Ontbossing, landroof en
bedreigde diersoorten –
palmolie krijgt van bijna
alle ellende de schuld. Hoe
groot is het probleem en
kunnen we nog wel zonder?
Edgar Su/REUTERS/ANP
Nicolette van den Hout
Palmolie een ver-van-ons-bedshow?
Welnee. Het begint al
’s ochtends onder de douche.
In zeep en shampoo zit
palmolie, net als in de crèmes en lotions
die u daarna op uw lichaam smeert. Vervolgens
zit het ook in het ontbijt, zoals
een boterham met pindakaas of ontbijtgranen.
Daarna de tanden poetsen met
tandpasta, inclusief palmolie. Zelfs het
voer voor hond of kat ontkomt er niet
aan. Net als alle schoonmaak- en wasmiddelen
die de hele dag door worden
gebruikt.
‘Palmolie is de Rolls-Royce onder de
oliën, de beste,’ zegt Benjamin Ware (42),
hoofd verantwoorde inkoop bij voedingsmiddelenbedrijf
Nestlé. Het bedrijf
gebruikte vorig jaar 455.000 ton palmolie.
Palmolie is zelf smaakloos en zorgt
ervoor dat producten smeuïger en beter
smeerbaar worden.
De ‘Rolls-Royce
onder de oliën’ zit
in 60 procent van
alle levensmiddelen
In 60 procent van alle levensmiddelen
zit palmolie, schrijft het Voedingscentrum.
Daarnaast wordt 30 procent van de
palmolie vermengd met fossiele brandstof
om er biobrandstof van te maken.
Eerder werd in de Europese Unie afgesproken
dat in 2020 minimaal 10 procent
van de brandstof in het vervoer uit ‘groenere’
alternatieven moet bestaan, zoals
biobrandstof uit afval of plantaardig
materiaal zoals palmolie of maïs. Maar
voor palmolie wil de Europese Commissie
dat besluit terugdraaien, want biobrandstof
met palmolie valt niet als
duurzaam aan te merken als er oerwouden
voor worden gekapt, oordeelt de
commissie.
En daar zit meteen het pijnpunt.
Palmolie mag dan mateloos populair
zijn, de productie ervan gaat gepaard
met landroof, mensenrechtenschendingen
en ontbossing, waardoor diersoorten
worden bedreigd. Betrokken bedrijven
en milieuorganisaties proberen de toeleveringsketen
duurzamer te maken. Maar
hoe zit die keten in elkaar? Hoe wordt gepoogd
om die keten te verduurzamen en
lukt dat ook? EW zocht het uit.
Maar eerst even terug in de tijd. De
vraag naar palmolie stijgt al lang en de
verwachting is dat die vraag verder toeneemt.
In juli 1939 schreef dagblad De
Tijd al dat de productie van palmolie in
toenmalig Nederlands-Indië in tien jaar
was gestegen met ruim 500 procent. Nederland
had in die tijd een stevige vinger

110 EW 19/26 DECEMBER 2020
Op een tropische zomerdag is Bas van Wijk op de
zwemsteiger aan de Nieuwe Meer doodgeschoten.
Hij stond op om te voorkomen dat een vriend zou
worden beroofd van zijn ‘Rolex’. Portret van Bonkie.
CRIME
Een op het oog dure Rolex van een vriend
van Bas van Wijk was op 8 augustus de
aanleiding voor een dodelijke schietpartij
bij de Nieuwe Meer. De Rolex bleek nep
Gerlof Leistra
Op zaterdagmiddag
8 augustus
2020 heeft Bas
van Wijk (24) getraind
bij Fitness Centrum
Olympic in zijn woonplaats
Haarlem. Vijf dagen in de
week doet hij vooral aan gewichtheffen,
het liefst twee
keer per dag. ‘Basje’ is één
bonk spieren.
Na een training werkt hij
voor het herstel van zijn spieren
moeiteloos een pan nasi
naar binnen. Vader Henk (62)
waarschuwt dat hij niet te
hard moet trainen: hij is al
gespierd genoeg. Collega’s
van strandtent Bloomingdale
in Bloemendaal, waar hij
werkt als cocktailshaker,
noemen hem liefkozend Bonkie.
Het is zijn grote droom
om commando te worden bij het Korps
Ma riniers. Maar na de vooropleiding
vei ligheid en vakmanschap grondoptreden
in Hoofddorp komt hij niet door
de toe lating. Een domper. Via uitzendbureau
Mise en Place belandt Bas bij
Bloomingdale. In de winter werkt hij als
bouw vakker voor het bedrijf van een
vriend van zijn vader. Als hij een dipje
heeft, zegt Henk steevast: ‘Kom Bas,
broek aan, dan gaan we een rondje hardlopen.’
Tegen zijn zus Zsa-Zsa (23) zegt Bas
dat hij zich ook geestelijk wil ontwik-
Het gezin Van Wijk toen moeder Inez nog leefde. Voor haar zit Bas
Dan duikt een magere jongen
met sikje op, in zwembroek en
met een hoedje op zijn hoofd
kelen. Ze raadt hem aan boeken te gaan
lezen en leent hem Een kleine geschiedenis
van de wereld van E.H. Gombrich.
Opnieuw meldt hij zich aan voor de
mariniers. Opkomen voor rechtvaardigheid
is hem op het lijf geschreven, zegt
oudere broer Noë (25). ‘De broederschap
sprak hem aan.’ Dat hulpvaardige zit in
zijn genen: vader Henk vliegt er ook op
af als hij onrecht ziet.
Het is die zaterdagmiddag tropisch
warm. Bij Olympic is de rust weergekeerd
na de moord half maart op bodybuilder
Privé-archief familie
Bas Vijzelaar. De politie haalde
het lichaam van ‘Grote
Bas’ uit het Amsterdam-Rijnkanaal.
Hij handelde in
Rolex-klokkies en was doodgeschoten
bij een roof. Er is
geen enkel verband tussen
beide moorden.
Onder het genot van een
eiwitshake vertelt Bas van
Wijk aan de bar dat hij een
huis wil kopen. Na sluiting
van de sportschool om 14.00
uur besluit hij te gaan chillen
in De Oeverlanden, een recreatiegebied
in Amsterdam-
West, op de grens met Badhoevedorp
waar hij van zijn
vierde tot zijn zeventiende
woonde. Hij heeft er nog veel
vrienden.
De ontspannen sfeer op
de zwemsteiger slaat om als
een magere jongen met een
pistool opduikt en het horloge opeist
van een vriend van Bas. Dan vallen er
schoten (zie ‘Waar is die Rolex!’ op pagina
112).
De vader van Bas zit met vrienden aan
de wijn op een terrasje in Roermond. Dan
belt Noë in paniek: Bas is neergeschoten!
Hij is in de buurt. ‘Koppie erbij houden,’
zegt Henk. ‘Ga snel naar hem toe.’ Noë
ziet Bas nog op de steiger liggen.
Even later belt Noë dat Bas is overleden.
Zsa-Zsa, net begonnen met haar studie
in Wageningen, woont in Arnhem.
Als ze hoort dat Bas is neergeschoten,

19/26 DECEMBER 2020 EW 111
ANP Handout/Familie van Wijk
‘ONZE HELD
DEED GEEN
VLIEG KWAAD’
Door zijn getrainde lijf had
Bas een stoere uitstraling.
Zijn droom was commando
te worden. Na een eerdere
afwijzing had hij zich net
weer aangemeld om bij het
Korps Mariniers te komen

