13.05.2013 Views

Álava en la Baja Edad Media a través de sus textos. IN: Álava en la ...

Álava en la Baja Edad Media a través de sus textos. IN: Álava en la ...

Álava en la Baja Edad Media a través de sus textos. IN: Álava en la ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ALAVA EN LA BAJA EDAD MEDIA A TRAVES DE SUS TEXTOS<br />

Los <strong>textos</strong> que sigu<strong>en</strong> a estas líneas <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tación forman parte <strong>de</strong> un<br />

conjunto más amplio <strong>de</strong> materiales utilizados durante los últimos doce años <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> varios trabajos cuyo objetivo era conocer <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ves <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo<br />

histórico a<strong>la</strong>vés e interpretar su evolución durante los últimos siglos medievales. El<br />

<strong>de</strong>bate teórico <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> crisis <strong>de</strong>l feudalismo y <strong>la</strong> escasa at<strong>en</strong>ción que <strong>la</strong><br />

historiografía había prestado a ese período cronológico conformándose territorial y<br />

políticam<strong>en</strong>te durante esos siglos, los interrogantes que sugerían <strong>la</strong>s hipótesis <strong>de</strong><br />

trabajo <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>das por diversos investigadores <strong>en</strong> otras regiones europeas y<br />

p<strong>en</strong>insu<strong>la</strong>res.<br />

No hay historia sin teoría, pero el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>los o <strong>la</strong> confrontación <strong>de</strong><br />

éstos se nutre <strong>de</strong> <strong>la</strong>s informaciones concretas que los <strong>textos</strong> u otros materiales<br />

proporcionan al historiador sobre <strong>la</strong> etapa concreta objeto <strong>de</strong> estudio. Los testimonios<br />

directos e<strong>la</strong>borados durante <strong>la</strong> misma y conservados <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad son, <strong>en</strong><br />

consecu<strong>en</strong>cia, un elem<strong>en</strong>to es<strong>en</strong>cial <strong>en</strong> cualquier empresa <strong>de</strong> investigación. Las<br />

iglesias románicas, los restos arqueológicos —ajuar, útiles <strong>de</strong> <strong>la</strong>branza, cerámica,<br />

etc...— <strong>en</strong>contrados <strong>en</strong> los <strong>en</strong>terrami<strong>en</strong>tos hal<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s o <strong>en</strong> <strong>la</strong>s excavaciones<br />

realizadas <strong>en</strong> los as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>sus</strong> inmediaciones, los <strong>textos</strong> <strong>en</strong>contrados <strong>en</strong> el<br />

arca <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia, <strong>de</strong>l concejo, <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa fuerte <strong>de</strong>l señor <strong>de</strong> un <strong>de</strong>terminado lugar o<br />

<strong>en</strong> los archivos <strong>de</strong> otras instituciones lejanas, conforman un conjunto imprescindible<br />

para el análisis <strong>de</strong>l pasado y, aunque <strong>en</strong> el caso que nos ocupa, no son abundantes<br />

los trabajos <strong>de</strong> arqueología medieval, <strong>la</strong> publicación <strong>de</strong> los <strong>textos</strong> que ahora pres<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>be <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>rse como una aportación más a los materiales <strong>de</strong> diversa naturaleza y<br />

orig<strong>en</strong> sobre el período cronológico <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia, que servirán a unos para conocer<br />

mediante su lectura el pasado <strong>de</strong> los hombres que habitaron estas tierras y a otros<br />

para estudiar <strong>en</strong> el futuro aquel<strong>la</strong>s cuestiones que, resultado <strong>de</strong>l avance<br />

historiográfico y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s preocupaciones <strong>de</strong> su tiempo, interes<strong>en</strong> a los investigadores<br />

<strong>en</strong> cada mom<strong>en</strong>to.<br />

En <strong>la</strong>s páginas sigui<strong>en</strong>tes se recog<strong>en</strong> ses<strong>en</strong>ta y ocho docum<strong>en</strong>tos. En su<br />

elección he int<strong>en</strong>tado compaginar numerosas variables —temáticas, espaciales,<br />

temporales— con el fin <strong>de</strong> lograr un conjunto equilibrado <strong>en</strong> el que tuvieran un lugar<br />

docum<strong>en</strong>tos, <strong>de</strong> proced<strong>en</strong>cia dispar, refer<strong>en</strong>tes a difer<strong>en</strong>tes comarcas, sobre diversos<br />

temas, <strong>en</strong> los distintos mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> tan di<strong>la</strong>tada cronología y que, al tiempo,<br />

reflejaron los principales procesos que marcaron el <strong>de</strong>v<strong>en</strong>ir histórico a<strong>la</strong>vés durante<br />

ese período, <strong>de</strong>stacaran los rasgos es<strong>en</strong>ciales que lo caracterizaron especialm<strong>en</strong>te<br />

los económicos y sociales, e integraran los docum<strong>en</strong>tos singu<strong>la</strong>res.<br />

El re<strong>la</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> historia bajomedieval a<strong>la</strong>vesa a <strong>través</strong> <strong>de</strong> <strong>sus</strong> <strong>textos</strong>, se inicia a<br />

mediados <strong>de</strong>l siglo XIII, al final <strong>de</strong> un período <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>mográfico y agríco<strong>la</strong><br />

sin preced<strong>en</strong>tes, con varios docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>positados <strong>en</strong> el Archivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Catedral <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra que hac<strong>en</strong> refer<strong>en</strong>cia al Cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia y a los señores <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Arganzón. Su lectura nos muestra algunas constantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad a<strong>la</strong>vesa <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

época <strong>en</strong> <strong>la</strong> que unos pocos señores, clérigos o <strong>la</strong>icos, han constituido su po<strong>de</strong>r<br />

económico y político gracias al control que ejerc<strong>en</strong> no solo sobre <strong>la</strong> tierra y <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas<br />

que el<strong>la</strong> g<strong>en</strong>era, sino también sobre el trabajo <strong>de</strong> los hombres.


Las distintas esc<strong>en</strong>as que pued<strong>en</strong> reconstruirse a <strong>través</strong> <strong>de</strong> los datos que nos<br />

proporcionan los <strong>textos</strong> evid<strong>en</strong>cian como <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>ves <strong>de</strong>l <strong>de</strong>v<strong>en</strong>ir histórico <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong><br />

sociedad durante los dos siglos sigui<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>en</strong>contrarse <strong>en</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />

sociales que se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> tierra, tanto durante <strong>la</strong> contracción y<br />

<strong>de</strong>presión <strong>de</strong>l siglo XIV como a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> recuperación y crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los siglos<br />

XV y XVI. Bajo ese prisma pued<strong>en</strong> interpretarse los <strong>textos</strong> <strong>en</strong> los que se reproduc<strong>en</strong><br />

los acuerdos alcanzados <strong>en</strong> <strong>la</strong> reunión que mantuvieron <strong>en</strong> Arriaga los cofra<strong>de</strong>s<br />

a<strong>la</strong>veses <strong>en</strong> <strong>la</strong> primavera <strong>de</strong> 1332 con Alfonso XI, <strong>la</strong>s merce<strong>de</strong>s que otorgaron a los<br />

here<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> los cofra<strong>de</strong>s los primeros Trastámara <strong>de</strong>jando bajo su jurisdicción el<br />

80% <strong>de</strong>l territorio a<strong>la</strong>vés, los testimonios sobre <strong>la</strong> ocupación <strong>de</strong>l espacio y el proceso<br />

roturador o <strong>la</strong>s s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Chancillería vallisoletana <strong>en</strong> los pleitos mant<strong>en</strong>idos<br />

durante el cuatroci<strong>en</strong>tos y el quini<strong>en</strong>tos <strong>en</strong>tre los señores y los campesinos y <strong>la</strong>s<br />

g<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s.<br />

Pero aunque <strong>la</strong> interrogación <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> los <strong>textos</strong> pres<strong>en</strong>tados<br />

corrobora <strong>la</strong>s constantes seña<strong>la</strong>das y reconstruye los rasgos es<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong>l conflicto<br />

c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad a<strong>la</strong>vesa durante ese período, ésta ni estaba compuesta<br />

exclusivam<strong>en</strong>te por señores y campesinos, ni <strong>la</strong> agricultura, aunque <strong>la</strong> más<br />

importante, era <strong>la</strong> única actividad económica. Des<strong>de</strong> el siglo XIII, el cambio <strong>de</strong> eje<br />

comercial multiplicó el paso <strong>de</strong> mercancías por el territorio y provocó el as<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> merca<strong>de</strong>res que, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Vitoria, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ron <strong>sus</strong> re<strong>la</strong>ciones<br />

comerciales con Europa a <strong>través</strong> <strong>de</strong> los puertos cantábricos al compás <strong>de</strong> <strong>la</strong> creación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s. En algunas <strong>de</strong> éstas y, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> Vitoria, porque <strong>en</strong> su mayoría<br />

pued<strong>en</strong> ser calificadas <strong>de</strong> al<strong>de</strong>as amural<strong>la</strong>das, tuvo lugar una notable diversificación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s económicas, multiplicándose durante el período el número <strong>de</strong><br />

artesanos re<strong>la</strong>cionados con los distintos oficios, comerciantes al <strong>de</strong>talle y merca<strong>de</strong>res.<br />

Los <strong>textos</strong> pres<strong>en</strong>tados nos ofrec<strong>en</strong> abundante información sobre <strong>la</strong> expansión<br />

comercial <strong>de</strong>l siglo XV y <strong>la</strong> importancia que adquier<strong>en</strong> <strong>de</strong>terminadas activida<strong>de</strong>s<br />

artesanales —textil— al final <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>en</strong>turia. Igualm<strong>en</strong>te muestran <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> los<br />

conflictos, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r <strong>la</strong> lucha <strong>de</strong> bandos <strong>en</strong> Vitoria, y <strong>la</strong> activa participación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

oligarquía vitoriana a <strong>través</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hermandad, <strong>en</strong> <strong>la</strong> resolución <strong>de</strong> los conflictos<br />

sociales y <strong>en</strong> <strong>la</strong> nueva configuración político-institucional que surge al final <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Edad</strong><br />

<strong>Media</strong>.<br />

En conjunto, <strong>la</strong> evolución histórica <strong>de</strong> los territorios que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> fines <strong>de</strong>l siglo<br />

XV integran <strong>la</strong> actual A<strong>la</strong>va, a <strong>través</strong> <strong>de</strong> los <strong>textos</strong> a disposición <strong>de</strong>l lector, permite<br />

observar <strong>la</strong> transición que ti<strong>en</strong>e lugar durante el periodo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> dirección<br />

económica, social y política que parece ejercer A<strong>la</strong>va fr<strong>en</strong>te a los territorios costeros<br />

<strong>de</strong>l País Vasco hasta al m<strong>en</strong>os mediado el siglo XIV, a <strong>la</strong> posterior postergación <strong>en</strong> el<br />

<strong>de</strong>sarrollo histórico regional li<strong>de</strong>rado, a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda mitad <strong>de</strong>l Tresci<strong>en</strong>tos por<br />

<strong>la</strong>s provincias costeras y <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r por Bilbao.<br />

Deseo hacer constar, por último, mi agra<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>to a los archivos y<br />

<strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> los fondos docum<strong>en</strong>tales <strong>en</strong> los archivos nacionales, diocesanos,<br />

provinciales, municipales o parroquiales. Durante esos doce años <strong>la</strong> preocupación por<br />

el legado docum<strong>en</strong>tal que nos han tras<strong>la</strong>dado nuestros antepasados ha mejorado<br />

notablem<strong>en</strong>te el estado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s insta<strong>la</strong>ciones y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> conservación <strong>de</strong><br />

los docum<strong>en</strong>tos. Visitar los archivos y consultar <strong>sus</strong> fondos fue para mí el inicio <strong>de</strong>


una gran av<strong>en</strong>tura. Espero que el lector, a <strong>través</strong> <strong>de</strong> estos <strong>textos</strong>, pueda acercarse<br />

también a <strong>la</strong> av<strong>en</strong>tura humana <strong>de</strong> aquellos hombres y mujeres que vivieron <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

tierras que hoy conforman <strong>la</strong> actual A<strong>la</strong>va durante los últimos siglos medievales.<br />

Vitoria, marzo <strong>de</strong> 1994.


<strong>IN</strong>DICE DE DOCUMENTOS<br />

Docum<strong>en</strong>to n.º Pág.<br />

1. Los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia excomulgan a dos parroquianos <strong>de</strong> ese<br />

lugar por <strong>en</strong>tregar <strong>la</strong>s “<strong>de</strong>cimas” <strong>en</strong> Vitoria. 1263,VI,5,Estel<strong>la</strong> ................ 3<br />

2. Vivián, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, ord<strong>en</strong>a que los “quartos” <strong>de</strong> <strong>la</strong>s uvas y<br />

manzanas <strong>de</strong> todo el arcedianato <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va se <strong>en</strong>tregu<strong>en</strong> al cabildo <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia. 1264,III,23 ..................................................................................... 3<br />

3. El cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia prohibe a <strong>sus</strong> miembros <strong>la</strong> compra <strong>de</strong> so<strong>la</strong>res,<br />

casas o hereda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> ese lugar. 1264,IX,1 .............................................. 4<br />

4. Vivián, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, ord<strong>en</strong>a al arcipreste <strong>de</strong> Léniz que<br />

<strong>en</strong>tregue al cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia los “quartos” <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s cosas<br />

<strong>de</strong>zmeras <strong>en</strong> su arciprestazgo, especialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s <strong>de</strong> Léniz y Vergara.<br />

1266,III,20, Treviño ....................................................................................... 5<br />

5. Vivián, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, reconoce a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>la</strong><br />

mitad <strong>de</strong> los “quartos” <strong>de</strong> los diezmos <strong>de</strong>l pan <strong>en</strong> Treviño y <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as.<br />

1266,III,18 ....................................................................................................... 5<br />

6. El arcediano <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va se dirige al capellán <strong>de</strong> San Julián <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia,<br />

instándole a que excomulgue a los parroquianos <strong>de</strong> esa localidad que<br />

llev<strong>en</strong> los diezmos a Vitoria. 1268,V,27 ..................................................... 6<br />

7. Alfonso, X, at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do a <strong>la</strong>s peticiones <strong>de</strong> los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia,<br />

ord<strong>en</strong>a a los recaudadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> “mi<strong>en</strong>da” que no recaud<strong>en</strong> tal<br />

imposición. 1270,I,18, Logroño ................................................................... 6<br />

8. Alfonso X ampara a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia para evitar <strong>la</strong>s<br />

agresiones <strong>de</strong> los po<strong>de</strong>rosos <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona contra ellos, <strong>sus</strong> col<strong>la</strong>zos y<br />

privilegios. 1270,III,2, Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada ............................... 7<br />

9. Merced <strong>de</strong> Alfonso X a Romero Martínez <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong>l monopolio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> construcción <strong>de</strong> molinos <strong>en</strong> Vitoria. Se <strong>de</strong>limitan los que construye<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cercanías <strong>de</strong>l Monasterio <strong>de</strong> Santo Domingo y <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong><br />

San Il<strong>de</strong>fonso. 1281,III,1 ............................................................................... 8<br />

10. Martín, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, insta a los clérigos <strong>de</strong> Vitoria y al<strong>de</strong>as a<br />

<strong>en</strong>tregar los “quartos” a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia aunque les sean<br />

requeridos por los recaudadores <strong>de</strong> Sancho IV. 1283,I,18,Burgos ....... 9<br />

11. Re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s recaudaciones obt<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> los pueblos <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va<br />

para el cerco <strong>de</strong> Tarifa. 1295,Febrero,27,Madrid ..................................... 10


12. Fernando IV reduce <strong>la</strong> cabeza pechera <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón<br />

como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los daños sufridos durante <strong>la</strong> guerra por los<br />

Ricos Hombres, infanzones y caballeros <strong>de</strong>l reino. 1304,V,25,Burgos . 12<br />

13. Sancho Ximénez <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco promete guardar <strong>la</strong>s liberta<strong>de</strong>s,<br />

privilegios, usos y costumbres <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

1312,IV,4,Val<strong>la</strong>dolid ...................................................................................... 13<br />

14. Lope Alvarez, caballero, permuta a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia los<br />

préstamos que t<strong>en</strong>ía <strong>en</strong> varias al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>l alto Ayuda y <strong>en</strong> Zambrana,<br />

que pert<strong>en</strong>ecían al cabildo, por el usufructo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s propieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

esta última al<strong>de</strong>a por <strong>la</strong> cual <strong>en</strong>tregaría todos los años por San Miguel<br />

una r<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> especie pagada <strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>tia. 1313,X,10 ............................ 13<br />

15. Doña Sancha, al igual que su antecesor, promete guardar <strong>la</strong>s<br />

liberta<strong>de</strong>s, privilegios, usos y costumbres <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

1315,VIII,23.La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón ......................................................... 14<br />

16. Privilegio rodado <strong>en</strong> el que Alfonso XI resuelve <strong>la</strong>s peticiones que le<br />

pres<strong>en</strong>taron los cofra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Arriaga <strong>en</strong> el mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su<br />

autorización. 1332,Abril,2,Vitoria ................................................................ 15<br />

17. Don Juan, tutor <strong>de</strong> Alfonso XI, se dirige al Merino Mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

comunicándole <strong>la</strong> concesión anterior a los vecinos <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

Arana, a petición suya, <strong>de</strong>l Fuero <strong>de</strong> Vitoria por <strong>la</strong>s agresiones que<br />

recibían <strong>de</strong> los caballeros <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona. 1334,IX,14,Burgos ...................... 21<br />

18. Alfonso XI, haciéndose eco <strong>de</strong> <strong>la</strong>s protestas pres<strong>en</strong>tadas por los<br />

vecinos <strong>de</strong> Salinas <strong>de</strong> Añana a causa <strong>de</strong> los agravios recibidos <strong>de</strong> los<br />

recaudadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sal <strong>en</strong> <strong>la</strong>s salinas <strong>de</strong>l lugar, regu<strong>la</strong> <strong>la</strong> percepción<br />

<strong>de</strong> tales v<strong>en</strong>tas y <strong>la</strong>s cantida<strong>de</strong>s que los vecinos pued<strong>en</strong> reservar para<br />

su propio consumo. 1339,VI,28,Sevil<strong>la</strong> ...................................................... 22<br />

19. Provisión real <strong>de</strong> Alfonso XI por <strong>la</strong> que se obliga a los clérigos y<br />

escu<strong>de</strong>ros, casados con <strong>la</strong>bradoras <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, que pagu<strong>en</strong> el pecho<br />

que les corresponda <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compras <strong>de</strong> haci<strong>en</strong>das al igual que lo<br />

pagan los <strong>la</strong>bradores. 1345,V,7,Burgos ..................................................... 24<br />

20. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas “al<strong>de</strong>as<br />

viejas” y el Concejo <strong>de</strong> Vitoria, <strong>de</strong> una parte, y el alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong>l castillo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> vil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra, ya que este último requería a los primeros una<br />

carga <strong>de</strong> leña por cada fuego. 1352,XII,21,Vitoria ................................... 26<br />

21. Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco, al igual que <strong>sus</strong> antecesores, promete<br />

guardar <strong>la</strong>s liberta<strong>de</strong>s, privilegios, usos y costumbres <strong>de</strong> los vecinos<br />

<strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón. 1356,IX,1 ......................................................... 29


22. Petición realizada por Beltrán <strong>de</strong> Guevara a los canónigos <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia para que agilic<strong>en</strong> los trámites que permitan a su hijo Carlos<br />

acce<strong>de</strong>r a una canongía ya concedida por el obispo. S/f ........................ 29<br />

23. Enrique II hace merced <strong>de</strong> Treviño, Villos<strong>la</strong>da, Lumbreras y Ortigosa<br />

al a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado Pedro Manrique. 1366,IV,8,Burgos .................................... 30<br />

24. Ejecutoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Vil<strong>la</strong>real <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va / Av<strong>en</strong>daño <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se<br />

copia un docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> concesión <strong>de</strong> esa vil<strong>la</strong> a Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong><br />

Av<strong>en</strong>daño por Enrique II <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> Toro. 1379,Sept.9.Toro<br />

(Tras<strong>la</strong>do 1484) ............................................................................................. 33<br />

25. Merced <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra a Pedro López <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>.<br />

1382,VI,22,Zamora ....................................................................................... 36<br />

26. Carta <strong>de</strong> <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> dos so<strong>la</strong>res <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong> Suso <strong>en</strong> <strong>la</strong>s calles <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

T<strong>en</strong><strong>de</strong>ría y Astería. 1386,IX,29,Vitoria ....................................................... 38<br />

27. Confirmación <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia sobre unas ferrerías <strong>en</strong>tre Pedro<br />

González <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza y Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño. 1393,XII,15,Madrid ......... 39<br />

28. Confirmación a María Fernán<strong>de</strong>z, nieta <strong>de</strong> Juan Ruiz <strong>de</strong> Gauna, <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

merced concedida a su abuelo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Antoñana. Se incluy<strong>en</strong>,<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> esta última (1367), una alvalá instado a los vecinos a que<br />

reciban por señor a Juan Ruiz (1367) y una confirmación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

anteriores <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se seña<strong>la</strong> aquello que el monarca reti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

corona (1379). 1393,XII,15,Madrid ............................................................. 45<br />

29. Carta plomada <strong>de</strong> Enrique III por <strong>la</strong> que se confirma al concejo <strong>de</strong><br />

Vitoria antiguos privilegios según los cuales los recuerdos<br />

proced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Miranda y Arganzón para Vizcaya pas<strong>en</strong> por Vitoria y<br />

no por <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdicción <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma, obviando el pago <strong>de</strong><br />

los <strong>de</strong>rechos correspondi<strong>en</strong>tes. 1399,III,19,Arévalo ................................ 49<br />

30. Enrique III confirma a Juan Hurtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza <strong>la</strong> merced <strong>de</strong> su<br />

abuelo por <strong>la</strong> cual le fueron concedidas todas <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

hermandad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ribera. 1401,VII,24,Val<strong>la</strong>dolid ...................................... 52<br />

31. Real Carta ord<strong>en</strong>ando que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cavas y ejidos <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong><br />

Vitoria no se construyan edificios ni se p<strong>la</strong>nt<strong>en</strong> árboles.<br />

1405,Abril,3,Val<strong>la</strong>dolid .................................................................................. 54<br />

32. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra y <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> su<br />

jurisdicción <strong>en</strong> torno a los aprovechami<strong>en</strong>tos comunales y a <strong>la</strong>s<br />

primeras roturaciones que los vecinos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as están llevando a<br />

cabo sobre <strong>la</strong>s tierras cuya jurisdicción <strong>la</strong>s disputa <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>.<br />

1408,IX,10,Salvatierra .................................................................................. 55


33. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia favorable al concejo <strong>de</strong> Vitoria <strong>en</strong> el pleito que le <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>ta<br />

con los escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdicción <strong>en</strong> razón <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Ord<strong>en</strong>anzas<br />

realizadas por aquel sobre <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> vino foráneo y <strong>de</strong> producción<br />

propia <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>. 1409,II,7,Val<strong>la</strong>dolid ......................................................... 58<br />

34. Donación <strong>de</strong> Diego López <strong>de</strong> Salvatierra, cura <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te, y <strong>de</strong><br />

su hermana Sancha a los clérigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> citada iglesia <strong>de</strong> varias piezas<br />

y huertas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as cercanas a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> para que rec<strong>en</strong> por <strong>sus</strong><br />

almas. 1425,I,6,Vitoria .................................................................................. 63<br />

35. Real Corte <strong>de</strong> Juan II prohibi<strong>en</strong>do que los regidores arri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> los<br />

propios <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria. 1437,Sept,2,Arévalo .............................. 66<br />

36. Juan II conce<strong>de</strong> al concejo <strong>de</strong> Vitoria dosci<strong>en</strong>tos mil mrs. por los<br />

perjuicios causados <strong>en</strong> el inc<strong>en</strong>dio <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

1443,Noviembre,13,Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s .................................................................. 67<br />

37. Carta <strong>de</strong> Juan II a una serie <strong>de</strong> nobles, con posesiones <strong>en</strong> <strong>la</strong> región,<br />

instándoles a que no pongan impedim<strong>en</strong>to alguno a los recaudadores<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas reales <strong>en</strong> Vitoria ni se arrogu<strong>en</strong> <strong>la</strong> facultad <strong>de</strong> cobrar<strong>la</strong>s<br />

<strong>en</strong> su nombre. 1444,III,23,Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s ........................................................ 70<br />

38. Testam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Pedro González <strong>de</strong> Logroño, barbero, fundador <strong>de</strong><br />

una caridad. 1448,III,10,Vitoria ................................................................... 75<br />

39. Testimonio <strong>de</strong> como los vecinos <strong>de</strong> Martioda, Hueto Arriba y Hueto<br />

Abajo recibieron por señor a Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, tío y marido <strong>de</strong> María<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, antes <strong>de</strong> <strong>la</strong> muerte <strong>de</strong> esta última. 1463,II,13,Hueto<br />

Abajo ............................................................................................................... 77<br />

40. Carta <strong>de</strong> Fernando el Católico a los jueces eclesiásticos para que<br />

remi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> los abusos <strong>de</strong> los “clérigos <strong>de</strong> corona”. 1475,XI,15,Burgos 80<br />

41. Tregua <strong>de</strong>cretada por Fernando el Católico <strong>en</strong>tre los bandos <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong><br />

y Calleja <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria previa a <strong>la</strong> Reforma municipal.<br />

1475,XI,15,Burgos ........................................................................................ 81<br />

42. Capitu<strong>la</strong>do otorgado por Fernando el Católico a <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria <strong>en</strong><br />

el que se recog<strong>en</strong> el modo <strong>de</strong> elección y <strong>la</strong>s funciones <strong>de</strong> los oficiales<br />

<strong>de</strong>l Ayuntami<strong>en</strong>to. 1476,Octubre,26,Burgos ............................................. 82<br />

43. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia favorable a Martín Pérez <strong>de</strong> Anda, procurador <strong>en</strong> <strong>la</strong> Corte<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria, <strong>en</strong> el pleito mant<strong>en</strong>ido con los cogedores <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> barra <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Burgos. 1477,Diciembre,14,Burgos<br />

.......................................................................................................................... 91<br />

44. La reina Isabel <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> perdona los <strong>de</strong>litos cometidos por razón <strong>de</strong>l<br />

<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>to <strong>en</strong>tre Juan <strong>de</strong> Lazcano y <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria,


estableci<strong>en</strong>do uan concordia <strong>en</strong>tre ambos. 1480,XI,26,Medina <strong>de</strong>l<br />

Campo ............................................................................................................ 94<br />

45. Mandami<strong>en</strong>to a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Contrasta y valle y tierra <strong>de</strong> Arana para que<br />

vuelvan a <strong>la</strong> obedi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Leonor <strong>de</strong> Zuñiga y <strong>sus</strong> hijos, cuyo señorío<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> por her<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> su marido y padre Juan <strong>de</strong> Lazcano <strong>en</strong> el<br />

mayorazgo fundado por él, al que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> dichas tierras.<br />

1480.XI.26. Medina <strong>de</strong>l Campo ................................................................... 95<br />

46. Por virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong> concordia <strong>en</strong>tre Leonor <strong>de</strong> Zuñiga, <strong>sus</strong> hijos y <strong>la</strong>s<br />

hermanda<strong>de</strong>s se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra libre <strong>de</strong> costas a los primeros y se ord<strong>en</strong>a a<br />

<strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s que no cobr<strong>en</strong> costas por <strong>la</strong> cerca <strong>de</strong> Alegría, toma<br />

y <strong>de</strong>molición <strong>de</strong> Contrasta y otras cosas a Leonor y <strong>sus</strong> hijos.<br />

1480,XI,26,Medina <strong>de</strong>l Campo .................................................................... 97<br />

47. Acuerdo realizado <strong>en</strong>tre Alfonso <strong>de</strong> Quintanil<strong>la</strong> y los hombres bu<strong>en</strong>os<br />

pecheros <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govía por el cual estos últimos se incorporan a <strong>la</strong><br />

Hermandad G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, seña<strong>la</strong>ndo también <strong>sus</strong> obligaciones<br />

respecto a <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va. 1484,I,10,Vitoria .................................. 98<br />

48. Carta <strong>de</strong> los RR.CC. dirigida a los concejos <strong>de</strong> Alegría, Elburgo y valle<br />

<strong>de</strong> Zaya para que los vecinos no constituyan bandos.<br />

1484,II,19,Tarazona ...................................................................................... 99<br />

49. Cédu<strong>la</strong> Real <strong>de</strong> Fernando el Católico por <strong>la</strong> que manda a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia integrarse <strong>en</strong> <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va. 1486,I,4,Alcalá <strong>de</strong><br />

H<strong>en</strong>ares .......................................................................................................... 100<br />

50. Carta a Juan <strong>de</strong> Ribera, capitán <strong>de</strong> <strong>la</strong> frontera navarra, para que <strong>de</strong>je<br />

<strong>en</strong>trar a hab<strong>la</strong>r con Lope <strong>de</strong> Rojas, que estaba <strong>en</strong>fermo y cercado por<br />

<strong>sus</strong> vasallos <strong>en</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo, a quién éste quisiese, para<br />

que pudiera hacer testam<strong>en</strong>to. 1486,VII,18,Val<strong>la</strong>dolid ............................ 101<br />

51. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre el Concejo <strong>de</strong> Vitoria y los canónigos <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia sobre <strong>la</strong> ermita <strong>de</strong> San Bartolomé <strong>de</strong> Zaldiaran.<br />

1490,II,21,Vitoria ........................................................................................... 103<br />

52. Comisión al Corregidor <strong>de</strong> Vizcaya para que informe sobre <strong>la</strong> petición<br />

pres<strong>en</strong>tada por <strong>la</strong> Hermandad <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que solicita repartir 150.000<br />

mrs. para reparar <strong>la</strong>s calzadas y pu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l camino Orduña-Bilbao.<br />

1491,XII,13,Burgos ....................................................................................... 107<br />

53. Carta Real <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se ord<strong>en</strong>a ord<strong>en</strong>a al Alcal<strong>de</strong> que <strong>la</strong>s fraguas y<br />

hornos sean sacados fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad a causa <strong>de</strong>l peligro que<br />

supon<strong>en</strong> por los posibles inc<strong>en</strong>dios que puedan producir pero que los<br />

horneros v<strong>en</strong>dan <strong>sus</strong> productos d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

1493,III,27,Barcelona .................................................................................... 108


54. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitral, pronunciada por García <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, Juan<br />

Martínez <strong>de</strong> Iruña y Fernán Alvarez <strong>de</strong> Arcaya sobre varios <strong>de</strong>bates<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre Vitoria y los escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> su jurisdicción.<br />

1493,VI,2,Vitoria ............................................................................................ 109<br />

55. Cédu<strong>la</strong> real <strong>de</strong> los RR.CC. <strong>en</strong>cargando a Juan <strong>de</strong> Ribera <strong>la</strong>s<br />

actuaciones a tomar respecto a los apresados por el alboroto ocurrido<br />

<strong>en</strong> Laguardia y <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s y cuarteles que han <strong>de</strong> pagar.<br />

1493,VII,31,Barcelona .................................................................................. 117<br />

56. El Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Vitoria acce<strong>de</strong> a <strong>la</strong> petición <strong>de</strong> vecindad con <strong>la</strong><br />

ciudad <strong>de</strong> una serie <strong>de</strong> hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Lasarte, Zuazo, y<br />

Betoño a cambio <strong>de</strong> que revoqu<strong>en</strong> a los procuradores hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

jurisdicción. Con <strong>la</strong> vecindad el Ayuntami<strong>en</strong>to acce<strong>de</strong> a conservar los<br />

privilegios a los hidalgos y éstos se compromet<strong>en</strong> a pechar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad. 1493,IX,13-24,Vitoria ...................................... 118<br />

57. Carta ejecutoria <strong>en</strong>tre el Concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia y los<br />

hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong> localidad por <strong>la</strong> que estos últimos consigu<strong>en</strong> el <strong>de</strong>recho<br />

<strong>de</strong> participar <strong>en</strong> los oficios concejiles y <strong>de</strong> ser elegidos para los<br />

mismos. 1494,III,4,Val<strong>la</strong>dolid ....................................................................... 121<br />

58. Comisión al corregidor <strong>de</strong> Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada para que<br />

informe sobre <strong>la</strong> queja pres<strong>en</strong>tada por <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda <strong>de</strong> Ebro<br />

acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong> Armiñón <strong>de</strong> varios mesones que reduc<strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas porque hombres y mercancías se dirig<strong>en</strong> directam<strong>en</strong>te a<br />

ese lugar. 1494,V .......................................................................................... 133<br />

59. Requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Diego Pérez <strong>de</strong> Legarda al alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Segovia con<br />

el fin <strong>de</strong> que guar<strong>de</strong> una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia anterior, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se reconoc<strong>en</strong><br />

los privilegios <strong>de</strong> los vecinos <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong> no pagar portazgos <strong>en</strong><br />

ningún lugar <strong>de</strong>l reino. Junto a <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia (1491), emitida ante <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>manda pres<strong>en</strong>tada por varios merca<strong>de</strong>res <strong>de</strong> Vitoria a los que se<br />

había confiscado varias sacas <strong>de</strong> <strong>la</strong>na, se incluy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s pruebas<br />

aportadas por éstos: una carta <strong>de</strong> vecindad (1491) y el privilegio <strong>de</strong><br />

ex<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> portazgo (1207), confirmado por los monarcas<br />

posteriores. 1496,V,10,Segovia .................................................................. 135<br />

60. Lic<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> insta<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> Vitoria <strong>de</strong> ses<strong>en</strong>ta te<strong>la</strong>res que <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />

ser repartidos <strong>en</strong>tre aquellos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong><br />

proveerlos y según el parecer <strong>de</strong> los miembros <strong>de</strong>l Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ciudad. 1497,V,13,Burgos ............................................................................ 148<br />

61. Cédu<strong>la</strong> <strong>de</strong> los RR.CC. para que ces<strong>en</strong> los bandos y parcialida<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong>tre los clérigos y que se elijan a los más idóneos para ocupar los<br />

b<strong>en</strong>eficios que qued<strong>en</strong> vacantes. 1498,XII,13 .......................................... 149<br />

62. Nombrami<strong>en</strong>to vitalicio <strong>de</strong> Diputado G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va y Juez Ejecutor<br />

<strong>de</strong> los monarcas <strong>en</strong> <strong>la</strong> Provincia para Lope López <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>, oficio <strong>en</strong>


el que se prevee le suce<strong>de</strong>rá Diego Martínez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va mi<strong>en</strong>tras sea<br />

voluntad <strong>de</strong> los Reyes. 1499,V,8,Madrid ................................................... 149<br />

63. Real cédu<strong>la</strong> para <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> alcaba<strong>la</strong>s. 1500,III,13,Sevil<strong>la</strong> .......... 151<br />

64. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> revista confirmada por los Reyes Católicos<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo y Orbiso con María <strong>de</strong> Rojas,<br />

señora <strong>de</strong> ambos lugares, <strong>en</strong> torno al requerimi<strong>en</strong>to que esta última<br />

hace a los vecinos <strong>de</strong> prestaciones <strong>en</strong> trabajo y c<strong>en</strong>sos <strong>en</strong> especie así<br />

como <strong>de</strong> realizar una serie <strong>de</strong> prestaciones especiales: acogida <strong>de</strong><br />

huéspe<strong>de</strong>s, arreglo <strong>de</strong> caminos, etc. 1502,VII,15,Val<strong>la</strong>dolid .................. 153<br />

65. Arbitraje <strong>de</strong>l Bachiller Nicolás <strong>de</strong> Ibarra, alcal<strong>de</strong> mayor <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Arganzón por el duque <strong>de</strong> Frías, <strong>en</strong>tre el Cabildo <strong>de</strong> curas y<br />

clérigos y el concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma sobre impuestos y v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> vino.<br />

1503,IV,21,La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón ............................................................ 160<br />

66. Ingresos y gastos <strong>de</strong>l Concejo <strong>de</strong> Salvatierra. 1507, Salvatierra ........... 163<br />

67. Sobrecarta <strong>de</strong> <strong>la</strong> reina Juana al Corregidor <strong>de</strong> Vizcaya para que haga<br />

<strong>de</strong>volver <strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das que tomó el Preboste <strong>de</strong> Bilbao a algunos<br />

merca<strong>de</strong>res vitorianos al negarse estos a pagar los portazgos,<br />

pontazgos, peajes,... que se les requerían, argum<strong>en</strong>tando t<strong>en</strong>er<br />

privilegios reales que les eximían <strong>de</strong> los mismos. Se incluye otra carta<br />

anterior (1508,I,30,Burgos) con este mismo motivo. 1508,II,19,Burgos 169<br />

68. S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong> el pleito <strong>en</strong>tre los vecinos <strong>de</strong> Hueto Arriba y<br />

Hueto Abajo con Luis <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, señor <strong>de</strong> ambos lugares, <strong>en</strong> torno<br />

a <strong>la</strong> elección y nombrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los alcal<strong>de</strong>s, servicios <strong>de</strong>bidos al<br />

señor, formas <strong>de</strong> pago <strong>de</strong> los mismos,... 1508,XI,23,Val<strong>la</strong>dolid ............. 170


1<br />

1263. Junio Febrero. 5. Estel<strong>la</strong>.<br />

Los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia excomulgan a dos parroquianos <strong>de</strong> ese lugar por<br />

<strong>en</strong>tregar <strong>la</strong>s “<strong>de</strong>cimas” <strong>en</strong> Vitoria.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Original pergamino.<br />

Vivianus <strong>de</strong>i miseratione Ca<strong>la</strong>gurritanus et Calcitanus episcopus. V<strong>en</strong>erabile<br />

viro e dilecto dopno Lupi <strong>de</strong> Anuncieta Archidiagnus a<strong>la</strong>vem. Salut<strong>en</strong> e since<br />

dileccionis affectisimi. Reçibiemos <strong>la</strong> carta que nos embio el cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>en</strong><br />

que nos <strong>en</strong>biaron <strong>de</strong>cir que vos escomulgara<strong>de</strong>s tres parrochianos moradores <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia por nuestra auctoridadt por que sse hazian parroquianos <strong>de</strong> Vitoria / e<br />

levaban <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cimas al<strong>la</strong> que <strong>de</strong>bian ser por <strong>de</strong>recho e por costupme <strong>de</strong> Sant Andres<br />

<strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. Et pidieron nos por merçet que nos non ac<strong>la</strong>rasemos aquel<strong>la</strong>s<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias que vos pusisteis <strong>en</strong> ellos, mas que vos mandassemos que passasse<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong> esto a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte quanto fuesse <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho. E nos porque sabemos e <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>mos<br />

que vos passasstes e passare<strong>de</strong>s assi como <strong>de</strong>recho manda otorgamos e<br />

confirmamos <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que pussistes <strong>en</strong> aquellos parroquianos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia e<br />

mandamos que passe<strong>de</strong>s a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte si m<strong>en</strong>ester fuesse sobre esto segunt que manda<br />

<strong>de</strong>recho. E nos otorgamoslo. Data apud Stel<strong>la</strong>m nonas junii. Anno domini M ccº iiiº.<br />

1264. Marzo. 23.<br />

2<br />

Vivián, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, ord<strong>en</strong>a que los “quartos” <strong>de</strong> <strong>la</strong>s uvas y manzanas<br />

<strong>de</strong> todo el Arcedianato <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va se <strong>en</strong>tregu<strong>en</strong> al Cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia.


