Kees Klomp

Martijn Houtkamp, Rinus de Regt i.s.m. Kees Klomp

We leven in een gekke tijd.
Klimaatverandering, de
ineenstorting van biodiversiteit,
milieuverontreiniging, een
groeiende kloof tussen rijke
mensen en arme mensen, politieke
polarisatie, een enorme toename
van depressie en burn-out. Het
lijkt er wel op alsof er alleen
nog maar crisis is. Dat komt
omdat we in een tijdperk van
systeemverandering zitten. We
moeten de economie ingrijpend
veranderen, omdat onze huidige
economie al deze crises
veroorzaakt. Met dit stripboek
willen we de veranderingen zo
begrijpelijk en toegankelijk
mogelijk maken. We moeten een
nieuwe economie met elkaar
bouwen.
Ik heb bij Hogeschool Rotterdam
onderzoek gedaan naar hoe we
de economie kunnen veranderen,
en probeer deze verandering nu
als programmamanager AGENCY!
concreet gestalte te geven in het
economie-onderwijs bij Hogeschool
Windesheim in Zwolle.
Kees Klomp
2

3

4

Waar mensen samenleven was en is er sprake
van een economie. Een economie was en is
een systeem van productie, consumptie en
distributie van middelen.
Economie bestaat net zo lang
als dat de mens bestaat. Het
is stokoud. Eerst was er een
agrarische economie. Daarin
stonden grond en grondstoffen
centraal.
Daarna was er de industriële
economie. Daarin maakte het
grond en grondstoffen plaats
voor machines en producten.
Toen was het tijd voor de
kenniseconomie. Daarin werden
(informatie)technologie en
diensten dominant.
En nu is er de Betekeniseconomie. Dat is een economie waarin de
menselijke behoefte om ‘van betekenis’ te zijn centraal komt te
staan. Mensen willen graag iets goeds betekenen voor de wereld. Bij
Betekeniseconomie is deugdzaamheid daarom de basis en willen mensen
maatschappelijk-goede producten, diensten produceren en consumeren.
Agrarische Economie
Industriële Economie
Kennis Economie
Betekeniseconomie
Verbouwen
(Bestand)Delen
Vervaardigen
Dingen
Verschaffen
Diensten
Verbeteren
Deugden
5

6

Even kijken of we de focus kunnen veranderen...
Je kunt op verschillende manieren kijken naar de waarde van een boom:
Je kunt kijken naar de boom als hout.
Door te boom om te hakken, kun je dat
hout gebruiken als grondstof om er
allerlei dingen van te maken. Als je
naar de houtwaarde van een boom kijkt,
is een gemiddelde boom hooguit duizend
euro waard.
Je kunt de boom ook breder bekijken. Een
boom is niet alleen hout; een boom is
ook beschutting tegen de zon, zuivering
van de lucht, berging van water, demping
van geluid, mensen worden gelukkiger van
groen, kleine en grotere dieren leven
in en om een boom en nog vele andere
waardevolle zaken. Als je die allemaal
in geld uitdrukt is diezelfde boom
tienduizenden euro’s waard.
7

8

9

10
De ondernemers op deze pagina zijn allemaal echt en je kunt
hun verhaal ook horen via deze podcast. De podcast heet De
Speer omdat al deze toppers met elkaar gemeen hebben dat ze
zich persoonlijk hebben laten raken door een maatschappelijk
probleem. Dat is wat betekenisondernemers kenmerkt; ze
trekken zich de situatie in de wereld aan en besluiten er
iets aan te gaan doen!
Er zijn ook landen die (vaak door een vrouw) betekenisvol
geregeerd worden...