122 EW 19/26 DECEMBER 2020
‘Ik ben altijd
heel gelukkig
geweest met
wie ik ben’
De kritische tv-columnist Angela de Jong
(44) maakt heel wat los. Carrières breken
wil ze niet, wel helder opschrijven wat
ze ziet. ‘Zolang ze me niet de hoer van
Hilversum noemen, vind ik het best.’
INTERVIEW
Gerry van der List
Foto’s Guido Benschop
Zelfs voor ingewijden vallen
de wegen van John
de Mol soms moeilijk te
volgen. De baas van
Talpa lijkt het spoor bijster.
De ene flop volgt op de andere. Angela
de Jong snapt het ook niet meer. Terwijl
de journalist, die vijf keer per week
in een veelgelezen column in het AD haar
licht laat schijnen over televisie, toch een
uitgesproken expert is. ‘Ik ben oprecht
benieuwd hoe het eraan toegaat in de bestuurskamer
van Talpa. Er is geen enkele
lijn in de programmering te ontdekken.
De Mol is enorm aan het zwabberen.
‘Grappig genoeg past het grote succes
van SBS6, Chateau Meiland, eigenlijk
niet in zijn formule. Ik kijk er graag naar.
Net als een aanzienlijk deel van Nederland.
Daarvoor schaam ik me totaal niet.
Daarom pas ik goed bij het AD. Een nuchtere,
Rotterdamse krant waarin we schrijven
voor de lezers, niet voor collega’s.’
De Jong kent De Mol persoonlijk. Ster-

19/26 DECEMBER 2020 EW 123
ker nog: de mediamagnaat heeft geprobeerd
haar naar zijn sterrenstal te lokken.
De bedoeling was dat ze samen met
Jan Versteegh en Albert Verlinde het
showbizzprogramma 6 Inside zou gaan
presenteren. De in het vooruitzicht gestelde
geldelijke beloning mocht er zijn.
De Jong zou in drie jaar 8 ton verdienen.
Toch kostte het haar niet veel moeite De
Mols avances te weerstaan.
‘Het was egostrelend natuurlijk. Maar
ik wilde me niet met huid en haar overleveren
aan De Mol. Dat was ten koste gegaan
van mijn geloofwaardigheid. Ik ben
pas 44, ik wil nog lang mee in dit vak. En
dan is onafhankelijkheid onbetaalbaar.
Of die niet botst met mijn aanwezigheid
in talkshows? Welnee, joh. Iedereen
vindt het logisch dat politiek commentatoren
op het Binnenhof rondlopen en
met iedereen praten. Maar als een tv-columnist
in een programma haar mening
geeft, is dat verdacht? Houd toch op. Ik
behoud alle vrijheid om te schrijven wat
ik wil. Ik vind Jinek steengoed, maar toen
de dames van Koffietijd mochten aanschuiven,
heb ik gewoon opgeschreven
dat ik dat schaamteloze RTL-promotie
vond. Als een scherpe column betekent
dat ik ergens niet meer welkom ben, is
dat jammer dan. Ik ben wie ik ben.’
De Jong koesterde al jong de ambitie
om te werken voor de mediapagina’s
van de krant die ze vroeger
thuis lazen. Na een studie algemene
letteren, met een specialisatie film- en televisiewetenschap,
een postdoctorale
opleiding journalistiek en werkzaamheden
als verslaggever bij het Rotterdams
Dagblad, kon ze aan de slag bij het AD.
Vanaf 2010 schrijft ze een column over televisie,
de doorbraak kwam zeven jaar
later. Toen won ze de quiz De slimste
mens en trad ze toe tot het domein van de
BN’ers. Hoofdredacteur Hans Nijenhuis
sloeg het met genoegen gade. Hij moedigde
de televisiecolumnist aan om vaker
in de openbaarheid te treden en de
frequentie van haar rubriek op te voeren.
‘Vier jaar geleden beleefden we een
dieptepunt bij het Correspondents’ Dinner,
met premier Rutte. Toen werden over
alles en iedereen grappen gemaakt, be-

138 EW 19/26 DECEMBER 2020
KERSTDINER
Kersticonen
Bram Hahn
Illustraties Jelrik Atema
Er zijn grofweg drie mogelijkheden
deze Kerst als het aankomt
op het diner: u laat het
hele feest aan u voorbijgaan
en mikt een opwarmmaaltijd in de magnetron,
u bestelt een kerstmenu bij een
van de vele restaurants die daarmee iets
van hun jaaromzet hopen goed te maken,
of u duikt juist de keuken in om zelf aan
de slag te gaan.
Aangezien het gezelschap aan tafel in
omvang noodgedwongen beperkt zal zijn
– gezin plus maximaal drie, is de verwachting
– is de logistieke uitdaging van
de kerstmaaltijd dit jaar iets kleiner. Met
Kerst wil je uitpakken, maar het is een
enorme uitdaging om voor tien, twaalf
gasten een hele reeks ingewikkelde gerechten
te maken. Maar ook voor een
kleiner gezelschap kan het bereiden van
een reeks bewerkelijke gerechten, die je
nooit eerder maakte, een hachelijke onderneming
zijn.
Geen wonder dat verspreid over de
wereld beproefde klassiekers op tafel
komen. Behalve dat ze in de loop der tijd
zijn gaan behoren tot de kersttradities,
zijn het vaak gerechten waarvan de fijne
kneepjes van generatie op generatie worden
doorgegeven en die dus op routine

19/26 DECEMBER 2020 EW 139
Rob Savelberg
In Berlijn
Een traditioneel Duits kerstdiner
bestaat uit Gänsekeule
(ganzenbout),
gestoofde rode kool met
appeltjes, en, natuurlijk,
Kartoffeln. Want niet alleen
de Nederlanders gelden, zeker
sinds de schilderkunst
van Vincent van Gogh, als
aardappeleters, maar ook
de oosterburen.
Sommige Duitsers hebben
echter op Heiligabend,
op 24 december dus, een
andere dis, zoals zelfgemaakte
aardappelsalade
met worstjes. Dat komt
minder feestelijk over,
maar past wel goed bij
de protestantse Noord-
Duitsers.
Anderen variëren het
wild met Hirsch (hert) of
anders Ente (eend). In het
overwegend katholieke
Zuid-Duitsland worden ook
wel karpers bereid. Want
DUITSLAND
Ein bisschen Sekt muss sein
vanwege het vasten mocht
oorspronkelijk op Heiligabend
geen vlees worden
gegeten, vandaar de keuze
voor vis. Natuurlijk wordt
er ook champagne geserveerd,
of een mousserende
wijn van eigen bodem.
Want, zo zeggen ze: ‘Ein
bisschen Sekt muss sein!’
Als dessert wordt vaak
gekozen voor Bratäpfel, gevulde
en gestoofde appels.
In de vulling kunnen marsepein,
noten of zelfs pralines
zijn verwerkt. Het geheel
wordt geserveerd met
warme vanillesaus.
Kerst in kleine
kring nodigt uit
tot het maken
van traditionele
gerechten. Wat zijn
de kerstklassiekers
in andere landen
en wat kenmerkt de
Nederlandse dis?
kunnen worden bereid. In de Verenigde
Staten en Canada domineren tijdens de
feestdagen (niet alleen Kerst, maar ook
met Thanksgiving in oktober of november)
pompoentaart en gebraden kalkoen,
in het Verenigd Koninkrijk kan Kerst
eigenlijk niet zonder mince pies en in
Frankrijk omlijsten oesters en foie gras
de diners tijdens Kerst en Oud en Nieuw.
In bijna elk land met een sterke chris-
Eveline Bijlsma
In Parijs
FRANKRIJK
Foie gras uit afwasmachine
Het traditionele réveillon de
Noël wordt afgetrapt met
foie gras. Het liefst op een
stukje kruidkoek, met een
likje vijgencompote. De
Fransen verzorgen 75
procent van de wereldwijde
productie van deze eendenen
ganzenlevers, wat hen
met trots vervult. Maar er is
ook kritiek op de lekkernij,
omdat de dieren met dwang
worden vetgemest voor een
betere foie (lever). Volgens
de sector zelf hebben plofkippen
het een stuk slechter
dan de eenden en ganzen
op de boerderijen waar
bewust wordt gekweekt en
waar ze de ruimte hebben.
Goedkope foie gras staat
gelijk aan dierenleed.
De oude Egyptenaren,
Grieken en Romeinen mestten
ook al ganzen vet. Het
gerecht kreeg faam in
Frankrijk door Lodewijk XIV,
die er dol op was. Fransen
bereiden het gerecht overigens
ook graag zelf. De
rauwe lever wordt vaak –
goed verpakt – in de afwasmachine
gegaard, omdat
die voor een constante en
niet te hoge temperatuur
zorgt.