A. Catedral Vitoria, s/.s. Orig. pergamino.<br />

Vivian <strong>de</strong>i miserationi Ca<strong>la</strong>gurris e Calcitanis episcopus universis archipresbitis<br />

vicaris magistris p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>ciariis e aliis clericis e <strong>la</strong>icis per archidianadgu a<strong>la</strong>vem. Salut e<br />

b<strong>en</strong>dictionem. Sepa<strong>de</strong>s que nos fal<strong>la</strong>mos por bonos privilegios e por costupme que <strong>la</strong><br />

Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia es <strong>en</strong> possesion e <strong>en</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>çia <strong>de</strong> resçibir los quartos <strong>de</strong>l beber<br />

<strong>de</strong> uvas e <strong>de</strong> mançanas <strong>en</strong> todo el / Arcidiagnado <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e nos <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong><br />

m<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia e queri<strong>en</strong>do agradar los privilegios <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e <strong>de</strong><br />

nuestros anteçesores e <strong>la</strong> costupme que an abido <strong>de</strong> lu<strong>en</strong>gos tiempos aca, e otrosi<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do que lo han m<strong>en</strong>eser e que es bi<strong>en</strong> emplegado t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> e<br />

mandamos vos firmem<strong>en</strong>t e <strong>en</strong> iurate obedi<strong>en</strong>cie que <strong>de</strong><strong>de</strong>s <strong>en</strong>tregadam<strong>en</strong>t los<br />

quartos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s uvas e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mançanas <strong>de</strong> nuestros lugares al cavillo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia o a<br />

su mandami<strong>en</strong>to e non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong>e al./ E si non contra aquellos que quesiess<strong>en</strong><br />

contradizir e non quesiess<strong>en</strong> obe<strong>de</strong>sçer al nuestro mandami<strong>en</strong>to passariemos por<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> <strong>de</strong>viedo e <strong>de</strong> excomunion e <strong>de</strong>mas quanto <strong>de</strong>iveremos e podieremos<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>recho. E porque esto sea mas firme e non v<strong>en</strong>ga dupda fiziemos poner nuestro<br />

seello p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>t <strong>en</strong> esta pres<strong>en</strong>t carta. Data die lune vi<strong>de</strong>lis x klos. aprilis. Anno domini<br />

Mº ccº sexagesimo iiiº<br />

1264. Septiembre. 1<br />

3<br />

El Cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia prohibe a <strong>sus</strong> miembros <strong>la</strong> compra <strong>de</strong> so<strong>la</strong>res, casas o<br />

hereda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> ese lugar.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Orig. pergamino.<br />

Conoçida cosa ssea a quantos esta carta vier<strong>en</strong> e oyer<strong>en</strong> que nos cabildo <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia estableçemos que nul canonigo d’Arm<strong>en</strong>tia ni otro clerigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> egelesia non<br />

aya po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> comprar so<strong>la</strong>r nin casas nin otra heredad <strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>tia para <strong>sus</strong> hijos ni<br />

para <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes ni para otro omne <strong>de</strong>l mundo ni faga comparar heredad <strong>en</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia que sea <strong>de</strong>/Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. Mas si comprar casas o so<strong>la</strong>r o<br />

heredat <strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>tia que sea <strong>de</strong> Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>en</strong> pas <strong>sus</strong> dias sin ma<strong>la</strong><br />

vos ninguna. E si por v<strong>en</strong>tura comprare d’algunas hereda<strong>de</strong>s sobredichas que meta<br />

luego a los canonigos <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s. E cualquier que contra esta constitucion viniere que<br />

pierda <strong>la</strong> raçon e por iure e peche ccc mrs. Al rey e al prestamero <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra e que<br />

sea maldicho e que sea parçonero <strong>de</strong> satan e abiron e con Judas el traydor <strong>en</strong> los<br />

ynfiernos. Et este estableçimi<strong>en</strong>to hiziemos con grant cueynta porque v<strong>en</strong>ia grant


danno a <strong>la</strong> /yglesia por <strong>la</strong>s compras que fezieron los canonigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia que<br />

heredaron los ffijos e <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>tia e porque pussieron toda <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>en</strong><br />

grant subierçon <strong>de</strong> diviseros. Item estableçemos que quando algund canonigo fuer <strong>de</strong><br />

crear <strong>de</strong> nuevo que le fagan jurau esta constituçion sobredicha e que non v<strong>en</strong>ga<br />

contra el<strong>la</strong>. Et si non quiser iurar que non lo reçiban por canonigo. E <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong><br />

este fecho e porque sea mas firme mandamos poner nuestro seello <strong>en</strong> esta pres<strong>en</strong>te /<br />

carta. Data kls. Septembris. Anno domini MºccºIxºiiiº.<br />

4<br />

1266. Marzo. 20. Treviño.<br />

Viván, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, ord<strong>en</strong>a al Arcipreste <strong>de</strong> Léniz que <strong>en</strong>tregue al<br />

Cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia los “quartos” <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s cosas <strong>de</strong>zmeras <strong>en</strong> su Arciprestazgo,<br />

especialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s <strong>de</strong> Léniz y Vergara.<br />

A. Catedral Vitoria, s/s. Orig. pergamino.<br />

De nos don Vivian por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada al<br />

Arcipreste <strong>de</strong> L<strong>en</strong>iz. Salut e b<strong>en</strong>dicion mandamos vos firmem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong><br />

obedi<strong>en</strong>çia e sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> escomulgacion que faga<strong>de</strong>s dar al cabilo d<strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>en</strong><br />

L<strong>en</strong>iz e <strong>en</strong> Vergara e <strong>en</strong> todo nuestro arçiprestadgo los quartos <strong>de</strong> pan e <strong>de</strong><br />

mançanas,/ <strong>de</strong> sal e <strong>de</strong> dineros e <strong>de</strong> ganados e <strong>de</strong> todo lo al que xpianos. <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>zmar, <strong>en</strong>tregadam<strong>en</strong>t <strong>de</strong> m<strong>en</strong>udo e <strong>de</strong> granado e que ffaga<strong>de</strong>s aduzir el diezmo <strong>de</strong><br />

mançanas e <strong>de</strong> todo lo al a los legos a <strong>la</strong> yglesia como <strong>de</strong>recho es <strong>de</strong> fazer todo fiel<br />

xpiano. E si lo fazer non quissier<strong>en</strong> constrinitlos por s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> yglesia por nuestra<br />

actoritat. E lo que vos <strong>en</strong><strong>de</strong> fiziere<strong>de</strong>s nos lo aviemos por firme. Data <strong>en</strong> Trivinno xiii<br />

kals. apriliis. Anno domini Mº cci 1xº/ sexto.


1266. Marzo. 18.<br />

5<br />

Vivián, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, reconoce a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong><br />

los “quartos” <strong>de</strong> los diezmos <strong>de</strong>l pan <strong>en</strong> Treviño y <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria. s/s. Original pergamino.<br />

Vivian <strong>de</strong>i miseratione Ca<strong>la</strong>gurris et Calcitanis episcopus. Dilectis in xpo. filiis<br />

omnibus clericis capituli sive universitatis Trivini<strong>en</strong>sium. Salutem e b<strong>en</strong>dictionem.<br />

Sepa<strong>de</strong>s que nos fal<strong>la</strong>mos por verda<strong>de</strong>ros privilegios <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia e por<br />

legitima prescription que <strong>la</strong> meatad <strong>de</strong> los quartos <strong>de</strong> los diezmos <strong>de</strong>l pan <strong>de</strong> / <strong>la</strong>s<br />

egelsias <strong>de</strong> Trev<strong>en</strong>nu e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as os <strong>en</strong>tregadam<strong>en</strong>t <strong>de</strong> <strong>la</strong> eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia sin<br />

diminuçion ninguna, e quando nuestros anteçesores obispos don Johan Perez <strong>de</strong><br />

Aznar tomaron <strong>la</strong> meatad <strong>de</strong> los quartos e los otros otros quartos que pert<strong>en</strong>esç<strong>en</strong> a<br />

<strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>en</strong> el Arçidianagnado <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va non los tomaban por nombre<br />

<strong>de</strong>l obispado mas por nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. E nos queremos / que <strong>la</strong><br />

Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia aya todos <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>en</strong> paz <strong>en</strong>tregadam<strong>en</strong>t sin diminuçion<br />

ninguna. En testimonio <strong>de</strong>sto ponemos el nuestro seello <strong>en</strong> esta pres<strong>en</strong>t carta. Data<br />

xv kal april. Anno domini Mº cci lxº viº.<br />

1268. Mayo. 27.<br />

6<br />

El Arcediano <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va se dirige al Capellán <strong>de</strong> San Julián <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia,<br />

instándole a que excomulgue a los parroquianos <strong>de</strong> esa localidad que llev<strong>en</strong> los<br />

diezmos a Vitoria.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Orig. pergamino.<br />

De mi Johan Lopes <strong>de</strong> Annuçita arçidiagno <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va al capel<strong>la</strong>n <strong>de</strong> Sant<br />

Julyan. Salt <strong>en</strong> Dios. Bi<strong>en</strong> sabe<strong>de</strong>s que el cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia se me es querel<strong>la</strong>do<br />

muchas <strong>de</strong>bezes <strong>de</strong> sos parrochianos que lievan <strong>la</strong>s <strong>de</strong>zimas a Vitoria contra <strong>de</strong>recho<br />

e contra costupme <strong>de</strong>l arçidiagnado <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e mando a mi el obispo que<br />

los/<strong>de</strong>scomulgase porque fasian tamanno tuerto a al Eglesia <strong>de</strong> San Andres <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia e yo <strong>de</strong>scomulguelos e <strong>de</strong>scomulgolos e mando vos <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> obedi<strong>en</strong>çia<br />

que los d<strong>en</strong>unçia<strong>de</strong>s por <strong>de</strong>scomulgados e que los faga<strong>de</strong>s esquivar como a<br />

<strong>de</strong>scomulgados a Johan <strong>de</strong> Canal e a Pero Sanches e a Johan Coimano, e ellos<br />

sey<strong>en</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> Eglesia o <strong>en</strong> el çiminterio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia que non cante<strong>de</strong>s horas e


sepan que passar<strong>en</strong> mas a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> s<strong>en</strong>/t<strong>en</strong>çias <strong>en</strong> contra <strong>de</strong>llos assi como <strong>de</strong>recho<br />

manda <strong>de</strong> aqui a que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> el tuerto que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> a <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> San Andres <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia. Dada vii kls. junii. Anno domini Mº ccº lxº viiiº. Reditte literas.<br />

7<br />

1270. Enero. 18. Logroño<br />

Alfonso, X, at<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do a <strong>la</strong>s peticiones <strong>de</strong> los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia, ord<strong>en</strong>a a<br />

los recaudadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> “mi<strong>en</strong>da” que no recaud<strong>en</strong> tal imposición.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Orig. pergamino.<br />

Don Alffonso por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong><br />

Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong> e <strong>de</strong>l Algarbe. A los cogedores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

mi<strong>en</strong>da <strong>de</strong> Vitoria. Salut e gra. Sepa<strong>de</strong>s que el Cabildo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia se me embio<br />

querel<strong>la</strong>r e dis<strong>en</strong> que vos que les <strong>de</strong>manda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l su pan <strong>en</strong> Vitoria <strong>de</strong> los<br />

bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong>l por cada casa <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia aquel / que l<strong>la</strong>ma<strong>de</strong>s mi<strong>en</strong>da que nunqua lo<br />

dieron <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey don Alffonsso nuestro padre nin <strong>en</strong> el mio fasta agora. Et<br />

pidieronme por merçed que yo que los mantoviese con aquel<strong>la</strong> vida que fasta agora<br />

avian usado. Et yo t<strong>en</strong>golo por bi<strong>en</strong>. En<strong>de</strong> vos mando que si <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey don<br />

Alffonsso nuestro visabuelo nin <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey don Ferrando mi padre fasta agora<br />

non dieron aquel<strong>la</strong> / mi<strong>en</strong>da que vos non ge <strong>la</strong> <strong>de</strong>man<strong>de</strong><strong>de</strong>s <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nt nin los<br />

embargue<strong>de</strong>s nin los afinque<strong>de</strong>s por el<strong>la</strong>, si non que los <strong>de</strong>xe<strong>de</strong>s convusco vivir e<br />

usar assi como siempre usaron fasta aqui. E non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al si non passar me a<br />

vos me tornaria por ello. Dada <strong>en</strong> Logronno martes veynte e ocho dias <strong>de</strong> h<strong>en</strong>ero era<br />

<strong>de</strong> mill e trezi<strong>en</strong>tos e ocho annos. Maestre Ferrant Garçia, Arçediano <strong>de</strong> Nieb<strong>la</strong> <strong>la</strong><br />

mando faser / mandado <strong>de</strong>l Rey. E yo Pero <strong>la</strong> fize escribir.<br />

8<br />

1270. Marzo. 2. Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada.<br />

Alfonso X ampara a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia para evitar <strong>la</strong>s agresiones <strong>de</strong><br />

los po<strong>de</strong>rosos <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona contra ellos, <strong>sus</strong> col<strong>la</strong>zos y privilegios.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Orig. pergamino.


Este es tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong> una carta <strong>de</strong>l muy noble s<strong>en</strong>nor rey don Alffonso a qui<strong>en</strong><br />

dios perdone escripta <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero e seel<strong>la</strong>da con su seello <strong>de</strong> çera<br />

colgado el t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> al qual es este que se sigue. Don Alffonsso por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> dios<br />

re <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong> e <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong><br />

Jah<strong>en</strong> e <strong>de</strong>l Algarbe a quantos esta carta vier<strong>en</strong> salut e gra. Fago vos saber que el<br />

cabillo <strong>de</strong> los canonigos e b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia me<br />

<strong>en</strong>viaron <strong>de</strong>sir que ha ombres <strong>en</strong> <strong>la</strong> tierra que ffas<strong>en</strong> tuertos e fuerças e males a ellos<br />

e a <strong>sus</strong> col<strong>la</strong>ços e a <strong>sus</strong> terminos / e a <strong>la</strong>s otras <strong>sus</strong> cosas e que non se pued<strong>en</strong> <strong>de</strong>llos<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r. Otrossy que les pasan a <strong>sus</strong> privilegios e a <strong>la</strong>s cartas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> e a <strong>la</strong>s<br />

otras <strong>sus</strong> franquessas. E yo t<strong>en</strong>golo por bi<strong>en</strong>. En<strong>de</strong> mando e <strong>de</strong>ffi<strong>en</strong>do firmem<strong>en</strong>t que<br />

ninguno non sea ossado <strong>de</strong> faser tuerto nin fuerçasa los calonigos e a los<br />

b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia nin a <strong>sus</strong> col<strong>la</strong>ços nin a ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>sus</strong><br />

cosas nin que les pas<strong>en</strong> a los privilegios nin a <strong>la</strong>s cartas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong>. Si non aquellos<br />

que lo fesier<strong>en</strong> faser les va a pechar <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que dis<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>sus</strong> privilegios. Et mando a<br />

los conçeios e alcalles e a los merinos e aportel<strong>la</strong>dos d'aquellos lugares que ellos han<br />

algo que los ampar<strong>en</strong> / e que les guard<strong>en</strong> e non consi<strong>en</strong>tan que les fagan fuerça nin<br />

tuerto. Et si por v<strong>en</strong>tura algunos se lo ffessier<strong>en</strong> que ge <strong>la</strong> fagan luego <strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar assi<br />

como <strong>de</strong>recho es. E non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al, ssi non quanto danno e m<strong>en</strong>oscabo<br />

resçibies<strong>en</strong> por culpa <strong>de</strong>llos, <strong>de</strong> <strong>sus</strong> casas ge lo mandaria pechar dob<strong>la</strong>do. Dada <strong>en</strong><br />

Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada, domingo dies dias <strong>de</strong> mrço era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e<br />

ocho annos. Johan Martines <strong>la</strong> fiso escrebir por mandado <strong>de</strong> maese Garçia,<br />

arçediano <strong>de</strong> Nieb<strong>la</strong>. E yo Ynnego Ortis escribano publico <strong>en</strong> Vitoria vi e ley <strong>la</strong> dicha<br />

carta <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> rasson sobredicha e por auctoridat e<br />

mandalo <strong>de</strong> Pero Ybannes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>, alcalle <strong>de</strong> Vitoria e a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>/Pero<br />

Ybannes <strong>de</strong> Aralça, canonigo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia fis escrebir esta carta. E por <strong>en</strong><strong>de</strong> puse <strong>en</strong><br />

el<strong>la</strong> este mio signo a tal (signo) <strong>en</strong> testimonio. Testigos que fueron a esto pres<strong>en</strong>tes<br />

Garços Peres, Apariçio Ybannes, alcalles <strong>de</strong> Vitoria, Martin Peres e Rodrigo Ybannes<br />

escribanos publicos <strong>de</strong> Vitoria. Fecha dos dias <strong>de</strong> octubre era <strong>de</strong> mil e tresi<strong>en</strong>tos e<br />

ssess<strong>en</strong>ta e nueve annos.<br />

1281. Marzo. 1<br />

9<br />

Merced <strong>de</strong> Alfonso X a Romero Martínez <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong>l monopolio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

construcción <strong>de</strong> molinos <strong>en</strong> Vitoria. Se <strong>de</strong>limitan los que construye <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cercanías<br />

<strong>de</strong>l Monasterio <strong>de</strong> Santo Domingo y <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> San Il<strong>de</strong>fonso.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 27, leg. 2, n.º 5. Orig. pergamino.


Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> e oyer<strong>en</strong> como nos Don Alfonso por <strong>la</strong> gracia<br />

<strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong><br />

Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong> e <strong>de</strong>l algarbe mandamos a Romero Martinez <strong>de</strong> Bitoria nuestro<br />

omme, por que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria valiese mas e fuese mas fuerte e mas<br />

abonada, que moviese el agua <strong>de</strong> O<strong>la</strong>riçu e <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> a <strong>la</strong> mincava que nos<br />

mandamos fazer y <strong>en</strong> Vitoria. E trayo<strong>la</strong> a su cuesta e a su mission. E nos por el<br />

serviçio que nos fizo e por le fazer bi<strong>en</strong> e merçed e por el trabaio que levo<br />

mandamosle que fiziesse y ruedas e molinos e quanto pro pudi/ese fazer <strong>en</strong> esta<br />

agua que fuese todo suyo. E el fizo una rueda <strong>de</strong> molino que es çerca <strong>de</strong> Santo<br />

Domingo que ha por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte el camino e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte <strong>la</strong> mota e <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> otra parte <strong>la</strong> cava e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte Ladron e Johan Ortiz fijos <strong>de</strong> Fortun Martinez<br />

arçipreste. E otrosy fizo un molino que es çerca Sant Yl<strong>de</strong>fonso que ha por lin<strong>de</strong>ros<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte Guill<strong>en</strong> Ihohan e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte <strong>la</strong> cava e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte <strong>la</strong> pu<strong>en</strong>te. E<br />

estos molinos sobredichos le damos con <strong>en</strong>tradas e salidas e con todos <strong>sus</strong> <strong>de</strong>rechos<br />

e con todas <strong>sus</strong> pert<strong>en</strong><strong>en</strong>çias quantas han e <strong>de</strong>v<strong>en</strong> aver e otorgamosle que <strong>la</strong>s haya<br />

libres e quitas por iuro <strong>de</strong> heredat por siempre iamas el e <strong>sus</strong> fijos e <strong>sus</strong> nietos e<br />

quantos <strong>de</strong>l vinier<strong>en</strong> que lo suyo ovier<strong>en</strong> <strong>de</strong> heredar, para dar <strong>en</strong> v<strong>en</strong>/er e emp<strong>en</strong>nar e<br />

cambiar e <strong>en</strong>ag<strong>en</strong>ar e para fazer <strong>de</strong>llos e <strong>en</strong> ellos todo lo que quiiere como <strong>de</strong> lo suyo<br />

mismo <strong>en</strong> tal manera que los non pueda v<strong>en</strong><strong>de</strong>r ni dar ni <strong>en</strong>ag<strong>en</strong>ar a eglesia ni a<br />

ord<strong>en</strong> ni a omne <strong>de</strong> religion sin mio mandato. Et otrosy que pueda fazer ruedas e<br />

moilnos quantas el y podiere fazer e otro ninguno que non pueda fazer rueda ni<br />

molino <strong>en</strong> esta agua don<strong>de</strong> Romero Martinez <strong>la</strong> tomo mi<strong>en</strong>tras fuere <strong>en</strong> el termino <strong>de</strong><br />

Vitoria. E <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos que ninguno sea osado <strong>de</strong> yr contra esta carta para<br />

quebrantar<strong>la</strong> o para minguar<strong>la</strong> <strong>en</strong> ninguna cosa nin <strong>de</strong> embargarle <strong>en</strong> esta agua nin<br />

<strong>de</strong> quebrantar <strong>la</strong>s presas. E a qualquier que lo fiziese oviere <strong>la</strong> mia yra e pecharnos y<br />

e <strong>en</strong> coto dos mill maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda nueva. E a / Romero Martinez el<br />

sobredicho o a qui<strong>en</strong> lo suyo heredase todo el dapno dob<strong>la</strong>do. E por que esto sea<br />

firme e estable mandamos seel<strong>la</strong>r esta carta con el mio seello <strong>de</strong> plomo. Fecha <strong>la</strong><br />

carta <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong> sabado primero dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> março <strong>en</strong> era <strong>de</strong> mill e<br />

trezi<strong>en</strong>tos e diez e nueve annos. Yo Johan Peres <strong>la</strong> fiz por mandado <strong>de</strong>l Rey <strong>en</strong><br />

veynte e nueve annos que el rey <strong>sus</strong>odicho regno.<br />

10<br />

1283. Enero. 18. Burgos.<br />

Martín, obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, insta a los clérigos <strong>de</strong> Vitoria y al<strong>de</strong>as a <strong>en</strong>tregar<br />

los “quartos” a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia aunque les sean requeridos por los<br />

recaudadores <strong>de</strong> Sancho IV.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. (Tras<strong>la</strong>do 1284). Original pergamino.


De nos don Martino por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada<br />

al cabildo <strong>de</strong> los clerigos <strong>de</strong> Vitoria et <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as. Sepa<strong>de</strong>s que los canonigos <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia nos <strong>en</strong>biaron <strong>de</strong>cir que el pan <strong>de</strong> los quartos que ellos han <strong>de</strong> vuestras<br />

eglesias que non pued<strong>en</strong> aver <strong>de</strong> vos por raçon que restan los alcal<strong>de</strong>s e jurados <strong>de</strong><br />

vuestro lugar por carta <strong>de</strong> don Sancho. Porque vos mandamos firmem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong><br />

santa obedi<strong>en</strong>çia et so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> excomulgami<strong>en</strong>to que les <strong>de</strong><strong>de</strong>s so pan a los dichos<br />

canonigos <strong>de</strong>l dia que esta carta vuere<strong>de</strong>s fasta nueve dias. Et si por v<strong>en</strong>tura non<br />

diese<strong>de</strong>s esta pan a los canonigos o a su mandado faca este p<strong>la</strong>ço sobredicho<br />

mandar vos emos <strong>sus</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>de</strong> ofiçio e b<strong>en</strong>efiçio fasta que pagasse<strong>de</strong>s. Data Burgis<br />

xv kls. febroarii. Anno domini M ccºlxxxºterçio.<br />

11<br />

1295. Febrero. 27. Madrid<br />

Re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s recaudaciones obt<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> los pueblos <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va para el cerco<br />

<strong>de</strong> Tarifa.<br />

Pub. <strong>en</strong> FITA, Fi<strong>de</strong>l; “El vascu<strong>en</strong>ce a<strong>la</strong>vés anterior al siglo XIV”, Boletín <strong>de</strong> <strong>la</strong> Real Aca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Historia, tomo III (1883), pp. 217-219.<br />

En Madrit XXVII dias <strong>de</strong> Febrero, era <strong>de</strong> mil CCC.XXXIII annos vino a cu<strong>en</strong>ta<br />

Johan <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> los C mil maravedis, que diz que cogio <strong>de</strong> los pueblos da<strong>la</strong>va, que<br />

prometieron al Rey para <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> <strong>la</strong> cerca <strong>de</strong> Tarifa el anno <strong>de</strong> XXX annos; e lo<br />

que dixo que recibieron, es esto con los dineros que diz.<br />

De Narvaxa .....................................530 De argomaniz .................................400<br />

De Harrio<strong>la</strong> ......................................525 De quilchano ..................................450<br />

De Cordoua ....................................400 De maranchona .............................126<br />

De Bicuña .......................................195 De m<strong>en</strong>dixur ...................................800<br />

De sancta Pia ................................... 90 De <strong>la</strong>nc<strong>la</strong>res <strong>de</strong> gamboa ...............800<br />

De uda<strong>la</strong> ............................................ 75 De Moyo ..........................................400<br />

De l<strong>la</strong>no ...........................................205 De çuaçu .........................................900<br />

De Narana ......................................240 De açua ...........................................790<br />

De Helguea .....................................240 De Oreñayn ....................................600<br />

De jauregue ....................................250 De huriçar .......................................260<br />

De Enguereño ................................600 De Garayo ......................................500<br />

De Hollivarre ...................................350 De Marieta ........................................ 90<br />

De Açilu ............................................. 37 De Otaça .........................................400<br />

De Año ............................................900 De hollivarraigamboa ....................300<br />

De gaçaeta ...................................1200 De Çiriano .......................................200<br />

De Garona ........................................ 80 De Gernica .....................................400<br />

De Axona ........................................600 De Meñano mayor .........................868


De ygueleta ....................................400 De Meñano m<strong>en</strong>or .........................389<br />

De Du<strong>la</strong>nce .....................................210 De hullivariaraca ............................500<br />

De harrarayn ..................................300 De M<strong>en</strong>digur<strong>en</strong> ..............................374<br />

De <strong>la</strong>rraza .......................................467 De Lupidana ...................................900<br />

De Olga ............................................. 25 De yhurre ........................................150<br />

De her<strong>en</strong>chyon ...............................344 De Letona .......................................316<br />

De <strong>la</strong>raharra ....................................240 De Çahytagin ..................................100<br />

De aya<strong>la</strong> ..........................................675 De Murua ........................................240<br />

De harrieta ......................................200 De Mura<strong>de</strong>he .................................200<br />

De Guevara ....................................380 De <strong>la</strong>rrinua ......................................200<br />

De heztura ......................................220 De Gopehegui ................................337<br />

De maturana ...................................600 De Hondategui ...............................280<br />

De andicana ...................................320 De Berricano ..................................440<br />

De andozqueta .............365; 3 dineros De Echagoy<strong>en</strong> ................................260<br />

De Buruaga ....................................360 De Margarita ...................................500<br />

De Herey<strong>de</strong>e ..................................194 De lermanda ...................................220<br />

De M<strong>en</strong>darozqueta ........................523 De Hol<strong>la</strong>varri ...................................600<br />

De Echaverre <strong>de</strong> viña ....................950 De Berrozteguieta ..........................400<br />

De Helossua ...................................200 De arm<strong>en</strong>tia e <strong>de</strong> gaztheta ...........250<br />

De nafarrate ....................................187 De hezarrona ..................................430<br />

De Hurnaga ....................................400 De Çuaçu ........................................600<br />

De nanziello ....................................250 De villodas ......................................800<br />

De Sarricuri .....................................300 De Traspu<strong>en</strong>tes .............................840<br />

De Hotaçu .......................................300 De Goveyo ........................................ 70<br />

De haverasturi ................................500 De crispijana ...................................182<br />

De huriarte ......................................200 De Legartagutia .............................400<br />

De arcaya .....................................1000 De Cuartango ...............................1528<br />

De Ollivarri <strong>de</strong> los olleros ..............300 De Mançanos .................................150<br />

De Ollivarri m<strong>en</strong>or ..........................100 De Cumuñon ..................................712<br />

De Bollivar ......................................400 De higahegui ..................................140<br />

De gamiz .........................................100 De moliniel<strong>la</strong> ...................................400<br />

De Meana .......................................355 De cayzedo <strong>de</strong> yuso ......................497<br />

De Monesterio gur<strong>en</strong> .....................640 De vasconi el<strong>la</strong>s .............................210<br />

De luviano .......................................670 De Ereña .........................................261<br />

De holiaraga ...................................400 De Melie<strong>de</strong>s ....................................200<br />

De arcaut ........................................275 De vil<strong>la</strong>vezana ................................290<br />

De Betriquez ...................................300 De vil<strong>la</strong>lu<strong>en</strong>ga .................................122<br />

De y<strong>la</strong>rraçaa ...................................900 De anteçaana .................................412<br />

De Çerio ..........................................250 De leziniana ....................................300<br />

De mataucu ....................................300 De frezneda ....................................150<br />

De ania ............................................250 De Carcamo ...................................162<br />

De Oretia .......................................1100 De arbulu ........................................340<br />

De Ollivarri doypa ..........................500 De Durana ......................................200<br />

De anteçana ...................................700 De Guereña ....................................565<br />

De Mantoyana ................................250 De Legarda .....................................450<br />

De artaçaa ......................................270 De apodaca ....................................300<br />

De hueto <strong>de</strong> yuso .........................1000 De huesto <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o .........................690<br />

De hurrialdo ....................................300 De hullivarri <strong>de</strong> viña .......................800<br />

De Suvijana ....................................500 De <strong>la</strong>nc<strong>la</strong>res ..................................1100<br />

De hazteguieta ...............................600 De Otaçaa .......................................300


De Gumecha ..................................800 De Har<strong>en</strong>iz ......................................800<br />

12<br />

1304. Mayo. 25. Burgos<br />

Fernando IV reduce <strong>la</strong> cabeza pechera <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón como<br />

consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los daños sufridos durante <strong>la</strong> guerra por los Ricos Hombres,<br />

infanzones y caballeros <strong>de</strong>l reino.<br />

A. Ca<strong>la</strong>horra, n.º 6 (Lapueb<strong>la</strong> Arganzón). Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo don Fernando por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios<br />

rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoba, <strong>de</strong> Murçia,<br />

<strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina por que los omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong>l conçeio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> pueb<strong>la</strong> dargançon me embiaron mostrar <strong>en</strong> como <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> guerra<br />

resçibieron muchos males e avian resçibido gran<strong>de</strong>s dannos e perdidas <strong>de</strong> quemas e<br />

tomas que les avi<strong>en</strong> fecho rico omnes e infan/sones e cavalleros e otros omnes <strong>en</strong><br />

guisa que eran muy pocos e muy pobres <strong>en</strong> manera que non podian complir los<br />

nuestros pechos por rasson <strong>de</strong> <strong>la</strong> muy grant cabeça que t<strong>en</strong>ian e que si alguna<br />

merçed non les fisiesse que se hermaria muy grant parada <strong>de</strong>ste logar e que me<br />

pidian que les fisiesse alguna merçed <strong>en</strong> rason <strong>de</strong> <strong>la</strong> cabeça <strong>de</strong> los serviçios que<br />

t<strong>en</strong>ian. Et yo por les faser bi<strong>en</strong> e merçed e por que esa vil<strong>la</strong> non se yerme e se pueble<br />

meior para nuestro serviçio t<strong>en</strong>go por bi<strong>en</strong> e mando que <strong>de</strong> los seteçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong>sta<br />

moneda nueva que fas<strong>en</strong> dies dineros el mr. que ellos t<strong>en</strong>ian / <strong>en</strong> cabeça fasta aqui<br />

que me avian a dar por cada serviçi cada que los <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi tierra me ovies<strong>en</strong> a dar <strong>de</strong><br />

les abaxar <strong>en</strong><strong>de</strong> los dosi<strong>en</strong>tos mrs. e que t<strong>en</strong>gan <strong>en</strong> cabeça <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte<br />

quini<strong>en</strong>tos mrs. e non mas. Et sobre esto mando por esta mi carta a qualquier o a<br />

qualesquier que sean cogedores o sobre cogedores o recabdadores <strong>de</strong> los serviçios e<br />

<strong>de</strong> los otros pechos que me ovier<strong>en</strong> a dar <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nt <strong>en</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> los logares<br />

e all<strong>en</strong>t ebro que non sean osados <strong>de</strong> les <strong>de</strong>mandar por <strong>la</strong> cabeça <strong>de</strong> cada serviçio<br />

mas <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos mrs. nin <strong>de</strong> les preyndar ni <strong>de</strong> les tomar ninguna / cosa <strong>de</strong> los suyo<br />

por <strong>la</strong> dicha rason, nin <strong>de</strong> les afincar por que cump<strong>la</strong>n otra cabeça si non esta <strong>de</strong> los<br />

quini<strong>en</strong>tos mrs. Et non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por ninguna manera si non qualquier o<br />

qualesquier que lo fisiess<strong>en</strong> o contra esta merçed que le yo fago les pasass<strong>en</strong> pechar<br />

me ayan <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a mill mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda nueva e a los <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Argançon o a<br />

qui<strong>en</strong> <strong>de</strong> bos toviesse todo el danno e el m<strong>en</strong>oscabo que por <strong>en</strong><strong>de</strong> reçibiess<strong>en</strong><br />

dob<strong>la</strong>do. Et sobre esto mando a don Garçia Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>mayor mio a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado<br />

mayor <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong> o a otro qualquier a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado que fuere <strong>de</strong> / aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nt por mi <strong>en</strong><br />

Castiel<strong>la</strong> e a los merinos que andudier<strong>en</strong> por el <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nt <strong>en</strong> esa tierra que ge lo<br />

non consin<strong>en</strong>ta e que les preyudre por <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a sobredicha e <strong>la</strong> guard<strong>en</strong> por faser <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

lo que yo mandare. Et non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al so <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a sobre dicha. Et <strong>de</strong>sto les man<strong>de</strong>


dar carta seel<strong>la</strong>da con mio seelo <strong>de</strong> çera colgado. Dada <strong>en</strong> Burgos veynte çinco dias<br />

<strong>de</strong> Mayo era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e cuar<strong>en</strong>ta e dos annos.<br />

13<br />

1312. Abril. 4. Val<strong>la</strong>dolid.<br />

Sancho Ximénez <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco promete guardar <strong>la</strong>s liberta<strong>de</strong>s, privilegios, usos y<br />

costumbres <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

A.C. Ca<strong>la</strong>horra, n.º 8 (Lapueb<strong>la</strong> Arganzón). Original pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo Sancho Sim<strong>en</strong>es <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado maior por el Rey <strong>en</strong> <strong>la</strong> frontera, otorgo e prometo <strong>en</strong> bu<strong>en</strong>a fe, sin mal<br />

<strong>en</strong>ganno, <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er e guardar a vos el conçeio e los omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Argançon mios vasallos, todos los fueros e liberta<strong>de</strong>s e franquesas e usos e<br />

costumbres e cartas e privilegios que oviesse<strong>de</strong>s <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l Rey don Alffone <strong>de</strong>l<br />

Rey don Sancho que Dios perdone, e <strong>de</strong>ste Rey don Fernando et qaue <strong>en</strong> ninguno<br />

tiempo por ninguna manera que vos non passe contra ello e si contra ello vos passare<br />

yo otro por / mi que vos que sea<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>udos e lo mostrar al rey e el rey que faga<br />

contra mi lo que su merçet fuer. Et por que <strong>de</strong>sto sea<strong>de</strong>s çiertos e non v<strong>en</strong>ga <strong>en</strong><br />

dubda damos esta nuestra carta seel<strong>la</strong>da con nuestro seello colgado. Fecha <strong>en</strong><br />

Val<strong>la</strong>dolit quatro dias <strong>de</strong> abril era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta annos.<br />

1312. Octubre. 10.<br />

14<br />

Lope Alvarez, caballero, permuta a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia los préstamos<br />

que t<strong>en</strong>ía <strong>en</strong> varias al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>l alto Ayuda y <strong>en</strong> Zambrana, que pert<strong>en</strong>ecían al cabildo,<br />

por el usufructo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s propieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> esta última al<strong>de</strong>a por <strong>la</strong> cual <strong>en</strong>tregaría todos<br />

los años por San Miguel una r<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> especie pagada <strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>tia.<br />

A.Catedral Vitoria, s/s. Orig. pergamino.


Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo Martin Peres <strong>de</strong> Oçaeta clerigo <strong>de</strong><br />

Vitoria, notario publico e jurado <strong>en</strong> el obispado por autoridat <strong>de</strong>l muy honrado padre e<br />

s<strong>en</strong>nor don Miguell, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> calçada,<br />

sey<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>te con los testigos que <strong>en</strong> este instrum<strong>en</strong>to son escritos Don Lope<br />

Alvarez Dannu cavallero solvio e quito los prestamos que el t<strong>en</strong>ia <strong>de</strong> Marquina <strong>de</strong><br />

<strong>sus</strong>o e Marquina <strong>de</strong> yuso e <strong>de</strong> Larrahuri et <strong>de</strong> Hurarte que eran e son siempre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

eglesia <strong>de</strong> Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia e <strong>de</strong> los / canonigos d<strong>en</strong><strong>de</strong> e que recudan con<br />

todos fructos <strong>de</strong> prestamos <strong>de</strong> los quartos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as que son <strong>en</strong> somo <strong>de</strong><br />

Yuda bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te a los dichos canonigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia o a su m<strong>en</strong>sagero e<br />

non a otro ninguno tambi<strong>en</strong> <strong>de</strong>ste agosto primero que paso que fue <strong>en</strong> <strong>la</strong> era <strong>de</strong> mill e<br />

tresi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta annos como <strong>de</strong> todos los otros annos que seran <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para siempre jamas. Otrosy partio mano e quito e solvio todo lo que el dicho<br />

Lope Alvares llevaba <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s que ha <strong>la</strong> dicha iglesia <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia e los canonigos d<strong>en</strong><strong>de</strong> han <strong>en</strong> Çambrana e mando que recubdies<strong>en</strong> a ellos<br />

con todos los <strong>de</strong>rechos e r<strong>en</strong>tas que han <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Çambrana e non a otro<br />

ninguno e que les quitava e <strong>de</strong>xava e solvia todo lo suyo sin ninguna ma<strong>la</strong> vos a <strong>la</strong><br />

eglesia e a los dichos canonigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia para siempre jamas libre e quito todo lo<br />

que hay <strong>en</strong> los logares sobredichos e todo lo que el solia levar. / Otrosy dixo a los<br />

canonigos sobre dichos que con su liç<strong>en</strong>çia e con su amorio e con su mandami<strong>en</strong>to<br />

que queria t<strong>en</strong>er <strong>la</strong> <strong>de</strong> Çambrana e que les daria cada anno d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia e a su cuesta e a su mession tresse moyos e medio <strong>de</strong> trigo por <strong>la</strong> Sant<br />

Miguell. Et <strong>de</strong> todo esto que dicho es fueron testigos l<strong>la</strong>mados e rogados don Miguell<br />

Sanches <strong>de</strong> Troconis e Juan Martines <strong>de</strong> Ordonnana / cavalleros e Gonçalo Sanches<br />

e Pero Sanches <strong>de</strong> Salinas, Alvaro <strong>de</strong> Ordonnana, escu<strong>de</strong>ros, e otros muchos. Et<br />

mando a mi el dicho Martin Peres que ficiese d<strong>en</strong><strong>de</strong> publico instrum<strong>en</strong>to. Et yo Martin<br />

Peres notario sobre dicho fue pres<strong>en</strong>te a todo lo que sobredicho es e por<br />

mandam<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho Lope Alvares e a pedim<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos canonigos <strong>de</strong><br />

Arm<strong>en</strong>tia escribi este instrum<strong>en</strong>to con mi propia mano e puse <strong>en</strong> el mio sig no a tal <strong>en</strong><br />

testimonio <strong>de</strong> verdad e por meior firmedumbre el dicho Lope Alvares <strong>en</strong> el mando<br />

poner su sello <strong>de</strong> çera colgado. Fecha X dias <strong>de</strong> Octubre anno domini mill e ccc<br />

duo<strong>de</strong>cimo /.<br />

15<br />

1315. Agosto. 23. Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

Doña Sancha, al igual que su antecesor, promete guardar <strong>la</strong>s liberta<strong>de</strong>s,<br />

privilegios, usos y costumbres <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

A.C.Ca<strong>la</strong>horra, n.º 9 (Lapueb<strong>la</strong> Arganzón). Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo Donna Sancha otorgo e prometo <strong>en</strong><br />

bu<strong>en</strong>a fe sin es (sic) mal <strong>en</strong>ganno <strong>de</strong> temer e guardar a vos el conçeio e los omnes


u<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Argançon mios vasallos todos los fueros e liberta<strong>de</strong>s e<br />

franquesas e ussos e costumbres e cartas e privillejos que oviesse<strong>de</strong>s <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l<br />

rey don Alfon et <strong>de</strong>l rey don Sancho e <strong>de</strong>l / rey don Ferrando nuestro s<strong>en</strong>nor que dios<br />

perdone et que <strong>en</strong> ninguno tiempo por ninguna manera que vos non passe contra ello<br />

et sy contra ello vos passar yo o otro por mi que vos que sea<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> los<br />

mostrar al rey et que el rey faga contra mi lo que su merçet fuere. Et por que <strong>de</strong>sto<br />

sea<strong>de</strong>s çiertos e non v<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> duda damos esta carta con nuestro seello colgado.<br />

Fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Argançon veynte e nueve dias <strong>de</strong> agosto era <strong>de</strong> mill e ccc e<br />

çinqu<strong>en</strong>ta e tres annos /.<br />

16<br />

1332. Abril. 2. Vitoria<br />

Privilegio rodado <strong>en</strong> el que Alfonso XI resuelve <strong>la</strong>s peticiones que le<br />

pres<strong>en</strong>taron los cofra<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Arriaga <strong>en</strong> el mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su autorización.<br />

A.P.A.D. Original Pergamino.<br />

Pub. Martínez Díez, G. A<strong>la</strong>va Medieval, II, Vitoria, 1979, págs. 222-228.<br />

García Larragueta, Santos, “Privilegio rodado <strong>de</strong> Alfonso XI, Vitoria, 2 abril, 1332”, <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Formación <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, 1984, págs. 193-198.<br />

López López <strong>de</strong> Ullivarri, F. Ibí<strong>de</strong>m, págs. 27-32. El texto es copia literal <strong>de</strong> su transcripción.<br />

[Chrismón: Christus, Alfa, Omega]. En el nombre <strong>de</strong> Dios, Padre t ffijo t Spiritu<br />

Santo que sson tres perssonas t un dios uerda<strong>de</strong>ro que biue t Regna por siempre<br />

iamas et <strong>de</strong><strong>la</strong> bi<strong>en</strong> au<strong>en</strong>turada Virg<strong>en</strong> Santa Maria su madre aqui nos [mancha]<br />

t<strong>en</strong>emos por s<strong>en</strong>nora t por auogada/ 2 <strong>en</strong> todos nuestros fechos et aonrra t aseruicio<br />

<strong>de</strong> todos los Santos <strong>de</strong><strong>la</strong> Corte Celestial, por que es natural cosa que todo omne que<br />

bi<strong>en</strong> faze quiere que gelo lieu<strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte t que se non olui<strong>de</strong> njn se pierda. Que<br />

commo quier que cansse t m<strong>en</strong>gue el cur/ 3 sso <strong>de</strong><strong>la</strong> uida <strong>de</strong>ste mundo aquello es lo<br />

que finca <strong>en</strong> remembranca por el al mundo. Et este bi<strong>en</strong> es guiador <strong>de</strong><strong>la</strong> su alma ante<br />

Dios. Et por non caer <strong>en</strong> oluido lo mandaron los Reyes poner <strong>en</strong> escripto <strong>en</strong> <strong>sus</strong><br />

priujlegios por que los otros que/ 4 Regnass<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>llos t toujes<strong>en</strong> el su logar<br />

fuess<strong>en</strong> t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> guardar aquello <strong>de</strong> lo leuar a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte confirmandolo por <strong>sus</strong><br />

Priujlegios. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos catando esto queremos que sepan por este nuestro<br />

Priuilegio todos los omnes que agora son/ 5 et seran daqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte. Commo nos Don<br />

ALFONSO por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios Rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong><br />

SSeuil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoua, <strong>de</strong> Murcia, <strong>de</strong> Iah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe t SS<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Uizcaya t <strong>de</strong><br />

Molina. En uno con <strong>la</strong> reyna donna/ 6 MARIA mj muger. Por que don Lope <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça<br />

t don Beltrán Yanes <strong>de</strong> Gueuara s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Onnate t Iohan Furtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça t<br />

Ferrant Royz Arcidiano <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra t Ruy Lopez fijo <strong>de</strong> don Lop <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doca t/ 7<br />

Ladrón <strong>de</strong> Gueuara fijo (mancha) <strong>de</strong>l dicho Don Beltran Yannes t Diago Furtado <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça t Fernant Peres <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> t Ferrant Sanchez <strong>de</strong> Ue<strong>la</strong>sco t Goncalo Yannes<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doca t Furtado Diaz su hermano t Lope Garcia <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>zar t Ruy Diaz <strong>de</strong> Rojas


fijo5 8 <strong>de</strong> Ruy Sanchez t todos los otros fijos [mancha] dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua assi ricos omnes<br />

t jnfacones t caualleros t clerigos t escu<strong>de</strong>ros fijos dalgo commo otros quales quier<br />

confradres que solian seer <strong>de</strong><strong>la</strong> confradrja <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua. Nos otorgaron <strong>la</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua<br />

que oujessemos <strong>en</strong><strong>de</strong>/ 8 el s<strong>en</strong>norio t fuesse regal<strong>en</strong>ga t <strong>la</strong> pusieron [mancha] <strong>en</strong><strong>la</strong><br />

corona <strong>de</strong>los nuestros regnos t para nos t para los que regnass<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos <strong>en</strong><br />

Castiel<strong>la</strong> t <strong>en</strong> Leon. Et r<strong>en</strong>unciaron t se partieron <strong>de</strong> nunca auer confradrja njn<br />

ayuntamj<strong>en</strong>to <strong>en</strong>el campo <strong>de</strong> Arrjaga njn <strong>en</strong> otro lo/ 10 gar ninguno auoz <strong>de</strong> confradia<br />

njn que sse l<strong>la</strong>m<strong>en</strong> confradres. Et r<strong>en</strong>unciaron fuero t [mancha] uso t costumbre<br />

queaujan <strong>en</strong> esta razon para siempre iamas. Et sobresto fizieron nos <strong>sus</strong> peticiones.<br />

Et primera m<strong>en</strong>te pidieron nos por mercet que non diessemos <strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua<br />

njn <strong>la</strong> <strong>en</strong>ag<strong>en</strong>assemos/ 11 a ninguna uil<strong>la</strong> njn aotro ninguno mas que finque para<br />

siempre real t <strong>en</strong><strong>la</strong> corona <strong>de</strong> los nuestros regnos (borroso) <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, t <strong>de</strong> Leon.<br />

Por el connocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l grant seruicio que los djchos fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua me fizieron<br />

commo dicho es t<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong>. Pero que ret<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> nos lo <strong>de</strong><strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as<br />

sobre que con/ 12 ti<strong>en</strong>d<strong>en</strong> con los <strong>de</strong> Salua tierra para fazer <strong>de</strong>llo lo que<strong>la</strong> nuestra<br />

mercet fuere. Otrossi alo que nos [mancha] pidieron por mercet los dichos fijos dalgo<br />

que les otorgassemos que sean francos t libres t quitos eremptos <strong>de</strong> todo pecho t<br />

serujdumbre con quanto an t pudier<strong>en</strong> ganar daquia<strong>de</strong><strong>la</strong>nte segunt quelo fueron<br />

siempre fasta aquí. Otor/ 13 gamos atodos los fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua t t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong><br />

que sean libres t quitos <strong>de</strong> todo pecho ellos t los <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es que an o oujer<strong>en</strong><br />

daquia<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua. Otrossi nos pidieron por mercet que los monesterios t los<br />

col<strong>la</strong>cos que fueron <strong>de</strong> siempre aca <strong>de</strong> los fijos dalgo, que les ayan segunt quelos/ 14<br />

ouieron fasta aquí por oquier que ellos fuer<strong>en</strong>. Et si por au<strong>en</strong>tura los col<strong>la</strong>cos<br />

<strong>de</strong>semparar<strong>en</strong> <strong>la</strong>s casas olos so<strong>la</strong>res a <strong>sus</strong> s<strong>en</strong>nores que les puedan tomar los<br />

cuerpos oquier que los fal<strong>la</strong>r<strong>en</strong> t que les <strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s que oujer<strong>en</strong>. T<strong>en</strong>emos<br />

por bi<strong>en</strong> r otorgamos que los dichos fijos dal/ 15 go ayan los monesterios t col<strong>la</strong>cos<br />

segunt que los oujeron t los <strong>de</strong>u<strong>en</strong> auer. Pero que ret<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> ellos para nos el<br />

s<strong>en</strong>norio real t <strong>la</strong> iusticia. Et otrossi que sea guardado a <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as que aBitoria <strong>la</strong><br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que fue dada <strong>en</strong>tre ellos <strong>en</strong> esta razon. Otrossi nos pidieron quelos <strong>la</strong>/ 16<br />

bradores que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong>los suelos <strong>de</strong> los fijos dalgo que sean suyos segunt quelo<br />

fueron fasta qui <strong>en</strong> quanto morar<strong>en</strong> <strong>en</strong> ellos. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> t otorgamos que los<br />

fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua ayan <strong>en</strong> los omnes que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong>los <strong>sus</strong> suelos aquel <strong>de</strong>recho<br />

que solian t <strong>de</strong>u<strong>en</strong> auer. Pero que ret<strong>en</strong>emos/ 17 <strong>en</strong> ellos para nos el semmoio t el buey<br />

<strong>de</strong> marco t el s<strong>en</strong>norio real t <strong>la</strong> iusticia. Otrossi nos pidieron por mercet que los<br />

omiziellos o <strong>la</strong>s calopnias que acaescier<strong>en</strong> <strong>de</strong>los dichos col<strong>la</strong>cos t <strong>la</strong>bradores que los<br />

ayan los s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong>los col<strong>la</strong>cos t <strong>de</strong>los so<strong>la</strong>res omorar<strong>en</strong> los <strong>la</strong>bradores./ 18 T<strong>en</strong>emos<br />

por bi<strong>en</strong> t otorgamos que los fijos dalgo ayan <strong>la</strong>s calonnas t los omeziellos cada uno<br />

<strong>de</strong>llos <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> col<strong>la</strong>cos t <strong>de</strong> los omnes que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong>los <strong>sus</strong> suelos segunt que lo<br />

solian t <strong>de</strong>u<strong>en</strong> auer. Pero que ret<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> ellos para nos el <strong>de</strong>recho si alguno y<br />

aujan los s<strong>en</strong>nores que solian/ 19 seer <strong>de</strong><strong>la</strong> confradria <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua. Otrossi nos pidieron<br />

por mercet que otorgassemos alos fijos dalgo t atodos los otros <strong>de</strong><strong>la</strong> tierra el fuero t<br />

los priujlegios que ha Portiel<strong>la</strong> dibda. Aesto respon<strong>de</strong>mos que otorgamos t t<strong>en</strong>emos<br />

por bi<strong>en</strong> que los fijos dalgo ayan el fuero <strong>de</strong> Soportiel<strong>la</strong> para seer quitos/ 20 t libres ellos<br />

e <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> pecho. Et quanto <strong>en</strong> los otros pleitos t <strong>en</strong><strong>la</strong> iusticia. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong><br />

que ellos t todos los otros <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua ayan el fuero <strong>de</strong> <strong>la</strong>s leyes. Otrossi nos pidieron<br />

por mercet queles diessemos alcalles fijos dalgo naturales <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua t si alguno se<br />

alçare <strong>de</strong>/ 21 <strong>de</strong>llos que sea <strong>la</strong> alcada para ante los alcalles fijos dalgo que fuer<strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>la</strong><br />

nuestra corte. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> t otorgamos que los fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua que ayan<br />

alcalle o alcalles fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua t que gelos daremos assi t que ayan el alcada<br />

para <strong>la</strong> nuestra corte. Otrossi nos pidieron por mercet que les/ 22 otorgassemos que el


merino ojuessemos aponer <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua que sea fijo dalgo natural t here<strong>de</strong>ro t raygado<br />

<strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua t non <strong>de</strong><strong>la</strong>s uil<strong>la</strong>s t que non pueda remedir por algo a ninguno njn pr<strong>en</strong>da njn<br />

mate aninguno sin querelloso t sin juyzio <strong>de</strong> alcalle saluo <strong>en</strong><strong>de</strong> si fue <strong>en</strong>cartado. Et si<br />

al/ 23 guno fue preso con querelloso que dando fiadores raygados <strong>de</strong> complir <strong>de</strong> fuero<br />

que sea luego suelto. T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Pero que si alguno fiziere<br />

malefiçio atal por que merezca p<strong>en</strong>a <strong>en</strong>el cuerpo. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> quelo pueda<br />

pr<strong>en</strong><strong>de</strong>r el merjno t non sea dada por fiadores./ 24 Otrossi nos pidieron por mercet que<br />

les otorgassemos que quando nos olos que regnar<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues d<strong>en</strong>os oujeremos<br />

aechar pecho <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua que los que fuer<strong>en</strong> moradores <strong>en</strong>los monesterios t los col<strong>la</strong>cos<br />

t los <strong>la</strong>bradores que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong>los so<strong>la</strong>res <strong>de</strong>los fijos dalgo que sean quitos <strong>de</strong> todo<br />

pecho t <strong>de</strong> pedido/ 25 salvo <strong>de</strong>l pecho aforado que auemos <strong>en</strong> ellos que es el buey <strong>de</strong><br />

março t el semoyo. Et esto quelo pech<strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>la</strong> manera que lo pecharon siempre fasta<br />

qui. T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Saluo quando nos fuere otorgado <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

s<strong>en</strong>nores. Otrossi nos pedieron por mercet queles otorgassemos/ 26 que los <strong>la</strong>bradores<br />

que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong>los pa<strong>la</strong>cios <strong>de</strong>los fijos dalgo t los amos que criar<strong>en</strong> los fijos <strong>de</strong>los<br />

caualleros que sean quitos <strong>de</strong> pecho segunt quelo fueron fasta qui. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong><br />

t otorgamos que los que morar<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>sus</strong> pa<strong>la</strong>cios que sean quitos <strong>de</strong> pecho [borroso]<br />

et que ssea uno el morador t [mancha] non mas. Otrossi/ 27 que los amos que criar<strong>en</strong><br />

los fijos legitimos <strong>de</strong>los caualleros que sean quitos <strong>de</strong> pecho <strong>en</strong> quanto los criar<strong>en</strong>. Et<br />

que sea anos guardado el <strong>de</strong>recho que <strong>en</strong> ellos auemos. Otrssi nos pidieron por<br />

mercet queles otorgassemos que los fijos dalgo que moraron o morar<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as<br />

que diemos aBitoria que/ 28 ayan el fuero que diemos alos fijos dalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua t que<br />

sean librados ellos t lo que ellos oujer<strong>en</strong> por los alcaes que nos dieremos <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua.<br />

T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> t otorgamos que esto passe segunt que se conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong><strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia<br />

que fue dada <strong>en</strong>tre ellos t los <strong>de</strong> Bitoria. Otrossi nos pidieron por mercet que/ 29 les<br />

otorgassemos que los montes t sseles t prados que oujeron fastaqui los fijos dalgo<br />

quelos ayan segunt quelos oujeron fasta aqui commo dicho es. Et que los ganados<br />

<strong>de</strong>los fijos dalgo que puedan andar <strong>en</strong> cada logar oquier que los fijos dalgo fuer<strong>en</strong><br />

diueseros t oujer<strong>en</strong> casas t so<strong>la</strong>res t to/ 30 dos los otros <strong>de</strong><strong>la</strong> tierra que pazcan segunt<br />

quelo oujeron <strong>de</strong> uso t <strong>de</strong> costumbre fasta aqui. T<strong>en</strong>emos por bin t otorgamos quelos<br />

montes t sseles t prados que ayan cada uno <strong>de</strong>llos lo suyo. Et que puedan paçer con<br />

<strong>sus</strong> ganados <strong>en</strong>los pastos <strong>de</strong>los logares o fuer<strong>en</strong> diueseros. Otrossi que los ga/ 31<br />

nados <strong>de</strong>los <strong>la</strong>bradores t <strong>de</strong>los otros puedan pacer t usar t cortar librem<strong>en</strong>te. Otrossi<br />

nos pidieron mercet que si alguno matare aomne fijo dalgo que peche anos quinj<strong>en</strong>tos<br />

sueldos por el omeziello. Et si alguno firiere o<strong>de</strong>sonrrare aalgun omn fijo dalgo ofija<br />

dalgo que peche quinj<strong>en</strong>tos sueldos/ 32 aaquel que resçibiere <strong>la</strong> <strong>de</strong>sonrra. T<strong>en</strong>emos lo<br />

por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Otrossi nos pidieron por mercet queles otorgassemos que<br />

nos njn otro por nos non pongamos fferreinos <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua. por que los montes non se<br />

yerm<strong>en</strong> njn se astragu<strong>en</strong> (eragu<strong>en</strong>). T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Otrossi nos<br />

pidieron/ 33 por mercet que <strong>de</strong>f<strong>en</strong>diessemos que ninguno non faga casa fuera <strong>de</strong><br />

barrera. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> t otorgamos que esto passe segunt que passo fasta aqui.<br />

Otrossi nos pidieron por mercet queles otorgassemos que<strong>la</strong>s compras t u<strong>en</strong>didas t<br />

donaciones t fiaduras t posturas t contractos que fuer<strong>en</strong> ffe/ 34 chos t otrossi los pleitos<br />

que fuer<strong>en</strong> librados t los que son com<strong>en</strong>cados fasta aqui que pass<strong>en</strong> por el fuero que<br />

fasta aqui oujeron. T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> otorgamos lo. Otrossi nos pidieron por mercet<br />

queles otorgassemos que si aalgún fijo dalgo fuere <strong>de</strong>mandad pecho que fazi<strong>en</strong>do se<br />

fijo dalgo/ 35 segunt fuero <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong> que sea libre t quito <strong>de</strong> todo pecho. T<strong>en</strong>emos lo<br />

por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Otrossi nos pidieron por mercet queles otorgassemos que<br />

ningun fijo dalgo natural <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua non sea <strong>de</strong>safiado saluo mostrando alos alcalle que<br />

dieremos <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua razon <strong>de</strong>recha por que <strong>de</strong>/ 36 uan auer <strong>en</strong>amiztat. Et que dando


fiadores t cumpli<strong>en</strong>do quanto mandar<strong>en</strong> los alcalles quel non <strong>de</strong>safi<strong>en</strong> t silo <strong>de</strong>safiare<br />

quel nuestro merjno quelo faga afiar. T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> t otorgamos lo. Otrossi nos<br />

pidieron por mercet queles otorgassemos que los que uj<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>los so<strong>la</strong>res <strong>de</strong><br />

Piedro<strong>la</strong> t <strong>de</strong> M<strong>en</strong>/ 37 doça <strong>de</strong> Gueuara t los otros caualleros <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua que ayan los<br />

sesteros t diujseros <strong>en</strong>los logares do oujer<strong>en</strong> <strong>de</strong>ujsa segunt quelo oujeron fasta aqui t<br />

por que esto fuesse meior guardado queles otorgassemos <strong>de</strong> non fazer pueb<strong>la</strong> nueua<br />

<strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> t otorgamos quelos fijos/ 38 dalgo non ayan sesteros njn<br />

diujsas daqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> A<strong>la</strong>ua. Otrossi nos pidieron mercet que<strong>la</strong> al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça<br />

t <strong>de</strong> M<strong>en</strong>diujl que sean libres, quitas <strong>de</strong> pecho t que sean al fuero que fueron fasta<br />

aqui. T<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> por les fazer mercet t otorgamos que sean quitos los <strong>de</strong><strong>la</strong><br />

dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> pecho. Pero que/ 39 ret<strong>en</strong>emos y para nos el s<strong>en</strong>norio real. Otrossi nos<br />

pidieron mercet queles otorgassemos que el al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Gueuara on<strong>de</strong> Don Beltran<br />

lieua <strong>la</strong> boz que sea esçusada <strong>de</strong> pecho t <strong>de</strong> semoyo t buey <strong>de</strong> marco segunt que fue<br />

puesto t otorgado por yunta otro tiempo. T<strong>en</strong>emos lo por bi<strong>en</strong> por le fazer mercet. Et<br />

otor/ 40 que<strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a sea quita <strong>de</strong> pecho segunt dicho es. Pero que ret<strong>en</strong>emos y<br />

para nos el s<strong>en</strong>norio real t <strong>la</strong> justicia. Et sobresto mandamos t <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos firme<br />

m<strong>en</strong>te que ninguno njn ningunos non sean osados <strong>de</strong> passar njn <strong>de</strong> yr contra esto<br />

que dicho es <strong>en</strong> ningun tiempo por ninguna manera ssi non/ 41 qual quier quelo fiziesse<br />

aurian nuestra yra t <strong>de</strong>mas pechar nos yan <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a mill maarabedis <strong>de</strong> oro para <strong>la</strong><br />

nuestra camara. Et si alguno o algunos contra ello quisier<strong>en</strong> yr opassar mandamos<br />

alos alcalles t al que fuere justicia por nos agora t daquia<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ua<br />

que gelo/ 42 non consietan t queles pr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a t <strong>la</strong> guard<strong>en</strong> para fazer<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> lo que nos mandaremos. Et non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al so<strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a. Et <strong>de</strong>mas aellos<br />

t alo que oujess<strong>en</strong> nos tornariemos por ello. Et <strong>de</strong>sto mandamos dar alos fijos <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>ua este nuestro priujle/ 43 gio rrodado t seel<strong>la</strong>do con nuestro seello <strong>de</strong> plomo.<br />

“Ffecho el priuilegio <strong>en</strong> Bitoria dos dias <strong>de</strong> abril <strong>en</strong> era <strong>de</strong> mill e trezi<strong>en</strong>tos sset<strong>en</strong>ta<br />

annos.” Et nos el ssobredicho Rey don ALFONSO Regnante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> Reyna<br />

donna MARIA mj muger <strong>en</strong>/ 44 Catiel<strong>la</strong>, <strong>en</strong> Toledo, <strong>en</strong> Leon, <strong>en</strong> Galizia, <strong>en</strong> SSeuil<strong>la</strong>, <strong>en</strong><br />

Cordoua, <strong>en</strong> Murcia, <strong>en</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>en</strong> Raeca, <strong>en</strong>Badaioz, <strong>en</strong> el Algarbe, <strong>en</strong> Uizcaya, t <strong>en</strong><br />

Molina, otorgamos este priujlegio confirmamos lo.<br />

Don Abdal<strong>la</strong> fijo <strong>de</strong> Amir Amuzlemin Rey <strong>de</strong> Granada uassallo <strong>de</strong>l Rey confirma.<br />

Don Alffonso fijo <strong>de</strong>l inffante don Ffernando uasallo <strong>de</strong>l Rey confirma. Don Johan fijo<br />

<strong>de</strong>l jnfante don Manuel a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntao mayor por el Rey <strong>en</strong><strong>la</strong> frontera e el Regno <strong>de</strong><br />

Murcia confirma.<br />

Don Xim<strong>en</strong>o arcobispo <strong>de</strong> Toledo t primado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s espannas chanceller mayor <strong>de</strong><br />

Castiel<strong>la</strong> confirma. Don Iohan arcobispo <strong>de</strong> Sanciago t capel<strong>la</strong>n mayor <strong>de</strong>l Rey<br />

t chançeller <strong>de</strong>l Regno <strong>de</strong> Leon confirma. Don Iohan arcobispo <strong>de</strong> SSeuil<strong>la</strong><br />

confirma.<br />

(Primera columna <strong>la</strong>teral izquierdo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rueda).<br />

Don Garcia obispo <strong>de</strong> Burgos confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>cia confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra confirma.<br />

Don Bernabe obispo <strong>de</strong> Osma confirma.<br />

Don Frey Alffonso obispo <strong>de</strong> Cigueca confirma.<br />

Don Pedro obispo <strong>de</strong> Segouja confirma.<br />

Don Sancho obispo <strong>de</strong> Auj<strong>la</strong> confirma.<br />

Don Odon (Borroso) confirma.<br />

Don Cu<strong>en</strong>ca confirma.<br />

Don Pedro obispo <strong>de</strong> Cartag<strong>en</strong>a confirma.


Don Gutierre obispo <strong>de</strong> Cordoua confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>z<strong>en</strong>cia confirma.<br />

Don Ffernando obispo <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong> confirma.<br />

Don Bartolome obispo <strong>de</strong> Cadiz confirma.<br />

Don Johan Nunez maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong><strong>la</strong> caballeria caballeria <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>traua<br />

confirma.<br />

Don Frey Fernant Rodriguez <strong>de</strong> Ual bu <strong>en</strong>a prior <strong>de</strong> <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong>l ospital <strong>de</strong> Sant Johan<br />

mayordomo mayor <strong>de</strong>l Rey confirma.<br />

(Segunda columna <strong>la</strong>teral izquierdo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rueda).<br />

Don Johan Nunnez <strong>de</strong> Lara confirma.<br />

Don Ferrando fijo <strong>de</strong> don Diago confirma.<br />

Don Diago Lopes su fijo confirma.<br />

Don Joha Alfonso <strong>de</strong> Haro s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>los Cameros confirma.<br />

Don Aluar Dia <strong>de</strong> Haro confirma.<br />

Don Alffonso Tellez <strong>de</strong> Haro confirma.<br />

Don Lop <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doca confirma.<br />

Don Beltran Yannes <strong>de</strong> Onnate confirma.<br />

Don Alffonso Tellez <strong>de</strong> Haro confirma.<br />

Don Lop <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doca confirma.<br />

Don Beltran Alfonso <strong>de</strong> Guzman confirma.<br />

Don Goncal Yannes <strong>de</strong> Aguj<strong>la</strong>r confirma.<br />

Don Ruy Goncale Macanedo confirma.<br />

Don Lope Royz <strong>de</strong> Baeca confirma.<br />

Don Joan Garcia Manrrique confirma.<br />

Don GarciaFerran<strong>de</strong>s Manrrique confirma.<br />

Don Goncalo Royz Giron confirma.<br />

Don Nunno Nunnez <strong>de</strong> Aça confirma.<br />

Don Joha Rodriguez <strong>de</strong> Cisneros confirma.<br />

Ruy Gutierrez Quixada. Et Fernant Ladron <strong>de</strong> Roias merjnos mayores <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong><br />

confirma.<br />

(Tercera columna, <strong>la</strong>teral <strong>de</strong>recha <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rueda).<br />

Don Garcia obispo <strong>de</strong> Leon confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Pujedo confirma.<br />

Don Fernando electo <strong>de</strong> Astorga confirma.<br />

Don Lor<strong>en</strong>cio obispo <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca confirma.<br />

Don Rodrigo obispo <strong>de</strong> Camora confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Cibdat Rodrigo confirma.<br />

Don Alffonso obispo <strong>de</strong> Coria confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Badajoz confirma.<br />

Don Goncalo obispo <strong>de</strong> Or<strong>en</strong>s confirma.<br />

Don Aluaro obispo <strong>de</strong> Mandonedo confirma.<br />

Don Rodrigo obispo <strong>de</strong> Tuy confirma.<br />

Don Johan obispo <strong>de</strong> Lugo confirma.<br />

Don Uasco Rodriguez maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> caualleria <strong>de</strong> Sanciago confirma.<br />

Don Suero Peres maestre <strong>de</strong> Alcantara confirma.<br />

(Cuarta columna, <strong>la</strong>teral <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rueda).<br />

Don Pero Fernan<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Castro preguero mayor <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> Sanciago confirma.<br />

Don Johan Alffonso <strong>de</strong> Alburquerque mayordomo mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reyna confirma.<br />

Don Rodrigo Aluarez <strong>de</strong> Asturias merjno mayor <strong>de</strong> Leon t <strong>de</strong> Asturias confirma.<br />

Don Ruy Peres Ponce confirma.


Don Pero Ponce confirma.<br />

Don Johan Diaz <strong>de</strong> Cifu<strong>en</strong>tes confirma.<br />

Don Rodrigo Peres <strong>de</strong> Uil<strong>la</strong> lobos confirma.<br />

Don Fernand Rodriguez <strong>de</strong> Uil<strong>la</strong> lobos confirma.<br />

Don Pero, Nunnez <strong>de</strong> Guzman confirma.<br />

(Parte inferior <strong>de</strong> <strong>la</strong> Rueda).<br />

Garci Lasso <strong>de</strong><strong>la</strong> Uega Justicia mayor <strong>de</strong> casa <strong>de</strong>l Rey confirma.<br />

Don Alffonso lufre <strong>de</strong> T<strong>en</strong>oyro almjrante mayor <strong>de</strong><strong>la</strong> mar t guarda mayor <strong>de</strong>l Rey<br />

confirma.<br />

Martin Fernan<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Toledo notarjo mayor <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong> confirma.<br />

Don Johan Peres thesurero <strong>de</strong><strong>la</strong> Eglesia <strong>de</strong> Iah<strong>en</strong> t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te logar por Ferrant<br />

Rodriguez camarero <strong>de</strong>l Rey lo mando fazer por mandado <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor <strong>en</strong><br />

el ueynt<strong>en</strong>o anno que ssobredicho Rey don Alffonsso Regno.<br />

(Fima) Johan Perez.<br />

Yo Ffernant Royz lo escreuj.<br />

(Entre <strong>la</strong>s columnas 2.ª y 3.ª signo rodado <strong>de</strong>l rey Alfonso XI).<br />

(En círculo interior: castillos y leones contrapuestos <strong>en</strong> cuarteles).<br />

(En círculos concéntricos).<br />

+SIGNO DEL REY DON ALFONSO (Círculo interior).<br />

+DON FREY FERNANDO RODRIGUES DE VALBUENA MAYORDOMO DEL REY<br />

CONFIRMA. DO IOHAN NUNNES DE LARA ALFERES CONFIRMA. (Círculo<br />

exterior). (Sello <strong>de</strong> plomo).<br />

(ANVERSO) - S. ALFOSI ILUS - TRIS DEI G - RA REGIS CASTE - LE E LEGIONIS.<br />

(REVERSO) - S ILLEFONS - I DEI GRA REGIS CASTEL - LE LEGIONIS.<br />

Privilegio Rodado. Dado por Alfonso XI <strong>en</strong> Vitoria el 2 <strong>de</strong> Abril <strong>de</strong> 1332. Letgra<br />

gótica minúscu<strong>la</strong> diplomática. Original. Pergamino 712 (+82) x 530 mm. Archivo<br />

Histórico Diputación Foral <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va.<br />

17<br />

1334. Septiembre. 14. Burgos<br />

Don Juan, tutor <strong>de</strong> Alfonso XI, se dirige al Merino Mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

comunicándole <strong>la</strong> concesión anterior a los vecinos <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Arana, a<br />

petición suya, <strong>de</strong>l Fuero <strong>de</strong> Vitoria por <strong>la</strong>s agresiones que recibían <strong>de</strong> los caballeros<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> zona.<br />

A.M. <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Arana, s/s. Orig. pergamino.<br />

Pub. G. MART<strong>IN</strong>EZ DIEZ, A<strong>la</strong>va Medieval, t. I, págs. 272-273.


Mi don Johan, fijo <strong>de</strong>l inffante don Johan, tutor <strong>de</strong>l rey don Alffonsso mio<br />

sobrino et guarda <strong>de</strong> <strong>sus</strong> reynos et su alffierez et su a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>en</strong> <strong>la</strong> frontera,<br />

a todos los conçeios et a los alcalles et a los jurados <strong>de</strong> <strong>la</strong> merindad <strong>de</strong> all<strong>en</strong> Ebro, et<br />

a vos Gomez Carriello merino mayor por el rey <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong> o a qualquier merino<br />

mayor que por el rey andudiere daqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong>, et a los merinos que<br />

andudier<strong>en</strong> por vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha merindat <strong>de</strong> all<strong>en</strong> Ebro, salut. Commo aquellos <strong>de</strong><br />

qui<strong>en</strong> mucho fio et para qui<strong>en</strong> querria mucha bu<strong>en</strong>na v<strong>en</strong>tura fago vos saber que los<br />

<strong>de</strong>l conçeio <strong>de</strong> Sant Viçeynte <strong>de</strong> Harrana que <strong>en</strong>biaron mostrar al rey et a mi <strong>en</strong><br />

commo <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey don Alffonsso, vissavuelo <strong>de</strong>l rey, estavan pob<strong>la</strong>dos, et<br />

solian morar <strong>en</strong> so<strong>la</strong>res <strong>de</strong> ricos ommes et <strong>de</strong> inffançones et <strong>de</strong> cavalleros <strong>de</strong><br />

Castiel<strong>la</strong> et <strong>de</strong> Navarra et a su servidumbre <strong>de</strong>llos, et que passavan muy fuerte vida<br />

ellos avi<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s et los montes et los ganados <strong>en</strong> r<strong>en</strong>gal<strong>en</strong>go <strong>de</strong>l rey et<br />

suyos <strong>en</strong> guissa qu non avi<strong>en</strong> <strong>de</strong>recho ninguno <strong>de</strong> fazer servidumbre a otro ninguno si<br />

non al rey, salvo por <strong>la</strong>s casas que moravan.<br />

Et por esta razon ovieron fecho postura et parami<strong>en</strong>to <strong>en</strong>tre si que<br />

<strong>de</strong>sanparass<strong>en</strong> aquel<strong>la</strong>s casas <strong>en</strong> que moravan porque eran mucho apremiados por<br />

el<strong>la</strong>s, porque solian pagar inffurçiones et semoyos et çevos et yantares commo<br />

so<strong>la</strong>riegos, et que pussieron <strong>de</strong> fazer <strong>sus</strong> casas et <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>r a<strong>de</strong>redor <strong>de</strong> una eglesia<br />

que diz<strong>en</strong> San Viçeynte que es regal<strong>en</strong>go <strong>de</strong>l rey. Et commo quier que ante avian<br />

fecho su postura, que lo fizieron <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l rey don Fernando, que Dios perdone, et<br />

<strong>en</strong> su vida et por <strong>sus</strong> cartas et por su mandado, et que fizieron pueb<strong>la</strong> nuevami<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el r<strong>en</strong>gal<strong>en</strong>go <strong>de</strong>l rey cabe <strong>la</strong> dicha eglessia que dizian Sant Viç<strong>en</strong>te et que se<br />

fueron todos <strong>de</strong> morada para al<strong>la</strong>. Et <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto que les fazian muchos males<br />

porque <strong>de</strong>zian que eran vezinos <strong>de</strong> Contrasta, et por querel<strong>la</strong>s que <strong>de</strong>zian que avian<br />

<strong>de</strong> los <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Contrasta et por otros muchos achaques que les hatraian por<br />

les fazer tornar a los so<strong>la</strong>res <strong>de</strong> los s<strong>en</strong>norios et a su servidunbre <strong>de</strong> ante solian<br />

morar.<br />

Et esto que lo ovyeron <strong>en</strong>biado mostrar al rey et a <strong>la</strong> reyna donna Maria, su<br />

avue<strong>la</strong>, et a los inffantes don Johan, mio padre, et don Peidro, <strong>sus</strong> tios et <strong>sus</strong> tutores,<br />

que Dios perdone. Et que si esto assi passasse que lo non podrian sofrir et que se<br />

hermarian <strong>de</strong> aquel logar et se yrian morar a otras partes fuera <strong>de</strong>l reyno, et que les<br />

pedi<strong>en</strong> merçed que por que se non hermanass<strong>en</strong> una tal pueb<strong>la</strong> commo aquel<strong>la</strong> que<br />

los mandase que fues<strong>en</strong> reales et vil<strong>la</strong> sobre sy sin otra boz ninguna, et ellos que se<br />

çercarian a su costa porque fuesse mejor vil<strong>la</strong> et mas pob<strong>la</strong>da.<br />

Et el rey vey<strong>en</strong>do que esto que era guarda, su servicio, et pro <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong><br />

comarca, et con conseio et con otorgami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dicho <strong>sus</strong> tutores que lo (ovieron)<br />

por bi<strong>en</strong>, et que les mando dar su carta <strong>en</strong> esta razon. Et ellos que pechas<strong>en</strong> <strong>en</strong> todos<br />

<strong>sus</strong> pechos et los <strong>de</strong>rechos d<strong>en</strong><strong>de</strong>, et que fuesse vil<strong>la</strong> et tal sobre si et que se<br />

çercass<strong>en</strong> et oviess<strong>en</strong> el fuero <strong>de</strong> Bitoria segund que lo (avi<strong>en</strong> fasta aqui).<br />

Et agora que algunos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> all<strong>en</strong> Ebro et los merinos et los<br />

prestameros que les passan contra <strong>la</strong> merçed que les el rey fizo <strong>en</strong> esta (razon et<br />

contra) el fuero <strong>de</strong> Bitoria que an, que les el rey dio, et <strong>en</strong>biaronme pedir merçed por<br />

el logar <strong>de</strong> <strong>la</strong> tutoria que (discissa septem verba) rey fizo <strong>en</strong> esta razon. Et yo tovelo<br />

por bi<strong>en</strong> porque vos mando <strong>de</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Rey et <strong>de</strong> <strong>la</strong> (discissa tria verba) <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

merçed que el rey fizo a los <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Sant Viçeynte et que les guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s<br />

(discissa septem verba) dio. Et que ge<strong>la</strong> guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s et ge<strong>la</strong> cunp<strong>la</strong><strong>de</strong>s et ge<strong>la</strong> faga<strong>de</strong>s


cunplir <strong>en</strong> todo segund que <strong>en</strong> el dicho privillegio (discissa sex verba) vos escusse<strong>de</strong>s<br />

los unos por los otros so <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong>l rey se conti<strong>en</strong>e (discissa<br />

sex verba) <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Sant Viçeynte recebieres para que se cunp<strong>la</strong> esto que<br />

yo mando (discissa sex verba). La carta leyda datge<strong>la</strong>.<br />

Dada <strong>en</strong> burgos catorze dias <strong>de</strong> seti<strong>en</strong>bre era (discissa septem verba).<br />

Yo Johan Alffonso <strong>la</strong> fiz escrivir por mandado <strong>de</strong> don Johan.<br />

18<br />

1339. Junio. 28. Sevil<strong>la</strong><br />

Alfonso XI, haciéndose eco <strong>de</strong> <strong>la</strong>s protestas a él pres<strong>en</strong>tadas por los vecinos<br />

<strong>de</strong> Salinas <strong>de</strong> Añana a causa <strong>de</strong> los agravios recibidos <strong>de</strong> los recaudadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sal<br />

regu<strong>la</strong> <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> tales r<strong>en</strong>tas y <strong>la</strong>s cantida<strong>de</strong>s que los vecinos pued<strong>en</strong> reservar<br />

<strong>en</strong> el futuro para su consumo.<br />

A.H.N., Consejos, Leg. 11553, n.º 942. Original pergamino (Copia).<br />

En el nombre <strong>de</strong> Dios padre fijo e espiritu santo que son tres personas <strong>en</strong> un<br />

solo Dios verda<strong>de</strong>ro que bibe e regna para siempre jamas e <strong>de</strong> <strong>la</strong> virg<strong>en</strong> gloriosa bi<strong>en</strong><br />

av<strong>en</strong>turada Santa Maria sumadre a qui<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por s<strong>en</strong>nora e por abogada <strong>en</strong><br />

todos nuestros fechos e a onrra e a serviçio suyo e <strong>de</strong> todos los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte<br />

çelestial queremos que sepan por este nuestro privilegio todos los omnes que agora<br />

son como los que seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte como nos Don Alfonso por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios<br />

rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon <strong>de</strong> Galizia <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Cordova <strong>de</strong> Murçia <strong>de</strong><br />

Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> regna donna maria mi muger e<br />

con nostro fixo el infante don Pedro primo here<strong>de</strong>ro por raçon <strong>de</strong> agravios que el<br />

conçejo <strong>de</strong> Salinas <strong>de</strong> Annana e <strong>sus</strong> terminos <strong>en</strong>biaron a <strong>de</strong>zir que reçibian <strong>de</strong> los<br />

recaudadores e com<strong>en</strong>dadores que por nos recabdan <strong>la</strong> sal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas,<br />

t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> hord<strong>en</strong>ar que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte el dicho conçejo <strong>de</strong> Salinas <strong>de</strong><br />

Añana e cada uno <strong>de</strong> los veçinos con los arr<strong>en</strong>dadores o los recabdadores que por<br />

nos obier<strong>en</strong> <strong>de</strong> reçibir <strong>la</strong> sal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas <strong>en</strong> r<strong>en</strong>ta o <strong>en</strong> fieldad o <strong>en</strong> otra<br />

qualquier manera que se sigue, que <strong>la</strong> sal que se fesiere <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas <strong>de</strong><br />

Annana que fueran <strong>de</strong> los veçinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> terminos que <strong>la</strong> reciba el<br />

recaudador o recaudadores arr<strong>en</strong>dador o arr<strong>en</strong>dadores que por nos recabdan <strong>la</strong> sal<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas o <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l dia fasi<strong>en</strong>do tiempo <strong>en</strong>xuto para lo tomar e<br />

si lo non quisier<strong>en</strong> tomar fasta el dicho terzer dia que aquel o aquellos cuya fuere <strong>la</strong><br />

sal o su mandato que lo puedan medir ante <strong>la</strong>s puertas <strong>de</strong> nuestro alfoli o alfolies ante<br />

dos testigos e con escribano publico e que el arr<strong>en</strong>dador o arr<strong>en</strong>dadores recaudador<br />

o recaudadores que por nos obies<strong>en</strong> <strong>de</strong> recadar <strong>la</strong> sal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas o <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong>s sean t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> le pagar el presçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha (r<strong>en</strong>ta) que montare <strong>la</strong> sal que


<strong>de</strong> esta guisa fuere medida a quinze dineros por cada fanega <strong>de</strong> sal segund que por<br />

nos esta hord<strong>en</strong>ado e que fagan <strong>la</strong> paga luego <strong>de</strong> quanto montare <strong>la</strong> dicha sal al<br />

dicho presçio e si non fisier<strong>en</strong> luego <strong>la</strong> paga <strong>de</strong> <strong>la</strong> sal como dicho es que el alcal<strong>de</strong> o<br />

alcal<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que pongan una l<strong>la</strong>ve <strong>en</strong> cada uno <strong>de</strong> los alfolies do <strong>la</strong> sal<br />

estuviere e que t<strong>en</strong>ga el arr<strong>en</strong>dador o el recabdador otra l<strong>la</strong>ve e que todos los mrs.<br />

que se fisier<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> sal que se v<strong>en</strong>diere <strong>de</strong>l alfolí o alfolies que non d<strong>en</strong> <strong>de</strong>llos<br />

dineros nin mrs. algunos a otra persona hasta que sean pagados todos los que <strong>la</strong> sal<br />

ovier<strong>en</strong> v<strong>en</strong>dido o dado a los dichos recadadores o arr<strong>en</strong>dadores <strong>de</strong> todos los mrs.<br />

que ovier<strong>en</strong> <strong>de</strong> dar por <strong>la</strong> manera que dicho es. E otrosy que el reacadador o<br />

arr<strong>en</strong>dador o arr<strong>en</strong>dadores que por nos ovier<strong>en</strong> <strong>de</strong> recadar <strong>la</strong> sal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas salinas<br />

o <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s que compre a quinze dineros <strong>la</strong> fanega <strong>de</strong> sal e non por m<strong>en</strong>os<br />

quantia porque sea mejor guardado que los v<strong>en</strong><strong>de</strong>dores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sal ayan <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que es<br />

puesta por el dicho conçejo e connfirmada <strong>de</strong> nos contra los que <strong>la</strong> v<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> a<br />

m<strong>en</strong>os quantia que dich oes e que el alcal<strong>de</strong> o alcal<strong>de</strong> o alcal<strong>de</strong>s lo fagan asi guardar<br />

e que el recadador o recadadores arr<strong>en</strong>dador o arr<strong>en</strong>dadores que jur<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> cruz e<br />

<strong>en</strong> los santos evangelios que <strong>la</strong> non compr<strong>en</strong> a pa<strong>la</strong>dines (sic) nin <strong>en</strong>cobiertam<strong>en</strong>te<br />

por si nin por otro <strong>la</strong> dicha sal por m<strong>en</strong>os presçio que quinzq dineros <strong>la</strong> fanega. Otrosy<br />

t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> e mandamos que todos los vezinos <strong>de</strong> Salinas que agora son o<br />

seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte que mantovier<strong>en</strong> casa <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e otrosy los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Salinas que ovier<strong>en</strong> hereda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fazer sal que ayan <strong>de</strong>l<br />

para su mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to quanta m<strong>en</strong>ester ovier<strong>en</strong> a vista <strong>de</strong> los omnes bonos dados<br />

por el conçejo e recador o recadadores e todos tres que jur<strong>en</strong> sobre santos<br />

evangelios que lo fagan bi<strong>en</strong> e verda<strong>de</strong>ram<strong>en</strong>te. Otrosy los vezinos <strong>de</strong>l al<strong>de</strong>a <strong>de</strong><br />

atiega que harian sal para su mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to segund que lo han <strong>de</strong> aver los <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

a revista <strong>de</strong> los dichos omnes bonos como dicho es e sobre esto mandamos e<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos por este nuestro privilegio que algunos nin ningunos non sean osados <strong>de</strong><br />

yr nin pasar contra dicho ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to e privilegio nin contra alguna cosa <strong>de</strong>l<strong>la</strong> que<br />

<strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e que qualquier o qualesquier que lo fizies<strong>en</strong> e contra ello les<br />

quisier<strong>en</strong> yr o pasar <strong>en</strong> alguna manera abria nuestra yra e pecharnos an <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a mill<br />

mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> bu<strong>en</strong>a moneda cada uno por cada vegada e al dicho conçejo <strong>de</strong> Salinas e<br />

a cada uno <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> veçinos o a qui<strong>en</strong> su voz tuviere todos los dannos que por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

resçibier<strong>en</strong> dob<strong>la</strong>dos e <strong>de</strong>mas a ellos e a los que ovies<strong>en</strong> nos tornaremos por ello e<br />

<strong>de</strong>mas por qualquier o qualesquier <strong>de</strong>llos que fincan <strong>de</strong> non cumplir e guardar esto<br />

que dicho es mandamos al dicho conçejo <strong>de</strong> Salinas e a aquel o aquellos que por<br />

ellos o por qualquier <strong>de</strong>llos hubiere <strong>de</strong> recaudar que los emp<strong>la</strong>z<strong>en</strong> que parezcan ante<br />

nos doquier que nos fueremos <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>zar<strong>en</strong> a quinze dias sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong><br />

çi<strong>en</strong> mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda nueva a cada uno por cada vegada a <strong>de</strong>zir por qual razon non<br />

cumpl<strong>en</strong> nuestro mandado e para que esto sea firme e estable para siempre jamas<br />

mandamos sel<strong>la</strong>r este privilegio con nuestro sello <strong>de</strong> plomo. Fecho este privilegio <strong>en</strong><br />

Sevil<strong>la</strong> veinte e ocho dias <strong>de</strong> Junio (era) <strong>de</strong> mill e trezi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e siete annos.<br />

* El original <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> este docum<strong>en</strong>to se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>la</strong> sección <strong>de</strong> Restauración <strong>de</strong>l<br />

Archivo Histórico Nacional por lo cual no ha sido posible cotejarlo con <strong>la</strong> copia que pres<strong>en</strong>tamos.<br />

Con todo, por su indudable interés, lo hemos incluido.