11

12

13

14

Om de verschillende crises te lijf te gaan zijn er ingrijpende
maatregelen nodig. Je zou bijvoorbeeld alles wat op het klimaat
drukt zoals vliegen, vleesconsumptie, autobezit, intensieve
landbouw en inkoop van spullen duurder kunnen maken. Maarja,
weinig mensen zijn bereid om duurdere en vooral minder
spullen te kopen. Een politieke partij die dit soort zaken
in het programma zet wordt niet snel populair. We willen wel
veranderen, maar niet ten koste van ons consumptiegedrag.
Veranderingen via de regering of de markt zijn vaak minimaal en
duren te lang. Maar hebben we die partijen eigenlijk wel nodig
om tot verandering te komen? Bij dissolutie probeer je macht
niet omver te werpen. Dat omverwerpen van macht wordt revolutie
genoemd en gaat vaak gepaard met geweld. Nee, bij dissolutie los
je macht op door je te bevrijden uit de dominante logica. Je
gaat gewoon anders denken. Een betere wereld begint IN jezelf!
Je kan het vergelijken met een pyramide van suikerklontjes.
Revolutie is het omverwerpen van de macht. Je zou ook warm water
aan de onderkant van de suikerklontjes kunnen gieten. Door als
burgers zelf te gaan organiseren zijn de markt en de regering
niet meer de dominante macht en worden ze opgelost.
Zelf zou je ook de
macht kunnen oplossen
in je omgeving. Dit kan
op allerlei niveau’s.
Voobeelden hiervan zijn:
zelf je groente verbouwen,
met je buren regenwater
opvangen, met de wijk alle
auto’s wegdoen en samen een
paar leenauto’s kopen, met
de buurt de mantelzorgen
voor bewoners die dat
nodig hebben of samen met
klasgenoten projecten gaan
doen die van meer betekenis
zijn dan je opleiding van
je vraagt. Belangrijk is om
kritisch te blijven denken
(dus ook over dit strip/
werk-boek). en medestanders
te vinden.
Probeer aan anderen
duidelijk te maken wat je
vindt en waarom. Wanneer
je je richt op het helpen
van een ander (human/nonhuman)
zal je meer mensen
meekrijgen. Vorm groepjes,
het is fijn als dit zo
divers mogelijk is, dan zal
je groep makkelijk groter
worden en kan je van elkaars
expertise gebruik maken.
Zorg ook dat het een beetje
gezellig is. Als je dit zo
samen organiseert, ben je
onafhankelijk van andere
instituties en heb je de
macht opgelost; Dissolutie.
15

Verandering doet pijn. Het is moeilijk om iets
los te laten wat je altijd gedaan hebt. Vaak
heeft men dan het gevoel dat iemand je oplegt
om te veranderen. Waarom zou ik? Ik doe dit
altijd al zo!
We zitten in een transitieperiode. Dat betekend
dat er veel zal gaan veranderen. De huidige
manier van leven op aarde is niet houdbaar. Dus
moeten we veranderen, maar dat doet pijn.
Er ontstaat (soms expres) veel ruis in de
informatie die we krijgen over bijvoorbeeld het
klimaat. Dit is natuurlijk fijn als je het niet
ziet zitten om te veranderen.
Er zijn ook veel mensen die verwachten
dat in de toekomst alles door technische
uitvindingen opgelost gaat worden, maar
het enorme vertrouwen dat dit gaat gebeuren
is nergens op gebasseerd. Sterker nog: Als je
terug kijkt naar de afgelopen
honderd jaar zie je dat het
steeds slechter gaat met
de planeet.
Een ander woord voor wetenschap is
waarheidsvinding. Wetenschappers proberen te
onderzoeken of iets waar is.
1) Een wetenschapper neemt iets waar,
2) probeert daar een verklaring voor te vinden,
3) gaat op onderzoek naar bewijslast voor die
theorie,
4) gaat de bewijslast onderbouwen met
onderzoekdata en dat aan andere
wetenschappers overleggen,
5) die andere wetenschappers geven hun kritiek,
waarna de wetenschapper deze verwerkt en
uiteindelijk tot een definitieve publicatie
komt waarin diens verklaring en onderbouwing
openbaar wordt gemaakt.
16

Hier zie je de x-curve (gemaakt door DRIFT).
Hierin wordt weergegeven hoe een transitie
verloopt en welke fases hierbij horen. Hieronder
zie je een ingevulde x-curve met intensieve
veeteeld. Momenteel zitten we vooral in de fase
van chaos. Het huidige systeem is niet meer houdbaar
(moet veranderen), maar dat lukt nog niet...
17