154 EW 19/26 DECEMBER 2020
OEIGOEREN
Ontsnapt
aan de
Chinezen
Robbert de Witt
Foto’s Otto Snoek
Wat voert de Chinese
Communistische
Partij uit met de
moslims in Xinjiang?
Vier Oeigoeren die
naar Nederland zijn
gevlucht, vertellen
over wat er werkelijk
gebeurt in de
geheime kampen
in het afgesloten
westen van China.
Andy Wong/AP/ANP

19/26 DECEMBER 2020 EW 155
RUKIYE IMMINIYAZ (31)
Administratief medewerker
In Nederland sinds 2006
Vrouw met kinderen in de stad Hotan
rijdt langs portret van Chinese leider Xi
Jinping, die Oeigoerse leiders de hand reikt
‘Hij huilde, ik huilde’
‘Ik ben geboren in 1986 in de stad Karakash,
tegen de grens met Kazachstan. Mijn
ouders hadden er een restaurant, en een
goed inkomen. Ze wilden voor één van hun
kinderen een betere toekomst en ze kozen
mij. Ze hebben mij niet weggestuurd om
economische redenen, maar om te voorkomen
dat ik werd uitgehuwelijkt. Zodat ik
mijn eigen liefde, mijn eigen toekomst kon
vinden. In 2006 kwam ik naar Nederland.
‘Er was daar geen vrijheid. De Chinezen
wilden alles onder controle houden. Het
was toen al erg. Als kind weet je eerst
nog van niets. Maar als je ouder wordt,
dan merk je: dit mag niet, dat mag niet.
Bijvoorbeeld dat we de Koran niet mochten
lezen. Je wilt bidden: dat mocht niet.
Hoofddoek: mocht ook niet. Je moest voorhoofd
of achterhoofd laten zien, en zeker je
haren.
‘Mijn ouders zijn nog daar, maar ik heb
al vier jaar geen contact meer met ze. In
2016 is mijn moeder opgepakt. Ik weet niet
waarom. Maar van mijn zus hoorde ik dat
mijn moeder een moslimgeleerde te eten
zou hebben gegeven. Die imam was met
iemand meegekomen en in onze cultuur
kun je iemand dan niet wegsturen. Ze heeft
vijftien jaar gevangenisstraf gekregen. Mijn
zus zei dat ik geen contact meer moest opnemen
want anders zou ik hen in gevaar
brengen. Okay, zei ik, we appen dan af en
toe zodat ik weet dat het goed met jullie
gaat. Dat is genoeg voor mij. En toen appte
mijn moeder mij dat de politie haar kwam
halen, omdat zij mij heeft verteld over hoe
het echt gaat in Xinjiang. Daarna heb ik nog
één keer met mijn vader gebeld. Hij huilde,
ik huilde, we hebben niets gezegd en toen
opgehangen. Later zijn ook mijn vader,
broer en zusje opgepakt.
‘Ik heb elke nacht nachtmerries. Ik ben
in een ander land, maar ik denk steeds aan
mijn moeder en mijn zus die in de gevangenis
zitten. Ik denk wel eens dat mijn zus
wordt verkracht door de Chinezen, dat ze
verschrikkelijke dingen moet meemaken in
de gevangenis.
‘Ik heb al vier jaar
geen contact meer
met mijn ouders’
‘Oeigoeren hier zijn ook bang om contact
met elkaar op te nemen. Chinezen weten
alles over ons en mensen zijn bang voor
hun familie daar. Ik hoor van Oeigoerse
kennissen dat zij anoniem worden gebeld
of in de gaten worden gehouden. We hadden
een app-groepje waarin we nieuwtjes
uitwisselden. Maar twee vrouwen die ook in
deze groep zaten, kregen meteen een telefoontje
van hun familie in Xinjiang met de
vraag waar ze mee bezig zijn. Soms denk ik
dat de Chinezen kunnen meekijken op mijn
telefoon. Maar ik weet het niet.’

168 EW 19/26 DECEMBER 2020
VERMOGEN
Bankieren
met
privileges
Wie meer dan 500.000 euro heeft,
kan dat laten beleggen door een
private bank. Wat is daarvan het
voordeel, en welke zijn er (nog)?
Jeroen van Wensen
Parkeren op het landgoed De
Reehorst in Driebergen kan
onder een grote houten overkapping
met zonnepanelen.
Die leveren de stroom voor de vele oplaadpalen
op het parkeerterrein van het
hoofdkantoor van Triodos Bank.
‘Bijna helemaal circulair gebouwd,’
zegt Jeroen Pels (36), directeur private
banking van Triodos Bank tijdens een
rondleiding door het gloednieuwe gebouw.
‘De zonwering is gemaakt van de
plastic soep in de oceaan. En in plaats
van uit milieubelastend beton, is de con-
structie van het hoofdkantoor zo veel
mogelijk opgetrokken uit hout.’
In een spreekkamer met uitzicht op
het landgoed, zet Pels de beleggingsfilosofie
van Triodos uiteen. ‘Een paar jaar
geleden zaten wij nog in een nichemarkt.
Maar we zien dat steeds meer mensen ervoor
kiezen om te investeren in de maatschappij.
Dat is echt heel mooi.’ Duurzaam
vindt Triodos Bank niet genoeg.
Een bedrijf moet zijn steentje bijdragen
aan een betere wereld. Zo zullen de klanten
van Triodos geen aandeel Tesla vinden
in hun beleggingsportefeuille. Daar-
voor vindt de bank onder meer het verschil
te groot tussen het salaris van
topman Elon Musk en de gemiddelde
medewerker van de autofabrikant.
Naast Triodos telt Nederland nog zes
private banks. Particulieren kunnen daar
hun vermogen laten beheren, als het vrij
belegbare vermogen een half miljoen
euro of hoger is. De waarde van het huis
telt niet mee. Een goedlopend bedrijf dat
binnen enkele jaren wordt verkocht, wel.
‘Je investeert dan alvast in elkaar,’
zegt Jan Joost Kleijn (39). Hij is private
banker bij ABN AMRO MeesPierson, en

19/26 DECEMBER 2020 EW 169
CSA Images/Getty Images
spreekt (door corona) met EW via de laptop,
en niet in levenden lijve in de toren
van het hoofdkantoor aan de Amsterdamse
Zuidas.
Bij elke private bank begint de klant
met een financieel plan. Is het een klant
die nog vermogen opbouwt, of moet een
groot vermogen in stand blijven voor volgende
generaties? Hoeveel risico kan en
wil de klant met dat vermogen lopen?
‘De actieve ondernemer heeft een
ander profiel dan oud geld, en de CEO
van een multinational zit nog weer met
‘De actieve ondernemer
heeft een ander profiel
dan oud geld’
andere vraagstukken. Die groepen hebben
behoefte aan andere producten
en ander advies,’ zegt Kleijn, die zelf
de actieve ondernemer in zijn portefeuille
heeft. ABN AMRO MeesPierson
heeft verschillende teams met private
bankers ingericht: het team Ondernemers,
het team CEO’s, team Stichtingen.
De klant geeft het beheer van zijn vermogen
uit handen en de private banks
beleggen dat vermogen binnen het zogeheten
mandaat dat de klant heeft verstrekt.
Daarin staat waarin de bank het
vermogen van de klant mag beleggen –
aandelen, obligaties, vastgoed,
enzovoort. En welk risico
mag worden gelopen.
Bij Bank Ten Cate & Cie, als
enige van de zeven een familiebank,
ligt de focus bij het
beleggen op bedrijven die de

182 EW 19/26 DECEMBER 2020
INTERVIEW
Joppe Gloerich
Foto’s Bastiaan Heus
Met enige regelmaat valt half Nederland
over hem heen, maar Johan Derksen (71)
bezweert: hij ligt er niet wakker van.
Een gesprek over Wilfred Genee, de
politiek, oud worden en de tv-wereld.
‘Je kunt niet 22 jaar een rol spelen.’