19<br />

1345. Mayo. 7. Burgos.<br />

Provisión real <strong>de</strong> Alfonso XI por <strong>la</strong> que se obliga a los clérigos y escu<strong>de</strong>ros,<br />

casados con <strong>la</strong>bradoras <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, que pagu<strong>en</strong> el pecho que les corresponda <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

compras <strong>de</strong> haci<strong>en</strong>das al igual que lo pagan los <strong>la</strong>bradores.<br />

A.P.A. D-171-7. Original pergamino.<br />

R.A.H. Col. Sa<strong>la</strong>zar y Castro. D-10. Fols. 30-31. Copia.<br />

Pub. E. IÑURRIETA AMBROSIO, Cartu<strong>la</strong>rio Real <strong>de</strong> <strong>la</strong> Provincia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va (1258-1500).<br />

Sociedad <strong>de</strong> Estudios Vascos, San Sebastián, 1983, págs. 9-11.<br />

Don Alfonso por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Algecira et s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina. A vos<br />

Ferrant <strong>de</strong> Gauna mio clerigo arcidiano <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, e Diego Peres <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>,<br />

nuestro alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> Vitoria e <strong>en</strong> A<strong>la</strong>va, e nuestros cojedores <strong>de</strong> los pechos que nos<br />

avemos <strong>de</strong> aver <strong>en</strong> A<strong>la</strong>va e a todos los otros cogedores e arr<strong>en</strong>dadores e donadores<br />

<strong>de</strong> los pechos e <strong>de</strong>rechos que nos y avemos <strong>de</strong> aver que para nos e para vos<br />

andudier<strong>en</strong> agora e <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte salud e gracia: Sepa<strong>de</strong>s que los nuestros<br />

<strong>la</strong>bradores / pecheros <strong>de</strong> y <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va <strong>en</strong>viaron nos <strong>sus</strong> procuradores a este<br />

ayuntami<strong>en</strong>to que agora mandamos faser <strong>en</strong> Burgos e disseron nos <strong>sus</strong> peticiones e<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s otras cossas que nos y mostraron dixieron nos que antes que nos<br />

cobrasemos el s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va <strong>en</strong> todo el ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong> los confra<strong>de</strong>s<br />

e quando y ovo s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong> confradia que <strong>en</strong> todos los pechos que echavan e<br />

<strong>de</strong>rramaban <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha tierra por los s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha confradia e por los otros<br />

confra<strong>de</strong>s que solian pagar los clerigos <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va con los <strong>la</strong>bradores<br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> todos los pechos que y aca / escies<strong>en</strong> por todos los v<strong>en</strong>es muebles e<br />

rayces que avian e ganas<strong>en</strong> <strong>en</strong> qualquier manera salbo tan so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te por los vi<strong>en</strong>es<br />

que heredas<strong>en</strong> <strong>de</strong> su patrimonio. Otrosi que <strong>la</strong>s <strong>la</strong>bradoras que estaban casadas con<br />

escu<strong>de</strong>ros que eso mesmo solian pagar con los dichos <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va <strong>en</strong> el<br />

dicho ti<strong>en</strong>po <strong>en</strong> todos los pechos que solian echar e <strong>de</strong>rramar segunt dicho es por los<br />

bi<strong>en</strong>es que avian quando casaban con los escu<strong>de</strong>ros e por <strong>la</strong> meytad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compras<br />

que fasian los escu<strong>de</strong>ros a el<strong>la</strong>s <strong>de</strong> que <strong>en</strong> uno casas<strong>en</strong>; e que <strong>de</strong>spues que nos<br />

ganamos el s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra que los dic/hos clerigos e escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va<br />

que estan casados con <strong>la</strong>varadoras que ganaron nuestras tierras <strong>en</strong> que <strong>en</strong>biamos<br />

mandar que los dichos clerigos e <strong>la</strong>s dichas <strong>la</strong>bradoras, mugeres <strong>de</strong> los escu<strong>de</strong>ros,<br />

que non pagas<strong>en</strong> <strong>en</strong> los nuestros pechos con los nuestros pecheros <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba por los<br />

vi<strong>en</strong>es que avian e ganas<strong>en</strong> <strong>en</strong> cualquier manera, asi por los dichos clerigos e <strong>la</strong>s<br />

dichas <strong>la</strong>vradoras, mugeres <strong>de</strong> los escu<strong>de</strong>ros, que avian ganado e comprado e<br />

ganavan e compravan <strong>de</strong> cada dia <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los nuestros pecheros e que se<br />

escusavan <strong>de</strong> pechar e los dichos <strong>la</strong>bradores nuestros pecheros e que non pudian<br />

conplir nin / pagar los pechos que les non mandamos que dies<strong>en</strong> e que eran por ello<br />

pobres e <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>dos e yermos muy gran<strong>de</strong> partida <strong>de</strong>llos. E pidieron nos merçed<br />

que mandasemos sobre ello lo que <strong>la</strong> nuestra merçed que fuese: e nos sobre esto<br />

mandamos saver verdat <strong>de</strong>ste fecho <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte <strong>de</strong> cavalleros e escu<strong>de</strong>ros e<br />

omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> vil<strong>la</strong> e çibda<strong>de</strong>s que y eran. E fal<strong>la</strong>mos que antes que nos <strong>la</strong> dicha<br />

tierra cobrasemos <strong>en</strong> el ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong> los confra<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> todos los pechos que y solian<br />

echar e <strong>de</strong>rramar que solian pagar los clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra con los <strong>la</strong>bradores<br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> lo que les copi/ese por todos quantos vi<strong>en</strong>es rayses e muebles avian e


ganas<strong>en</strong> <strong>en</strong> qual quier manera salvo <strong>en</strong><strong>de</strong> tan so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te por los vi<strong>en</strong>es que<br />

heredas<strong>en</strong> <strong>de</strong> su patrimonio e que esso mesmo solian pagar <strong>la</strong>s <strong>la</strong>vradoras mugeres<br />

<strong>de</strong> los escu<strong>de</strong>ros por quanto avian e por <strong>la</strong> meytad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s compras que fasian <strong>de</strong> que<br />

casavan. E por <strong>en</strong><strong>de</strong> mandamos que pasase assy commo a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e que se non<br />

escus<strong>en</strong> por <strong>la</strong>s dichas nuestras cartas que contra esto han levado e levar<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte. Porque vos mandamos vista esta nuestra carta que <strong>en</strong> todos los pechos<br />

que los dichos <strong>en</strong> qualquier manera que <strong>en</strong>padrone<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong>padronar e<br />

pechar a todos los clerigos <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va lo que les cupiere por quanto avian assy commo<br />

a los <strong>la</strong>bradores d<strong>en</strong><strong>de</strong> por los vi<strong>en</strong>es muebles e raysses que los fal<strong>la</strong>re<strong>de</strong>s que an <strong>en</strong><br />

qualquier manera salvo por los vi<strong>en</strong>es que heredaron o heredar<strong>en</strong> <strong>de</strong> su patrimonio. E<br />

eso mesmo que <strong>en</strong>padrone<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong>padronar e pechar con los dichos<br />

nuestros pecheros a <strong>la</strong>s <strong>la</strong>bradoras que casaron o casar<strong>en</strong> con escu<strong>de</strong>ros lo que les<br />

copiere por quanto avian e ovier<strong>en</strong> al ti<strong>en</strong>po que casaron / o casar<strong>en</strong> e por <strong>la</strong> meytad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s conpras que an fecho et fisier<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte fasi<strong>en</strong>doles por ello todas <strong>la</strong>s<br />

premias e afincami<strong>en</strong>tos que dixier<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s nuestras cartas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cojechas <strong>de</strong> los<br />

pechos que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha tierra nos ovier<strong>en</strong> a dar e non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por ninguna<br />

manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra mercet e <strong>de</strong> ci<strong>en</strong>t mill maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda nueva a<br />

cada uno. E <strong>de</strong> commo esta nuestra carta vos fuere mostrada e <strong>la</strong> conpliere<strong>de</strong>s<br />

mandamos a qualquier escrivano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al<br />

que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo / por que nos sepamos <strong>en</strong><br />

commo conpli<strong>de</strong>s nuestro mandado e non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al do<strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a; <strong>la</strong> carta<br />

leyda dat ge<strong>la</strong>. Dada <strong>en</strong> Vurgos sete dias <strong>de</strong> mayo era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e<br />

tres annos. Ferrand Sanchjes Notario <strong>de</strong>l rey <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong> <strong>la</strong> mando dar <strong>de</strong> parte <strong>de</strong>l<br />

dicho s<strong>en</strong>nor rey. Yo Ferrand Ve<strong>la</strong>sques, Escrivano <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor rey, <strong>la</strong>s fis<br />

escrivir por Lope Diaz Vº Juan Estebañez. Miguel Ruis. S<strong>en</strong>nor letrado. S<strong>en</strong>nor que<br />

esta carta <strong>de</strong>l rey don Alfonso <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o cont<strong>en</strong>ida que <strong>la</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> confirmada / los<br />

<strong>la</strong>bradores primeram<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l rey don Peydro e <strong>de</strong>l rey don Enrique e <strong>de</strong>ste rey que es<br />

agora <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>te fe Dios mant<strong>en</strong>ga.<br />

20<br />

1352. Diciembre. 21. Vitoria.<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas “al<strong>de</strong>as viejas” y el<br />

concejo <strong>de</strong> Vitoria, <strong>de</strong> una parte y el alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong>l castillo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra ya que<br />

este último requería a los primeros una carga <strong>de</strong> leña por cada fuego.<br />

A.M. <strong>de</strong> Vitoria, Secc. 17, leg. 16, n.º 18. Original pergamino. Tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong> 1411.<br />

En <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria a nuebe dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> março anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill et quatroçi<strong>en</strong>tos e honze annos este dicho dias ante<br />

Ferrant Sanches <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>lpando bachiller <strong>en</strong> leyes, alcalle <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por Johan<br />

Ferran<strong>de</strong>s Ageron doctor <strong>en</strong> leyes, jues e corregidor mayor <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por


nuestro s<strong>en</strong>nor el rey et <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi Pero Peres <strong>de</strong> Arquinin, escribano <strong>de</strong>l<br />

dicho s<strong>en</strong>nor rey e su notario publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> su corte e <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> regnos, et <strong>de</strong><br />

los testigos <strong>de</strong> yuso escriptos paresçieron pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el dicho lugar e ante el dicho<br />

alcalle Miguell Garçia <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> e Johan Peres <strong>de</strong> Gomecha merca<strong>de</strong>ros vezinos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que son <strong>de</strong> los ocho omnes bue/nos regidores que han <strong>de</strong> ver e regir<br />

fasi<strong>en</strong>da <strong>de</strong>l dicho conçejo <strong>de</strong> Vitoria este dicho anno e los dichos Johan Peres e<br />

Miguel Garçia por si e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l dicho conçejo et <strong>de</strong> los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

mostraron e pres<strong>en</strong>taron e leer fisieron por mi el dicho escribano ante el dicho alcalle<br />

una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia escripta <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero e signada <strong>de</strong> escribano publico segund<br />

por el<strong>la</strong> paresçia el t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia es <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma sigui<strong>en</strong>te:<br />

Viernes veynte un dias <strong>de</strong> <strong>de</strong>siembre era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e nob<strong>en</strong>ta annos,<br />

<strong>en</strong> Vitoria, yo Pero Garçia escribano publico <strong>de</strong>l conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sey<strong>en</strong>do<br />

pres<strong>en</strong>te con los testigos que <strong>en</strong> esta carta <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia son escriptos paresçieron <strong>en</strong><br />

juysio Gill Sanches alcalle por Alvar Sanches <strong>de</strong> Cuel<strong>la</strong>r alcalle por nuestro s<strong>en</strong>nor el<br />

rey <strong>en</strong> Vitoria el dicho Alvar Sanches alcalle e alcay<strong>de</strong> <strong>de</strong>l castiello <strong>de</strong> Vitoria por sy<br />

<strong>de</strong> / <strong>la</strong> una parte e Johan Peres <strong>de</strong> Betonnu morador <strong>en</strong> Arechavaleta por si e <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> los <strong>la</strong>bradores moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Arechavaleta, e Johan<br />

Martines el Calvo morador <strong>en</strong> Arriaga por si e <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los <strong>la</strong>bradores<br />

moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Arriaga, e Pero Martines <strong>de</strong> Monasteriogur<strong>en</strong><br />

morador <strong>en</strong> M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> por si e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los vesinos moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong>, e Pero Martines <strong>de</strong> Ar<strong>en</strong>is morador <strong>en</strong> Castillo por si e <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> los vesinos e moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Castillo, e Lope Ybannes morador<br />

<strong>en</strong> Betonnu por sy e <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los vesinos e moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Betonnu, e Ferrando <strong>de</strong> G<strong>en</strong><strong>de</strong>ley morador <strong>en</strong> Lasarte por sy e <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> los vezinos et moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Lasarte, e Sancho Martines<br />

fijo <strong>de</strong> Marin Ve<strong>la</strong> e Sancho Dias moradores <strong>en</strong> Healy por sy e <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong><br />

los moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Healy e Johan <strong>de</strong> Burgos morador <strong>en</strong> Gar<strong>de</strong>ley <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> otra parte sobre rason <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda que el dicho Alvar Sanches alcay<strong>de</strong> fiso a todos<br />

los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>si<strong>en</strong>do que <strong>de</strong>vian dar por ret<strong>en</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l dicho<br />

alcaçar por que <strong>de</strong>sia que ge lo avia <strong>de</strong> dar por huso et por costumbre por cada una<br />

casa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>en</strong> que oviese morador e se <strong>en</strong>ç<strong>en</strong>diese fuego una carga<br />

<strong>de</strong> l<strong>en</strong>na et el dicho Gill Sanches, alcalle, puso p<strong>la</strong>so a amas <strong>la</strong>s dichas partes para<br />

oyr s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> el dicho pleyto para luego. Et dio s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes<br />

por escripto <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma que se sigue. Yo Gill Sanches alcalle por Alvar Sanches<br />

alcalle por nuestro s<strong>en</strong>nor el rey <strong>en</strong> Vitoria vista <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda que el dicho Alvar<br />

Sanches alcalle e alcay<strong>de</strong> <strong>de</strong> alcaçar <strong>de</strong> Vitoria fiso ante mi <strong>en</strong> juysio a los moradores<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> / Castillo e M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> et Arechavaleta et Gar<strong>de</strong>ley et Vil<strong>la</strong>franca et<br />

Arriaga et Betonnu et Lasarte et O<strong>la</strong>riçu que son <strong>la</strong>s nuebe al<strong>de</strong>as ançianas quel<br />

conçejo <strong>de</strong> Vitoria ha <strong>en</strong> que dixo que los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as siempre<br />

ovieron <strong>de</strong> uso et <strong>de</strong> costumbre <strong>de</strong> tanto tiempo que el contrario no es <strong>en</strong> memoria <strong>de</strong><br />

bu<strong>en</strong>os ombres <strong>de</strong> dar al alcay<strong>de</strong> <strong>de</strong>l dicho alcaçar que fue por tiempo cada anno <strong>de</strong><br />

cada fuego una carga <strong>de</strong> l<strong>en</strong>na. Et pues el t<strong>en</strong>ia el dicho alcaçar por el rey nuestro<br />

s<strong>en</strong>nor que pedia a los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as que le dies<strong>en</strong> <strong>de</strong> cada fuego<br />

una carga <strong>de</strong> l<strong>en</strong>na et que me pedia que los costr<strong>en</strong>iese que ge <strong>la</strong> mandase dar. Et<br />

vista <strong>la</strong> respuesta <strong>de</strong> los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as al dicho/ Alvar Sanches<br />

fisieron <strong>en</strong> que dixieron que Pero Ybannes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> alcay<strong>de</strong> que fue por tiempo <strong>de</strong>l<br />

dicho alcaçar que les fiso esta misma <strong>de</strong>manda. Et los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as dixieron <strong>en</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sion <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho lo que <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dieron que complia sobre que<br />

amas <strong>la</strong>s dichas partes paresçieron ante Sancho Martines et Martin Peres <strong>de</strong> <strong>la</strong>


Caleja alcalles <strong>en</strong> Vitoria dixieron lo que <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dieron que complia fasta que<br />

<strong>en</strong>çerraron rasones et pidieron a los dichos alcalles que les fesies<strong>en</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia et<br />

librami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason et los dichos alcalles que les dieron por quitos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha <strong>de</strong>manda que el dicho Pero Ybannes les fiso. Et bisto otrosi el niego que los<br />

moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as fisieron <strong>en</strong> que dixieron que le negaban al dicho Alvar<br />

Sanches que non ovieron tal uso nin costumbre <strong>de</strong> dar al dicho alcay<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha /<br />

l<strong>en</strong>na segund que el dicho Alvar Sanches alcalle lo puso <strong>en</strong> su rason. Et bista otrosi <strong>la</strong><br />

respuesta que el dicho Alvar Sanches alcalle fiso <strong>en</strong> que dixo que non sabia nin creya<br />

que los dichos <strong>la</strong>bradores ovies<strong>en</strong> tal s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia segund que los dixieron <strong>en</strong> su rason.<br />

Et <strong>en</strong> como ressibi a <strong>la</strong> pueba a amas <strong>la</strong>s dichas partes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas rasones. Et<br />

bistos los dihcos <strong>de</strong> los testigos que el dicho Alvar Sanches alcalle ofreçido a prueba<br />

<strong>de</strong> su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion, otrosi los dichos <strong>de</strong> los testigos por los dichos <strong>la</strong>bradores ofresçieron<br />

a prueba <strong>de</strong> su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion. Et bisto e oydo todo quanto <strong>la</strong>s dichas partes ante mi<br />

dixieron et rasonaron et pidieron fasta que <strong>en</strong>çerraron rasones et me pidieron que<br />

fisiese s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia et librami<strong>en</strong>to sobre lo rasonado e sobre todo avido mi consejo con<br />

omes bu<strong>en</strong>os sabidores <strong>en</strong> fuero et <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho fincando a salvo al rey / nuestro<br />

s<strong>en</strong>nor todo su <strong>de</strong>recho si privilegio ha <strong>en</strong> <strong>la</strong> rason sobredicha fallo que los dichos<br />

<strong>la</strong>bradores provaron su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion bi<strong>en</strong> et cumplidam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> como los dichos Sancho<br />

Martines e Martin Peres alcalles que fueron <strong>en</strong> Bitoria los dieron por quitos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

<strong>de</strong>manda que el dicho Pero Ybannes alcay<strong>de</strong> que fue a <strong>la</strong> sason les fiso <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

l<strong>en</strong>na et <strong>de</strong> los dichos <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> testigos por vale<strong>de</strong>ros e su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion por bi<strong>en</strong><br />

probada. Et otrosi fallo que el dicho Alvar Sanches alcalle no provo su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion<br />

segund se a<strong>la</strong>bo a probar <strong>de</strong> los dichos <strong>de</strong> los testigos que el ofresçio a prueba <strong>de</strong> su<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion por non verda<strong>de</strong>ros et su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>çion por non probada et por <strong>en</strong><strong>de</strong> jusgando<br />

por s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çiado por quitos a los dichos <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as para todo<br />

tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que el dicho Alvar Sanches<br />

alcay<strong>de</strong> / les fiso e pronunçiolo todo asi por s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. E <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dada asi<br />

<strong>en</strong>tre amas <strong>la</strong>s dichas partes los dichos <strong>la</strong>bradores pedieron a mi Pero Garcia<br />

escribano publico <strong>de</strong>l conçejo <strong>de</strong> Vitoria que les diese esta carta signada con mi<br />

signo. Testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes a lo que dicho es Miguell Garçia <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> e<br />

Johan Ynnigues <strong>de</strong> Uribarri et Martin Peres <strong>de</strong> <strong>la</strong> Caleja e Rodrigo Ybannes fijo <strong>de</strong><br />

don Rodrigo Ybannes e Pero Lopes <strong>de</strong> Or<strong>en</strong>eyu e Rodrigo Ybannes fijo, vesinos <strong>de</strong><br />

Vitoria. Fecha el dia e mes e anno e era e lugar sobredichos. Et yo Pero Garçia<br />

escribano publico fui pres<strong>en</strong>te a lo que dicho es et fis <strong>en</strong> esta carta este mio signo a<br />

tal <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad. Et <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia mostrada e leyda <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

manera que dicho es Miguell Garçia et Johan Peres regidores sobredichos / por si e<br />

<strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l dicho conçejo et <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as dixieron al dicho que por quanto<br />

al dicho conçejo et moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as se <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dian aprovechar <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> algunas cosas era nesçesario para guardar <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l dicho<br />

conçejo et <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as et se reçe<strong>la</strong>ban que <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia se podria per<strong>de</strong>r por<br />

agua o por fuego o por furto o por rovo o por fuerça o por otra ocasion e que si <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia se perdiese que peresçeria el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l dicho conçejo et <strong>sus</strong><br />

al<strong>de</strong>as por lo qual dixieron que pidian et pidieron al dicho alcalle que diese liç<strong>en</strong>çia et<br />

abtoridat a mi el dicho escribano para que fielm<strong>en</strong>te sacase o fesiese sacar un<br />

tres<strong>la</strong>do o mas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. E luego el dicho alcalle tomo <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

<strong>en</strong> su mano et / esamino el leyo <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dilig<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te e por quanto <strong>la</strong> fallo<br />

sana e no rota nin chançel<strong>la</strong>da nin raga nin <strong>en</strong> algund lugar sospechosa <strong>en</strong>treposo su<br />

<strong>de</strong>crepto et dixo que daba et dio liç<strong>en</strong>çia et abtoridat et mandami<strong>en</strong>to a mi el dicho<br />

escribano para que fielm<strong>en</strong>te parte por parte punto por punto letra por letra non<br />

mudando <strong>la</strong> <strong>sus</strong>tançia <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia sacare o fisiese sacar <strong>de</strong>l<strong>la</strong> un tres<strong>la</strong>do o


dos o mas los que al dicho conçejo et <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as compliese. Et que tal tres<strong>la</strong>do o<br />

tras<strong>la</strong>dos que como dicho es sacae o fisiese sacar <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dixo que les<br />

daba e dio liç<strong>en</strong>çia et abtoridat e po<strong>de</strong>rio para que valies<strong>en</strong> et fesies<strong>en</strong> fe <strong>en</strong> todo<br />

lugar do paresçies<strong>en</strong> vi<strong>en</strong> asi como el original <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. Et yo / el dicho<br />

Pero Peres <strong>de</strong> Arquinin esribano et notario publico sobre dicho por <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia et<br />

abtoridat e mandado sobre dicho <strong>de</strong>l dicho alcalle fis sacar e escrivir <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia oreginal fielm<strong>en</strong>te un tres<strong>la</strong>do el qual es este que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o es escripto.<br />

Fecho e sacado fue este dicho tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia oreginal <strong>en</strong> el dicho<br />

lugar con <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia et autoridat sobredicha que el dicho alcalle a mi dio para lo<br />

sacar. Fecho dia, mes e anno <strong>sus</strong>odicho. Testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> dicha<br />

autoridat e a ver ler e conçertar este dicho tres<strong>la</strong>do con <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia oreginal<br />

Diego Alfonso <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> canpanero e Johan Peres <strong>de</strong> Lugu vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

et otrops. Et yo Pero Peres <strong>de</strong> Arquinin escribano e notario publico sobredicho que fuy<br />

pres<strong>en</strong>te a todo / lo que dicho es <strong>en</strong> uno con todos los dichos testigos vi e ley e<br />

conçerte este dicho tres<strong>la</strong>do con <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia oreginal hon<strong>de</strong> fue sacada. Et por<br />

<strong>la</strong> liç<strong>en</strong>çia e autoridat a mi dada e otorgada por el dicho alcalle este dicho tres<strong>la</strong>do fis<br />

escrebir e es çierto e lo conçerte ante los dichos testigos fis aqui este mio sig (signo)<br />

no <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad.=Firmas=.<br />

1356. Septiembre. 1. s/1.<br />

21<br />

Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco, al igual que <strong>sus</strong> antecesores, promete guardar<br />

<strong>la</strong>s liberta<strong>de</strong>s, privilegios, usos y costumbres <strong>de</strong> los vecinos <strong>de</strong> Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arganzón.<br />

A.C. Ca<strong>la</strong>horra, n.º 15 (Lapueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón). Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo Pero Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco fijo <strong>de</strong><br />

Ferrand Sanches <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco que dios perdone t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>la</strong> crus e los santos<br />

evangelios corporalm<strong>en</strong>te con <strong>la</strong>s mis manos otorgo e prometo <strong>en</strong> bu<strong>en</strong>a fe sin mal<br />

<strong>en</strong>ganno <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er e guarar a vos el conçeio e los omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong>l<strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Argançon mios vassallos todos los fueros e liberta<strong>de</strong>s e franqueças e ussos e<br />

costumbres e cartas e privilleios que / oviesse<strong>de</strong>s <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey don Alfon e <strong>de</strong>l<br />

rey don Sancho e <strong>de</strong>l rey don Ferrando e <strong>de</strong>l rey don Alfon cuya anima dios perdone<br />

et que ave<strong>de</strong>s <strong>de</strong>ste rey don Pedro que mant<strong>en</strong>ga dios ha su serviçio et que <strong>en</strong><br />

ningund tyempo por ninguna manera que vos Nos los dichos Miguel Martines cura e<br />

Pero Garçia por el po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong>l dicho obispo et yo el dicho Pero Garçia<br />

por el po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha cabeçaleria v<strong>en</strong><strong>de</strong>mos a vos el conçejo <strong>de</strong> Bitoria que<br />

esta<strong>de</strong>s pres<strong>en</strong>te, yuntados <strong>en</strong> el çim<strong>en</strong>terio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> / Sant Miguell <strong>de</strong>ste<br />

mesmo logar a pregon fecho por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria segunt que los ave<strong>de</strong>s <strong>de</strong> uso<br />

e <strong>de</strong> costumbre <strong>de</strong> vos ayuntar et sey<strong>en</strong>do <strong>en</strong> el dicho conçeio Pero Lopes <strong>de</strong> Ybarra


vuestro alcal<strong>de</strong> e Martin Lopes e Martin Martines e Je<strong>sus</strong> Ferran<strong>de</strong>s vuestros jurados<br />

et Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e Martin Peres <strong>de</strong> U<strong>la</strong>te e Sancho Martines <strong>de</strong> Irunna e<br />

Pero Lopes <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dieta e Je<strong>sus</strong> Ortis <strong>de</strong> Marquina e Johan Peres <strong>de</strong> Guevara e<br />

Martin Martines, baldresero, e Martin Martin pintor que son los ochos omnes bu<strong>en</strong>os<br />

que an <strong>de</strong> ver fasi<strong>en</strong>da <strong>de</strong> vos el dicho conçejo, <strong>de</strong> dos casas e un so<strong>la</strong>r <strong>de</strong> casa que<br />

son <strong>en</strong> <strong>la</strong> rrua <strong>de</strong> <strong>la</strong> asteria <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria aun t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te<br />

que se ti<strong>en</strong>e al so<strong>la</strong>r <strong>de</strong> casa <strong>de</strong> Garçia Martines <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte et al so<strong>la</strong>r<br />

<strong>de</strong> Martin Lopes Alfayate fijo <strong>de</strong> Lope Garçia <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte; e <strong>de</strong> otro so<strong>la</strong>r <strong>de</strong> casa<br />

que es tras <strong>la</strong>s dichas dos casas <strong>en</strong> <strong>la</strong> rrua <strong>de</strong> <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ria <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o que<br />

se ti<strong>en</strong>e al so<strong>la</strong>r <strong>de</strong> Martin Lopes Alfayate <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte et al so<strong>la</strong>r <strong>de</strong> here<strong>de</strong>ros <strong>de</strong><br />

donna Catalina <strong>de</strong> Ochandiano <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte et este dicha meytad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas /<br />

dos casas e <strong>de</strong> los dichos dos so<strong>la</strong>res para cualquiera que por suerte vos donas<strong>en</strong> a<br />

vos el dicho conçejo por Garçia Martines <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> vos v<strong>en</strong><strong>de</strong>mos a vos el dicho<br />

conçejo et a vuestra vos con <strong>en</strong>tradas e salidas et con todos los <strong>de</strong>rechos e<br />

pert<strong>en</strong><strong>en</strong>çias que an e <strong>de</strong>v<strong>en</strong> aver <strong>de</strong> fecho e <strong>de</strong>recho por dos mill e quatroçi<strong>en</strong>tos<br />

mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda usada <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong> a dies dineros, e los dichos dos mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos rre cibyemos <strong>de</strong> vos el dicho conçejo e <strong>de</strong> Miguel Lopes vuestro bolsero<br />

<strong>en</strong> vuestro nombre et pasaron <strong>de</strong>l vuestro po<strong>de</strong>r al nuestro bi<strong>en</strong> e cumplidam<strong>en</strong>te e sy<br />

que a vos el dicho conçejo nin a <strong>la</strong> vuestra vos non fyna <strong>en</strong><strong>de</strong> cosa por nos dar nin a<br />

nos nin a alguno <strong>de</strong> nos <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos Je<strong>sus</strong> Garçia e donna Joanna<br />

Martines por reçibyr et <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte nos algunos <strong>de</strong> nos o otro algun por vos <strong>de</strong><br />

los dichos Je<strong>sus</strong> Garía e Donna Johana Martines quesieremos; <strong>de</strong>sa que los<br />

<strong>de</strong>rechos o parte <strong>de</strong>llos non reçibyemos r<strong>en</strong>unçiamos que nos non ba<strong>la</strong> nin seamos<br />

oydos sobre ello nin juysio nin fuera <strong>de</strong> juysio ante alcal<strong>de</strong> nin jues / eclesiastico nin<br />

seg<strong>la</strong>r et r<strong>en</strong>unçiamos <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>l fuero e <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho: <strong>la</strong> una ley <strong>en</strong> que dis que los<br />

testigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> carta <strong>de</strong>v<strong>en</strong> ver faser <strong>la</strong> paga <strong>en</strong> ducados e <strong>en</strong> otra cosa que lo ba<strong>la</strong>. Et<br />

otra ley <strong>en</strong> que dis que fasta dos annos es t<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> provar <strong>la</strong> paga al que <strong>la</strong> fisiese<br />

salvo sy al que <strong>la</strong> paga avia <strong>de</strong> reçebyr r<strong>en</strong>unçia estas leyes <strong>la</strong>s quales nos<br />

rr<strong>en</strong>unçiamos et por eta metemos e otorgamos e apo<strong>de</strong>ramos e fasemos forçoso e<br />

po<strong>de</strong>roso a vos el dicho conçejo a vuestras vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha meytad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas dos<br />

casas <strong>de</strong> los dichos dos so<strong>la</strong>res et damos vos todo el <strong>de</strong>recho e <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>çia e <strong>la</strong><br />

propiedad e el s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> todo lo que dicho es que nos v<strong>en</strong><strong>de</strong>mos damoslo todo<br />

franco e libre e quito sin n<strong>en</strong>guna malvos para que faga <strong>de</strong>s <strong>de</strong>llo e <strong>en</strong> ello toda<br />

vuestra boluntad como <strong>de</strong> vuestro propio. Et nos por nos et por <strong>la</strong> vos <strong>de</strong> los dichos<br />

Johan Garçia e donna Johanna salimos nos et <strong>de</strong>sapo<strong>de</strong>ramos nos <strong>de</strong> / todo lo que<br />

dicho es que nos v<strong>en</strong><strong>de</strong>mos. Et por nos v<strong>en</strong>ga todo lo que dicho es que nos<br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>mos etquitamos <strong>en</strong><strong>de</strong> toda ma<strong>la</strong> vos <strong>de</strong> qualquier que vos <strong>la</strong> y pusyeron a vos<br />

el dicho conçejo et a <strong>la</strong> vuestra pase contra ello nin contra parte <strong>de</strong>llo yo nin otro por<br />

mi. Et sy contra ello vos passare yo nin otro po mi o <strong>en</strong> mi bos que sea<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong><br />

lo mostrar al rey e faga contra mi lo / quel<strong>la</strong> su merçed fuere. Et por que <strong>de</strong>sto sea<strong>de</strong>s<br />

çiertos e non b<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> duda dimos esta nuestra carta seel<strong>la</strong>da con nuestro seello<br />

colgado. Fecha primero dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> setiembre era <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos nov<strong>en</strong>ta e<br />

quatro annos.<br />

22


s/f.<br />

Petición realizada por Beltrán <strong>de</strong> Guevara a los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia para<br />

que agilic<strong>en</strong> los trámites que permitan a su hijo Carlos acce<strong>de</strong>r a una canongía ya<br />

concedida por el obispo.<br />

A. Catedral <strong>de</strong> Vitoria, s/s. Orig. papel.<br />

Onrrados e cuerdos vanores el cabillo <strong>de</strong> Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. Yo Beltran<br />

<strong>de</strong> Guevara vos embio mucho saludar como aquellos para qui<strong>en</strong> querria que diese<br />

Dios mucha onrra e bu<strong>en</strong>a v<strong>en</strong>tura fago vos saber que Johan Peres <strong>de</strong> O<strong>la</strong>riçu<br />

arçipreste <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia vuestro companero que quiere r<strong>en</strong>unciar <strong>la</strong> calongia e los<br />

prestamos que el avia y <strong>en</strong> esa vuestra yglesia <strong>en</strong> manos <strong>de</strong>l obispo. Et yo <strong>en</strong>bie<br />

rogar e pidir merçed al obispo que quisi/ese faser graçia e merçed <strong>de</strong>sta calongia e <strong>de</strong><br />

los prestamos a mi fijo carlos e el como bu<strong>en</strong>o respondio que le p<strong>la</strong>sia <strong>de</strong> lo faser esto<br />

e otra cosa mayor que fuese suya <strong>de</strong> dar porque me <strong>en</strong>bio <strong>de</strong>sir que este fecho que<br />

tambi<strong>en</strong> t<strong>en</strong>ia a vos otros los <strong>de</strong> ese cabillo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia et que vos embiare rogar que<br />

obiere<strong>de</strong>s por bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> querer cons<strong>en</strong>tir e faser gracia <strong>de</strong>sta calongia e <strong>de</strong> los<br />

prestamos <strong>en</strong> lo que a vosotros cabe e pert<strong>en</strong>esçe a mi hijo carlos et por <strong>en</strong><strong>de</strong> vos<br />

embio rogar e pidir por mesura que aya<strong>de</strong>s por bi<strong>en</strong> / <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>tir e ayuar <strong>de</strong> lo que<br />

<strong>en</strong> vosotros es porque mi fijo carlos aya esta calongia con <strong>sus</strong> prestamos. E que<br />

<strong>de</strong><strong>de</strong>s <strong>la</strong> vuestra carta <strong>de</strong> lo que por bi<strong>en</strong> obier<strong>de</strong>s para el obispo. Et yo t<strong>en</strong>er vos lo<br />

he <strong>en</strong> gracia e <strong>en</strong> mesura e <strong>de</strong> lo que por bi<strong>en</strong> obier<strong>de</strong>s <strong>de</strong> faser <strong>en</strong>biarme vuestra<br />

respuesta e mant<strong>en</strong>ga vos Dios am<strong>en</strong>.<br />

23<br />

1366. Abril. 8. Burgos.<br />

Enrique II hace merced <strong>de</strong> Treviño, Villos<strong>la</strong>da, Lumbreras y Ortigosa al<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado Pedro Manrique.<br />

R.A.H., SALAZAR Y CASTRO, Pruebas Casa <strong>de</strong> Lara, Libro V, págs. 49-52.<br />

En el nombre <strong>de</strong> Dios Padre, y Fijo, y Espiritu Santo, que son tres personas, y<br />

un Dios verda<strong>de</strong>ro, y <strong>de</strong> <strong>la</strong> bi<strong>en</strong>av<strong>en</strong>turada virg<strong>en</strong> gloriosa Santa Maria su madre, a<br />

qui<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por señora, y por abogada <strong>en</strong> todos nuestros fechos, y a honra, y<br />

servicio <strong>de</strong> todos los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte celestial. Porque a los reyes es dado <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>noblescer y faser gran<strong>de</strong>s gracias, y merce<strong>de</strong>s a los <strong>sus</strong> vassallos, y naturales <strong>de</strong><br />

los <strong>sus</strong> regnos, porque ellos, y los <strong>de</strong> su linage va<strong>la</strong>n mas, y ayan con que nos servir.


Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos catando esto, queremos que sepan por este nuestro previllejo, todos los<br />

omes que agora son, y seran <strong>de</strong> qui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, como nos don Enrique, por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong><br />

Dios, rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Gallicia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong><br />

Murcia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong> Algarbe, <strong>de</strong> Algecira, e Señor <strong>de</strong> Molina, regnante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong><br />

reyna doña Juana mi muger, y con el infante don Johan mio fijo, primero here<strong>de</strong>ro <strong>en</strong><br />

Castiel<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> Leon, conosci<strong>en</strong>do a vos Pero Manrique, nuestro vaasallo, y nuestro<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> quantos bu<strong>en</strong>os, y leales servicios, y muy gran<strong>de</strong>s nos<br />

ave<strong>de</strong>s fecho, y face<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada dia, e por vos dar ga<strong>la</strong>rdon <strong>de</strong>llo, porque vos, e los<br />

<strong>de</strong> vuestro linage va<strong>la</strong><strong>de</strong>s mas, y t<strong>en</strong>ga<strong>de</strong>s, y aya<strong>de</strong>s vos, y los que <strong>de</strong> vos v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong><br />

con que nos mejor poda<strong>de</strong>s servir a nos, y a los reyes que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong>,<br />

damosvos por donancio pura, y perpetua para siempre jamas <strong>la</strong> nuestra vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Treviño <strong>de</strong> Uda, con todas <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as, y con todos <strong>sus</strong> terminos, y con todas <strong>la</strong>s otras<br />

cosas que le pert<strong>en</strong>esc<strong>en</strong>, Vil<strong>la</strong>hos<strong>la</strong>da, y Lumbreras, y Ortigosa, con todos <strong>sus</strong><br />

terminos, pob<strong>la</strong>dos, e por pob<strong>la</strong>r, e con todos <strong>sus</strong> vassallos, y con montes, y prados, y<br />

pastos, y molinos, y aceñas, y <strong>de</strong>hessas, y rios, y aguas corri<strong>en</strong>tes, y estantes, y con<br />

fornos, y baños, y atines-cerias, y huertas, y viñas, y tierras, y con todos <strong>sus</strong> usos, y<br />

costumbres, y fueros, y franquezas, y liberta<strong>de</strong>s, segun que mejor, y mas<br />

complidam<strong>en</strong>te lo ovieron, y lo an los reyes on<strong>de</strong> v<strong>en</strong>imos, y nos. E con martiniegas, e<br />

portadgos, e passage, y recuage, y con todas <strong>la</strong>s otras cosas que les pert<strong>en</strong>esce, y<br />

pert<strong>en</strong>escer <strong>de</strong>ve <strong>en</strong> qualquier manera, e con todos los otros pechos, e <strong>de</strong>rechos, y<br />

<strong>de</strong>visas, y fueros, y <strong>de</strong>rechos, y con <strong>la</strong> justicia cevil, y criminal, alta, y baxa, y con el<br />

señorio <strong>de</strong> los dichos lugares, y con mero, y misto imperio. E esta merced vos<br />

facemos por juro <strong>de</strong> heredat para siempre jamas, para vos, y para los que <strong>de</strong> vos<br />

v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong>, que lo aya<strong>de</strong>s por mayoradgo, <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera, y con estas condiciones que<br />

se sigu<strong>en</strong>. Primeram<strong>en</strong>te, que vos el dicho Pedro Manrique, que lo aya<strong>de</strong>s <strong>en</strong> toda<br />

vuestra vida, e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vuestros dias, que lo aya, y lo here<strong>de</strong> vuestro fijo varon<br />

legitimo, mayor <strong>de</strong> edat, e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>l, elsu fijo mayor legitimo, y <strong>de</strong> todos los que <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> por linea <strong>de</strong>recha masculina: toda via que lo aya el fijo mayor legitimo<br />

varon. Y fallesci<strong>en</strong>do fijo mayor varon <strong>de</strong> esta vuestra linea <strong>de</strong>recha, o <strong>de</strong> este vuestro<br />

fijo mayor legitimo, que lo here<strong>de</strong> el otro fijo varon que ovier<strong>de</strong>s legitimos, y <strong>sus</strong> fijos, y<br />

<strong>sus</strong> nietos, y todos los otros <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> linea <strong>de</strong>recha masculina, toda via<br />

heredandolo el fijo mayor legitimo. E por etsa misma manera, ord<strong>en</strong>, y grado hered<strong>en</strong><br />

este meyoradgo lo otros vuestros fijos varones que ovier<strong>de</strong>s legitimos, y <strong>sus</strong> fijos y<br />

nietos, y <strong>de</strong>sd<strong>en</strong>ci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> vos, y <strong>de</strong>llos por linea <strong>de</strong>recha masculina. E falleci<strong>en</strong>do<br />

vuestros fijos legitimos, y todos los <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> los legitimos <strong>de</strong> vos, y <strong>de</strong>llos por<br />

linea <strong>de</strong>recha masculina, por <strong>la</strong> ord<strong>en</strong>, y manera, y grados <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o dichos, que<br />

here<strong>de</strong>, y aya el dicho mayoradgo Garcia Fernan<strong>de</strong>z vuestro hermano. Y fallesci<strong>en</strong>do<br />

el dicho Garcia Fernan<strong>de</strong>z con fijo, o sin fijo, que lo here<strong>de</strong>, y aya el dicho mayoradgo<br />

Rodrigo Manrique vuestro hermano. E <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> finami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho Rodrigo<br />

Manrique, quier aya fijos, o non, que aya el dicho mayoradgo Diego Gomez vuestro<br />

hermano, y <strong>sus</strong> fijos legitimos varones, y <strong>sus</strong> nietso, y todos los otros <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong>l, y <strong>de</strong> los varones legitimos que <strong>de</strong>llos <strong>de</strong>sc <strong>en</strong>dier<strong>en</strong> por linea <strong>de</strong>recha masculina:<br />

todavia que lo here<strong>de</strong> el mayor fijo legitimo, <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera, ord<strong>en</strong>, y grados <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o<br />

dichos. E fallesci<strong>en</strong>do el dicho Diego Gomez sin fijos legitimos varones <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong>l <strong>de</strong> linea <strong>de</strong>recha, que here<strong>de</strong>, y aya el dicho mayoradgo el fijo varon legitimo <strong>de</strong>l<br />

dicho Garcia Fernan<strong>de</strong>z Manrique, si oviere y <strong>sus</strong> fijos, y <strong>sus</strong> nietos legitimos que <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> por linea <strong>de</strong>recha masculina todavia que lo aya el fijo varon mayor, <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> manera, y ord<strong>en</strong>, y grados <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o dichos. E fallesci<strong>en</strong>do todos estos sobredichos,<br />

que aya, y here<strong>de</strong> el dicho mayoradgo <strong>la</strong> fija legitima que <strong>de</strong> vos el dicho Pedro<br />

Manrique v<strong>en</strong>iere, y <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>l<strong>la</strong> que lo aya, y here<strong>de</strong> el su fijo varon mayor legitimo


que oviere, y todos los otros <strong>sus</strong> <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes varones legitimos que <strong>de</strong>llos<br />

v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong>, uno <strong>en</strong> pos otro: todavia que lo aya el fijo mayor legitimo, <strong>de</strong> grado <strong>en</strong><br />

grado, segun, <strong>la</strong> manera, y ord<strong>en</strong>, y grados <strong>sus</strong>odichos. E fallesci<strong>en</strong>do varones, que<br />

aya, y here<strong>de</strong> el dicho mayoradgo doña Teresa, hermana <strong>de</strong> vos el dicho Pero<br />

Manrique, y el su fijo, y fijos, y nietos legitimos, <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes por linea <strong>de</strong>recha<br />

masculina: todavia que lo aya, y here<strong>de</strong> el fijo o nieto varon mayor legitimo, segun <strong>la</strong><br />

manera, y ord<strong>en</strong>, y grados <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o dichos. E queremos y mandamos, que si <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>sus</strong>essiones sobredichas <strong>en</strong> alguna <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s non oviere fijo, o nieto varon legitimo,<br />

que aya, y here<strong>de</strong> el dicho mayoradgo <strong>la</strong> fija mayor legitima <strong>de</strong> aquel, o aquel<strong>la</strong> que<br />

oviere el dicho mayoradgo, e d<strong>en</strong><strong>de</strong> a <strong>sus</strong> fijos, y nietos varones <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

linea <strong>de</strong>recha, segun <strong>la</strong> ord<strong>en</strong>, y grados sobredichos. E assi se guar<strong>de</strong> d<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte; pero que t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong>, y ord<strong>en</strong>amos, que si alguna <strong>de</strong> estas mugeres<br />

<strong>sus</strong>cedier<strong>en</strong> <strong>en</strong> el dicho mayoradgo a fallescimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> varones, que lo aya, y t<strong>en</strong>ga el<br />

dicho mayoradgo <strong>en</strong> su vida, e finando el<strong>la</strong> sin fijo, o nieto varon, o <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

varones <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, e havi<strong>en</strong>do otra alguna muger legitima que <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>da <strong>de</strong> alguno <strong>de</strong>l<br />

linage <strong>de</strong> los sobredichos por linea <strong>de</strong>recha que aya fijos, o otros <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

varones legitimos, que lo here<strong>de</strong>, y aya el dicho mayoradgo el fijo, o otro<br />

<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te mayor, y mas propinquo, por los grados, y lineas que dichas son:<br />

todavia que lo here<strong>de</strong>, y aya el varon mayor legitimo que <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>diere <strong>de</strong> aquel que<br />

oviere el dicho mayoradgo, <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es. Otro si, queremos, y t<strong>en</strong>emos<br />

por bi<strong>en</strong>, que segun <strong>la</strong>s condiciones sobredichas, este mayoradgo v<strong>en</strong>iere a muger,<br />

que el ome que casare con el<strong>la</strong>, que si no quisiere tomar <strong>la</strong>s armas, y voz <strong>de</strong>ste<br />

linage, que t<strong>en</strong>ga el<strong>la</strong> los dichos lugares fasta que aya fijo varon, e que este fijo que<br />

assi nasciere, que tome <strong>la</strong>s armas, y <strong>la</strong> voz <strong>de</strong> este linage, e faci<strong>en</strong>dolo assi, que aya<br />

el dicho mayoradgo, e si non lo quisiere assi facer, que pierda el dicho mayoradgo<br />

qualquier <strong>de</strong> los otros <strong>de</strong>l dicho linage, <strong>de</strong> los grados que dichos son, varon, o muger,<br />

que compliere estas condiciones <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es, E fallesci<strong>en</strong>dose todo el<br />

vuestro linage, y <strong>de</strong> los otros sobredichos, y no fineando fijo, ni fija, ni otro alguno que<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>recho oviesse <strong>de</strong> haver el dicho mayoradgo, que sea tornado el dicho<br />

mayoradgo a <strong>la</strong> corona <strong>de</strong> nuestros regnos. E sobre esto mandamos a los concejos, y<br />

alcal<strong>de</strong>s, y alguaciles, y otros oficiales qualesquier, y a los omes bu<strong>en</strong>os, moradores<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> logares, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos, que ayan, y resciban <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte por su señor a vos el dicho Pedro Manrique, y a los otros sobredichos, que<br />

<strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vos v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong> <strong>de</strong> haber el dicho mayoradgo, y obe<strong>de</strong>zcan vuestras cartas,<br />

y vuestro mandado, assi como <strong>de</strong> su señor, y vayan a vuestros l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos, y<br />

emp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>tos cada que los vos embiare<strong>de</strong>s emp<strong>la</strong>zar, o l<strong>la</strong>mar, so aquel<strong>la</strong> p<strong>en</strong>a, o<br />

p<strong>en</strong>sa que les vos pusiere<strong>de</strong>s, e vos recudan, y fagan recudir con todas <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas, y<br />

pechos, y <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y <strong>de</strong> <strong>sus</strong> logares, y <strong>de</strong> <strong>sus</strong> terminos, y con cada<br />

uno <strong>de</strong>llos, bi<strong>en</strong>, y complidam<strong>en</strong>te, segund que mejor, y mas complidam<strong>en</strong>te<br />

reco<strong>de</strong>rian a nos sey<strong>en</strong>do nuestros; pero que ret<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> nos, y para los reyes que<br />

regnar<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> Leon mineras <strong>de</strong> oro, y <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta, y <strong>de</strong> açu,<br />

y <strong>de</strong> otro metal qualquier filo, y oviere <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, y servicios, y monedas, y<br />

alcava<strong>la</strong>s, y tercias que t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> que nos <strong>la</strong>s d<strong>en</strong> quando nos <strong>la</strong>s dier<strong>en</strong> los<br />

otros logares que son <strong>de</strong> señorio <strong>en</strong> los nuestros regnos. E que ponga<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> logares, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos alcal<strong>de</strong>s, y alguaciles, y merinos, y jurados, y<br />

otros oficiales quales vos quisiere<strong>de</strong>s, para que fagan justicia, y libr<strong>en</strong> los pleitos que<br />

ante ellos acaescier<strong>en</strong>.Y si se ay acaesciere, que se m<strong>en</strong>guare <strong>la</strong> nuestra justicia por<br />

m<strong>en</strong>gua, que <strong>la</strong> vos no quera<strong>de</strong>s complir, que nos que <strong>la</strong> man<strong>de</strong>mos complir, e que<br />

acoyga<strong>de</strong>s a nos, y a los reyes que regnar<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> Leon<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, <strong>en</strong> <strong>sus</strong> logares, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos, cada que hi llegaremos ayrado, o


pagado <strong>en</strong> lo alto, y <strong>en</strong> lo baxo, <strong>de</strong> noche, o <strong>de</strong> dica, con pocos, o con muchos, e que<br />

fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> guerra por nuestro mandado, y paz por nuestro mandado, cada que vos lo<br />

embiaremos <strong>de</strong>zir, y mandar. Otro si damosvos lic<strong>en</strong>cia para que poda<strong>de</strong>s poner, y<br />

ponga<strong>de</strong>s escrivanos publicos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> logares, y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos,<br />

los que <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dier<strong>de</strong>s que cumpl<strong>en</strong>, y m<strong>en</strong>ester ficier<strong>en</strong>. E sobre esto mandamos a<br />

todos los concejos, alcal<strong>de</strong>s, jurados, juezes, justicias, merinos, alguaciles, maestres,<br />

priores, com<strong>en</strong>dadores, soscom<strong>en</strong>dadores, alcay<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los castillos, y casas fuertes,<br />

y a todos los otros oficiales, y aportel<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s cibda<strong>de</strong>s, vil<strong>la</strong>s, y logares <strong>de</strong><br />

nuestros regnos, que agora son, o seran daqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, a qualquier, o qualesquier<br />

<strong>de</strong>llos que este nuestro previllejo vier<strong>en</strong>, o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l, signado <strong>de</strong> escrivano<br />

publico, que vos guard<strong>en</strong>, y <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan con esta merced que vos facemos, e que non<br />

consi<strong>en</strong>tan que alguno, ni algunos nos vayan, ni pass<strong>en</strong> contra el<strong>la</strong>, ni contra parte<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong>, para vos <strong>la</strong> quebrantar, nin m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> alguna cosa <strong>de</strong> lo que <strong>en</strong> este nuestro<br />

previllejo se conti<strong>en</strong>e: ca qualquier, o qualesquier que lo ficiess<strong>en</strong> abrian nuestra ira, y<br />

pecharnos yan <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a 100 mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> bu<strong>en</strong>a moneda, y a vos el dicho Pedro<br />

Manrique, y a qui<strong>en</strong> vuestra voz tobiesse, todos los daños, y m<strong>en</strong>oscabos que por<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> reseibiesse<strong>de</strong>s dob<strong>la</strong>dos. E porque esto sea firme, y estable para siempre jamas<br />

mandamos vos dar este nuestro previllejo, rodado, y sel<strong>la</strong>do con nuestro sello <strong>de</strong><br />

plomo. Fecho el previllejo <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble cibdad <strong>de</strong> Burgos ocho dias <strong>de</strong> abril era <strong>de</strong><br />

mil y quatroci<strong>en</strong>tos y quatro años. Nos el rey.=Confirmantes=<br />

24<br />

1379. Septiembre. 9. Toro.<br />

Ejecutoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Vil<strong>la</strong>real / Av<strong>en</strong>daño <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se copia un<br />

docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> concesión <strong>de</strong> <strong>la</strong> citada vil<strong>la</strong> a Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño por<br />

Enrique II <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> Toro. Tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong> 1484. Enero. 29. Vitoria.<br />

A.M. Vil<strong>la</strong>rreal <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va. Leg. 2. n.º 2.<br />

En el nombre <strong>de</strong> Dios, verda<strong>de</strong>ro rey <strong>de</strong> los reyes po<strong>de</strong>roso gran <strong>de</strong>rechero<br />

(sic) fuerte e piadoso e justiciero por que los reyes reynamos <strong>en</strong> ansi lugar t<strong>en</strong>emos<br />

ansi como aquel que señorea nuestros corazones <strong>en</strong> cuyo po<strong>de</strong>r son nuestros / 5<br />

consexos e <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do verda<strong>de</strong>ram<strong>en</strong>te todas <strong>la</strong>s otras ynt<strong>en</strong>çiones <strong>de</strong> los reyes por<br />

<strong>la</strong> gracia <strong>de</strong>l qual son e bib<strong>en</strong> e se exfuerçan todas <strong>la</strong>s cosas e por <strong>la</strong> qual su<br />

misericordia e piedad nos quiso <strong>en</strong>salzar e nos hacer rey <strong>de</strong> los reinos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> e<br />

<strong>de</strong> Leon que fueron <strong>de</strong>l Rey don alfonso nuestro / 10 padre que Dios Perdone lo qual<br />

t<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> merces e propiedad e ansi a como a nos hizo gracia e nos hizo merced<br />

ansi somos nos t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> hacer merced a los ricos homes e personas honrradas <strong>de</strong><br />

los nuestros reinos e mas quellos que han <strong>de</strong>udo e sangre con nusco = por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

queremos que sea mani- / 15 fiesto por este nuestro privillexio ansi a los que agora son<br />

como a los que seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte como nos D. Enrique por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios rey


<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> León, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Galiçia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoba, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong><br />

ja<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe e <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina regnante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reina / 20<br />

doña Juana mi muger e con nuestro hixo el infante don Juan primero Here<strong>de</strong>ro <strong>en</strong> los<br />

reinos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> Leon, por hacer bi<strong>en</strong> e merçed a vos Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong><br />

Av<strong>en</strong>daño vasallo <strong>de</strong>l infante don Juan mi hixo, por muchos serviçios e bu<strong>en</strong>os que a<br />

nos ave<strong>de</strong>s fecho e fase<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada dia damos vos por / 25 juro <strong>de</strong> heredad para<br />

siempre jamas para vos e los que dce vos vinies<strong>en</strong> <strong>la</strong> Vil<strong>la</strong> Real <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que es <strong>en</strong><br />

termino <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e damos vos el dicho lugar con todos <strong>sus</strong> terminos e con todas <strong>la</strong>s<br />

rr<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos que a nos pert<strong>en</strong>esç<strong>en</strong> e pert<strong>en</strong>esçer <strong>de</strong>v<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

qualquier manera que los aya<strong>de</strong>s por mayorazgo / 30 con <strong>la</strong> justiçia e s<strong>en</strong>noria e mero<br />

e misto ynperio e con estas condiciones que se sigu<strong>en</strong>: que <strong>la</strong> non poda<strong>de</strong>s v<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

nin dar in <strong>en</strong>p<strong>en</strong>nar nin mandar nin trocar nin cambiar nin <strong>en</strong>aj<strong>en</strong>ar mas que lo aya<strong>de</strong>s<br />

vos el dicho Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño <strong>en</strong> toda nuestra vida e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong><br />

vuestros dias que los aya / 35 e lo here<strong>de</strong> por mayorazgo el vuestro hijo primero<br />

lexitimo que d<strong>de</strong> vos e <strong>de</strong> vuestra mujer <strong>de</strong> linea <strong>de</strong>recha e lexitima matrimonio<br />

nacierte o el su hixo o nieto o d<strong>en</strong><strong>de</strong> ayuso barones que lexitimos sean uno <strong>en</strong>pues<br />

otro <strong>de</strong> fincami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> otros. E si el vuestro hixo primero muriere sin aver hixos o<br />

nietos / 40 o d<strong>en</strong><strong>de</strong> ayuso barones o lexitimos, que ayan e hered<strong>en</strong> el dicho mayorazgo<br />

buestra hixa o <strong>sus</strong> hixas e <strong>sus</strong> nietos o d<strong>en</strong><strong>de</strong> ayuso que <strong>de</strong> vos nacier<strong>en</strong> <strong>de</strong> linea<br />

<strong>de</strong>recha e <strong>de</strong> lexitimo matrimonio todavia que lo haya e here<strong>de</strong> el mayor con <strong>la</strong>s<br />

condiciones sobredichas, e <strong>de</strong>stasandose todo el vuestro linaxe non fincado / 45 varon<br />

nin muger que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>va aver e heredar el dicho mayorazgo que sea tornado<br />

todo a <strong>la</strong> corona <strong>de</strong> los nuestros reynos, pero que t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> que <strong>en</strong> el dicho<br />

lugar e su termino que obe<strong>de</strong>zcan nuestra carta <strong>en</strong> nuestro mandado e si se<br />

m<strong>en</strong>guare e non cumpliere <strong>la</strong> nuestra justiçia e <strong>la</strong> vos non / 50 cumpliere<strong>de</strong>s que nos<br />

que <strong>la</strong> mandamos cumplir e se faga e todas <strong>la</strong>s otras cosas que nos mandaremos<br />

segund que se hace <strong>en</strong> los otros lugares que son s<strong>en</strong>norios <strong>en</strong> los nuestros reinos, e<br />

vos el dicho Juan <strong>de</strong> San Juan e los que e vos hered<strong>en</strong> el dicho mayorazgo <strong>de</strong>spues<br />

<strong>de</strong> vuestros dias que sea<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> / 55 nos dar e coxer <strong>en</strong> los dichos lugares a<br />

nos e a los reyes que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos v<strong>en</strong>iess<strong>en</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>en</strong> Leon cada que ay<br />

llegaremos <strong>de</strong> noch o <strong>de</strong> dia con pocos o con muchos <strong>en</strong> lo alto o <strong>en</strong> lo baxo e que<br />

faga<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l dicho lugar guerra e paz por nuestro mandado cada que nos lo<br />

mandaremos o / 60 <strong>en</strong>biaremos a mandar e <strong>de</strong> hacer todas <strong>la</strong>s otras vil<strong>la</strong>s e lugares<br />

que son <strong>de</strong> s<strong>en</strong>norio <strong>en</strong> nuestros reynos, e este dicho lugar damos a vos el dicho<br />

Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>damo como dicho es <strong>en</strong> todos <strong>sus</strong> terminos con valles e<br />

con montes e con prados e con pas- / 65 tos e con <strong>de</strong>hesas <strong>de</strong> rios e <strong>de</strong> aguas<br />

corri<strong>en</strong>tes e estantes e con hornos e molinos e hac<strong>en</strong>as e huertas e terras e b<strong>en</strong>as e<br />

casas e martiniegas e portazgos e p<strong>la</strong>zas con todas <strong>la</strong>s otras cosas que le<br />

pert<strong>en</strong>escer <strong>de</strong>be <strong>en</strong> qualquier manera e con todas <strong>la</strong>s otras r<strong>en</strong>tas e pechos e<br />

<strong>de</strong>rechos foreros o / 70 no foreros que avemos e aver <strong>de</strong>bemos ansi <strong>de</strong> fecho como <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>recho o <strong>en</strong> otra manera qualquier <strong>en</strong> el dicho o <strong>en</strong> su termino como dicho es e con<br />

<strong>la</strong> justiçia <strong>de</strong>l dicho lugar e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> terminos cevil e creminal alta e baxa e con el<br />

s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> dicho lugar e con mero misto imperio que los aya- / 75 <strong>de</strong>s <strong>en</strong> manera <strong>de</strong><br />

mayorazgo como dicho es e para vuestros here<strong>de</strong>ros, e si vos el dicho Juan <strong>de</strong> San<br />

Juan o el que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vos heredare el dicho mayorazgo non guardares e non<br />

cumpliere<strong>de</strong>s <strong>la</strong>s dichas condiçiones e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s, que perda<strong>de</strong>s el dicho<br />

mayorazgo e que sea tornado a <strong>la</strong> corona <strong>de</strong> los dichos / 80 nuestros regnos, e sobre<br />

esto mandamos por este nuestro privillejo e por el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l signado <strong>de</strong> escribano<br />

publico sacado con autoridad <strong>de</strong>l jues o <strong>de</strong>l alcal<strong>de</strong> a los concejos, alcal<strong>de</strong>s e omnes<br />

bu<strong>en</strong>os e meinos e jurados, juezes <strong>de</strong> justiçia e alguaçiles e otros ofiçiales


qualesquier <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s ziuda<strong>de</strong>s / 85 e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los nuestros reinos e<br />

qualesquier e qualesquier <strong>de</strong>llos que vos metan <strong>en</strong> <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>çia e posesion <strong>de</strong>l dicho<br />

lugar e a los alcal<strong>de</strong>s e juezes e merino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que vos reciban e ayan por<br />

s<strong>en</strong>nor a vos heredar<strong>en</strong> el dicho mayorazgo, / 90 como dicho es, e que los obe<strong>de</strong>zcan e<br />

fagan por buestra carta e por vuestro mandado todas <strong>la</strong>s cosas que les bos<br />

mandare<strong>de</strong>s o embiare<strong>de</strong>sa mandar a que bayan a buestros emp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>tos e a<br />

bueestros l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos cada que los imbiare<strong>de</strong>s a emp<strong>la</strong>zar o a l<strong>la</strong>mar so aquel<strong>la</strong><br />

p<strong>en</strong>aa que les pusiere<strong>de</strong>s e que vos recudan e fagan re-/ 95 cudir bi<strong>en</strong> e<br />

complidam<strong>en</strong>te recudieron a nos sey<strong>en</strong>do nuestros e vos non <strong>de</strong>mand<strong>en</strong> sobre esto<br />

otra nuestra carta m<strong>en</strong>saxera ni otro recaudo ninguno e <strong>de</strong> oy dia que este provilejo<br />

es dado vos damos e vos apo<strong>de</strong>ramos <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia / 100 e posesion e propiedad e<br />

s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s otras cosas que son dichas e <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s que vos<br />

damos segun dicho es e los e los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera so<br />

p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> los cuerpos e <strong>de</strong> quanto han e no lo <strong>de</strong>xe<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fazer<br />

por prebilexios ni por cartas que <strong>en</strong> contrario / 105 sea <strong>de</strong>ste nuestro prebilexxio, e<br />

nuestra voluntad es que haya<strong>de</strong>s vos, dicho Juan <strong>de</strong> San Juan, el dicho logar <strong>de</strong> vil<strong>la</strong><br />

real para vos e para vuestros here<strong>de</strong>ros por mayorazgo <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es e<br />

sin embargo alguno pero que ret<strong>en</strong>emos <strong>en</strong> nos e para nos e para los reyes que<br />

vernan <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>en</strong> Leon mineros / 110 <strong>de</strong> oro e <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta e <strong>de</strong><br />

azogie e otro metal <strong>de</strong> los que obiere <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e servicios e monedas e<br />

alcaba<strong>la</strong>s e tercia e moneda forera <strong>de</strong> siete <strong>en</strong> siete annos e <strong>la</strong>s alzadas cuando <strong>la</strong>s<br />

diere los <strong>de</strong> nuestra tierra e <strong>de</strong>mas po<strong>de</strong>r que poda<strong>de</strong>s poner e ponga<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el dicho<br />

lugar alcal<strong>de</strong> e merino e escribanos e otros / 115 oficiales qualesquier que vos<br />

quisiere<strong>de</strong>s e biere<strong>de</strong>s que cumpl<strong>en</strong> para el dicho lugar e para su termino e <strong>de</strong>sto vos<br />

mandamos dar nuestro pribillexo escripto <strong>en</strong> pergamino rodado e sel<strong>la</strong>do con nueztro<br />

sello <strong>de</strong> p<strong>la</strong>mo colgado e dado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> Toro <strong>de</strong> a nuebe dias <strong>de</strong> setiembre<br />

era <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e nuebe annos =/ 120 Nos el rey=<br />

E otrosi vimos un nuestro alba<strong>la</strong> firmado <strong>de</strong> nuestro nombre que nos dimos al<br />

dicho Juan <strong>de</strong> San Juan fecho <strong>en</strong> esta guissa:<br />

Nos el rey t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> que por razon que el rey don Enrique nuestro<br />

padre que dios perdone ovo fecho merçed e / 125 dado a Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong><br />

Av<strong>en</strong>danno por juro <strong>de</strong> heredad a Vil<strong>la</strong> rreal <strong>de</strong> a<strong>la</strong>va que es <strong>en</strong> termino <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va con<br />

todos <strong>sus</strong> terminos e con <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos que al rey nuestro padre<br />

pert<strong>en</strong>ecian e pert<strong>en</strong>escer <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong> que le mandom dar su pribillexio rodado e<br />

firmado <strong>de</strong> su nombre e sel<strong>la</strong>do con / 130 su sello <strong>de</strong> plomo e por quanto no se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra<br />

<strong>en</strong> el dicho pribillexio quales son <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta e pechos e <strong>de</strong>rechos que pert<strong>en</strong>esc<strong>en</strong> al<br />

dicho lugar e dicho Juan <strong>de</strong> San Juan nos dixo quel fiziera unas ferrerias <strong>en</strong> termino<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> real e otras ferrerias que estaban fechas <strong>de</strong> antes <strong>en</strong> el termino <strong>de</strong> / 135<br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> Real e que todas estas ferrerias que son suyas por quanto son <strong>en</strong><br />

termino <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong> Real e el Rey nuestro padre le diera <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong> Real con todos <strong>sus</strong> terminos e pechos e <strong>de</strong>rechos e pidio nos merced que le<br />

confirmasemos el dicho pribilexio <strong>de</strong>l dicho rey nuestro / 140 padre fecha diesemos e<br />

<strong>de</strong>c<strong>la</strong>rasemos <strong>la</strong>s dichas ferrerias ser suyas con <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e su termino con <strong>la</strong><br />

r<strong>en</strong>ta e pechos e <strong>de</strong>rechos d<strong>en</strong><strong>de</strong> por quanto sopimos por cier que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> real e<br />

<strong>sus</strong> terminos e <strong>la</strong>s dichas ferrerias son <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>danno e<br />

han t<strong>en</strong>ido siempre <strong>en</strong> <strong>sus</strong> posesion / 145 e nos t<strong>en</strong>emoslo por bi<strong>en</strong> <strong>en</strong> que le<br />

confirmamos el dicho pribilexio quel dicho nuestro Rey padre le dio <strong>en</strong> esta dicha<br />

razon e <strong>de</strong>mas <strong>de</strong> <strong>la</strong> confirmacion que pongan <strong>en</strong> el pribilexio e cartas que al dies<strong>en</strong>


sobre esta razon para que <strong>la</strong>s dichas herrerias que estan hechas <strong>en</strong> termino <strong>de</strong> dicho<br />

lugar <strong>de</strong> Vi<strong>la</strong> / 150 Real que son suyas <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> San Juan e todas <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas e<br />

pechos e <strong>de</strong>rechos que <strong>la</strong>s dichas herrerias han r<strong>en</strong>dido e r<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte<br />

para siempre jamas. Fecho a nuebe dias <strong>de</strong> agosto era <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e diez<br />

e siete annos. Nos el Rey =<br />

* * *<br />

/ 155 E ahora el dicho Juan <strong>de</strong> San Juan pid<strong>en</strong>os merce que le confirmemos el<br />

dicho privilexio. E nos el dicho Rey Don Juan por hacer bi<strong>en</strong> e merced al dicho Juan<br />

<strong>de</strong> San Juan por muchos servicios e bu<strong>en</strong>os que a nos hace cada dia confirmamosle<br />

el dicho pribilexio e mandamosque <strong>la</strong> va<strong>la</strong> e le sea guardado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes que<br />

nos mandamos / 160 fazer <strong>en</strong> <strong>la</strong> cibdad <strong>de</strong> Burgos cabeza <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> nuestra camara,<br />

quince dias <strong>de</strong> Agosto era <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e diez e siete annos.<br />

* * *<br />

E agora el dicho Juan <strong>de</strong> San Juan pediome merced que le confirmase <strong>la</strong> dicha<br />

carta. E yo el dicho rey don Enrique por hacer bi<strong>en</strong> e merced al dicho Juan <strong>de</strong> San<br />

Juan tobelo por bi<strong>en</strong> e confirmole. Dada <strong>en</strong> / 165 <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> Madrid a quince dias <strong>de</strong><br />

diciembre anno <strong>de</strong>l nascimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salbador Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e treci<strong>en</strong>tos e<br />

nob<strong>en</strong>ta e tres annos.<br />

* * *<br />

E agora el dicho Juan <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño mi ballestero mayor hixo e mayor lexitimo<br />

here<strong>de</strong>ro <strong>de</strong> Martin Ruiz <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño mi ballestero mayor que / 170 fue nieto <strong>de</strong>l dicho<br />

Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño pediome merced por quanto por finami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho<br />

Juan <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño el dicho Martin Ruiz <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño su padre<br />

sucediera <strong>en</strong> <strong>la</strong> her<strong>en</strong>cia, e el dicho Martín Ruiz su padre era finado e le confirmase a<br />

el <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong>l dicho Rey Mi padre. Val<strong>la</strong>dolid a quince dias <strong>de</strong> abril anno <strong>de</strong>l / 175<br />

nascimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salbador Ihes Xto. <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e beinte annos.<br />

25<br />

1382. Junio. 22. Zamora.<br />

Merced <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra a Pedro López <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>.<br />

R.A.H. Col. Sa<strong>la</strong>zar y Castro, D-10, fols. 241-242.<br />

En el nombre <strong>de</strong> Dios, padre, hijo y espiritu santo, que son tres personas, y un<br />

solo Dios verda<strong>de</strong>ro, que vive, e reyna por siempre jamas, y <strong>de</strong> <strong>la</strong> bi<strong>en</strong>av<strong>en</strong>turada


virg<strong>en</strong> gloriosa santa Maria su ma<strong>de</strong>, a qui<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por señora, e por abogada<br />

<strong>en</strong> todos nuestros fechos, y a honra y servicio <strong>de</strong> todos los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte<br />

celestial: porque <strong>en</strong>tre todas <strong>la</strong>s cosas, que son dadas a los reyes, les e dado hacer<br />

gracia y merced seña<strong>la</strong>dam<strong>en</strong>te adon<strong>de</strong> se le manda con razon y con <strong>de</strong>recho, que al<br />

rey que <strong>la</strong> haze ha <strong>de</strong> contar <strong>en</strong> el<strong>la</strong> tres cosas. La primera, que merced es aquel<strong>la</strong><br />

que le <strong>de</strong>manda. La segunda, que es el pro, o el daño que por <strong>en</strong><strong>de</strong> le pue<strong>de</strong> le<br />

pue<strong>de</strong> v<strong>en</strong>ir si <strong>la</strong> fiziere. La tercera, qui<strong>en</strong> es aquel a qui<strong>en</strong> ha <strong>de</strong> hazer <strong>la</strong> merced, y<br />

como si <strong>la</strong> merced. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos acatando esto, queremos que sepa por este nuestro<br />

privilegio todos los hombres que agora son, y seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, como nos dos<br />

Iuan por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios, rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Aragon, y <strong>de</strong> Portugal, y <strong>de</strong><br />

Toledo, <strong>de</strong> Galicia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murcia, <strong>de</strong> Ia<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong><br />

Algezira, e señor <strong>de</strong> Lara, e <strong>de</strong> Vizcaya, reynante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna doña Beatriz mi<br />

muger, y con el principe don Enrique mio hijo, primero here<strong>de</strong>ro <strong>en</strong> los reynos <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong> y <strong>de</strong> Leon, y con el infante don Fernando mi hijo. Conoci<strong>en</strong>do a vos Pedro<br />

Lopez <strong>de</strong> Ayal nuestro vassallo, quanta lealtad y fiança <strong>en</strong> vos fal<strong>la</strong>mos, y por quanto<br />

trabajo y afan tuvistes, y passastes <strong>en</strong> nuestro servicio <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que so<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra<br />

merced. Y porque assi <strong>en</strong> mant<strong>en</strong>er, y guardar lealtad, y gran<strong>de</strong>s peligros y trabajos,<br />

ansi lo por <strong>la</strong> lealtad, <strong>de</strong>v<strong>en</strong> los hombres que son hal<strong>la</strong>dos, por ellos recebir ga<strong>la</strong>rdon.<br />

Por ellos por <strong>en</strong><strong>de</strong>, y por vos hazer bi<strong>en</strong> y merced, por muchos servicios, y bi<strong>en</strong>es que<br />

nos aveis fecho, y faze<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada dia, y porque avemos voluntad <strong>de</strong> vos heredar <strong>en</strong><br />

los nuestros reynos: porque finque <strong>en</strong> rem<strong>en</strong>brança a los que le oyer<strong>en</strong>, y donacion<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, con todas <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as pob<strong>la</strong>das y por<br />

pob<strong>la</strong>r, y con <strong>sus</strong> terminos, y por montes, y rios, e pastos, e con pecho <strong>de</strong> S. Martin, y<br />

contaicion los cinco mil maravedis que nos avemos <strong>en</strong> el repartimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ci<strong>en</strong> mil<br />

maravedis, que all<strong>en</strong><strong>de</strong> Ebro solemos pedir, quando <strong>de</strong>mandamos monedas <strong>en</strong> el<br />

reino, y con todos los otros pechos y <strong>de</strong>rechos: pero que t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> que no les<br />

<strong>de</strong>man<strong>de</strong><strong>de</strong>s otro pedido, e si se lo llevare<strong>de</strong>s, es nuestra merced que se lo torne<strong>de</strong>s.<br />

Y fazemos vos <strong>la</strong> dicha merced y donacion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y al<strong>de</strong>as, y terminos, e<br />

pechos, e <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> lo que sobredicho es, por juro <strong>de</strong> heredad, para agora e para<br />

siempre jamas, y con <strong>la</strong> justicia alta y baxa, civil y criminal, y que sea mayorazgo, para<br />

que lo aya<strong>de</strong>s vos el dicho Pedro Lopez <strong>en</strong> vuestra vida, y <strong>de</strong>spues vuetro hijo<br />

Fernando legitimo, legitimo matrimonio mayor, y <strong>de</strong> yuso los <strong>sus</strong> hijos <strong>de</strong>c<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

legitimos, <strong>de</strong> mayor <strong>en</strong> mejor <strong>de</strong>l dicho Fernando: y no fincando <strong>de</strong>c<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

legitimos <strong>de</strong>l dicho Fernando, que lo aya Pedro vuestro hijo legitimo <strong>de</strong> vos el dicho<br />

Pedro Lopez, y <strong>sus</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes legitimos <strong>de</strong>l dicho Pedro. Y no fincado <strong>de</strong>l dicho<br />