18

Bovenstaand verhaal wordt ook (maar dan iets beter) verteld in
het voorleesboek De Regenmaker. Kees Klomp, Marcel Kampman,
Dennis Van Aalst en Stang Gubbels zetten hun talent in om
jonge kinderen aan te leren hoe ze de verschillende crisissen
te lijf moeten gaan.
Naast vele positieve reacties kwam er ook veel kritiek op het
boekje.Sommigen vinden dat je kinderen niet moet lastigvallen
met de crises. Wat vind jij daar eigenlijk van?
19

DISSOLUTIE
C
vang regenwater op
GRAAF EEN
WADI
AMPLITIE
B
in een regenton
C
B
A
dissolutie
A
maak met buren
dissolutie
een moestuin
A
MAAK EEN
protestlied
C
is je onderwijs
tegelwippen
fast fashion
dissolutie
WAT VERWACHTEN JE
OUDERS VAN JE
B
met vrienden
C
B
ZET EXTRA
PLANTEN IN
BOOMSPIEGELS
BETEKENISVOL GENOEG?
BEKIJK BIESTA B
ZOALS
jij bent mijn
boer niet
dissolutie
WAAROM HEBBEN
MENSEN MET GELD
MEER WOONRECHT?
B
haal een stoeptegel
uit het trottoir
en maak een geveltuin
KOOP
TWEEDEHANDS
KLEDING
C
Begin een
KRUIDENTUINTJE
in de keuken
dissolutie
dissolutie
REPAREER
KLEDING
B
kweek zelf fruit
organiseer
BESPREEK MET DOCENTEN
WAT JE MIST IN HET
HUIDIGE ONDERWIJS
OP JE BALKON
A
KLEDINGRUIL
AVONDEN
Hoe zou je
EIGEN ENERGIE
kunnen opwekken
koop kleding
die langer
meegaat
C
A
WEK ENERGIE OP
MET JE BUREN
VOOR JE STRAAT
HAPPY ACTIVIST
bespreek in een
GROEP
wat gaat goed?
VOLG
EN WIL JE DAT WEL?
20

A
B
Kate Raworth
B
dissolutie
C
ZOEK IEMAND
OP DIE HET
immersie
MINDER HEEFT
EN HELP
A
START EEN
VOEDSELBOS
IN JE BUURT
WELKE WAARDES
VIND JIJ
AMPLITIE
BELANGRIJK?
17
4
6
1
9
12 10
8
3
15
11
13
16
2
14 7
5
Voor welke SDG zou jij je willen inzetten?
sdgs.un.org/goals
wereldwijde bron
The Intergovernmental Panel
on Climate Change
Bij wie (human/non-human)
voel jij je betrokken?
Waar word je door geraakt?
www.ipcc.ch
BETEKENISECONOMIE
verbeteren
gemeenschap
MAATSCHAPPELIJK
verdiep je in
DONUTECONOMIE
ZAKELIJK
geld
verdienen
BETEKENIS
vervullen
geluk
Wat zou jij kunnen betekenen?
PERSOONLIJK
Waar zie jij een gat in de maatschappij?
Zet je in voor een
internationaal
netwerk
BOTHENDS.ORG
Wat voor soort maker
ben je? Of wil je zijn?
Waar word je echt
gelukkig van?
THE GREEN
MACHINE
muziek
FLORIAN
WOLFF
21

Doelgroep
Voor welke doelgroep (kinderen,
ouderen, wijken, diersoort,
natuurgebied, ...) wil je van
betekenis zijn? Het is fijn
als je ervoor kan zorgen dat je
letterlijk dichtbij deze groep
kan zijn.
Doel
Welke florerende positieve
uitkomst zou je willen bereiken
voor je doelgroep?
Talent
Welk talent heb je en wil je
inzetten? Waar wordt je écht
gelukkig van?
22
AGENCY! Agency draait om veranderkracht; om jouw vermogen
om de wereld een beetje mooier te maken.
Netwerk
Wie heb je nodig om je doel
te bereiken? Denk vooral aan
mensen die andere waarden
zien, zoals biologen, ecologen,
sociaal werkers enz.

23