19/26 DECEMBER 2020 EW 183
‘Zodra ik
stop, ben ik
een oude
man’
interesseert
me eigenlijk
niet waarover je
het wilt hebben.
‘Het
Ik vind alles
prima, joh.’ Journalisten die van een interview
met hem niet op z’n minst een
aardig verhaaltje kunnen maken, zijn ongeschikt
voor hun vak, zegt Johan Derksen.
‘Ik geef op elke vraag antwoord. Dat
is mijn charme en tegelijk mijn grootste
valkuil.’
Amper tien minuten zit hij, maar een
handvol vegen uit de pan is al uitgedeeld.
Klassiekers uit het Derksen-repertoire
komen voorbij. De voetballers van
tegenwoordig (‘maken wel geluid, maar
zeggen niks’) moeten het ontgelden,
evenals gemakzuchtige journalisten
(‘do-re-mi-fa-sol, alweer een blaadje
vol’), oud-collega’s uit het boekenvak
(‘wat een enge mensen’) en tuinieren
(‘heb ik een blóedhekel aan’). Met de om-

Met medewerking van Leanne Sneep
scholen is geen ranglijst docententeam leerlingen uitstekend te
en middelbare scholen krijgen
voor een beoordeling traging. De ‘civiele waarde’ van diplo-
kwalificeren met weinig tussentijdse ver-
ook geen ‘visitatie’ van een ma’s staat centraal, want voor toelating
jury. Slechts op basis van de resultaten tot een vervolgopleiding of bij sollicitaties
wordt allereerst gekeken naar het be-
van het gegeven onderwijs geeft Elsevier
Weekblad scholen per afdeling – vmbo, haalde ‘papiertje’ en de cijferlijst.
havo en vwo – het predicaat ‘voldoende’, De laatste jaren schuiven scholen behaalde
onderwijsresultaten naar de ach-
‘onvoldoende’, ‘goed’ of ‘superschool’.
Dit jaar mogen 39 van de 2.453 beoordeelde
afdelingen zich superschool noejes
tijdens open dagen. De strijd om leertergrond
in folders en in wervende praatmen.
Twee scholen vallen op: scholengemeenschap
Pieter Zandt in Kampen en – is hevig, niet alleen in de kinderrijke
lingen – en het bedrag dat zij opleveren
Metameer Jenaplan in Boxmeer, die Randstad, ook in krimpgebieden waar
beide met drie afdelingen ‘super’ zijn. het lastig is om schoolbanken te vullen
Sinds 2001 vergelijkt Elsevier Weekblad
middelbare scholen op basis van de liever hoe ‘leuk’ en bijzonder ze zijn.
en waar sluiting dreigt. Scholen tonen
prestaties van leerlingen en daarmee van Een kwart eeuw geleden was het kiezen
van een school vrij simpel. Er de leraren. Op superscholen weet het
waren
Illustraties René van Asselt
van middelgrote
organisaties staan traditiegetrouw op de
eerste plek op de salarissenlijst Wie verdient
wat? van Elsevier Weekblad en adviesbureau
Berenschot. De 10 procent meest verdienende
bestuurders uit deze groep ontving in 2019 een
brutoloon van gemiddeld 681.100 euro. De CEO’s van
nóg grotere bedrijven blijven buiten de lijst, omdat
ze behoren tot een buitencategorie. Van de grootverdieners
van de bedrijven uit de AEX-index is een
afzonderlijk overzicht gemaakt (zie pagina 45).
Onder aan de lijst Wie verdient wat? staan assistent-boekbinders,
caissières en vakkenvullers. Voor
hun optreden tijdens het hamsteren in de eerste
corona weken kregen supermarktmedewerkers lof
toegezwaaid, maar hun brutojaarloon is niet hoger
dan 22.000 euro.
De 266 functies en bijbehorende salarissen in de
lijst zijn een afspiegeling van de salarissen in Neder-
Scholen die leerlingen
uitdagen, presteren beter
dan scholen die vooral
‘leuk’ proberen te zijn
ELSEVIER WEEKBLAD
Coach en psycholoog Suzanne
Gladpootjes geeft uitleg bij een
opdracht. Het studiekeuzeprogramma
lijkt soms een managementcursus
Bij Intermijn wordt
veel samengewerkt.
De deelnemers
hoeven onderling
geen anderhalve
meter afstand te
houden, want ze zijn
jonger dan 18 jaar
Foto’s Peter Hilz
den dat hen helpt bij het kiezen van een
stagiair van dienst hebben
een voorbespreking kunnen beginnen.
studie waaraan zij na hun tussenjaar
als tien deelnemers aan Het aanbod van studies is groot. Met
het studiekeuzetraject Beste studies ondersteunt Elsevier Weekblad
sinds 1994 bij dit luxeprobleem.
van Intermijn binnendruppelen. Vandaag
staan ‘eerste indrukken’ en Daarvoor vergelijkt de redactie samen
‘kernkwaliteiten’ op het programma. Intermijn
is gevestigd op een toplocatie 1.377 voltijd bachelor- en 788 master-
met onderzoeksbureau ResearchNed
aan de Oudegracht in Utrecht: daar kunnen
de 16- en 17-jarigen alvast de sfeer staan op ewmagazine.nl/bestestudies
opleidingen. Voor al die opleidingen
van een studentenstad proeven.
rapporten met beoordelingen van
De tieners hebben dit jaar hun studenten en feiten over het aandeel
middelbareschooldiploma gehaald en eerstejaars dat uitvalt, studierendement
volgen een programma van drie maan-
en de kansen op de arbeidsmarkt. De al-
Overveen
combineert
natuurschoon,
rust
en stedelijke
reuring
Foto’s Peter Hilz
huizensite Funda staan
achttien huizen in Rozendaal
vermeld: veertien vrijstaand,
een twee-ondereen-kapper
en drie appartementen. De
appartementen zijn geen portiekflatjes,
maar statige etagewoningen in
Résidence Roosendael, in chaletstijl
gebouwd aan de voet van de Posbank.
De kopers krijgen straks uitzicht op de
tuinen van Kasteel Rosendael.
Rozendaal geldt al jaren als summum
van woongenot in het onderzoek
Beste gemeenten van EW en Bureau
Louter (zie ‘Top-50 Beste gemeenten’ op
pagina 12). Om tot een vergelijking te
komen, berekenen de onderzoekers
voor alle gemeenten – en dit jaar ook
voor alle postcodegebieden – scores op
basis van ruim honderd factoren.
Zo wordt gekeken naar nabijheid en
verscheidenheid van winkels, het aanbod
van scholen, ziekenhuizen en
horeca, aantrekkelijke bebouwing,
natuur, ruimte en schone lucht. En ook
het sociale klimaat telt: gaan mensen
prettig met elkaar om? Op basis van de
resultaten van enquêteonderzoek is aan
alle cijfers een gewicht toegekend: de
onderdelen zijn immers niet even
belangrijk of hoeven niet per se op
loopafstand van de voordeur te liggen.
De onderzoekers nemen werkgelegenheid
niet mee in hun calculaties
over woongenot en leefbaarheid. Zo
worden plekken die goed passen in het
ideale plaatje van ‘de Nederlander’,
maar niet behoren tot economische
hotspots, ook zichtbaar. De hoofdvraag
die Beste gemeenten beantwoordt, is
daarom: waar willen Nederlanders
wonen als werk er niet toe doet?
De tien beste gemeenten hebben
gemeen dat zij een optimale mix bieden
van veel voorzieningen binnen de eigen
gemeentegrenzen of vlak daarbuiten in
een nabijgelegen ‘kernstad’ zoals Arnhem,
Haarlem of Den Haag. Er staan
Illustraties Ytje Veenstra
Slachter 5,65
Bevelhebber landstrijdkrachten 5,01
Generaal 5,01
Treinsteward 3,89
Spuiter 3,81
Buschauffeur 3,78
Treinmachinist 3,77
Onderzoeker in opleiding 3,70
Lasser 3,69
Elektromonteur 3,68
Schoonmaker 3,65
Filmmonteur 3,55
Handgraveur 3,55
Naaister 3,50
Lithograaf 3,36
Grafisch tekenaar 3,32
Majoor 3,25
Vuilnisman 3,21
Bode 3,20
Kolonel 3,20
Kapitein defensie 3,19
Sergeant 3,15
Soldaat 3,15
Tweede luitenant 3,15
Algemeen directeur
middelgrote organisatie 3,10
Ober 3,10
Illustrator 3,09
© Elsevier Weekblad
Bron: Berenschot (2020)
190 EW 19/26 DECEMBER 2020
De beste
van 2020
Wat zijn de beste ziekenhuizen,
universiteiten en scholen? In welke
postcodegebieden woon je het fijnst?
De winnaars in de onderzoeken van EW.
Ruud Deijkers
BESTE SCHOLEN
Vlag uit op middelbare
scholen die super zijn
Van 39 ‘superscholen’ waar leerlingen uitstekend
presteren – een indicatie van goed
onderwijs – springen Pieter Zandt SG in
Kampen en Metameer Jenaplan Boxmeer
eruit met drie winnende afdelingen.
BESTE STUDIES
Meeste medailles
naar opleidingen
in Groningen
en Wageningen
24 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 18 JANUARI 2020
Eerst
kwaliteit,
dan pas de
extraatjes
De wildgroei aan nieuwe onderwijsconcepten
maakt het kiezen van een school niet eenvoudiger.
Beste scholen 2020 ondersteunt ouders en
kinderen met feiten over goed onderwijs.
Ruud Deijkers
este
B
VERHAAL
VAN DE WEEK 2019 2020
Beste
gemeenten
Op zoek
naar de ideale
woonplek
Voor het eerst sinds EW in 1997 begon
met Beste gemeenten, vergelijken
de redactie en Bureau Louter de kwaliteit
van postcodegebieden. Dat is nuttige
informatie voor huizenkopers op
zoek naar een droomplek: met stadse
reuring of juist met rust en ruimte.
Of met het beste van beide.
58 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 6 JUNI 2020
KENNIS & TECH
Met deze studies
sta je sterk(er)
in een crisis
Piet den Blanken/HH
18 JANUARI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 25
8 AUGUSTUS 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 11
Ruud Deijkers
p
O
6 JUNI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 59
Wat merken hbo’ers en academici die net vol goede moed
aan hun carrière zijn begonnen van de corona crisis?
Elsevier Weekblad en SEO Economisch Onderzoek
onderzochten met welke studies je de meeste kans hebt
op een goede baan en wie grote risico’s lopen.
Ruud Deijkers
BESTE GEMEENTEN
Woongenot in Overveen
Gemeenten Rozendaal en Laren gelden als
het summum van fijn wonen. Dit jaar is ook
de aantrekkelijkheid van de woonomgeving
op postcodeniveau vastgesteld. De winnende
postcodes – die zowel rust, ruimte als
reuring bieden – zijn 2051 (Overveen), 2102
(Heemstede-Oost) en 9752 (Haren-West).
Wageningen University &
Research won naar verhouding
de meeste medailles
als specialistische universiteit.
Medailles worden toegekend
aan studies waar
studenten het vaakst tevreden
zijn. De Rijksuniversiteit
Groningen is de beste
brede universiteit, Hanzehogeschool
Groningen de
beste brede hogeschool.
56 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 3 OKTOBER 2020
2020
Beste
studies
Kiezen
kun je
leren
EW’s Beste studies 2020 helpt studiekiezers met
informatie over ruim tweeduizend opleidingen.
Voor jongeren die moeite hebben om te kiezen,
zijn er coaches en intensieve keuzetrajecten.
Ruud Deijkers
3 OKTOBER 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 57
WIE VERDIENT WAT?
Bestuursvoorzitters, verplegers en de Koning
Doorsneebestuursvoorzitters van middelgrote organisaties verdienen
516.300 euro per jaar. IC-verpleegkundigen verdienen 45.900 euro: het dubbele
van wat vakkenvullers krijgen. De Koning vangt 949.000 euro. Coureur
Max Verstappen verdient 18.000.000 euro – exclusief reclame-inkomsten.
De drie psychologen en
UW GELD
Niet tornen
aan lonen
Voor de 23ste keer vergelijken EW en
Berenschot met Wie verdient wat?
salarissen voor 266 functies. Wat
verdienen IC-verpleegkundigen, IT’ers
en directeuren? De loonstijging liep
in 2019 niet in de pas met de
economische groei. Is de kans op meer
salaris nu verkeken door corona?
WIE
VERDIENT
WAT?
27 JUNI 2020 ELSEVIER WEEKBLAD 39
Snelste stijgers
2018-2019
MEER DAN 3 PROCENT BRUTO EROP VOORUIT
%
EW werkte samen met Bureau Louter, Berenschot, SEO Economisch Onderzoek,
ResearchNed, het Kadaster, SiRM en Bureau van Dijk. Vergelijk scholen, studies,
ziekenhuizen, beroepen, bedrijven en postcodegebieden op ewmagazine.nl/onderzoek.
B
estuursvoorzitters
Ruud Deijkers