Pedro <strong>de</strong>c<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes legitimos, que lo aya doña Elvira vuestra hija legitima <strong>de</strong> vos el<br />

dicho Pero Lopez, e <strong>sus</strong> <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes legitimos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha doña Elvira, y que <strong>de</strong> los<br />

dichos Fernando, y Elvira no fincar<strong>en</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes legitimos, que torne a <strong>la</strong> nuestra<br />

corona. Y <strong>de</strong> oy dia que este nuestro privilegio es dado, vos damos y apo<strong>de</strong>ramos <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia, piossesion, y propiedad, y señorio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, con <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as, y <strong>en</strong><br />

todo lo otro que dicho es, <strong>de</strong> que vos fazemos <strong>la</strong> dicha merced. Y sobre esto<br />

mandamos al concejo, y alcal<strong>de</strong>s, y merinos, y alguaziles, y otros oficiales qualquier,<br />

e hijosdalgo, e <strong>la</strong>bradores, clerigos, y legos, iudios, y moros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

al<strong>de</strong>as, a qui<strong>en</strong> este nuestro privilegio fuere mostrado, o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l signado <strong>de</strong><br />

escrivano publico, sacado con autoridad <strong>de</strong> juez, o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong>s, que vos reciban, y<br />

ayan por su señor <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte avos el dicho Pedro Lopez <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>, y a los que<br />

<strong>de</strong> vos vinier<strong>en</strong> <strong>de</strong> linea <strong>de</strong>recha, <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es, e que fagan por vos, e<br />

por ellos assi como por su señor, y obe<strong>de</strong>zcan vuestras cartas, e vuestro mandado, e<br />

vayan a vuestros emp<strong>la</strong>çami<strong>en</strong>tos e l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos, cada que los vos embiare<strong>de</strong>s a<br />

emp<strong>la</strong>çar y l<strong>la</strong>mar, so aquel<strong>la</strong> p<strong>en</strong>a, o p<strong>en</strong>as que les pusiere<strong>de</strong>s, y vos recudan, y


hagan recudir con todo lo sobredicho, <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es, con todo lo bi<strong>en</strong><br />

cumplidam<strong>en</strong>te, segun que <strong>en</strong> este nuestro privilegio se conti<strong>en</strong>e. Y si para ello<br />

m<strong>en</strong>ester oviere<strong>de</strong>s ayuda, mandamos a todos los alcal<strong>de</strong>s, y a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntados, iurados,<br />

iuezes, iusticias, merinos, alguaziles, y otros oficiales qualesquier <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s<br />

ciuda<strong>de</strong>s, vil<strong>la</strong>s y lugares <strong>de</strong> los nuestros reynos, que agora son, y seran <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, e a qualquier, e qualesquier <strong>de</strong>llos, a qui<strong>en</strong> este nuestro privilegio fuere<br />

mostrado, o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l signado, como dicho es, que vos pongan y apo<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia y possession, propriedad e señorio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, y <strong>la</strong>s <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as, y <strong>en</strong><br />

todo lo otro que sobredicho es, <strong>de</strong> que vos hazemos <strong>la</strong> dicha merced, y que vos<br />

gard<strong>en</strong> y ampar<strong>en</strong>, y <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan con esta merced que nos vos fazemos, e que no<br />

consi<strong>en</strong>tan que otros algunos vos vayan y pass<strong>en</strong> contra el<strong>la</strong>, ni contra parte <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

para vos <strong>la</strong> quebrantar, e m<strong>en</strong>goar <strong>en</strong> alguna cosa <strong>de</strong> lo que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e, <strong>en</strong><br />

ningun tiempo, ni por alguna manera, que a qualqueir, o qualesquier que lo fiziess<strong>en</strong>,<br />

avria <strong>la</strong> nuestra ira, e pecharnos eian <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> diez mil maravedis por cada vegada<br />

que contra ello vos fuess<strong>en</strong> y passass<strong>en</strong>; y a vos el dicho Pedro Lopez, o a qui<strong>en</strong><br />

vuestra voz tuviesse, todos los daños y m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> precediesse<strong>de</strong>s<br />

dob<strong>la</strong>dos. Y esto vos mandamos dar este nuestro privilegio rodado, y sel<strong>la</strong>do con<br />

nuestro sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. Fecho el privilegio <strong>en</strong> Zamora a 22.<strong>de</strong> iunio, era <strong>de</strong><br />

1420.años. =Confirmantes=.<br />

26<br />

1386. Septiembre. 29. Vitoria.<br />

Carta <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> dos so<strong>la</strong>res <strong>en</strong> Vil<strong>la</strong> Suso <strong>en</strong> <strong>la</strong>s calles <strong>de</strong> <strong>la</strong> T<strong>en</strong><strong>de</strong>ría y<br />

Astería.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 11, leg. 16, n.º (bis). Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo Pero Garçia <strong>de</strong> Arriaga t<strong>en</strong><strong>de</strong>ro <strong>de</strong><br />

paños veçino e morador <strong>en</strong> Bitoria cabeçalero que soy <strong>de</strong> Je<strong>sus</strong> Garçia <strong>de</strong> Arey<strong>la</strong>n<br />

escribano publico a qui<strong>en</strong> Dios perdone segunt se conyi<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong> carta <strong>de</strong> testam<strong>en</strong>to<br />

quel dicho Je<strong>sus</strong> Garçia ord<strong>en</strong>o e fiso <strong>en</strong> su postremera voluntad, que es signada <strong>de</strong>l<br />

siglo <strong>de</strong> Pasqoal Peres <strong>de</strong> Honna escribano publico por el concejo <strong>en</strong> Bitoria, que fue<br />

fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> di cha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria a seys dias <strong>de</strong> Noviembre <strong>de</strong> <strong>de</strong>l anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salbador Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e quatro<br />

annos. Por mi como cabeçalero que so <strong>de</strong>l dicho Je<strong>sus</strong> Garçia, et yo Miguel Martines,<br />

Archipreste <strong>de</strong> Çigoytia e cura <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong> San Bic<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Bitoria. E otrosy yo el<br />

dicho pero Garçia cabeçalero sobredicho un po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> una carta <strong>de</strong>l mucho onrrado<br />

padre e s<strong>en</strong>nor/ Don Juan, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios et <strong>de</strong> <strong>la</strong> Santa Iglesia d eRoma<br />

obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada escripta <strong>en</strong> paper e sel<strong>la</strong>da con su sello e<br />

escripta <strong>en</strong> el<strong>la</strong> el nombre <strong>de</strong>l dicho <strong>en</strong>nor obispo segunt por ello pa-resçe que es<br />

fecha <strong>en</strong> esta guisa. Don Johan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Santa Iglesia <strong>de</strong> Roma


obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada a vos Miguel Martines arçipreste <strong>de</strong> Çigoytia et<br />

Pero Garçia <strong>de</strong> Arriaga alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria, salud e B<strong>en</strong>diçion; por quanto nos<br />

fisieron <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r vos el dicho Pero Garçia que Je<strong>sus</strong> Garçia <strong>de</strong> Arey<strong>la</strong>n vesino que<br />

fue <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> al tiempo <strong>de</strong> su finami<strong>en</strong>to nos <strong>de</strong>xaron por su cabe-çalero et<br />

execuçion <strong>de</strong> so testam<strong>en</strong>to et que era pasado el anno e avia esperado el po<strong>de</strong>rio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha execuçion et cabeçallia et nos pidieron merçed que mandasemos v<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

todos los bi<strong>en</strong>es que fueron <strong>de</strong>l dicho Je<strong>sus</strong> Garçia et <strong>de</strong> donna Johanna Martines su<br />

muger, monja que fue <strong>de</strong>l monasterio <strong>de</strong> Santa Maria <strong>de</strong> los Lirios çerca <strong>de</strong> Logronno.<br />

Et nos por goardar <strong>la</strong> voluntad <strong>de</strong> los dichos <strong>de</strong>funtos et porque <strong>sus</strong> testam<strong>en</strong>tos /<br />

sean goardados toviemos por bi<strong>en</strong> et fiando <strong>de</strong> <strong>la</strong> vuestra bu<strong>en</strong>a discreçion damos<br />

poer e autoridad <strong>de</strong> nuestro ord<strong>en</strong>ario e ofiçio episcopal a vos el dicho arçipreste <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> aba<strong>de</strong>sa et conv<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho monesterio et a vos el dicho Pero Garçia<br />

<strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> dicho Je<strong>sus</strong> Garçia que v<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s todos los bi<strong>en</strong>es asi muebles como<br />

rayses que fueron <strong>de</strong> los dichos Je<strong>sus</strong> Garçia e Donna Joanna Martines et pagadas<br />

<strong>la</strong>s <strong>de</strong>udas sobre lo qual <strong>en</strong>cargamos <strong>en</strong> vuestras conçi<strong>en</strong>çias. Dada <strong>en</strong> Bitoria a<br />

veynte dias <strong>de</strong> noviembre anno <strong>de</strong> mill ccc lxxx sete. Episcopus Ca<strong>la</strong>gurreitane<br />

Domingo Enriques. vos et nos lo faser todo bu<strong>en</strong>o e sano e salbo agora e todo tiempo<br />

segunt fuero <strong>de</strong> Bitoria. Yo Pero Garçia el sobredicho escribano <strong>de</strong>udor e pagador e<br />

fiador obligandome con todos mis bi<strong>en</strong>es muebles e rayses ganados e por ganar et<br />

otrosy porque esto es verdad e sea firme rogamos e mandamos a vos Pero Garçia<br />

escribano publico <strong>de</strong> Vitoria que fuistes pres<strong>en</strong>te a esta carta signada con vuestro<br />

signo <strong>en</strong> testimonio. Testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes a lo que dicho es <strong>en</strong> el dicho<br />

conçejo Domingo Je<strong>sus</strong> <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e Nico<strong>la</strong>s Peres astero / e Y<strong>en</strong>ago Ybannes e<br />

Ferrant Alvares e Je<strong>sus</strong> e Je<strong>sus</strong> Lopes <strong>de</strong> Urdaeta e Pasqoal Peres <strong>de</strong> Honna,<br />

escribano, e Lope Peres <strong>de</strong> Arriaga, Je<strong>sus</strong> Peres <strong>de</strong> Matauqu, Martin Martines <strong>de</strong><br />

Heali, corredor <strong>de</strong>l conçejo, e Ochoa Peres, tundidor, vesinos <strong>de</strong> Bitoria et otros.<br />

Fecha <strong>la</strong> carta <strong>en</strong> Bitoria veynte nueve dias <strong>de</strong> Setiembre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

nuestro salvador Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e seys annos.<br />

27<br />

1393. Diciembre. 15. Madrid.<br />

Confirmación <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia sobre unas ferrerías <strong>en</strong>tre Pedro González <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza y Juan <strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño.<br />

R.A.H. Col. Sa<strong>la</strong>zar y Castro, M-23, fols. 150 V.-155 v.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo don Enrique por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios rey<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murcia, <strong>de</strong><br />

Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Bizcaya e <strong>de</strong> Molina vi una carta <strong>de</strong><br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l rey don Enrique mi abuelo que Dios <strong>de</strong> snato parayso escripta <strong>en</strong><br />

pergamino <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con su sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong> filos <strong>de</strong> seda fecha


<strong>en</strong> esta guisa: don Enrique por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon,<br />

<strong>de</strong> Gallizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murcia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algezira e<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Bizcaya e <strong>de</strong> Molina. A vos nuestro Merino mayor <strong>en</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba e al<br />

Merino o Merinos que por nos o por vos an<strong>de</strong>dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha tierra agora e <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a los alcal<strong>de</strong>s e al merino <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria e <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong> Real <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, a<br />

todos los alcal<strong>de</strong>s e merinos e alguasiles, jurados, jueses, justicias e otros oficiales<br />

qualesquier <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s cibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> nuestro regno e a qualquier o<br />

qualesquier <strong>de</strong> vos que esta nuestra carta viere<strong>de</strong>s salud e gracia. Sepa<strong>de</strong>s que<br />

pleyto paso <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte ante los oydores <strong>de</strong> nuestra abdi<strong>en</strong>cia que era <strong>en</strong>tre<br />

Lope Fernan<strong>de</strong>z nuestro escribano <strong>en</strong> voz e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> Pero Gonzalez <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza Mayordomo maior <strong>de</strong>l Infante don Juan mio fijo, cuyo procurador se mostro<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e Martin Martinez morador <strong>en</strong> Heloso <strong>en</strong> voz e por nombre <strong>de</strong> Johan<br />

<strong>de</strong> B<strong>en</strong>daño cuyo procurador se mostro <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte sobre rason <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda que<br />

el dicho Lope Fernan<strong>de</strong>z <strong>en</strong> voz e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez puso ante los<br />

dichos nuestros oydores contra el dicho Johan <strong>de</strong> San Johan <strong>en</strong> persona <strong>de</strong>l dicho<br />

procurador <strong>en</strong> que dixo que pert<strong>en</strong>esci<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho al dicho Pero Gonzalez <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza los lugares que diz<strong>en</strong> Aranguiz e <strong>de</strong> M<strong>en</strong>digur<strong>en</strong> e <strong>de</strong> Birutan (sic) al<strong>de</strong>as <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Cigoitia e <strong>de</strong> Badayaos con todos <strong>sus</strong> terminos e montes e<br />

pastos e aguas corri<strong>en</strong>tes e estantes <strong>en</strong> los quales terminos dixo que eran los montes<br />

quedis<strong>en</strong> Daliñaday e <strong>de</strong> Letu e <strong>de</strong> Bonaga e Ayago e Aranvina y <strong>de</strong> Meci ebia e<br />

si<strong>en</strong>do mios <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez por justo titulo <strong>de</strong> donacion que le fue fecha <strong>de</strong><br />

los dichos lugares e hermanda<strong>de</strong>s con los dichos terminos e montes e pastos e<br />

prados y aguas corri<strong>en</strong>tes e estantes como dicho es, e avi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia e posesion<br />

<strong>de</strong>llos por el dicho justo titulo <strong>de</strong> los quales dichos terminos e montes dixo que fueron<br />

t<strong>en</strong>edores los vesinos e moradores <strong>de</strong> los dichos lugares <strong>de</strong> tanto tiempo aca que non<br />

era memoria <strong>de</strong> omes <strong>en</strong> contrario asi <strong>de</strong> ante que el dicho Pero Gonzalez obiere <strong>la</strong><br />

dicha t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia e posesion por <strong>la</strong> dicha donacion como <strong>de</strong>spues aca e como vasallos<br />

<strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e usando <strong>de</strong> los dichos montes el todo el dicho tiempo<br />

cortando y los arboles para se aprovechar <strong>de</strong>llos como <strong>en</strong> el pazer <strong>de</strong> <strong>la</strong>s yerbas y <strong>en</strong><br />

el beber <strong>de</strong> <strong>la</strong>s aguas con <strong>sus</strong> ganados e <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s otras cosas que se podian<br />

aprovechar sin contradicion alguna que el dicho Johan Sant Johan agora nuebam<strong>en</strong>te<br />

sin rason nin <strong>de</strong>recho alguno e contra <strong>la</strong> voluntad <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez cuyos son<br />

los dichos lugares y hermanda<strong>de</strong>s con los dichos montes e terminos y pastos que<br />

<strong>en</strong>trara e mandara fazer una ferreria <strong>de</strong> <strong>la</strong>brar fierro <strong>en</strong> los dichos montes e terminos<br />

<strong>de</strong> los dichos lugares y hermanda<strong>de</strong>s e s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>dam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el termino que dis<strong>en</strong><br />

Dalmaday e que mandaba fazer luebanos para calce <strong>de</strong>l agua <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ferreria <strong>en</strong><br />

grand perjuizio <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e <strong>de</strong> los vesinos e moradores <strong>de</strong> los dichos<br />

lugares y hermanda<strong>de</strong>s <strong>sus</strong> vasallos faci<strong>en</strong>do muy grand danno <strong>en</strong> los dichos<br />

terminos el qual dicho danno dixo que estimaba <strong>en</strong> dosci<strong>en</strong>tas vezes mill mrs. e como<br />

quier que el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan fuera requerido y asfrontado por los dichos<br />

vesinos e moradores <strong>de</strong> los dichos lugares e hermanda<strong>de</strong>s vasallos <strong>de</strong>l dicho Pero<br />

Gonzalez e por el dicho Pero Gonzalez que <strong>de</strong>sfiere el dicho agravio que fazia al<br />

dicho Pero Gonzalez y a los vecinos y moradores <strong>de</strong> los dichos lugares y<br />

hermanda<strong>de</strong>s e feciese <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>da <strong>de</strong>l dicho danno que les avia fecho pagandoles por<br />

el dicho danno los dichos 200.000 rms. <strong>en</strong> que estimo el dicho danno que lo non<br />

quisiera fazer por lo qual pedio que por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiva juzgando pronuncias<strong>en</strong><br />

a los dichos lugares o hermanda<strong>de</strong>s ser <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez con los terminos e<br />

los vecinos e moradores <strong>de</strong> los dichos lugares y hermanda<strong>de</strong>s haver avido <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia<br />

e posesion <strong>de</strong> los dichos terminos e montes y pastos y aguas <strong>de</strong> tan lu<strong>en</strong>go tiempo<br />

aca que memoria omes non eran <strong>en</strong> contrario e por <strong>en</strong><strong>de</strong> pert<strong>en</strong>escer al dicho Pero


Gonzalez por el dicho justo titulo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donacion, e el dicho Johan <strong>de</strong> Sant<br />

Johan aver <strong>en</strong>trado los dichos montes e aver fecho <strong>la</strong> dicha ferreria e corta e danno<br />

sin razon e sin <strong>de</strong>recho contra <strong>la</strong>s volunta<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e <strong>de</strong> los<br />

vezinos o moradores <strong>de</strong> los dichos lugares e hermanda<strong>de</strong>s e <strong>en</strong> grand perjuizio <strong>de</strong>l<br />

dicho Pero Gonzalez e aver fecho el dicho danno <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha estimacion <strong>de</strong> los dichos<br />

200.000 mrs. e por <strong>en</strong><strong>de</strong> ser t<strong>en</strong>ido a <strong>de</strong>sfacer todos los he<strong>de</strong>ficios que asi<br />

nuebam<strong>en</strong>te fizo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e a lo pagar los dichos<br />

dannos por los dichos 200.000 mrs. cond<strong>en</strong>andolo <strong>en</strong> ello e <strong>en</strong> todo lo sobredicho e<br />

constrini<strong>en</strong>dolo e apremiandolo tanto sobre ello para que el dicho Pero Gonzalez<br />

oviese y cobrase todo lo que por <strong>la</strong> dicha razon avia <strong>de</strong> aver <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho y los<br />

he<strong>de</strong>ficios <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ferreria fincas<strong>en</strong> <strong>de</strong>fechos y que se non fiziesse y obra ni<br />

<strong>la</strong>branza <strong>de</strong> fierro contra voluntad <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez que es s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> los<br />

dichos lugares e hermanda<strong>de</strong>s con todas <strong>sus</strong> tierras e terminos; por lo qual pedio a<br />

los dichos nuestros oydores que por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia lo pronuncias<strong>en</strong> esto asi. Contra lo<br />

qual fue respondido por parte <strong>de</strong>l dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan impugnando <strong>la</strong> dicha<br />

<strong>de</strong>manda que al tiempo que el rey don Alfonso nuestro padre que Dios perdone<br />

mando pob<strong>la</strong>r <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong>rreal <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va <strong>en</strong> el dicho lugar que diz<strong>en</strong> otro tiempo<br />

Legutiano que podia aver agora cuar<strong>en</strong>ta e tres annos poco mas o m<strong>en</strong>os tiempo que<br />

por fazer bi<strong>en</strong> e mercet a lo que <strong>la</strong> quisier<strong>en</strong> pob<strong>la</strong>r y bibir e morar a el<strong>la</strong> por que se<br />

pob<strong>la</strong>re mejor quel diera por al<strong>de</strong>as y terminos a <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong> Real ciertos lugares y<br />

al<strong>de</strong>as que eran <strong>en</strong> termino <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba cerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> dich vil<strong>la</strong> convi<strong>en</strong>e a saber a<br />

Hurnaga y Goyay y Urbina y Ausillo y Nasarrat y Helloso con todos <strong>sus</strong> terminos y<br />

pastos y montes y aguas estantes y corri<strong>en</strong>tes e otras hereda<strong>de</strong>s y terminos<br />

qualesquier que a <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as y a qualquier <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s part<strong>en</strong>escier<strong>en</strong> e pert<strong>en</strong>escer<br />

<strong>de</strong>vier<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>en</strong> qualquier manera. Los quales dichos terminos dijo que eran<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as y que pert<strong>en</strong>esc<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho e que fueran dados con <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as por el dicho rey nuestro padre a <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong> Real como dicho es que<br />

eran y estaban <strong>de</strong>c<strong>la</strong>radas por moiones ciertos <strong>en</strong>tre los otros lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

comarcas <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong>rredor <strong>de</strong>llos segunt que mas cumplidam<strong>en</strong>te lo podian ver por <strong>la</strong><br />

dicha carta e previllegio <strong>de</strong> donacion y merced que el dicho rey don Alfonso feciera a<br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> como dicho es e que los avia t<strong>en</strong>ido e poseido fasta aqui por mios<br />

hussando <strong>de</strong>llos <strong>de</strong>l dicho tiempo aca como dicho es. La qual dicha Vil<strong>la</strong>rreal <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va<br />

con todas <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as y <strong>sus</strong> terminos dixo que dieramos y fecieramos nos merced y<br />

donacion <strong>de</strong>llo al dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan e que ge lo dieramos todo por suio por<br />

juro <strong>de</strong> heredat por muchos servicios e bu<strong>en</strong>os que nos avia fecho por lo qual dixo<br />

que si el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan alguna ferreria feziera <strong>en</strong> el dicho lugar <strong>de</strong><br />

Almaday dixo que lo feciere d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>sus</strong> tierras y <strong>en</strong> su suelo y <strong>en</strong> su termino e eso<br />

mismo que si mandava cortar algunos arboles para fazer los baebanos <strong>de</strong>l dicho<br />

calze para <strong>la</strong> dicha ferreria dixo que los cortara e mandava cortar <strong>en</strong> los montes que<br />

eran suios y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong>rreal como dicho es e mas que non<br />

feciera nin mandava fazer ferreria alguna nin cortar arboles algunos <strong>en</strong> tierra <strong>de</strong>l dicho<br />

Pero Gonzalez nin <strong>de</strong> los otros sobredichos nin <strong>en</strong> su suelo nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> montes segunt<br />

que el dicho su procurador lo avia dicho y razonado por <strong>la</strong> dicha su <strong>de</strong>manda segund.<br />

Otrosi dixo que lo <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dia probar <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su parte <strong>en</strong> tiempo que<br />

<strong>de</strong>via y m<strong>en</strong>ester le fuese e salvo esto por el <strong>de</strong> vio confesado so <strong>la</strong> dicha<br />

protestacion por el fecha e <strong>la</strong>s dichas excepciones por el puestas fincando a salvo<br />

toda proeba <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho que sobre el<strong>la</strong>s <strong>en</strong>t<strong>en</strong>diese fazer que negaba e nego todo lo<br />

al cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera e forma que por el<strong>la</strong> era recontado<br />

por lo qual dixo que non <strong>de</strong>bia ser fecho nin cumplido cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>de</strong>mandado e<br />

pedido por <strong>la</strong> otra parte segund todo esto por <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda y respuesta mas


complidam<strong>en</strong>te se conti<strong>en</strong>e. Contra lo qual fue replicado por <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Pero<br />

Gonzalez <strong>en</strong> que dixo que aquellos terminos e montes do el dicho Johan <strong>de</strong> Sant<br />

Johan feciera facer <strong>la</strong>s dichas ferrerias y he<strong>de</strong>ficios <strong>de</strong>llos e do fueran fechas <strong>la</strong>s<br />

dichas cortas e ta<strong>la</strong>s <strong>de</strong> los dichos montes que era e es termino <strong>de</strong> los dichos lugares<br />

que eran <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho avia e que puesto y non<br />

confesado que el dicho rey nuestro padre alguna donacion o otra cosa oviese fecho<br />

<strong>de</strong> algunos <strong>de</strong> los dichos terminos lo qual dixo quel non confesaba, ante ge lo negaba<br />

que nin seria nin era su <strong>en</strong>t<strong>en</strong>cion <strong>de</strong> agrabiar a los dichos lugares y <strong>de</strong> les tirar los<br />

dichos <strong>sus</strong> terminos nin lo podiera facer nin valdria <strong>la</strong> tal donacion segund el t<strong>en</strong>or <strong>de</strong><br />

los privilegios e liberta<strong>de</strong>s que el dicho rey otorgara a los fijosdalgo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e pues<br />

que el facie negativa g<strong>en</strong>eral que pedia a los dichos nuestros oydores que le<br />

rescibies<strong>en</strong> a <strong>la</strong> prueba <strong>de</strong> lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha su <strong>de</strong>manda e que se ofrecia a lo<br />

facer sobre lo qual <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Johan Sant Johan <strong>en</strong>tre otras razones algunas<br />

dixo que pedia e <strong>de</strong>cia <strong>en</strong> todo como <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o e amas estas dichas partes concluyeron<br />

rasones sobre lo dicho e pedieron s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia a los dichos nuestros e ellos asignaron<br />

p<strong>la</strong>zo cierto para dar e d<strong>en</strong><strong>de</strong> para <strong>de</strong> cada dia segunt costumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra corte<br />

<strong>en</strong> el qual dicho p<strong>la</strong>zo pronunciaron <strong>en</strong> este pleito <strong>en</strong> que fal<strong>la</strong>ron que <strong>de</strong>vian rescibir<br />

a amas <strong>la</strong>s dichas partes a <strong>la</strong> prueba a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez a probar <strong>la</strong><br />

dicha su <strong>de</strong>manda e al procurador <strong>de</strong> Johan Sant Johan a probar <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong><br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong>siones e preguntaronles on<strong>de</strong> avian <strong>sus</strong> probanzas que para esto sabian e<br />

fecha respuesta a <strong>la</strong> dicha probanza mandado dar nuestras cartas para los testigos y<br />

probanzas que sobre esta razon <strong>de</strong>xieron que sabian. Los quales dichos testigos y<br />

probanzas <strong>sus</strong>odichos <strong>de</strong>llos fueron traydos a <strong>la</strong> nuestra corte y pres<strong>en</strong>tados ante los<br />

dichos nuestros oydores e ellos mandaronlos abrir y leer y publicar <strong>en</strong> faz <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas partes y fue pedido el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>llos por los procuradores <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e p<strong>la</strong>zo para<br />

<strong>de</strong>zir contra los dichos testigos asi <strong>en</strong> dichos como <strong>en</strong> personas <strong>en</strong> el qual p<strong>la</strong>zo que<br />

para esto les fue otorgado <strong>de</strong>xieron y razonaron todo lo que <strong>de</strong>zir e rasonar quesieron<br />

e fue allegado por <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Johan Sant Johan que era <strong>de</strong> uso e costumbre<br />

<strong>de</strong> tanto tiempo aca que memoria <strong>de</strong> omes non era <strong>en</strong> contrario e aunque lo avian asi<br />

<strong>de</strong> privilegios e <strong>de</strong> merced <strong>de</strong> los reyes nuestros s<strong>en</strong>nores e confirmados <strong>de</strong> nos <strong>en</strong><br />

que qualquier que feciese ferreria alguna <strong>en</strong> suelo ag<strong>en</strong>o que fuese <strong>de</strong> otro alguno<br />

que dandole y pagandole al s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>l suelo quanto fuese apreciado el so<strong>la</strong>r por dos<br />

ferreros e su merca<strong>de</strong>r que l<strong>la</strong>man los ferreros abastador <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ferrerias si<strong>en</strong>do<br />

omnes bu<strong>en</strong>os e <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fama que <strong>la</strong> tal ferreria que fuese suia <strong>de</strong> aquel que lo<br />

feciere y non <strong>de</strong> cuito fuere el so<strong>la</strong>r pagando a nos nuestros <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> fierro e<br />

azero que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ferreria se <strong>la</strong>brare lo qual dixo que <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dia probar e que esto<br />

que dicho sabia que lo ponia e pusolo por manera <strong>de</strong> exipcion e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sion por quanto<br />

dixo que <strong>en</strong> toda guipuzcoa do <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong> Real es as<strong>en</strong>tada con <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as y<br />

terminos y a cuyo fuero y uso y costumbre eran aforadas <strong>la</strong>s dichas ferrerias que eran<br />

<strong>en</strong> termino <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong> Real que era <strong>de</strong> uso y costumbre <strong>de</strong> tanto tiempo aca que<br />

memoria <strong>de</strong> omnes non era <strong>en</strong> contrario e aunque lo avian asy <strong>de</strong> privilegios y <strong>de</strong><br />

merced <strong>de</strong> los reyes pasados e confirmados por nos. La qual dicha excepcion juro<br />

ante los dichos nuestros oydores sobre s<strong>en</strong>nal <strong>de</strong> <strong>la</strong> crus tomando<strong>la</strong> con su mano<br />

corporalm<strong>en</strong>te que b<strong>en</strong>iera a su noticia y que <strong>la</strong> nunca sopieron fasta aqui <strong>en</strong> el<br />

tiempo pasado e que <strong>la</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dia probar asi segunt todo esto y otras cosas mas<br />

complidam<strong>en</strong>te fueron razonadas ante los dichos nuestros oydores que libras<strong>en</strong> sobre<br />

ello lo que fal<strong>la</strong>s<strong>en</strong> por <strong>de</strong>recho. E los dichos nuestros oydores asignaron p<strong>la</strong>zo cierto<br />

para lo librar e d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para <strong>de</strong> cada dia segund usso e costumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

nuestra corte, <strong>en</strong> el qual dicho p<strong>la</strong>zo dieron s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia sobre ello <strong>en</strong> que fal<strong>la</strong>ron que<br />

por los dichos <strong>de</strong> los testigos e por los otros recabdos pres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> el pleyto por <strong>la</strong>


parte <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e por lo que <strong>de</strong>xieran a atestiguaran algunos <strong>de</strong> los<br />

testigos pres<strong>en</strong>tados por <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Johan Sant Johan que fuera dada a <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong> Real <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba por el dicho Rey don Alfonso nuestro padre quando<br />

el mando pob<strong>la</strong>r e amoionar por el dicho privillegio los terminos que diera a <strong>la</strong> dicha<br />

Vil<strong>la</strong> Ral, por el qual privillegio <strong>de</strong> amoionami<strong>en</strong>to non parescia que el dicho monte<br />

Dalmaday do fueran fechas <strong>la</strong>s dichas ferrerias fues<strong>en</strong> los dichos terminos cont<strong>en</strong>idos<br />

<strong>en</strong> el dicho privillegio por do el dicho rey nuestro padre cuando amoionan los dichos<br />

terminos que se probaba y era probado complidam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>cion <strong>de</strong>l dicho Pero<br />

Gonzalez, conbi<strong>en</strong>e a saber que el dicho monte <strong>en</strong> que el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan<br />

feciera <strong>la</strong>s dichas ferrerias que fuera y era termino <strong>de</strong> los dichos lugares cont<strong>en</strong>idos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda que son <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha merindat <strong>de</strong> Badayaoz e <strong>de</strong> Cigoitia <strong>de</strong> que<br />

nos fecimos merced al dicho Pero Gonzalez, e non po<strong>de</strong>r por <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho el<br />

dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan haver fecho <strong>la</strong>s dichas ferrerias nin mandado facer<strong>la</strong>s <strong>en</strong><br />

el dicho monte sin voluntad <strong>de</strong> los vecinos <strong>de</strong> los lugares <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza y <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez su amo e su s<strong>en</strong>nor <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong> manera que <strong>la</strong>s<br />

avia fecho e mandava facer sin aver <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> cortar ma<strong>de</strong>ra para afacer carbon nin<br />

los dichos luebanos nin <strong>la</strong> dicha ferreria <strong>en</strong> los terminos que dichos son; non<br />

embargante <strong>la</strong> exepcion puesta contra esto por parte <strong>de</strong>l dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan<br />

<strong>en</strong> aquello que avia dicho que <strong>en</strong> toda Guipuzcoa do diz que es as<strong>en</strong>tada <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong> Real e <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as y terminos y a cuyo fuero y uso y costumbre dixo que eran<br />

aforadas <strong>la</strong>s dichas ferrerias que dijo que eran <strong>en</strong> terminos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha Vil<strong>la</strong> Real que<br />

era <strong>de</strong> uso e costumbre que memoria <strong>de</strong> omnes non era <strong>en</strong> contrario e aunque lo avia<br />

asi <strong>de</strong> privillegio <strong>de</strong> los reyes pasados y confirmados <strong>de</strong> nos que qualquier que ficiese<br />

ferreria <strong>en</strong> suelo ag<strong>en</strong>o quedando e pagando al s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>l suelo quanto fuere<br />

apresciado el so<strong>la</strong>r por dos ferrones y un merca<strong>de</strong>ro a qui<strong>en</strong> l<strong>la</strong>man los ferreros<br />

abastador <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ferrerias que <strong>la</strong> tal ferreria que fuese <strong>de</strong> aquel que <strong>la</strong> feciese, <strong>la</strong> qual<br />

dicha exepcion non avia lugar <strong>en</strong> este caso nin le eran <strong>de</strong> rescibir por muchas<br />

rasones especialm<strong>en</strong>te por quanto <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan avia dicho<br />

que <strong>la</strong> dicha costumbre era <strong>en</strong> Guipuzcoa y <strong>en</strong> <strong>sus</strong> ferrerias y terminos y era probado<br />

complidam<strong>en</strong>te por el dicho proceso <strong>de</strong>ste dicho pleito asi por los testigos e<br />

probanzas pres<strong>en</strong>tadas por el dicho Pero Gonzalez como por los testigos e<br />

probanzas pres<strong>en</strong>tadas por el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan que <strong>de</strong>sfeciese a su costa<br />

<strong>la</strong>s dichas ferrerias, pero por quanto non se probaba que el dicho Johan <strong>de</strong> Sant<br />

Johan mandava facer <strong>la</strong>s dichas ferrerias habi<strong>en</strong>do ma<strong>la</strong> fe <strong>en</strong> mandar<strong>la</strong>s facer. Otrosi<br />

porque <strong>de</strong>sfacer <strong>la</strong>s dichas ferrerias non era probecho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes ante era<br />

su danno. Y otori nuestro <strong>de</strong>servicio e per<strong>de</strong>riamos por ello los <strong>de</strong>rechos que nos son<br />

<strong>de</strong>vidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas ferrerias asi como nos eran <strong>de</strong>vidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s otras ferrerias <strong>de</strong><br />

nuestros reynos e otrosi porque non se fal<strong>la</strong>ba probado por el proceso <strong>de</strong>ste dicho<br />

pleito que el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan feciere cortar aia nin roble para facer <strong>la</strong>s<br />

dichas ferrerias y los dichos luebanos a ma<strong>la</strong> fe si non para probecho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

ferrerias, nin se proeba otrosi quanto fue el danno <strong>de</strong>l cortami<strong>en</strong>to que por <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l<br />

dicho Pero Gonzalez fue dicho que fuera fecho <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas ayas y robles <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

manera que dicho es que por <strong>en</strong><strong>de</strong> el dicho Johan Sant Johan non era t<strong>en</strong>uda a<br />

<strong>de</strong>sfacer <strong>la</strong>s dichas ferrerias nin a pagar cosa alguna por el dicho danno <strong>de</strong>l dicho<br />

Pero Gonzalez e que pues <strong>la</strong>s dichas ferrerias paresce que fueron fechas <strong>en</strong> suelo e<br />

termino <strong>de</strong> los dichos lugares <strong>de</strong> Aranguiz e M<strong>en</strong>digur<strong>en</strong> e Abechuco y <strong>de</strong> B<strong>en</strong>ea<br />

al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Badayoz y <strong>de</strong> Cigoitia cuyo s<strong>en</strong>nor es agora el dicho<br />

Pero Gonzalez que pert<strong>en</strong>escian y eran <strong>de</strong>l suelo <strong>en</strong> que fueron fechas e que eran y<br />

<strong>de</strong>vian se por <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los dichos lugares <strong>en</strong> cuio suelo y termino fueran<br />

fechas; e que mandaban al dicho Johan Sant Johan que <strong>de</strong>xase e <strong>de</strong>sembargase los


dichos logares al dicho Pero Gonzalez como a su s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>llos <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que<br />

dicha es y <strong>la</strong>s dichas ferrerias e montes con todos los dichos edificios y luebanos que<br />

<strong>en</strong> el<strong>la</strong>s avia fecho <strong>de</strong>l dia que <strong>la</strong> dicha su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia fue dada fasta un mes primero<br />

sigui<strong>en</strong>te pagando los dichos lugares o el dicho Pero Gonzalez asi como su s<strong>en</strong>nor.<br />

Primeram<strong>en</strong>te al dicho Johan Sant Johan <strong>la</strong> costa aguisada que fuese fal<strong>la</strong>do quel<br />

dicho Johan Sant Johan feziera para facer y <strong>la</strong>brar <strong>la</strong>s dichas ferrerias y <strong>de</strong>ficios y<br />

luebanos e todas <strong>la</strong>s otras cosas nescesarias para ello. La qual dicha costa mandaron<br />

que fuese apresciada <strong>en</strong> el dicho p<strong>la</strong>zo por tres omes bu<strong>en</strong>os maestros y sabidores<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s tales ferrerias y <strong>la</strong>bores que non fues<strong>en</strong> <strong>de</strong> los terminos e s<strong>en</strong>norios <strong>de</strong> los<br />

dichos Pero Gonzalez e Johan Sant Johan; e non cond<strong>en</strong>aron a ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas partes <strong>en</strong> costas algunas por qunato cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s avian razon <strong>de</strong><br />

cont<strong>en</strong>er <strong>en</strong> este dicho pleito e juzgando por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiva pronunciaronlo asi<br />

e mandaron dar esta nuestra carta para vos sobre <strong>la</strong> dicha rason. Por que vos<br />

mandamos vista esta nuestra carta a cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestras jurediciones que<br />

contringa<strong>de</strong>s e apremia<strong>de</strong>s al dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan que <strong>de</strong>je e <strong>de</strong>sembargue<br />

luego a los dichos lugares e al dicho Pero Gonzalez asi como s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>llos e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas ferrerias y montes con todos los dichos e<strong>de</strong>ficios que <strong>en</strong> ellos fizo como dicho<br />

es <strong>de</strong>l dia <strong>de</strong> <strong>la</strong> data <strong>de</strong> esta nuestra carta y s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que dicha es <strong>de</strong> los dichos<br />

nuestros oydores fasta el dicho mes <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> nuestros oydores<br />

cont<strong>en</strong>ido pagando los dichos lugares o el dicho Pero Gonzalez asi como su s<strong>en</strong>nor.<br />

Primeram<strong>en</strong>te al dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan <strong>la</strong> costa aguisada que fuere fal<strong>la</strong>do que<br />

el dicho Johan <strong>de</strong> Sant Johan fue <strong>en</strong> facer y <strong>la</strong>brar <strong>la</strong>s dichas ferrerias y he<strong>de</strong>ficios y<br />

luebanos e todas <strong>la</strong>s otras cosas nescesarias para ello si<strong>en</strong>do primeram<strong>en</strong>te<br />

apreciada y estimada <strong>la</strong> dicha costa <strong>en</strong> el dicho p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong>l dicho mes por los dichos<br />

tres omnes bu<strong>en</strong>os maestros e sabidores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s tales ferrerias y <strong>la</strong>bores que non sean<br />

<strong>de</strong> los terminos y s<strong>en</strong>norios <strong>de</strong> los dichos Pero Gonzalez e Johan <strong>de</strong> Sant Johan nin<br />

<strong>de</strong> alguno <strong>de</strong>llos segund que por <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los dichos nuestros oydores se<br />

conti<strong>en</strong>e constrin<strong>en</strong>do sobre ello a cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes <strong>en</strong> tal manera por<br />

que guard<strong>en</strong> e cump<strong>la</strong>n cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s todo esto que dicho es segund que por <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los dichos nuestros oydores se conti<strong>en</strong>e et los unos nin otros non<br />

faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por ninguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merced e <strong>de</strong> seisci<strong>en</strong>tos<br />

mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda usual a cada uno <strong>de</strong> vos que esta nuestra carta fuere mostrada y<br />

<strong>la</strong> cumplier<strong>de</strong>s e mandamos so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a qualquier escribano que para esto<br />

fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo por<br />

que nos sepamos <strong>en</strong> commo se cumple nuestro mandado. La carta leyda dadge<strong>la</strong>.<br />

Dada <strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid 31 dias <strong>de</strong> octubre era <strong>de</strong> 1414.=Firmas=. E agora Diego Furtado<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza fijo <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez por si e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los fijos e fijas<br />

legitimos here<strong>de</strong>ros <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez pedieronme merced que les confirmase<br />

<strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l dicho rey don Enrrique mi abuelo e lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido<br />

e ge <strong>la</strong> mandase goardar e cumplir. E yo el sobredicho rey don Enrique por facer bi<strong>en</strong><br />

e merced al dicho Diego Furtado y a los dichos fijos y legitimos here<strong>de</strong>ros <strong>de</strong>l dicho<br />