Illustraties Kay Coenen
ziekenhuizen mogen
zich winnaar noemen in het
onderzoek Beste ziekenhuizen
2020 van Elsevier Weekblad.
Deze ziekenhuizen bieden de zorg
aan op de veiligste en effectiefste manier
en zijn het meest patiëntgericht. Dit zijn
Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar,
Meander Medisch Centrum in Amersfoort,
Rijnstate in Arnhem, Van Weel-
Bethesda Ziekenhuis in Dirksland, Sint
Anna Ziekenhuis in Geldrop, Beatrixziekenhuis
in Gorinchem, Laurentius Ziekenhuis
in Roermond, Bravis Ziekenhuis
in Roosendaal, Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam,
Franciscus Gasthuis & Vlietland
in Rotterdam, Zuyderland Medisch Centrum
in Sittard-Geleen, Antonius Ziekenhuis
in Sneek en Streekziekenhuis Koningin
Beatrix in Winterswijk.
Het jaarlijkse onderzoek Beste ziekenhuizen
is uitgevoerd met ondersteuning
van bureau SiRM, onder meer gespecialiseerd
in vraagstukken in de zorgsector.
Dit jaar zijn 73 ziekenhuizen onderzocht,
waaronder alle algemene ziekenhuizen
en de zeven universitair medische centra.
Voor dit onderzoek zijn de gegevens
gebruikt van verslagjaar 2019, dus voordat
de corona crisis uitbrak.
De scores per ziekenhuis zijn te vinden
in het overzicht ‘Eindoordeel 2020’
op pagina 70. Dit overzicht is geen ranglijst,
maar het laat zien in hoeverre een
ziekenhuis afwijkt van het landelijk gemiddelde,
gemeten aan de hand van 392
jaar halen 34 klinieken Alkmaar en Heemstede, haalt de hoogste particuliere klinieken. Voor de analyse is
voor één of meer medische score voor dermatologische ingrepen, gebruikgemaakt van 248 indicatoren die
ingrepen de maximale eindscore
in het onderzoek dam en DermaPark in Uden. En bij het laleveren
bij de Inspectie Gezondheidszorg
net als onder meer Clinic63 in Amster-
klinieken jaarlijks verplicht moeten aan-
Beste klinieken 2020 van Elsevier Weekblad.
Het gaat onder meer om Bergman in Eersel en Worldeye in Amsterdam het derland. Het gaat om gegevens over het
seren van de ogen scoren FYEO Medical en Jeugd (IGJ) en bij het Zorginstituut Ne-
Clinics met de vestiging in Naarden voor beste.
verslagjaar 2018, het meest recente jaar
knie- en heupprothesen en operaties aan In het onderzoek vergelijkt Elsevier waarover betrouwbare informatie openbaar
beschikbaar is.
de pols bij het carpaletunnelsyndroom. Weekblad met hulp van bureau SiRM de
Centrum Oosterwal, met vestigingen in kwaliteit van negen behandelingen in Alle klinieken zijn beoordeeld op
Foto’s Peter Hilz
werden na 1945 kleiner,
met een ‘dieptepunt’
begin jaren tachtig. De
nieuwbouwhuizen kregen
toen tuinen van gemiddeld 150 vierkante
meter – niet groot, maar ook geen
postzegel. Uit analyse van het Kadaster
in opdracht van EW blijkt dat de tuinen
de laatste jaren groter worden. Een
doorsneehuis dat nu wordt gebouwd,
heeft een tuin van 236 vierkante meter.
Huizenzoekers met groene vingers
hebben de meeste kans van slagen in
het noordoosten. Dat deel is op de ‘Nederlandse
tuinenkaart’ (zie ‘Het groene
noordoosten’ op pagina 56) grotendeels
donkergroen. In Frederiks oord in het
Drentse Westerveld zijn de tuinen het
grootst: gemiddeld 948 vierkante meter.
Het dorp is onderdeel van de Maatschappij
van Weldadigheid, waar twee
eeuwen geleden paupers uit het Westen
boerderijtjes met een stuk land kregen
toebedeeld. De landschapsstructuur is
er grotendeels bewaard.
Op elsevierweekblad.nl.nl/huizenprijzen
staan gemiddelde tuinoppervlakten
voor alle wijken. Om inzicht te
krijgen in de huizenprijzen moeten er
afgelopen jaar ook genoeg huizen zijn
verkocht. In Frederiksoord is
dat niet het geval. Daarom
kijken we ook naar enkele
uitschieters per provincie
waarover wel prijsinformatie
beschikbaar is.
De Buitenwijken in de
gemeente Huizen in Noord-
Holland heeft grote tuinen en
één vierkante meter woonoppervlak
is er duur: 5.317
euro. Tuinen in de wijk Oost
in het Groningse Westerwolde
zijn groter en daar kost
één vierkante meter 1.552 euro.
Een tuin is een van vele factoren
die meewegen in de huizenprijs, naast
bijvoorbeeld de bouwstaat, architectuur
en de buurt. Zo kunnen de tuinen
het kleinst zijn in twee peperdure wijken:
de huizen in de Nieuwmarktbuurt
en Jordaan in Amsterdam hebben
respectievelijk gemiddeld 3 en 10
vierkante meter tuin. Dat is net genoeg
voor een klapstoel en een vuilnisemmer.
indicatoren. Deze indicatoren hebben de
ziekenhuizen zelf aangeleverd bij de Inspectie
Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ)
en het Zorginstituut, die deze informatie
in opdracht van de overheid verzamelen.
Alle oordelen in dit onderzoek zijn uitgedrukt
in bollen, waarbij één of twee bollen
betekent dat het ziekenhuis respectievelijk
veel lager of lager scoort dan het
landelijk gemiddelde en drie of vier bollen
staat voor hoger of veel hoger.
wordt om goed in beeld te krijgen of ziekenhuizen
voldoen aan de zogenoemde
volumenormen (zie ‘Daling volumenormen’
op pagina 71). Dat zijn minimumaantallen
operaties die een ziekenhuis
per jaar moet uitvoeren om te kunnen garanderen
dat de kwaliteit van zorg voldoende
is. Deze normen zijn ontstaan
vanuit het idee dat de operaties beter
worden uitgevoerd en het risico op complicaties
afneemt naarmate een ervaren
team de operaties vaker doet. De normen
zijn vastgesteld door de beroepsverenigingen,
die deze in samenspraak met
zorgverzekeraars gebruiken om bij tal
van ingrepen het aantal complicaties en
het aantal sterfgevallen te verminderen.
Maar een duidelijk overzicht van deze
volumenormen voor patiënten is er niet.
Terwijl dit ook voor hen zeer relevante informatie
is. Of en hoe ruim een ziekenhuis
de norm haalt, dat zegt iets over de
ervaring en de kunde van artsen, en dus
Registry, een register om de kwaliteit van
implantaten te monitoren en om gebruikte
borstimplantaten snel te kunnen
opsporen als daarmee iets mis is? En zijn
er leden van de wetenschappelijke beroepsverenigingen
op bezoek geweest
om te controleren of de protocollen worden
gevolgd?
De scores op deze twee onderdelen
vormen samen de pijlers onder het eindoordeel.
Alle scores worden uitgedrukt in
één tot vier bollen. Eén of twee bollen betekent
dat de kliniek respectievelijk veel
lager of lager dan het landelijk gemiddelde
scoort en drie of vier bollen staat
voor hoger en veel hoger.
met elkaar vergeleken. De resultaten bieden
inzicht in hoeverre een kliniek, ten
opzichte van het landelijk gemiddelde,
voldoet aan de voorwaarden om goede
en veilige zorg te kunnen leveren. Oftewel,
hoe zorgvuldig een kliniek werkt.
Als een kliniek zorgvuldig werkt, verkleint
dat de kans dat er iets misgaat tijdens
een operatie. Toch zegt deze informatie
niet direct iets over de resultaten
van de behandelingen. Uit de openbare
gegevens die Inspectie en Zorginstituut
twee onderdelen: organisatie en uitvoering
(zie ‘Toelichting bij het onderzoek’ zen voor een behandeling in de avond-
leiden of de operaties succesvol zijn vertreden
en of patiënten ook kunnen kie-
beschikbaar stellen, is helaas niet af te
op pagina 65). Bij het onderdeel organisatie
gaat het erom of de kliniek er al-
Bij de uitvoering draait het om het Een groot deel van de klinieken doet
uren.
lopen.
les aan doet om de zorg voor de patiënt proces rondom de operatie zelf. Wordt wel navraag bij patiënten om erachter te
goed te organiseren. Of bijvoorbeeld aan bijvoorbeeld geregistreerd of patiënten komen of zij de operatie geslaagd vonden
en hoe de behandeling in de kliniek
de patiënt wordt gevraagd aan welke verdovingsmethode
hij of zij de voorkeur een operatie om de kans op infecties te is bevallen. Ook zijn er klinieken die re-
tijdig antibiotica krijgen toegediend voor
geeft, of wordt geregistreerd hoe vaak er verminderen? Worden borstimplantaten gistreren hoe vaak er infecties zijn opgetreden
bij een behandeling. Maar infecties en ongeplande heroperaties op-
geregistreerd in het Dutch Breast Implant
bij
In Holland Park, de
nieuwe ‘grachtengordel’
in Diemen, zijn appartementen
gewild en duur
Villa’s in het groen in
Bilthoven-Noord
In de villawijken in Bilthoven-Noord BILTHOVEN-NOORD, een paar kilometer doortrappen – grauwe tegels waarop tuinmannen
lijken de tuinen altijd groen. Dat DE BILT (UTRECHT) in Utrecht. Niet voor niets staat de op begraafplaatsen jaloers zullen
komt misschien door de wintergroene
rododendrons en de denhoven-Noord
behoort, op plek 42 in Pol werkt graag met de rodo-
gemeente De Bilt, waartoe Bilt-
zijn. Het is een kwestie van smaak.’
nenbomen die goed gedijen op de Prijsontwikkeling 15,8 Beste gemeenten. De gemiddelde dendrons, lindebomen, acacia’s,
zandgrond. ‘Maar als de bewoners procent
huizenprijs in de wijk is ruim 4.500 eiken en grove dennen. En voor de
dat willen, dan plant ik er ook een
euro per vierkante meter. Dat dan paadjes gebruikt hij het liefst gebakken
klinkers. Vaak komen de
exotische boom,’ zegt hovenier Piet
weer wel.
Pol (59). ‘Alles kan, maar de grond
Pol schat dat er zo’n vijftig klanten met de vraag om de goedkoopste
stenen te gebruiken, om-
moet dan wel eerst aangepast.’
hoveniersbedrijven actief zijn in de
De gemiddelde tuin in Bilthoven-Noord
heeft een oppervlakte
hun oude hovenier mee van waar ze ‘Dan denk ik: had mij toch even
wijk. Veel nieuwe bewoners nemen dat een architect dat adviseerde.
van 633 vierkante meter. De wijk
vandaan komen. Pol: ‘Helaas gebeurt
het vaak dat een oude tuin door te tuin te lopen. Ik kan je zo
gevraagd om samen een rondje
biedt een aantrekkelijke mix van
grote tuinen, veel royale villa’s en
volledig op de schop gaat. De mooiste
planten worden er dan uitge-
er binnen vijf jaar niet meer goed
vertellen dat die goedkope stenen
voorzieningen om de hoek in het
dorp of op fietsafstand – vooruit,
haald en maken plaats voor grijze, uitzien.’
ELSEVIER WEEKBLAD
De olieraffinaderij van
Shell in Pernis, de
grootste van Europa
Op een zogenoemde
hybride operatiekamer
kunnen artsen
röntgenopnamen
maken tijdens operatie
over de kans op een geslaagde operatie.
Het biedt patiënten de mogelijkheid om
zelf een keuze te maken voor een bepaald
ziekenhuis.
Daarom probeert EW met hulp van
bureau SiRM voor het onderzoek Beste
ziekenhuizen zo veel mogelijk inzicht te
krijgen in de volumenormen. Vaak moet
dat via een omweg, door te zoeken naar
bepaalde indicatoren of subonderdelen
daarvan in de uitgebreide databases van
IGJ en Zorginstituut. Die worden vervolgens
handmatig getoetst aan de normen.
Maar de indicatoren zijn de afgelopen
jaren op tal van onderdelen aangepast,
waardoor een deel van deze trucjes niet
meer kan worden toegepast. Een voorbeeld:
er bestond een indicator voor operaties
bij goedaardige en kwaadaardige
gezwellen in onder meer de darmen, ook
wel colorectale ingrepen genoemd. Deze
indicator kon tot vorig jaar worden getoetst
aan de volumenorm van minimaal
vijftig operaties per jaar.
Maar doordat tal van instanties kwaliteitsgegevens
verzamelen, bleek bij ziekenhuizen
onduidelijkheid te bestaan
over welk getal hier precies moest worden
ingevuld. Vorig jaar is besloten deze
indicator gelijk te trekken met een andere
registratie van alleen het aantal
operaties bij kwaadaardige gezwellen.
Dat scheelt misschien in de administratieve
last voor de ziekenhuizen, maar
voor patiënten is het er niet transparanter
op geworden. Dit jaar was het nog
Foto’s Peter Hilz
pandemie kwam op een
moment dat alle records op
de huizenmarkt werden
verbroken. Zo is er voor het
eerst een wijk in Nederland waar afgelopen
jaar gemiddeld meer dan 9.000
euro per vierkante meter werd betaald –
9.021 euro in Grachtengordel-West in
Amsterdam. Het kwam ook niet eerder
voor dat in het onderzoek naar huizenprijzen
van Elsevier Weekblad en het
Kadaster maar één wijk resteerde waar
de gemiddelde vierkantemeterprijs
lager is dan 1.000 euro. Dat geldt alleen
nog voor Bad Nieuweschans in Oost-
Groningen. Ook spectaculair is dat er
afgelopen jaar 455 appartementen voor
meer dan 1 miljoen euro zijn verkocht,
waarvan 101 buiten Amsterdam.
En nu dus het virus. ‘Het lijkt alsof
corona de serieuze huizenzoekers eruit
filtert,’ zegt Marjan Wuthrich (60) van
makelaarsgroep AMEO in Diemen. Om
de kans op besmetting te verkleinen,
mogen slechts twee personen tegelijk
op bezichtiging komen. Zij krijgen een
kwartiertje om rond te kijken en moeten
en coöperaties
zijn veel minder zwaar gefinancierd
met schulden dan
beursgenoteerde bedrijven en
bedrijven die in handen zijn van private
equity. Dat blijkt uit de negende editie
van de Top 500 grootste Nederlandse ondernemingen
die Elsevier Weekblad samenstelde
met behulp van Bureau van
Dijk, onderdeel van de Amerikaanse kredietbeoordelaar
Moody’s.
De buffer aan eigen vermogen kan een
groot verschil maken nu veel bedrijven
worden geraakt door de coronacrisis. Jarenlang
profiteerden bedrijven in de Top