Pero Gonzalez tovelo por bi<strong>en</strong> e confirmoles <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l dicho rey<br />

mi abuelo e lo que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> es cont<strong>en</strong>ido e mando que va<strong>la</strong> e les sea guardada segunt<br />

que meior e mas cumplidam<strong>en</strong>te valio y fue guardada al dicho Pero Gonzalez <strong>en</strong><br />

tiempo <strong>de</strong>l rey don Enrique mi abuelo e <strong>de</strong>l rey don Johan mi padre y mi s<strong>en</strong>nor que<br />

Dios <strong>de</strong> santo parayso e <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do firmem<strong>en</strong>te que alguno nin algunos non sean<br />

osados <strong>de</strong> yr nin pasar contra <strong>la</strong> dicha carta confirmada <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho es nin<br />

contra lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido o nin contra parte <strong>de</strong>l<strong>la</strong> para ge lo quebrantar o m<strong>en</strong>guar<br />

<strong>en</strong> algund tiempo por alguna manera e qualquier que lo ficiere abria <strong>la</strong> mi yra e<br />

pecharme ya <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta e a los dichos Diego Furtado y fijos y


fijas <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez o a qui<strong>en</strong> su vos toviese todas <strong>la</strong>s costas e dannos e<br />

m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> rescibier<strong>en</strong> dob<strong>la</strong>dos. E <strong>de</strong> mas mando a todos los<br />

justicias e oficiales <strong>de</strong> los mis regnos do esto acaesciere asi a ,los que agora son<br />

como a los que seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada uno <strong>de</strong>llos que non ge los<br />

consi<strong>en</strong>tean mas que le <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e ampar<strong>en</strong> con <strong>la</strong> dicha merced <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que<br />

dicha es y que pr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> aquellos que contra ello fuer<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a<br />

e <strong>la</strong> guard<strong>en</strong> para facer <strong>de</strong>l<strong>la</strong> lo que <strong>la</strong> mi merced fuere e que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> y fagan<br />

<strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar a los dichos Diego Furtado y fijos e fijas <strong>de</strong>l dicho Pero Gonzalez e a qui su<br />

voz tobiere todas <strong>la</strong>s costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que rescibier<strong>en</strong> dob<strong>la</strong>dos como<br />

dicho es. E <strong>de</strong> mas por qualquier o qualesquier po qui<strong>en</strong> fincar <strong>de</strong> lo asi facer e<br />

complir mando al ome que vos esta carta mostrare o el tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong><br />

escribano publico sacado con abtoridat <strong>de</strong> juez o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> que les emp<strong>la</strong>ze que<br />

parescan ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l dia que los emp<strong>la</strong>zare fasta quinze dias primeros<br />

sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno a <strong>de</strong>zer por que razon non cumpl<strong>en</strong> mi<br />

mandado. E mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a qualquier escribano publico a qui<strong>en</strong> esta carta<br />

fuere mostrada que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que ge <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo<br />

porque yo sepa <strong>en</strong> como se cumple mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> Madrid 15<br />

dias <strong>de</strong> diciembre anno <strong>de</strong>l nascimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Jesuchristo <strong>de</strong> 1393<br />

annos.=Firmas=.<br />

28<br />

1393. Diciembre. 15. Madrid.<br />

Confirmación a María Fernán<strong>de</strong>z, nieta <strong>de</strong> Juan Ruiz <strong>de</strong> Gauna, <strong>de</strong> <strong>la</strong> merced<br />

concedida a su abuelo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Antoñana. Se incluy<strong>en</strong>, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> esta última<br />

(1367), una alvalá instado a los vecinos a que reciban por señor a Juan Ruiz (1367) y<br />

una confirmación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s anteriores <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se seña<strong>la</strong> aquello que el monarca reti<strong>en</strong>e<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> corona (1379).<br />

A.H.N., Osuna, Carp. 43, n.º 20. Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como nos don Enrrique por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios<br />

rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l<br />

Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Biscaya e <strong>de</strong> Molina vi un privilegio <strong>de</strong>l rey don<br />

Johan mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dios <strong>de</strong> santo paraiso <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero,<br />

rodado e sel<strong>la</strong>do con su sello <strong>de</strong> plomo colgado <strong>en</strong> filos <strong>de</strong> seda fecho <strong>en</strong> esta guisa:<br />

En el nombre <strong>de</strong> Dios padre fijo e spiritu sancto que son tres personas <strong>en</strong> un<br />

Dios verda<strong>de</strong>ro que vive e regna por siempre jamas, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> bi<strong>en</strong>av<strong>en</strong>turada virg<strong>en</strong><br />

gloriosa Santa Maria su madre a qui<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por s<strong>en</strong>nora e por abogada <strong>en</strong><br />

todos los nuestros fechos e a onrra e a serviçio <strong>de</strong> todos los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte<br />

çelestial. Porque <strong>en</strong>tre todas <strong>la</strong>s cosas que son dadas a los reyes s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>dam<strong>en</strong>te les


es dado <strong>de</strong> faser graçia e mercet mayorm<strong>en</strong>te do se <strong>de</strong>manda con <strong>de</strong>recho e con<br />

rason, e el rey que <strong>la</strong> fase ha <strong>de</strong> catar <strong>en</strong> el<strong>la</strong> tres co/sas, <strong>la</strong> primera que merçet es<br />

aquel<strong>la</strong> que le <strong>de</strong>mandan e como ge <strong>la</strong> meresç<strong>en</strong>; <strong>la</strong> segunda que es el pro el dapno<br />

que se sigue si <strong>la</strong> face; <strong>la</strong> terçera que logar es aquel <strong>en</strong> que fase merçet. Et por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

nos catando esto queremos que sepan por este nuestro privilegio todos los omes que<br />

agora son e seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte como nos don Johan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong><br />

Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoba, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l<br />

Algarbe, <strong>de</strong> Algesira et s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Lara e <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina regnante <strong>en</strong> uno con<br />

<strong>la</strong> reina donna Leonor mi muger et con el Infante don Enrrique nuestro fijo primero<br />

here<strong>de</strong>ro vinos un alva<strong>la</strong> <strong>de</strong>l rey don Enrrique nuestro padre que Dios perdone<br />

escripto <strong>en</strong> papel e firmado <strong>de</strong> su nombre fecho <strong>en</strong> esta guisa:<br />

Nos el rey por faser bi<strong>en</strong> e merçet a vos Iohan Ruys <strong>de</strong> Gauna nuestro vasallo<br />

por muchos serviçios que nos ave<strong>de</strong>s fechos e fase<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada dia damos vos por<br />

juro <strong>de</strong> heredat a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Antonnana con <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as con todos los pechos e<br />

<strong>de</strong>rechos que a nos pert<strong>en</strong>esç<strong>en</strong> et fasemos vos merçet <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e al<strong>de</strong>as para<br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>r e emp<strong>en</strong>nar e dar e <strong>en</strong>aj<strong>en</strong>ar e faser <strong>de</strong>llo e <strong>en</strong> ello todo lo que vos quisier<strong>de</strong>s<br />

asi como <strong>de</strong> lo vuestro mesmo propio. Et mandamos a los nuestros chancelleres e<br />

escribanos e notarios <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra corte que vos d<strong>en</strong> cartas <strong>la</strong>s que vos complier<strong>en</strong><br />

porque vos sea guardada esta merçet que vos fasemos. Et <strong>de</strong> esto vos dimos este<br />

nuestro alva<strong>la</strong> <strong>en</strong> que escribimos nuestro nombre. Dada / <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra çibdat <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra dos dias <strong>de</strong> octubre era <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e çinco annos. El rey. Otrosi<br />

vimos una carta <strong>de</strong>l dicho rey nuestro padre escripta <strong>en</strong> paper e firmada <strong>de</strong> su nombre<br />

fecha <strong>en</strong> esta guisa:<br />

Don Enrrique por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rei <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong><br />

Gallizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina Al conçejo, alcalles e merino e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Antonnana con <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as salut e graçia. Sepa<strong>de</strong>s que nos fisimos merçet a Johan<br />

Ruys <strong>de</strong> Gauna nuestro vasallo e guarda <strong>de</strong>l nuestro cuerpo <strong>en</strong> que le dimos <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Antonnana con <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as por juro <strong>de</strong> heredat con todos los pechos e<br />

<strong>de</strong>rechos que a nos y pert<strong>en</strong>esç<strong>en</strong> <strong>de</strong>v<strong>en</strong> <strong>en</strong> qualquier manera segunt que esto e<br />

otras cosas mejor e mas complidam<strong>en</strong>te se conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> un alba<strong>la</strong> <strong>de</strong> merçet firmado<br />

<strong>de</strong> nuestro nombre que nos dimos al dicho Juan Ruys <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason. E agora el<br />

dicho Juan Ruys dixo nos que como quier que vos avia mostrado el dicho nuestro<br />

alva<strong>la</strong> e vos pidiera que ge <strong>la</strong> cumpliese<strong>de</strong>s <strong>en</strong> todo segunt que <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e<br />

tomandole e resçibi<strong>en</strong>dole luego por s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as como<br />

dicho es e recudir e fasedle recudir a el o al que lo oviere <strong>de</strong> recaudar por el con<br />

todas <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos e con todas <strong>la</strong>s otras cosas que al s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> pert<strong>en</strong>esç<strong>en</strong> e pert<strong>en</strong>esçer <strong>de</strong>v<strong>en</strong> <strong>en</strong> qualquier manera bi<strong>en</strong> e<br />

complidam<strong>en</strong>t <strong>en</strong> guisa que se non m<strong>en</strong>gue <strong>en</strong><strong>de</strong> alguna coasa segunt que mejor e<br />

mas conplidam<strong>en</strong>te a nos recudie<strong>de</strong>s con ello. E no faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> a por ninguna<br />

manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mia merçet. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdat <strong>de</strong> Burgos sel<strong>la</strong>da con<br />

nuestro sello <strong>de</strong> <strong>la</strong> poridat veynte e seys dias <strong>de</strong> otubre era <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

çinco annos. Nos el rey. E agora el dicho Iohan Ruys <strong>de</strong> Gauna pidionos merçet que<br />

le confirmasemos los dichos alva<strong>la</strong>s e <strong>la</strong> dicha merçet <strong>en</strong> ellos cont<strong>en</strong>ida que el dicho<br />

rey nuestro padre que dios perdone le fiso e ge le mandasemos guardar. Et nos el<br />

sobredicho rey don Iohan regnante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna donna Leonor mi muger e con<br />

el infante don Enrrique nuestro fijo primero here<strong>de</strong>ro <strong>en</strong> los nuestros regnos <strong>de</strong><br />

Castiel<strong>la</strong> e <strong>de</strong> Leon por faser bi<strong>en</strong> e merçet al dicho Juan Ruys <strong>de</strong> Gaona por muchos


serviçios e bu<strong>en</strong>os que fiso al dicho rey nuesro padre e a nos fase <strong>de</strong> cada dia<br />

tovimos por bi<strong>en</strong> et confirmamosle los dichos alva<strong>la</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha merçet <strong>en</strong> ellos<br />

cont<strong>en</strong>ida que el dicho rey nuestro padre le fiso, e mandamosque le va<strong>la</strong> e le sea<br />

guardada <strong>en</strong> todo bi<strong>en</strong> e cumplidam<strong>en</strong>t segunt que <strong>en</strong> este nuestro privillejo se<br />

conti<strong>en</strong>e et segunt que mejor e mas complidam<strong>en</strong>te le valio e fue guardado <strong>en</strong> tiempo<br />

<strong>de</strong>l dicho rey nuestro pa/dre e <strong>en</strong> el nuestro fasta aqui por que t<strong>en</strong>emos por bi<strong>en</strong> que<br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> nin <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as que <strong>la</strong>s non poda<strong>de</strong>s <strong>en</strong>ag<strong>en</strong>ar nin v<strong>en</strong><strong>de</strong>r nin trocar con<br />

omne <strong>de</strong> ord<strong>en</strong> nin <strong>de</strong> religion nin <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong>l nuestro s<strong>en</strong>norio nin <strong>de</strong> nuestro<br />

s<strong>en</strong>norio estando <strong>en</strong> nuestro serviçio. Et otrosy que nos acoja<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> a<br />

nos et a los reyes que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos regnar<strong>en</strong> <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong> e <strong>en</strong> Leon <strong>en</strong> lo alto e <strong>en</strong><br />

lo basco cada que y llegaremos yrados o pagados, con pocos o con muchos. Et<br />

otrosy ret<strong>en</strong>emos para nos e para los reyes que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> nos regnar<strong>en</strong> <strong>en</strong> los<br />

dichos nuestros regnos serviçios e monedas e terçias e alcava<strong>la</strong>s e mineras <strong>de</strong> oro e<br />

<strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta e <strong>de</strong> asul o <strong>de</strong> otro mineral qualquier si <strong>la</strong>s y ha o ovier <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nt. Et si<br />

vos m<strong>en</strong>guare<strong>de</strong>s <strong>la</strong> justiçia que <strong>la</strong> man<strong>de</strong>mos nos cumplir et <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos firmem<strong>en</strong>t<br />

que algunos nin algunos non sean osados <strong>de</strong> vos yr nin pasar contra esta merçet nin<br />

contra parte <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, et qualquier que lo fisiese avria <strong>la</strong> nuestra yra et pecharnos ya <strong>en</strong><br />

p<strong>en</strong>a mill mrs. <strong>de</strong>sta moneda usual cada uno por cada vegada e a vos el dicho Johan<br />

Ruis o a qui<strong>en</strong> vuestra vos toviese todos los dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

resçibiesse<strong>de</strong>s dob<strong>la</strong>dos. Et <strong>de</strong> esto vos mandamos dar este nuestro privilegio<br />

escripto <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero rodado e sel<strong>la</strong>do con nuestro seello <strong>de</strong> plomo<br />

colgado. Dado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdat <strong>de</strong> Burgos veynte dias <strong>de</strong><br />

setiembre era <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e dies es siete annos. E nos el sobre/dicho rey<br />

don Johan regnante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reina donna Leonor mi muger e con el infante don<br />

Enrique nuestro fijo primero here<strong>de</strong>ro <strong>en</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>en</strong> Toledo, <strong>en</strong> Leon, <strong>en</strong> Gallisia, <strong>en</strong><br />

Cordoba, <strong>en</strong> Murçia, <strong>en</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>en</strong> el Algarbe, <strong>en</strong> Lara, <strong>en</strong> Viscaya, <strong>en</strong> Molina<br />

otorgamos este privillejo e confirmamoslo. Don Enrrique fijo <strong>de</strong>l muy alto e muy noble<br />

rey don Iohan primero here<strong>de</strong>ro. El infante don Donis fijo <strong>de</strong>l rey <strong>de</strong> Portugal, s<strong>en</strong>nor<br />

<strong>de</strong>l Alba <strong>de</strong> Tormes, vasallo <strong>de</strong>l rey. cf. Don Alfon hermano <strong>de</strong>l rey, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Nor<strong>en</strong>a,<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Cabrera. cf. Don Enrrique, hermando <strong>de</strong>l rey. cf. Don Alfon, fijo <strong>de</strong>l infant<br />

don Pedro <strong>de</strong> Aragon, marques <strong>de</strong> Vill<strong>en</strong>a, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ribagorça, e <strong>de</strong> D<strong>en</strong>ia, vasallo<br />

<strong>de</strong>l rey. cf. Don Beltran, con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Françia, vasallo <strong>de</strong>l rey, cf. Don Fernando,<br />

arçobispo <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>. cf. Don Juan, obispo <strong>de</strong> Çigu<strong>en</strong>za, chançeller mayor <strong>de</strong>l rey. cf.<br />

Don Domingo, obispo <strong>de</strong> Burgos, cf. La eglesia <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>çia vaca. Don Gonçalo,<br />

obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, cf. Don (b<strong>la</strong>nco original) obispo <strong>de</strong> Osma. cf. Don Hugo, obispo<br />

<strong>de</strong> Segovia. cf. Don Alfon, obispo <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong>, cf. Don Nico<strong>la</strong>s, obispo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>ca. cf. Don<br />

Pedro, obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>ç<strong>en</strong>çia. cf. Don Pedro, obispo <strong>de</strong> Cordova. cf. Don Nico<strong>la</strong>s,<br />

obispo <strong>de</strong> Cartaj<strong>en</strong>a. cf. Don Juan, obispo <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>. cf. Don Juan, obispo <strong>de</strong> Cadis.<br />

cf. Don Pedro Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco, camarero mayor <strong>de</strong>l rey. cf. Don Pedro<br />

Manrrique, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>. cf. Don Juan Sanches Manuel, con<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Carrion, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l regno <strong>de</strong> Murçía. cf. Don/ Bernat <strong>de</strong> Bearne, con<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Medina, vasallo <strong>de</strong>l rey. cf. Don Diego Gomes Manrrique. cf. Don Iohan Rodrigues <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>lobos. cf. Don Juan Ramires <strong>de</strong> Arel<strong>la</strong>no, s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> los Cameros. cf. Don Beltran<br />

<strong>de</strong> Guevara. cf. Sancho Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Tovar, guarda mayor <strong>de</strong>l rey. cf. Don Arnao,<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>lpando. cf. Don Juan Martines <strong>de</strong> Luna, vasallo <strong>de</strong>l rey. cf. Don Nunno<br />

Nunnes Daça. cf. Don Nunno Alvares Daça. cf. Don Pedro, arçobispo <strong>de</strong> Toledo,<br />

primado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Espannas. cf. Don Rodrigo, arçobispo <strong>de</strong> Santiago, capel<strong>la</strong>n mayor <strong>de</strong>l<br />

rey e notario mayor <strong>de</strong>l regno <strong>de</strong> Leon. cf. Don Ferrnado, obispo <strong>de</strong> Leon. cf. Don<br />

Gutierre, obispo <strong>de</strong> Oviedo. cf. Don Garçia, obispo <strong>de</strong> Astorga. cf. Don Alvaro, obispo<br />

<strong>de</strong> Çamora. cf. Don Ferrant Osores, maestre <strong>de</strong> Santiago. cf. Don Diego Martines,


maestre <strong>de</strong> Alcantara. cf. Don Pero Munis, maestre <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>trava. cf. Don El prior <strong>de</strong><br />

Sant Juan. cf. Don Pero Suares <strong>de</strong> Quinonnes, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> Leon.<br />

cf. Juan Nunnes <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>san, justiçia mayor <strong>de</strong> Casa <strong>de</strong>l rey. cf. Don Fernan Sanches<br />

<strong>de</strong> Tovar, almirante mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> mar. cf. Diego Lopes Pacheco, notario mayor <strong>de</strong><br />

Castiel<strong>la</strong>. cf. Pero Suares <strong>de</strong> Toledo, notario mayor <strong>de</strong>l regno <strong>de</strong> Toledo. cf. Pero<br />

Suares <strong>de</strong> Gusman, notario mayor <strong>de</strong>l Andaluçia. cf. Don Pedro, obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>ç<strong>en</strong>çia,<br />

notario mayor <strong>de</strong> los privillejos rodados lo mando faser por mandado <strong>de</strong>l rey el anno<br />

primero que el sobredicho rey don Juan regno e se armo cavallero e corono e fiso<br />

cortes primeras e <strong>la</strong> muy noble çiudat <strong>de</strong> Burgos e nasçio <strong>en</strong> el dicho infant don<br />

Enrrique. Yo Diego Ferran<strong>de</strong>s, escribano <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor/ rey lo fis escrevir e Marcos<br />

Alfon. Pero Rodrigues. Alvar Martines. Alfon Martines.<br />

E agora Maria Ferran<strong>de</strong>s fija legitima <strong>de</strong> Juan Sanches <strong>de</strong> Burs<strong>en</strong>na e nieta<br />

legitima <strong>de</strong>l dicho Juan Ruys <strong>de</strong> Gauna embiome pedir merçet que le confirmase el<br />

dicho privillejo e <strong>la</strong> merçet <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ida e ge lo mandase goardar e complir. Et yo el<br />

sobredicho rey don Enrique por faser bi<strong>en</strong> e merçet a <strong>la</strong> dicha Maria Ferran<strong>de</strong>s tovelo<br />

por bi<strong>en</strong> e confirmole el dicho privillejo e <strong>la</strong> merçet <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ida e mando que le<br />

va<strong>la</strong> e le sea goardado segunt que mejor e mas complidam<strong>en</strong>te valio e fue goardado<br />

al dicho Juan Ruys su avuelo e a el<strong>la</strong> <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l rey don Enrrque mi avuelo e <strong>de</strong>l<br />

dicho rey don Johan mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dios <strong>de</strong> santo parayso et <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do<br />

firmem<strong>en</strong>te que ninguno nin algunos non sean osados <strong>de</strong> yr nin pasar contra el dicho<br />

privillejo confirmando <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho es nin contra lo <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ido nin<br />

contra parte <strong>de</strong>llo para ge lo quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algund tiempo por alguna<br />

manera. Et a qualquier que lo fesiese avria <strong>la</strong> mi yra e pecharme ya <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a cont<strong>en</strong>ida<br />

<strong>en</strong> el dicho privillejo e a <strong>la</strong> dicha Maria Ferran<strong>de</strong>s o a qui<strong>en</strong> su vos toviese todas <strong>la</strong>s<br />

costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> resçibiese dob<strong>la</strong>dos. E <strong>de</strong>mas mando a<br />

todas <strong>la</strong>s justiçias e ofiçiales <strong>de</strong> los mis regnos do esto acasesçiere asy a los que<br />

agora son como a los que seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada uno <strong>de</strong>llos que non<br />

consi<strong>en</strong>tan mas le <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e ampar<strong>en</strong> con <strong>la</strong> dicha merçet <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha<br />

es, et que pr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> aquellos que contra ellos fuer<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha pe/na e<br />

<strong>la</strong> guard<strong>en</strong> para faser <strong>de</strong>llo lo que <strong>la</strong> mi merçet fuere. Et que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> et fagan<br />

<strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar a <strong>la</strong> dicha Maria Ferrna<strong>de</strong>s o a qui<strong>en</strong> su vos toviere todas <strong>la</strong>s cosas e<br />

dapnos e m<strong>en</strong>oscabos que resçibiere dob<strong>la</strong>dos. Et <strong>de</strong>mas por qualquier o qualesquier<br />

por qui<strong>en</strong> fincare <strong>de</strong> lo asy faser e complir mando al omne que les esta mi carta<br />

mostrare o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escribano publico sacado con abtoridat <strong>de</strong><br />

jues o <strong>de</strong> alcalle que les emp<strong>la</strong>se que parescan ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l dia que vos<br />

emp<strong>la</strong>sare a quinse dias primeros segui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno a <strong>de</strong>sir por<br />

que rason non cumpl<strong>en</strong> mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> Madrid quinse dias <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>siembre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos et<br />

nov<strong>en</strong>ta e tres annos.<br />

29<br />

1399. Abril. 19. Arévalo.


Carta plomada <strong>de</strong> Enrique III por <strong>la</strong> que se confirma al concejo <strong>de</strong> Vitoria<br />

antiguos privilegios según los cuales los recuerdos proced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Miranda y<br />

Arganzón para Vizcaya pas<strong>en</strong> por Vitoria y no por <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdicción <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

misma, obviando el pago <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos correspondi<strong>en</strong>tes.<br />

A.M. Vitoria, secc. 4, leg. 21, n.º 1. Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> commo yo Don Enrrique por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios<br />

rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia,<br />

<strong>de</strong> Iah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina, vi una mi carta<br />

escripta <strong>en</strong> papel e seel<strong>la</strong>da con mi sello et librada <strong>de</strong> algunos <strong>de</strong>l mi consejo fe/cha<br />

<strong>en</strong> otra guisa. Don Ennrique por<strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo,<br />

<strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Iah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira, e<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina. A todos los Conçeios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> tierra<br />

<strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e a los alcall<strong>de</strong>s e merynos e otros oficiales qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / tierra et<br />

a todos los otros Conçeios, alcall<strong>de</strong>s, jueses e oficiales, justiçias e otras qualesquier<br />

personas <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s cibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los mi regnos et a qualesquier <strong>de</strong><br />

vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuer mostrada o su tras<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escrivano publico,<br />

salud e graçia. Sepa<strong>de</strong>s qe por parte / <strong>de</strong>l Conçeio <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria me fue<br />

mostrada una carta <strong>de</strong>l rey mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dios perdone, firmada <strong>de</strong> su<br />

nombre e seel<strong>la</strong>da con el su sello <strong>de</strong> <strong>la</strong> poridat <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas et otra mi carta<br />

firmada <strong>de</strong> mi nombre e seel<strong>la</strong>da con mi sello <strong>de</strong> <strong>la</strong> poridat <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas fechas <strong>en</strong><br />

esta guisa:<br />

Don Iohan por <strong>la</strong> / graçia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Portogal, <strong>de</strong><br />

Toledo, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Iah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong><br />

Algesira, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Lara, e <strong>de</strong> Viscaya, e <strong>de</strong> Molina. A todos los Conçejos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, et a los alcall<strong>de</strong>s e merynos e ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va et a qualquier o qualesquier <strong>de</strong> vos / que esta nuestra carta fuere<br />

mostrada o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escrivano publico, salud e graçia. Fasemos a<br />

vos saber que a nos fue fecho <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r que<strong>la</strong>s recuas <strong>de</strong> los mercadores e<br />

asemileros e viandantes, que usan andar <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> Burgos a Viscaya e a<br />

Guipuscoa, que solian andar por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bi/toria, otrosi <strong>la</strong>s recuas que salian<br />

<strong>de</strong> parte <strong>de</strong> Viscaya e pasaban por Alvina e <strong>la</strong>s asemi<strong>la</strong>s e otros recuajes que salian<br />

<strong>de</strong> Guipuscoa, asi <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> Yhurrieta commo <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> Salvatierra que solian<br />

andar por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria con <strong>sus</strong> mercadurias e con <strong>la</strong>s cosas que trayan et<br />

que agora que usan andar / por fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria e yas<strong>en</strong> por <strong>la</strong>s<br />

al<strong>de</strong>as e por otras partes con lo cual se <strong>en</strong>cubr<strong>en</strong> los nuestros diesmos e otros <strong>de</strong> los<br />

nuestros pechos e <strong>de</strong>rechos et que nos pedían por merçed que mandasemos sobrello<br />

lo que <strong>la</strong> nuestra merçed fuere porque vos mandamos a cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros<br />

logares / e jurediciones vista esta nuestra carta o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado commo<br />

dicho es que faga<strong>de</strong>s pregonar <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte que todas <strong>la</strong>s recuas que partier<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> Miranda e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Argançon e <strong>de</strong> los otros logares <strong>de</strong>sa comarca para<br />

Guipuscoa e / para Viscaya et <strong>la</strong>s recuas que partier<strong>en</strong> <strong>de</strong> Guipuscoa e / <strong>de</strong> Viscaya e<br />

ovier<strong>en</strong> <strong>de</strong> pasar por Yhurrieta e por Aluina que and<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria e<br />

non por otras partes nin por otros caminos apartados so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> seysçi<strong>en</strong>tos<br />

maravedís para <strong>la</strong> mi camara et a qualquier que fuere fal<strong>la</strong>do que por otras partes va,<br />

salvo por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> commo dicho es. Et por esta nuestra carta, damos po<strong>de</strong>r al


dicho Conçeio <strong>de</strong> Bitoria et a qualquier ofiçiales e vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> que pr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

qualesquier recuas o asemi<strong>la</strong>s que fal<strong>la</strong>r<strong>en</strong> que por otras partes van, por <strong>la</strong> dicha<br />

p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> los dichos seysçi<strong>en</strong>tos maravedis et nos agan <strong>de</strong>llo re<strong>la</strong>çion por que nos<br />

man<strong>de</strong>mos faser sobrello lo que <strong>la</strong> nuestra merçed / fuere. Ca nuestra merçed e<br />

voluntad es que <strong>la</strong>s dichas recuas and<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria, segun dis que lo<br />

acostumbraron andar <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l rey Don Alfonso nuestro avuelo que Dios perdone<br />

e non por otras partes et los unos e los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera<br />

so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> los dichos seysçi<strong>en</strong>tos maravedis / a cada uno <strong>de</strong><br />

vosotros para <strong>la</strong> nuestra camara. Dada <strong>en</strong> Miranda <strong>de</strong> Ebro, dos dias <strong>de</strong> mayo anno<br />

<strong>de</strong>s nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro Salvador Ihesu Christo, <strong>de</strong> mil e tresi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e<br />

nueve annos. Yo Iohani Sanches <strong>la</strong> fis escrivir por mandado <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey<br />

nos el rey estavan escriptos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha carta estos nombres, Iohan<br />

episcopus.<br />

Don Enrrique por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong><br />

Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Iah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira, s<strong>en</strong>nor<br />

<strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina. Al conçejo e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria, salud e<br />

graçia. Sepa<strong>de</strong>s que resçebi vuestras petiçiones por <strong>la</strong>s quales me embiastes <strong>de</strong>sir<br />

que <strong>en</strong> los / tiempos pasados fasta aqui, todas <strong>la</strong>s recuas qe andavan por esa tierra<br />

pasavan por esa dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria et que agora, <strong>de</strong> poco tiempo aca que an<br />

com<strong>en</strong>çado andar e andan <strong>la</strong>s dichas recuas por fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, que non<br />

quier<strong>en</strong> <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> el<strong>la</strong> por tal <strong>de</strong> non pagar lo que pert<strong>en</strong>esçe a <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas et que<br />

albergan <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e <strong>de</strong> su / comarca, por lo cual <strong>de</strong>si<strong>de</strong>s que se <strong>de</strong>spueb<strong>la</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e que ne <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas que se m<strong>en</strong>oscaban por esta rason gran<strong>de</strong>s<br />

contias <strong>de</strong> maravedis et que me pidia<strong>de</strong>s por merçed que mandase que <strong>la</strong>s dichas<br />

recuas andudies<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e alvergas<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<strong>la</strong> segun se acostumbravan<br />

andar e alvergar <strong>en</strong> los tiempos pasa/dos. Sabed que me p<strong>la</strong>se <strong>de</strong>llo et es mi merçed<br />

que <strong>la</strong>s dichas recuas fuer<strong>en</strong> o vinier<strong>en</strong> por esa comarca que and<strong>en</strong> por <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tro<br />

<strong>de</strong>sa dicha vil<strong>la</strong> e alvergu<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<strong>la</strong> segun que siempre acostumbraron andar e<br />

albergar <strong>en</strong> los tiempos pasados et por esta mi carta mando a todos e a qualesquier<br />

personas que con <strong>la</strong>s dichas recuas / andudier<strong>en</strong> o fuer<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte que<br />

<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> e vayan por <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e alvergu<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<strong>la</strong> segun se<br />

acostumbrava andar e alvergar <strong>en</strong> los tiempos pasados commo dicho es, et si lo asi<br />

faser e complir non quisier<strong>en</strong> mando a vos el dicho Conçejo e omnes bu<strong>en</strong>os et a los<br />

alcall<strong>de</strong>s e ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e al meryno / e alcall<strong>de</strong> <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que agora son o<br />

sean <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte que los costringa<strong>de</strong>s e apremie<strong>de</strong>s fasta que lo faga<strong>de</strong>s asi<br />

faser e complir et los unos et los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi<br />

merçed e <strong>de</strong> dies mill maravedis a cada uno para <strong>la</strong> mi camara por qui<strong>en</strong> fincar <strong>de</strong> lo<br />

asi faser e complir. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Ylliescas nu/eve dias <strong>de</strong> febrero anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Christo <strong>de</strong> mill tresi<strong>en</strong>tos nov<strong>en</strong>ta e ocho annos.<br />

Yo Nico<strong>la</strong>s Ferran<strong>de</strong>s <strong>la</strong> fis escrivir por mandado <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey. Yo el rey<br />

estava escripto <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha carta, signo. Registrada.<br />

Et agora el dicho Conçejo e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria <strong>en</strong>/biaron<br />

me pedir por merçed que mandase guardar <strong>la</strong>s dichas cartas que aqui van<br />

<strong>en</strong>corporadas <strong>en</strong> todo segun que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e mandando a <strong>la</strong>s recuas que<br />

andan por A<strong>la</strong>va e van a Mondragon e a Durango e a otras partes e vi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Guipuscoa e <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> otras partes que tra<strong>en</strong> <strong>sus</strong> mercadurias que andudies<strong>en</strong><br />

por <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tro / <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria e non por <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e alvergas<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<strong>la</strong><br />

por quanto era e es mi serviçio e pob<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi vil<strong>la</strong> e provecho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s


mis alcava<strong>la</strong>s e diesmos <strong>de</strong> los puertos <strong>de</strong> <strong>la</strong> mar e <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra e <strong>de</strong> otras mis r<strong>en</strong>tas,<br />

yo tovelo por bi<strong>en</strong> et es mi merçed que <strong>la</strong> dich carta <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor rey mi padre e <strong>la</strong><br />

dicha mi / carta que aqui van <strong>en</strong>corporadas que sean guardadas e conplidas <strong>en</strong> todo<br />

e por todo segun que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e et <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong>s recuas que andan<br />

por A<strong>la</strong>va e van a Mondragon e a Durango e a otras partes e vi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong><br />

Guipuscoa e <strong>de</strong> otras partes e tra<strong>en</strong> <strong>sus</strong> mercadurias que and<strong>en</strong> por <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bi/toria e non por <strong>de</strong> fuera et qualquier o qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

recuas que contra ello fuer<strong>en</strong> o pasar<strong>en</strong> que pague por cada ves tresi<strong>en</strong>tos<br />

maravedis, <strong>la</strong> terçera parte para el acusador e <strong>la</strong>s otras dos partes para <strong>la</strong> mi camara<br />

et que ninguno nin algunos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Bitoria nin <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va non sean osados <strong>de</strong><br />

dar posadas a <strong>la</strong>s dichas recuas et / si alguno o algunos fueran o pasar<strong>en</strong> contra ello<br />

que pagu<strong>en</strong> los dichos tresi<strong>en</strong>tos maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a que por cada ves que<br />

non sean fechas <strong>en</strong>cubiertas algunas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s mis alcava<strong>la</strong>s e r<strong>en</strong>tas e diesmos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

mar e <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra, ca yo por esta mi carta o por su tras<strong>la</strong>do signado commo dicho es,<br />

mando a Pedro Veles <strong>de</strong> Guivara, mi vasa/llo e mi alcall<strong>de</strong> e corregidor mayor <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha mi vill <strong>de</strong> Bitoria e al alcalle meryno <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va et a todas <strong>la</strong>s justiçias <strong>de</strong> los mis<br />

regnos que agora son o seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e a<br />

cada uno <strong>de</strong> vos e <strong>de</strong>llos que lo faga<strong>de</strong>s e cunp<strong>la</strong><strong>de</strong>s e fagan e cunp<strong>la</strong>n <strong>en</strong> todo e por<br />

todo segun que <strong>en</strong> esta mi carta / es cont<strong>en</strong>ido. Et los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s<br />

nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> dies mill<br />

maravedis a cada uno para <strong>la</strong> mi camara et <strong>de</strong>mas por qualquier o qualesquier <strong>de</strong> vos<br />

e <strong>de</strong>llos por qui<strong>en</strong> fincar <strong>de</strong> lo asi faser e conplir, mando al omne que vos esta mi<br />

carta mostrare que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong>s ante mi do quier que yo sea <strong>de</strong>l dia<br />

que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>sare fasta quinse dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno,<br />

vos los Conçejos por vuestros procuradores et dos <strong>de</strong> vos los ofiçiales <strong>de</strong> cada logar<br />

personalm<strong>en</strong>te con procuracion <strong>de</strong> los otros a <strong>de</strong>sir por qual rason non conpli<strong>de</strong>s mi<br />

mandado. Otrosi mando al mi chançeller/e notarios e escrivanos e a los otros ofiçiales<br />

que estan a <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> los mis sellos que les d<strong>en</strong> e libr<strong>en</strong> e seell<strong>en</strong> qualesquier <strong>de</strong> mis<br />

cartas e privillejos <strong>la</strong>s mas firmes e bastantes que m<strong>en</strong>ester ovier<strong>en</strong> <strong>en</strong> esta rason por<br />

quales sea guardada esta merçed que les yo fago <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi carta que dicha es et<br />

mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a qualquier escrivano / publico que para esto fuer l<strong>la</strong>mado<br />

que lo <strong>de</strong>por testimonio signado con su signo por que yo sepa <strong>en</strong> commo conpli<strong>de</strong>s<br />

mi mandado. Dada <strong>en</strong> ta<strong>la</strong>vera. Veynte e seys dias <strong>de</strong> março anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l nuestro Salvador Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e tresi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e nueve annos. Yo<br />

Pedro Alfonso <strong>la</strong> fis escrivir por mandado <strong>de</strong>l nuestro / s<strong>en</strong>nor el rey. Cahnçeller<br />

Petrus Yanes legibus doctor, Petrus Martinez legibus doctor.<br />

Et agora, el dicho Conçeio e ofiçiales a omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Bitoria <strong>en</strong>biaron me pedir merçed que les mandase guardar e conplir <strong>la</strong>s dichas cartas<br />

e <strong>la</strong>s merçe<strong>de</strong>s <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>idas. Et yo, el sobredicho rey Don Enrrique, por faser<br />

bi<strong>en</strong> / e merçed al dicho Conçejo e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi vil<strong>la</strong>, tovelo por bi<strong>en</strong>,<br />

et mando que les va<strong>la</strong>n e les sean guardadas <strong>en</strong> todo segun que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada<br />

una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e et <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do firmemi<strong>en</strong>toe que alguno ni nalgunos no sean<br />

osados <strong>de</strong> les ir nin pasar contra <strong>la</strong>s dichas cartas nin contra lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido, nin<br />

contra parte / <strong>de</strong>llo por ge<strong>la</strong>s quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algun tiempo por alguna<br />

manera, ca qualquier que lo fisiese avria <strong>la</strong> mi yra e pecharme <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as cont<strong>en</strong>idas<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas cartas. Et al dicho Conçejo e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria<br />

o a qui<strong>en</strong> su bos toviese todas <strong>la</strong>s costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

res/çibier<strong>en</strong> dob<strong>la</strong>dos et <strong>de</strong>mas, mando a <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va et a todas <strong>la</strong>s<br />

justiçias e ofiçiales <strong>de</strong> los mis regnos do esto acaesçiere, asi a los que agora son,


commo a los que seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada uno <strong>de</strong>llos que gelo non consi<strong>en</strong>ta<br />

mas que les <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e ampar<strong>en</strong> con <strong>la</strong> dicha merçed <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es et<br />

que p<strong>en</strong>/d<strong>en</strong> <strong>en</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> aquellos que contra ellos fuer<strong>en</strong> por <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as <strong>la</strong>s<br />

guard<strong>en</strong> para faser <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s lo que <strong>la</strong> mi merçed fuer et que emi<strong>en</strong>dan e fagan em<strong>en</strong>dar<br />

al dicho Conçejo e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria o a qui<strong>en</strong> su bos<br />

toviere <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> resçibier<strong>en</strong><br />

dob<strong>la</strong>/dos commo dicho es et <strong>de</strong>mas por qualquier o qualesquier por que fincar <strong>de</strong> lo<br />

asi faser e complir merced al omne que les esta mi carta mostrare o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

signado <strong>de</strong> escrivano publico sacada con autoridat <strong>de</strong> jues o <strong>de</strong> alcall<strong>de</strong> que los<br />

<strong>en</strong>p<strong>la</strong>se que parescan ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte los Conçejos por <strong>sus</strong> procuradores<br />

sufici<strong>en</strong>tes/ e <strong>la</strong>s otras personas qualesquier que contra esto o contra parte <strong>de</strong>llo<br />

fuer<strong>en</strong> personalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l dia que <strong>la</strong>s emp<strong>la</strong>sare a quinse dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so<br />

<strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno a <strong>de</strong>sir por qual rason non cunpl<strong>en</strong> mi mandado, et mando<br />

so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a qualquier escrivano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> al que / ge<strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo por que yo sepa <strong>en</strong><br />

commo se cunple mi mandado e <strong>de</strong>sta les man<strong>de</strong> dar esta mi carta escripta <strong>en</strong><br />

pergamino <strong>de</strong> cuero e seel<strong>la</strong>da con mi sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arevalo. Beynte e çinco dias <strong>de</strong> abril, anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro Salvador Ihesu<br />