500 van het gunstige economische tij. De
positie in deze lijst is gebaseerd op de
omzet van voor de coronacrisis. Royal
Dutch Shell, de eeuwige nummer 1 van
de lijst, zag de omzet in de eerste helft
van 2020 liefst 47 procent inzakken door
de instorting van de olieprijs – een gevolg
van de wereldwijde coronarecessie.
In dit licht onderzocht EW ditmaal
ook de solvabiliteit van bedrijven. Welk
deel van de bezittingen die een bedrijf
heeft (fabrieken, voorraden, bureaustoelen)
is gefinancierd met leningen van bijvoorbeeld
een bank? Het restant dat níet
met dit zogenoemde vreemde vermogen
is betaald, geldt als eigen vermogen. Het
is feitelijk het bedrag dat resteert als de
bezittingen tegen boekwaarde worden
verkocht en de schulden worden afbetaald.
Een solvabiliteit van 47 procent
(zoals Shell) betekent dat alle bezittingen
voor 47 procent met eigen geld (bijvoorbeeld
ingehouden winsten) zijn gefinancierd,
en voor 53 procent met een lening
van banken of leveranciers.
grootste bedrijf in de lijst, heeft van de
Top 500 de hoogste buffer. De solvabiliteit
bedraagt bijna 96 procent. Vitol is in
handen van het eigen personeel. Banken
en verzekeraars hebben door hun bedrijfsmodel
vaak een lage solvabiliteit.
Zij hebben veel geld (van spaarders bijvoorbeeld)
op hun balans staan en lenen
dat voor een groot deel weer uit (als hypotheken,
of aan bedrijven). Vanwege de
rol als spin in het web van de financiële
19/26 DECEMBER 2020 EW 191
58 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 21 MAART 2020
GEZONDHEID
D
it
68 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 14 NOVEMBER 2020
Naar welk
ziekenhuis voor
de beste zorg?
Robin Utrecht/ANP
BESTE ZIEKENHUIZEN 2020
Ziekenhuizen proberen tijdens de tweede coronagolf de
reguliere zorg zo veel mogelijk te laten doorgaan. Waar is
de zorg het veiligst en meest patiëntgericht? Het jaarlijkse
onderzoek Beste ziekenhuizen beoordeelt op 392 punten.
Marieke ten Katen
ertien
D
Waar kunt u het beste terecht voor een knieoperatie,
het laseren van uw ogen of dermatologische
ingrepen? Elsevier Weekblad vergelijkt negen
behandelingen in 212 particuliere klinieken.
Vind de beste
zorgkliniek
Marieke ten Katen
54 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 23 MEI 2020
HUIZENPRIJZEN
48 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 23 MEI 2020
HUIZENPRIJZEN
In het noorden en oosten zijn de huizen
goedkoop en de tuinen groot. Een huis met
een grote tuin hoeft dus niet duur te zijn. De
huizenprijs hangt af van veel meer factoren.
Huizen met
grote tuinen
Ruud Deijkers
uinen
T
Lex van Leshout/ANP
Wat is uw
huis waard?
Waar zijn huizen duur of juist goedkoop? Elsevier
Weekblad en het Kadaster vergelijken vierkantemeterprijzen
van alle 3.164 wijken in Nederland. En: waar
betaal je weinig voor een huis met grote tuin?
56 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 31 OKTOBER 2020
Een tuin is een van
vele factoren die
meewegen in de
huizenprijs
Wat opvalt, is dat het elk jaar lastiger
EW • ELSEVIER WEEKBLAD 31 OKTOBER 2020
Klaar voor
de storm
Marijn Jongsma en Joris Heijn,
Niet alle bedrijven gingen met even hoge buffers de coronacrisis
in, blijkt uit de negende Top 500 bedrijven van EW. Juist in
tijden van crisis bewijzen ‘dure’ reserves hun waarde.
21 MAART 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 59
In het onderzoek zijn 212 klinieken
‘Ik plant ook exotische bomen’
Prijs per m 2 € 4.525
Tuinoppervlak 633 m 2
Bevolkingsdichtheid
529 inwoners per km 2
TOP
BEDRIJVEN
23 MEI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 55
23 MEI 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 49
Ruud Deijkers
e
D
31 OKTOBER 2020 EW • ELSEVIER WEEKBLAD 57
amiliebedrijven
F
Oliehandelaar Vitol, na Shell het
BESTE ZIEKENHUIZEN
Dertien winnende ziekenhuizen omdat die
de beste zorg leveren en patiëntgericht zijn
Voor Beste ziekenhuizen zijn 73 ziekenhuizen vergeleken op 392 punten. Het
is geen ranglijst, er is gekeken in hoeverre de ziekenhuizen afwijken van het
gemiddelde. De 13 winnaars: Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar, Meander
MC in Amersfoort, Rijnstate in Arnhem, Van Weel-Bethesda in Dirksland,
St. Anna in Geldrop, Beatrixziekenhuis in Gorinchem, Laurentius in Roermond,
Bravis in Roosendaal, Ikazia in Rotterdam, Franciscus Gasthuis & Vlietland
in Rotterdam, Zuyderland MC in Sittard-Geleen, Antonius in Sneek en Streekziekenhuis
Koningin Beatrix in Winterswijk.
BESTE KLINIEKEN
Particuliere klinieken met
hoogste kwaliteit van zorg
Voor Beste klinieken zijn 9 behandelingen in
212 particuliere klinieken onderling vergeleken.
34 Klinieken behaalden voor één of meer
ingrepen de maximale eindscore. Het gaat
onder meer om Bergman Clinics in Naarden
voor knie- en heupprothesen en om FYEO
Medical in Eersel voor het laseren van de ogen.
DUURSTE WIJKEN
De zestig duurste wijken
liggen in Amsterdam
In Grachtengordel-West in Amsterdam kost
een huis 9.000 euro per vierkante meter. Buiten
Amsterdam zijn vierkantemeterprijzen het
hoogst in Aerdenhout: 5.700 euro. Probleemwijken
als Heechterp-Schieringen in Leeuwarden
en Charlois in Rotterdam blijken ‘parels’:
de prijzen zijn er laag, maar stijgen snel.
STUDIE & WERK
Afgestudeerden
die het meest
gewild zijn op
de arbeidsmarkt
Met een masterbul van
computer science, econometrie,
fiscaal recht of informatiekunde
vinden afgestudeerden
het snelst
een goedbetaalde baan
met kans op een vast contract.
Van hbo’ers staan afgestudeerden
van business
IT and management, lerarenopleidingen
en management
in de zorg het sterkst.
GROOTSTE TUINEN
De grootste tuinen zijn in het noordoosten
In koloniedorp Frederiksoord in de Drentse gemeente Westerveld zijn de tuinen
met gemiddeld 948 vierkante meter het grootst. Het tuinoppervlak is een
van de vele factoren die meewegen in de huizenprijs. De tuinen zijn het kleinst
– gemiddeld 3 vierkante meter – in de dure Nieuwmarktbuurt in Amsterdam.
TOP 500 BEDRIJVEN
Shell, Vitol Holding en Ahold Delhaize zijn
de grootste Nederlandse ondernemingen
Shell voert EW’s Top 500 Bedrijven aan met een jaaromzet van 308
miljard euro. Op de tweede plaats staat oliehandel Vitol Holding (201
miljard euro omzet in 2019) en op drie Ahold Delhaize (66 miljard euro).
Om een plek op de ranglijst van de 500 grootste bedrijven te bemachtigen,
was dit jaar een omzet van minstens 146 miljoen euro nodig.

198 EW 19/26 DECEMBER 2020
‘Ik zou meer willen doen,
meer schrijven. Maar ik ben
een beetje lui geworden’

19/26 DECEMBER 2020 EW 199
INTERVIEW
Vooraf was gewaarschuwd.
Een interview
met Frits Bolkestein
is niet eenvoudig,
want hij is
nieuwsgieriger naar de interviewer dan
dat hij zelf iets wil vertellen. Op de vraag
of dat klopt, zegt hij, zittend in zijn kantoor
aan de Amstel in Amsterdam: ‘Ik
luister liever dan dat ik praat. Hoe meer
u praat en hoe minder ik hoef te zeggen,
des te beter! Dat is mijn gevoelen.’
Of hij na vele interviews, toespraken,
opinie-artikelen en boeken nog een ei
moet leggen: ‘Ik weet niet of de lezer geinteresseerd
is in mijn ei.’ Halverwege
het gesprek vraagt hij: ‘Hebt u ter voorbereiding
op het interview alle rommel
moeten lezen die ik in de loop van de tijd
heb geproduceerd? Dat is toch niet nodig.’
Aan het eind van het interview zegt
Bolkestein: ‘We komen nu aan het einde
van het gesprek. Het heeft een uur en
veertig minuten geduurd. Dat heb ik nog
nooit gedaan.’ Waarom het zo uit de
hand is gelopen? ‘Omdat ik eigenlijk
niets te doen heb. Behalve kranten lezen
en kletsen met mijn vrouw. Ja, ik klets
veel met mijn vrouw.’
Bolkestein ziet de feiten onder ogen,
verbloemt niets en zegt het zoals het is.
‘Ik loop moeilijk. Het ouder worden komt
met gebreken.’ Klinisch praat hij over
zichzelf en de wereld. Het was zijn kracht
als olieverkoper voor Shell, politicus en
intellectueel. ‘Kent u dit?’ Hij legt een
nieuw Duits blad op tafel en leest van het
omslag: ‘Cato, Magazin für neue Sachlichkeit.
Dat spreekt mij aan. Nieuwe zakelijkheid.
En oude zakelijkheid ook. Ik
ben een zakelijk persoon.’
Die zakelijkheid dreef hem ook naar
de politiek, een wereld waarin hij lange
‘Ik
ben
een
gelukkig
mens’
Jelte Wiersma
Foto’s Friso Keuris
Zakelijkheid. Daar houdt Frits
Bolkestein (87) van. In de herfst
van zijn leven kijkt hij nog altijd op
die wijze naar de wereld en zichzelf.
In zijn langste interview ooit zegt hij:
‘Ik heb geen toekomst. Europa wel.
We hebben alle mogelijkheden, maar
er is te weinig vrijheid.’

Leven en werk
van de machtigste
mannen ter wereld
Rasverteller en Amerika-kenner Rik Kuethe biedt met zijn speelse
pen een boeiend inzicht in leven en werk van de Amerikaanse
presidenten. Hij beschrijft tevens hun banden met Nederland.
Van mythische presidenten als Abraham Lincoln en John F. Kennedy
tot mislukkelingen als Warren Harding en Jimmy Carter. En van
talenten als John Adams en Bill Clinton tot grootmeesters als
Theodore Roosevelt en Ronald Reagan.
Deze nieuwe editie is geheel herzien en bevat een geactualiseerd
portret van Donald Trump en van zijn opvolger Joe Biden, geschreven
door Emile Kossen. De eerdere edities van dit boek kenden al
acht drukken.
€ 14,95
‘Geestig en kleurrijk’ – De Gelderlander
Rik Kuethe (1942-2020) werkte na een carrière als diplomaat
sinds 1985 als redacteur buitenland bij Elsevier Weekblad.
Kuethe publiceerde diverse romans, verhalenbundels en boeken
over de Amerikaanse politiek.
Emile Kossen (1992) woont en werkt als correspondent in de Verenigde Staten.
Deze geïllustreerde uitgave telt 252 pagina’s, inclusief een personenregister.
Bestel het boek
Alle 46 Amerikaanse presidenten
via ewmagazine.nl/46presidenten
of bel 020 - 894 75 53 (tijdens kantooruren)
Woont u in het buitenland, neem dan contact op met de klantenservice via klantenservice@ewmagazine.nl of 0031-20-8947553.