Christo <strong>de</strong> / mill e tresi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e nueve annos. Yo Pero Garçia <strong>de</strong>l Granado <strong>la</strong><br />

fis escrivir por mandado <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey. Yo Lopes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>, chançeller<br />

mayor <strong>de</strong>l rey =firmas=.<br />

30<br />

1401. Julio. 24. Val<strong>la</strong>dolid.<br />

Enrique III confirma a Juan Hurtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza <strong>la</strong> merced <strong>de</strong> su abuelo por <strong>la</strong><br />

cual le fueron concedidas todas <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ribera.<br />

A.H.N. Consejos, leg. 11.525, n.º 216. Orig. pergamino.<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como nos don Enrrique por <strong>la</strong> gra. <strong>de</strong> Dios<br />

rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Galisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>,<br />

<strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina vy una carta <strong>de</strong>l rey don<br />

Enrrique mi abuelo que dios perdone escripta <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con su<br />

sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>t <strong>en</strong> filos <strong>de</strong> seda fecha <strong>en</strong> esta guissa:<br />

Sepan quantos esta carta vier<strong>en</strong> como yo don Enrrique por <strong>la</strong> gra. <strong>de</strong> dios rey<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong><br />

Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina viemos una nuestra<br />

carta escripta <strong>en</strong> papel e sel<strong>la</strong>da con nuestro sello <strong>de</strong> çera mayor fecha <strong>en</strong> esta guisa:<br />

Don Enrrique por <strong>la</strong> gra. <strong>de</strong> Dios rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong><br />

Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina


por faser bi<strong>en</strong> e merçet a vos Juan Furtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça nuestro vasallo damos vos<br />

todas <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandat <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ribera que es <strong>en</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va por juro <strong>de</strong><br />

heredat para vos e para vuestros here<strong>de</strong>ros que <strong>de</strong> vos <strong>de</strong>sç<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> e con todos los<br />

pechos e <strong>de</strong>rechos que los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dicha / al<strong>de</strong>as nos avian a dar e con todo el<br />

s<strong>en</strong>norio e justiçia que nos <strong>en</strong> ello avemos e con todo el misto mero imperio e que los<br />

aya<strong>de</strong>s con todos los vesinos e moradores que moran <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e sean<br />

vuestros vasallos e sigan vuestro mandami<strong>en</strong>to e todas aquel<strong>la</strong>s cosas que vos<br />

cumplier<strong>en</strong>. Et con todos los terminos e pastos e montes e <strong>de</strong>hesas e casas que a<br />

cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as pert<strong>en</strong>esçe e pert<strong>en</strong>esçer <strong>de</strong>v<strong>en</strong> <strong>en</strong> qualquier manera.<br />

Et mandamos a los conçeios <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha merindat e <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as<br />

que son <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha hermandat que vos ayan e resçiban por s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> los dichos<br />

lugares e que fagan vuestro mandami<strong>en</strong>to e vos recudan con todo los pechos e<br />

<strong>de</strong>rechos que los <strong>de</strong> los dichos lugares nos avian e an a dar <strong>en</strong> qualquier manera. E<br />

los unos e los otros non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçet e <strong>de</strong> seysçi<strong>en</strong>tos<br />

mrs. <strong>de</strong> esta moneda a cada uno. Et <strong>de</strong> como vos esta nuestra carta fuere mostrada e<br />

<strong>la</strong> compliere<strong>de</strong>s mandamos so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a qualquier escribano publico que para<br />

esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostgrare testimonio signado con su<br />

signo porque nos sepamos como cumpli<strong>de</strong>s nuestro mandado, <strong>la</strong> qual leyda datge<strong>la</strong>.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdat <strong>de</strong> Burgos dies dias <strong>de</strong> abril era <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

quatro annos. Yo Garçia Ferrna<strong>de</strong>s <strong>la</strong> fis escrebir por mandado <strong>de</strong>l rey. Diego Lopes.<br />

Lope Ferran<strong>de</strong>s.<br />

Et agora el dicho Juan Hurtado pedionos merçet que le mandasemos goardar<br />

e complir <strong>la</strong> dicha carta <strong>en</strong> estas cortes que nos agora fasemos <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble<br />

çibdat <strong>de</strong> Bur/gos. Et por quanto <strong>la</strong> dicha carta estava escrita <strong>en</strong> paper que se <strong>la</strong><br />

mandasemos tornar <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero. Et nos el sobredicho rey don Enrrique<br />

por le faser bi<strong>en</strong> e merçet tovimoslo por bi<strong>en</strong> e confirmamosle <strong>la</strong> dicha carta et<br />

mandamos que le va<strong>la</strong> e le sea guardada agora e <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> todo bi<strong>en</strong> e<br />

cumplidam<strong>en</strong>te segunt que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> dise. Et <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos firmem<strong>en</strong>te que ninguno non<br />

sea osasdo <strong>de</strong> nos yr nin <strong>de</strong> nos pasar a vos el dicho Juan Hurtado contra esta<br />

merçet que nos vos fasemos e a qualquier que lo fesiere pechar nos va <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta dise e a vos el dicho Juan <strong>de</strong> Furtado o a qui<strong>en</strong> vuestra vos toviese<br />

todo el dapno dob<strong>la</strong>do. Et <strong>de</strong>sto vos mandamos dar esta nuestra carta sel<strong>la</strong>da con<br />

nuestro sello <strong>de</strong> plomo colgado dada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdat <strong>de</strong> Burgos<br />

dies dias <strong>de</strong> março era <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e çinco annos. Yo Pero Bernalte <strong>la</strong> fis<br />

escrebir por mandado <strong>de</strong>l rey. Garçia Alfon. Pero Bernalt. Pero Ferran<strong>de</strong>s Serdiel.<br />

Martin Martines. Juan Gonçales. Pero Bernal. Juan Martines. Anton Sanches Serdiel.<br />

Et agora el dicho Juan Furtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça pediome merçet que le confirmase<br />

<strong>la</strong> dicha carta e ge <strong>la</strong> mandase goardar e complir. Et yo el sobredicho rey don Enrique<br />

catando a los <strong>sus</strong> muchos bu<strong>en</strong>os e leales serviçios que me fase <strong>de</strong> cada dia, por<br />

faser bi<strong>en</strong> e merçet al dicho Juan Furtado tovelo por bi<strong>en</strong> e confirmole <strong>la</strong> dicha carta a<br />

<strong>la</strong> merçet <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ida. Et mando que le va<strong>la</strong> e le sea goardada segunt que <strong>en</strong><br />

el<strong>la</strong> e <strong>en</strong> toda el<strong>la</strong> dise e le valio e fue goardada <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>l/rey don Enrrique mi<br />

abuelo e <strong>de</strong>l rey don Juan mio padre e <strong>en</strong> el mio fasta aqui. Et <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do firmem<strong>en</strong>te<br />

que ninguno nin algunos non sean osados <strong>de</strong> le yr nin pasar contra <strong>la</strong> dicha carta<br />

confirmada <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho es ni contra lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido nin contra parte<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> para ge <strong>la</strong> quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algund tiempo por alguna manera. E a<br />

qualquier que lo fesiese avria <strong>la</strong> mi yra e pecharme ya <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

carta e al dicho Juan Furtado o al que su vos toviese todas <strong>la</strong>s costas e dapnos e


m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> resçibiese dob<strong>la</strong>dos. Et <strong>de</strong>mas mando a todas <strong>la</strong>s justiçias<br />

e ofiçiales <strong>de</strong> los mis regnos do esto acaesçiere asi a los que agora son como a los<br />

que seran <strong>de</strong>a aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada uno <strong>de</strong> ellos que ge lo non consi<strong>en</strong>tan mas que<br />

lo <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e ampar<strong>en</strong> con <strong>la</strong> dicha merçet <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es. Et que<br />

pr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>en</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> aquellos que contra ello fuer<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a e <strong>la</strong> guard<strong>en</strong><br />

para faser <strong>de</strong>l<strong>la</strong> lo que <strong>la</strong> mi merçet fuere. Et que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e fagan <strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar al<br />

dicho Juan <strong>de</strong> Furtado o a qui<strong>en</strong> su vos toviere todas <strong>la</strong>s costas e dapnos e<br />

m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> resçibiere dob<strong>la</strong>dos como dicho es. Et <strong>de</strong>mas por<br />

qualquier o qualesquier por qui<strong>en</strong> fincar <strong>de</strong> lo asi faser e complir mando al omne que<br />

les esta mi carta mostre o el tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escribano publico sacado con<br />

abtoridat <strong>de</strong> jues o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> que los emp<strong>la</strong>se que parecan ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l<br />

dia que los emp<strong>la</strong>sare a quinse dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a casa uno<br />

a <strong>de</strong>sir por qual rason non cumpli<strong>de</strong>s mi mandado. Et mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a/a<br />

qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que ge <strong>la</strong><br />

mostrare testimonio signado con su signo. Et <strong>de</strong>sto le man<strong>de</strong> dar esta mi carta <strong>en</strong><br />

pergamino <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con mi sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te dada <strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid<br />

veynte e quatro dias <strong>de</strong> Jullio anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>no Ihesu Xpo. <strong>de</strong><br />

mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e un annos. Yo Juan Gomes escribano <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey lo<br />

fis escrebir por su mandado =firmas=.<br />

31<br />

1405. Abril. 13. Val<strong>la</strong>dolid.<br />

Real Carta ord<strong>en</strong>ando que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cavas y ejidos <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria no se<br />

construyan edificios ni se p<strong>la</strong>nt<strong>en</strong> árboles.<br />

A.M. Vitoria. Secc. 24, Leg. 1, n.º 7. Original papel.<br />

Don Enrique, por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> dios rey <strong>de</strong> Castiel<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong><br />

Gallisia, <strong>de</strong> Seuil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoua, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Vizcaya et <strong>de</strong> Molina, a los alcal<strong>de</strong>s e jurados <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria que<br />

agora son o seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et a qualquier o a qualesquier <strong>de</strong><br />

vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuere mostrada salud e gracia. Sepa<strong>de</strong>s que Ferrand Peres<br />

<strong>de</strong> Connoçion e Johan Martines <strong>de</strong> Oquina e otos vesinos <strong>de</strong>y <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> se me<br />

<strong>en</strong>biaron querel<strong>la</strong>r e dis<strong>en</strong> que algunos vesinos <strong>de</strong>sa dicha vil<strong>la</strong> syn otorgami<strong>en</strong>to e<br />

cons<strong>en</strong>ty- / 5 mi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l conçejo <strong>de</strong>y <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong> grand perjuycio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

que han puesto a<strong>la</strong>mos e otros arboles <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cavas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, cierran los<br />

muros <strong>de</strong>l<strong>la</strong> lo qual dis que es <strong>de</strong>f<strong>en</strong>dido por <strong>de</strong>recho e que los <strong>de</strong>v<strong>en</strong> quitar a su<br />

costa e mision porque a <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> nin a los vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> non v<strong>en</strong>ga danno alguno<br />

<strong>de</strong> los tales arvoles et <strong>en</strong>biaronme pedir merçed que los proveyese sobre ello <strong>de</strong><br />

remedio <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho como <strong>la</strong> mi merced fuese, et yo tobelo por bi<strong>en</strong> porque vos<br />

mando vista esta mi carta que faga<strong>de</strong>s luego quitar e arrancar todos qualesquier<br />

arvoles <strong>de</strong> qualesquier manera que sean puestos o p<strong>la</strong>ntados syn cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l


dicho conçejo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cavas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> çerca <strong>de</strong> los muros <strong>de</strong>l<strong>la</strong> a / 10 costa e<br />

mision <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que los pusieron e p<strong>la</strong>ntaron, et que non consynta<strong>de</strong>s que<br />

agora nin <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte pongan nin p<strong>la</strong>nt<strong>en</strong> arvoles nin fagan hedifiçios algunos <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s cabas nin <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ças ni exidos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> porque <strong>de</strong> tales arboles e<br />

hedifiçios non resçiban danno et perjuyçio a los vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, et non<br />

faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed et <strong>de</strong> seisçi<strong>en</strong>tos<br />

maravedises <strong>de</strong>sta moneda usual a cada uno et <strong>de</strong>mas por qualquier o qualesquier<br />

<strong>de</strong> vos por qui<strong>en</strong> fincar <strong>de</strong> lo asi façer e complir, mando al omne que vos esta mi carta<br />

mostrare que vos emp<strong>la</strong>ze que paresca<strong>de</strong>s ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l dia que vos<br />

emp<strong>la</strong>zare a quinze dias primeros segui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha pe- / 15 na a cada uno<br />

a<strong>de</strong>manes por qual razon non compli<strong>de</strong>s mi mandado. Et <strong>de</strong> commo esta mi carta vos<br />

fuere mostrada et los unos et los otros <strong>la</strong> conpliere<strong>de</strong>s mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a<br />

qualquier escrivano publico que porque esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong><br />

mostrare <strong>de</strong> escrivano signado con su signo por que yo sepa <strong>en</strong> commo se cunple mi<br />

mandado <strong>la</strong> carta leyda darge<strong>la</strong>. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid treze dias <strong>de</strong> abril anno<br />

<strong>de</strong>l nascimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e çinco annos. Et<br />

yo Johannes Gonçalez <strong>de</strong> Asevedo doctor <strong>en</strong> leyes / 20 oydor <strong>de</strong> <strong>la</strong> audi<strong>en</strong>çia <strong>de</strong><br />

nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey <strong>la</strong> mando dar. Et yo Johannes Perez <strong>de</strong> Dibio (?) escriuano <strong>de</strong>l<br />

dicho s<strong>en</strong>nor Rey <strong>la</strong> fis escriuir.<br />

32<br />

1408. Septiembre. 10. Salvatierra<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra y <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> su jurisdicción<br />

<strong>en</strong> torno a los aprovechami<strong>en</strong>tos comunales y a <strong>la</strong>s primeras roturaciones que los<br />

vecinos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as están llevando a cabo sobre <strong>la</strong>s tierras cuya jurisdicción les<br />

disputa <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>.<br />

A.M. <strong>de</strong> Salvatierra, Caj. 11-A, n.º 4 (1-3), fols. 11 v.-14 r. Copia 1505.<br />

Fal<strong>la</strong>mos que los dichos escu<strong>de</strong>ros e fijosdalgo e <strong>la</strong>bradores e moradores <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as cada al<strong>de</strong>a lo suyo sobre si que siempre aca ovieron e han s<strong>en</strong>das<br />

<strong>de</strong>hesas e s<strong>en</strong>dos prados <strong>de</strong>hesados acosados librem<strong>en</strong>te e propiam<strong>en</strong>te para cortar<br />

e pascer e aprovecharse e guardar e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r syn parte <strong>de</strong>l dicho concejo e que lo<br />

<strong>de</strong>v<strong>en</strong> asy aver e usar e gozar <strong>de</strong>llo como lo ovieron fasta aqui.<br />

Otrosi fal<strong>la</strong>mos que <strong>la</strong>s ruedas e molinos fechas e por fazer que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos e jurisdiçiones que eso mesmo que ovieron e han <strong>de</strong><br />

siempre aca los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as cada uno lo suyo <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos propiam<strong>en</strong>te<br />

syn parte <strong>de</strong>l dicho concejo e que cada uno <strong>en</strong> su termino podrian e pued<strong>en</strong> pob<strong>la</strong>r<br />

mollino o rueda e fazer cada que quisier<strong>en</strong>.


E otrosy fal<strong>la</strong>mos que los exidos e <strong>la</strong>s tierras mostr<strong>en</strong>cas que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as e <strong>sus</strong> terminos e jurisdiçioneslos que son <strong>la</strong>brados fasta aqui que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser<br />

suyos propios <strong>en</strong> cumunidad <strong>de</strong> todos los moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> cada<br />

al<strong>de</strong>a lo suyo e sobre si comunm<strong>en</strong>te asi <strong>de</strong> <strong>la</strong>brador como <strong>de</strong> escu<strong>de</strong>ro fijosdalgo<br />

mi<strong>en</strong>tras <strong>la</strong>s <strong>la</strong>brar<strong>en</strong>.<br />

Otrosy fal<strong>la</strong>mos que <strong>la</strong>s tierras mostr<strong>en</strong>cas que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong><br />

<strong>sus</strong> terminos e jurisdiçiones que <strong>la</strong>s puedan <strong>la</strong>brar los vezinos <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as e gozar e aprovecharse <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s syn embargo alguno <strong>de</strong>l dicho concejo e<br />

todo lo otro que es <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>sus</strong> terminos que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser e sean<br />

<strong>de</strong>l dicho concejo e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> syn parte <strong>de</strong> los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as,<br />

pero que puedan paçer con <strong>sus</strong> ganados los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>en</strong> todos los pastos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>.<br />

Otrosy fal<strong>la</strong>mos que los hexidos que son por <strong>la</strong>brar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as fasta<br />

aqui e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos que non se <strong>la</strong>br<strong>en</strong> mas que sean comuneros asy <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> como <strong>de</strong> al<strong>de</strong>as para pacer e aprovecharse pero que <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as ayan <strong>la</strong> dicha<br />

cumunidad <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> cada al<strong>de</strong>a lo que fuere <strong>en</strong> su termino e non <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as <strong>la</strong> una con <strong>la</strong> otrasalvo <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as con <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>.<br />

Otrosi fal<strong>la</strong>mos que todos los montes altos e baxos e pastos que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as e terminos e jiridiciones <strong>de</strong>fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>de</strong>hesas e prados<br />

a<strong>de</strong>hesados que siempre fueron e <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser comuneros <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

e <strong>de</strong> los vecinos e moradores <strong>en</strong> el<strong>la</strong> e <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros e fijosdalgo e<br />

<strong>la</strong>bradores e moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as para cortar e fazer ma<strong>de</strong>ra e tab<strong>la</strong> e<br />

lleña e <strong>de</strong> lo que ovier<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ester asi los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> como los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as, los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as lo suio e sobresy <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sin<br />

embargo alguno <strong>de</strong> los unos <strong>de</strong> los otros e los otros <strong>de</strong> los otros cada que quisier<strong>en</strong>.<br />

Otrosy fal<strong>la</strong>mos que <strong>la</strong> çevera que oviere <strong>en</strong> los dichos montes altos e vaxos<br />

<strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>de</strong>hesas que puedan pacer los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> conlos puercos<br />

que criar<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>sus</strong> casas sin embargo alguno <strong>de</strong> los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e eso<br />

mismo que puedan pacer los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>la</strong> dicha çevera con todos los<br />

puercos que quisier<strong>en</strong> e les <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> cada uno <strong>en</strong> los suyo e sobre sy <strong>en</strong> los<br />

dichos montes altos e baxos como dicho es.<br />

Otrosy fal<strong>la</strong>mos que sy algunos seles conosçidos ay <strong>en</strong> los dichos montes<br />

finqu<strong>en</strong> a salvo a los que han <strong>de</strong>recho a ellos para aver su <strong>de</strong>recho. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos los<br />

dichos alcal<strong>de</strong>s arbitros arbitradores loando, av<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do, componi<strong>en</strong>do, <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rando,<br />

jusgando pronunçiando por esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia a p<strong>la</strong>z<strong>en</strong>teran e cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas partes e <strong>de</strong> los dichos procuradores que estan pres<strong>en</strong>tes mandamos que<br />

<strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>das <strong>de</strong>hesas e s<strong>en</strong>dos prados <strong>de</strong>hesados e <strong>la</strong>s ruedas e mollinos<br />

fechos e por fazer que an e ovieron <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e los moradores <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />

siempre aca cada al<strong>de</strong>a lo suyo e sobre sy que lo hayan bi<strong>en</strong> asi <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte asi<br />

como lo ovieron e usaron fasta aqui e us<strong>en</strong> e cort<strong>en</strong> e pazcan e aprovech<strong>en</strong>se <strong>de</strong><br />

todo ello los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>en</strong> lo suyo como dicho es syn parte e sin embargo<br />

alguno <strong>de</strong>l dicho concejo. Empero que el al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Alb<strong>en</strong>iz aya <strong>la</strong>s dos <strong>de</strong>hesas que<br />

les diz<strong>en</strong> Abeazsarri e Iasa segun que lo ovieron fasta aqui.


Otrosi mandamos que los exidos e tierras mostr<strong>en</strong>cas que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as e <strong>sus</strong> terminos e jurediciones <strong>la</strong>s que son <strong>la</strong>bradas fasta aqui cada al<strong>de</strong>a con<br />

lo que oviere <strong>en</strong> su termino, escu<strong>de</strong>ro, fijosdalgo, <strong>la</strong>brador e <strong>la</strong>bradores que lo ayan<br />

todos comunm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> comunidad los tales hexidos e mostr<strong>en</strong>cos que fasta aqui son<br />

<strong>la</strong>brados para se aprovechar <strong>de</strong>llos syn parte <strong>de</strong>l dicho concejo <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que<br />

dicho es <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o.<br />

Otrosy mandamos por esta misma s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que <strong>la</strong>s tierras mostr<strong>en</strong>cas que<br />

son por <strong>la</strong>brar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> mojones<br />

que <strong>la</strong>s puedan <strong>la</strong>brar comunm<strong>en</strong>te los vezinos <strong>de</strong> cada al<strong>de</strong>a como se av<strong>en</strong>ier<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>tre si e e gozar e aprovecharse <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s cada uno lo que fuere <strong>en</strong> su al<strong>de</strong>a e <strong>en</strong> su<br />

termino sin embargo <strong>de</strong>ldicho concejo e todo lo al <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas tierras mostr<strong>en</strong>cas<br />

que es fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> terminos que sea <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> los<br />

escu<strong>de</strong>ros e <strong>la</strong>bradores que moran <strong>en</strong> el<strong>la</strong> comunm<strong>en</strong>te syn parte e syn embargo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as, pero que puedan pascer los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>en</strong> los pastos <strong>de</strong>l<br />

dicho concejo como dicho es.<br />

Otrosy mandamos por esa mesma s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que los hexidos que son por<br />

<strong>la</strong>brar e non son <strong>la</strong>brados fasta aqui <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos que sean<br />

comuneros <strong>de</strong> vil<strong>la</strong> e<strong>de</strong> al<strong>de</strong>as para los pascer e aprovechar e que non sean <strong>la</strong>brados<br />

<strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte los por <strong>la</strong>brar. Pero los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ayan <strong>la</strong><br />

dicha comunidad <strong>en</strong> uno cada al<strong>de</strong>a lo que fuera <strong>en</strong> su termino e juredicion e que no<br />

ayan <strong>la</strong> dicha comunidad <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>la</strong> una con <strong>la</strong> otra, salvo <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> con<br />

<strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as.<br />

Otrosi mandamos por esa misma s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que los montes altos e baxos que<br />

son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos e jurediciones o <strong>en</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos asi<br />

los que son para <strong>la</strong>s sierras <strong>de</strong> Andia e hazia Guipuzcoa e Onate e otro qualquier<br />

logar que sean <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>de</strong>hesas e todos los pastos que son <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> terminos e jurediciones <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> los dichos prados e<br />

<strong>de</strong>hesados que todos sean comuneros <strong>de</strong> vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> al<strong>de</strong>as para pazer e cortar e fazer<br />

ma<strong>de</strong>ra e tab<strong>la</strong> e lleña e carbon <strong>de</strong> lo que ovier<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ester e cada que quisier<strong>en</strong> asy<br />

los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> como los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as comunm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> todo. E los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as cada uno lo suio e sobre sy syn embargo alguno <strong>de</strong> los unos e <strong>de</strong> los<br />

otros e los otros <strong>de</strong> los otros.<br />

Otrosy por esa misma s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia mandamos que los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> puedan<br />

pascer <strong>la</strong> çevera que ovier<strong>en</strong> <strong>en</strong> todos los dichos montes altos e baxos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>de</strong>hesas con todos aquellos puercos que criar<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>sus</strong><br />

casas e non con otros puercos algunos.<br />

Otrosy que eso mesmo los <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>en</strong> los dichos montes altos e<br />

baxos e sobresi que puedan pascer <strong>la</strong> dicha çevera con todos aquellos puercos que<br />

quisier<strong>en</strong> e <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dier<strong>en</strong> sin embargo alguno <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong> comunidad.<br />

Otrosy reservamos que a salvo finque sy algunos seles conosçidos ay <strong>en</strong> los<br />

dichos montes que han todo su <strong>de</strong>recho que esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia non pare perjuizio<br />

a ello.


E por esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong>c<strong>la</strong>randolo todo e <strong>la</strong>s causas<br />

sobredichas e cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s por el po<strong>de</strong>rio a nos dado lo <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ramos e<br />

pronunciamos e juzgamos asy e non parando perjiuzio alguno a los dichos previllejos<br />

que cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes ti<strong>en</strong><strong>en</strong>, firmem<strong>en</strong>te mandados quanto mejor <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>recho po<strong>de</strong>mos que finqu<strong>en</strong> firmes e estables para a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> todo lo <strong>en</strong> ellos e<br />

<strong>en</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos cont<strong>en</strong>ido salvo <strong>en</strong> quanto atanne <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>c<strong>la</strong>racion e articulos<br />

<strong>sus</strong>o cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> esta dicha nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia. E mandamos que <strong>la</strong>s dichas partes<br />

e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s guard<strong>en</strong> e cump<strong>la</strong>n lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia so <strong>la</strong><br />

dicha p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> los dichos dos mill florines <strong>de</strong> oro cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> el dicho compromiso.<br />

E rogamos e mandamos a vos Martin Sanhes <strong>de</strong> Ga<strong>la</strong>rreta escribano publico por <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra e a vos Martin Ybannes <strong>de</strong> Marquina escribano publico por el<br />

rey <strong>en</strong> el condado <strong>de</strong> Vizcaya e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s merinda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Guipuzcoa e <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que<br />

esta<strong>de</strong>s pres<strong>en</strong>tes que torne<strong>de</strong>s esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> publica forma<br />

<strong>en</strong>corporando <strong>en</strong> el<strong>la</strong> <strong>la</strong>s dichas pronunciaciones e compromiso signadas <strong>de</strong> vuestros<br />

signos. Dada e pronunciada fue esta s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra los<br />

dichos procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes estando pres<strong>en</strong>tes lunes a diez dias <strong>de</strong><br />

setiembre anno <strong>de</strong>l nascimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor salvador Ihesu Xtos. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroci<strong>en</strong>tes e ocho annos.<br />

33<br />

1409. Febrero. 7. Val<strong>la</strong>dolid<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia favorable al concejo <strong>de</strong> Vitoria <strong>en</strong> el pleito que le <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>ta con los<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdicción <strong>en</strong> razón <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Ord<strong>en</strong>anzas realizadas por aquel sobre <strong>la</strong><br />

v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> vino foráneo y <strong>de</strong> producción propia <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>.<br />

A.M. Vitoria, secc. 4, leg. 15, n.º 1. Original pergamino.<br />

Don Iohan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong><br />

Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira, et s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong><br />

Biscaya e <strong>de</strong> Molina al corregidor, alcal<strong>de</strong>s et merinos e alguasiles e otras justiçias e<br />

ofiçiales qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria e a todos los otros corregidores e<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntados e alcal<strong>de</strong>s e merinos e alguasiles e prevostes e prestameros e otras<br />

justiçias e ofiçiales qualesquier <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis<br />

regnos o qualesquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuere mostrada o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

signado <strong>de</strong> escribano publico sacado con abtoridat <strong>de</strong> jues o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> salud e<br />

graçia. Sepa<strong>de</strong>s que pleito paso <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte ante Johan Ruys <strong>de</strong> Medina bachuiller<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong>cre/tos, mi alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi corte et el qual dicho pleito paso primeram<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vl<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria ante Ferrant Sanches <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>pando bachiller <strong>en</strong> leyes<br />

alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre el conçejo, omnes bu<strong>en</strong>os e regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et<br />

su procurador <strong>en</strong> su nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte et Ochoa <strong>de</strong> Otaçu e Martin Pers <strong>de</strong><br />

Otacu moradores <strong>en</strong> Otacu e Johan Ferran<strong>de</strong>s e Johan Ruys Gonçalo e Johan Ruys


fijo <strong>de</strong> Johan Ruys e Gonçalo moradores <strong>en</strong> Abechuco et Diego Lopes e Ruy Dias e<br />

Diego e Ruy Gonçales e Johan Dias <strong>de</strong> Trespu<strong>en</strong>tes e Johan Dias <strong>de</strong> Gamarra e<br />

Diego Lopes su yerno e Ferrando fijo <strong>de</strong> Pero Lopes e Johan Dias fijo <strong>de</strong> Diego Lo<br />

pes et Johan <strong>de</strong> Elguea e Diego fijo <strong>de</strong> Pero Martines e Diego fijo <strong>de</strong> Diego Lopes e<br />

Pero fijo <strong>de</strong> Ruy Martines e Ynnigo Ferrna<strong>de</strong>s et Johan Ferran<strong>de</strong>s e Johan Sanches e<br />

Ferrando Dias e Diego Martines moradores <strong>en</strong> Gamarra <strong>la</strong> mayor e Martin Ybannes<br />

<strong>de</strong> Yurre morador <strong>en</strong> Gamarra m<strong>en</strong>or et Johan Ruys e Ferrando e Johan Ferran<strong>de</strong>s /<br />

e Johan fijo <strong>de</strong> Johan Ruys moradores <strong>en</strong> Retana e Johan Dias morador <strong>en</strong> Minnano<br />

m<strong>en</strong>or et Rodrigo e Pero Dias e mayor et Ruy Dias e Johan Ruys moradores <strong>en</strong><br />

Amarita e Pero Ruys e Martin Ybannes e Ferrando moradores <strong>en</strong> Doypa e Ochoa<br />

Ruys e Diego Lopes e Johan Gonçales moradores <strong>en</strong> Ullivarri Arraçua e Gonçalo<br />

Lopes e Juan Ferran<strong>de</strong>s e Lope Ferran<strong>de</strong>s e Johan Lopes e Ferrnad Peres<br />

moradores <strong>en</strong> Loviano e Johan Ferran<strong>de</strong>s e Goçalo Yvannes e Ruy Dias e Diego<br />

Lopes e Iohan Ruys e Sancho Ruys el moço e Johan Lope e Pero Ferran<strong>de</strong>s e<br />

Ferrant Gonçales moradores <strong>en</strong> Matauqu et Ynnigo Lopes el mayor et Ferrant Lopes<br />

e Diego Lopes e Johan moradores <strong>en</strong> Oreitia et Johan Ochoa e Johan Dias e Diego<br />

Yannes e Ferrant Martines e Diego Xim<strong>en</strong>es moradores <strong>en</strong> Çerio et Johan Martines e<br />

Ferrant Martines e Ochoa Peres / e Ruy Ç<strong>en</strong>to e Johan Dias e Johan Dias fijo <strong>de</strong><br />

Diego Martines e Johan Lopes e Johan Martines el moço e Johan Martines<br />

moradores <strong>en</strong> Argandonna e Ruy Peres e Pero Sanches e Pero Martines e Ferrant<br />

Lopes e Johan Lopes e Johan Ruys e Johan Ruys el moço e Johan Martines<br />

moradores <strong>en</strong> Ali e Diego Ruys e Martin Lopes e Pero Ferran<strong>de</strong>s moradores <strong>en</strong><br />

Ullivarri <strong>de</strong> los Olleros e Johan Lopes e Gonçalo moradores <strong>en</strong> (...) et Johan Lopes e<br />

Diego Lopes e Alfonso Alvares e Johan Lopes el moço e Pero Ferran<strong>de</strong>s e Ochoa<br />

Lopes e Ynnigo Dias moradores <strong>en</strong> Otaçu et Johan Ruys el maior e Ochoa Ruys el<br />

moço et Ferrant Alvares e Gonçalo Sanches e Johan Dias el mayor e Ruy Lopes<br />

moradores <strong>en</strong> Arcaya e Ochoa Ferran<strong>de</strong>s e Diego Lopes e Pero Ruys e Pero Dias e<br />

Ochoa Peres et Johan Ferran<strong>de</strong>s et Johan Dias et Johan Ruys <strong>de</strong> Ferrando<br />

moradores <strong>en</strong> Arcaute et Ferran Ruys e Ynnigo Sanches moradores <strong>en</strong> Lermanda et<br />

Johan Dias e Ochoa Ynnigues e Johan Dias fijo <strong>de</strong>l maestro moradores <strong>en</strong> Subijana<br />

et Johan Xim<strong>en</strong>es el moço moradores <strong>en</strong> Gobeo et Ruy Dias morador <strong>en</strong><br />

Mnonasteriogur<strong>en</strong> asy como escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo por si et por todos los otros<br />

escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo / moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Bitoria et los procuradores<br />

<strong>en</strong> su nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte sobre rason <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda que <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho conçejo<br />

e regidores e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> puso ante el dicho alcal<strong>de</strong> contra los<br />

dichos fijosdalgo et contra <strong>sus</strong> procuradores <strong>en</strong> su nombre et que dixo que podria<br />

aber a <strong>la</strong> sason quinze dias poco mas o m<strong>en</strong>os tiempo quel dicho conçejo e regidores<br />

e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> avian acordado e tratado e fecho ord<strong>en</strong>ança e tasa<br />

publicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> que vesino ni vesinos algunos <strong>de</strong> los moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et<br />

<strong>en</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as fijosdalgo e <strong>la</strong>bradores et otros omnes qualesquier <strong>de</strong> qualquier estado<br />

e condiçion que fues<strong>en</strong> et otros qualesquier andantes et foranos non meties<strong>en</strong> nin<br />

trajes<strong>en</strong> nin v<strong>en</strong>dies<strong>en</strong> vino ba<strong>la</strong>nco nin colorado ni sidra ni vinagre <strong>de</strong> acarreo <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as e territorio por espaçio <strong>de</strong> dos meses que se<br />

avian conv<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>l primer dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mar zo <strong>en</strong> que estavan a <strong>la</strong> sason fasta <strong>en</strong><br />

fin <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abril primero sigui<strong>en</strong>te salvo <strong>de</strong>l vino que estaba <strong>en</strong>cubado <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

bil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria so çiertas p<strong>en</strong>as por el dicho conçejo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha raçon estableçidas<br />

por rason quel dicho vino <strong>de</strong> <strong>la</strong> / dicha vil<strong>la</strong> se pueda v<strong>en</strong><strong>de</strong>r et los vesinos e<br />

moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> pudies<strong>en</strong> v<strong>en</strong><strong>de</strong>rlos <strong>sus</strong> vinos para <strong>la</strong>brar <strong>sus</strong> parrales i<br />

hereda<strong>de</strong>es para su mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to et pagar a mi los mrs. pechos e <strong>de</strong>rechos <strong>la</strong> qual<br />

dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa dixo que era bu<strong>en</strong>a e probechosa et rasonable e quel dicho


conçejo lo pudiera faser quanto mas que dixo al dicho conçejo lo que t<strong>en</strong>ia por faser<br />

<strong>en</strong> cada anno <strong>la</strong> dicha tasa et que <strong>la</strong> fisieron <strong>en</strong> los annos pasados et dixo que como<br />

quiera quel dicho conçejo fasiera publicar y apregonar <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa que<br />

los dichos escu<strong>de</strong>ros que <strong>la</strong> non guardaban nin querian guardar et que v<strong>en</strong>dian vino<br />

<strong>de</strong> acarreo e t<strong>en</strong>ian tavernas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vi-l<strong>la</strong> non queri<strong>en</strong>do<br />

levar <strong>de</strong>l vino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los dichos dos meses <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e<br />

tasa e danno <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ospreçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa et<br />

sey<strong>en</strong>do t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> <strong>la</strong> obtemperar et guardar pues eran vesinos e moradores <strong>en</strong> el<br />

territorio e jurisdiccion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et so el regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<strong>la</strong> por lo qual dixo que los<br />

dichos escu<strong>de</strong>ros avian incurrido <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as sobre lo qual pedio al dicho<br />

alcal<strong>de</strong> / que por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia constr<strong>en</strong>iese e mandase a los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et a <strong>sus</strong> procuradores <strong>en</strong> su nombre que guardas<strong>en</strong><br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa que por el dicho conçeio eran fechas <strong>de</strong> los<br />

dichos dos meses e <strong>la</strong>s otras tasas que d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se fisies<strong>en</strong> por seb<strong>en</strong><strong>de</strong>r el<br />

bino que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> estudiere <strong>en</strong>cubado et que d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tasa e tasas<br />

b<strong>en</strong>i<strong>de</strong>ras los dichos escu<strong>de</strong>ros non metier<strong>en</strong> nin b<strong>en</strong> dies<strong>en</strong> vino nin vinagre nin<br />

sydra <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as por el dicho conçeio<br />

estableçidas. Et otrosy pedio al dicho alcal<strong>de</strong> que fisiere pr<strong>en</strong>dar a los dichos<br />

escu<strong>de</strong>ros e cada uno <strong>de</strong> ellos el tal vino avian traydo <strong>en</strong> el tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tasa<br />

por <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> que avian caydo et que asy lo pronunçiase por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia contra<br />

<strong>la</strong> qual dicha <strong>de</strong>manda los procuradores <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros e fijosdalgo<br />

moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por sy e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>llos<br />

respondieron çiertas raçones <strong>en</strong> que dixieron que ellos nin los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>sus</strong><br />

pari<strong>en</strong>tes no eran t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> guardar <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>nança e tasa nin tasas quel dicho<br />

conçeio avia fecho nin fesiese <strong>en</strong> rason <strong>de</strong>l dicho vino / nin cayan por ello <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a por<br />

quanto dixeron que ellos e los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes eran fijosdalgo contra<br />

lo qual el procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> respondio çiertas rasones e que dixo que los<br />

dichos procuradores et los dichos es-cu<strong>de</strong>ros <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes eran t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong><br />

obtemperar <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa e tasas fechas por el dicho conçeio pues <strong>la</strong><br />

dicha ord<strong>en</strong>nança era provechosa e rasonable e los dichos escu<strong>de</strong>ros e <strong>sus</strong><br />

procuradores bivian e moraban <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e territorio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et por el<br />

regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<strong>la</strong> contra lo qual los procuradores <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>xieron que nonn eran t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> guardarn <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>nança e tasas por<br />

lo que dicho avian sobre lo qual amas <strong>la</strong>s dichas partes dixeron e rasonaron todo lo<br />

que <strong>de</strong>sir e rasonar quisier<strong>en</strong> fasta que concluyeron e çerraron rasones et el dicho<br />

alcal<strong>de</strong> ovo el dicho pleito por concluso e por çerrado et asigno p<strong>la</strong>so para dar <strong>en</strong> el<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia por el dia que ovo el dicho pleito por concluso <strong>en</strong> el qual dio s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong><br />

que fallo que <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa ord<strong>en</strong>ada por el dicho conçeio e regidores <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria que era honesta e rasonable e bu<strong>en</strong>a et / provechosa et que<br />

los dichos Sancho Peres e Johan Ruys por sy et los dichos escu<strong>de</strong>ros moradores <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes que <strong>de</strong>vian obtemperar e guardar<br />

<strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa pues eran besinos e moradores <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e terretorio e<br />

jurediçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e so el regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<strong>la</strong> et que non <strong>de</strong>vian nin <strong>de</strong>v<strong>en</strong> traer<br />

nin v<strong>en</strong><strong>de</strong>r vino nin vinagre nin sydra <strong>de</strong> acarreo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong><br />

al<strong>de</strong>as durante el tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tasa e tasas quel dicho conçeio avia ord<strong>en</strong>ado i<br />

ord<strong>en</strong>are d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para se v<strong>en</strong><strong>de</strong>r el vino <strong>en</strong>cubado <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> et que por<br />

su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia mandava e mando a los dichos escu<strong>de</strong>ros et a los dichos Sancho Peres<br />

e Johan Ruys por sy et <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes que obtemperas<strong>en</strong> e<br />

goardas<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança e tasa fecha et <strong>la</strong>s que d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se fesies<strong>en</strong> et<br />

que non traxier<strong>en</strong> nin b<strong>en</strong>dies<strong>en</strong> vino nin vinagre nin sy dra <strong>de</strong> acarreo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha


vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as nin <strong>en</strong> alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s durante el tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

tasa e tasas quel dicho conçeio avia ord<strong>en</strong>ado e ord<strong>en</strong>ase d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para se<br />

b<strong>en</strong><strong>de</strong>r el vino que estoviese <strong>en</strong>cubado <strong>en</strong> <strong>la</strong> / dicha vil<strong>la</strong> salvo <strong>de</strong>l vino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as que el dicho conçeio <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason avia estableçido e estableçe<br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte et que mandava e mando al merino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que fuese a <strong>la</strong>s<br />

dichas al<strong>de</strong>as et que pr<strong>en</strong>dase a los que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s fal<strong>la</strong>se que t<strong>en</strong>ian vino atarv<strong>en</strong>ado<br />

<strong>de</strong> acarreo por <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dicha rason por el dicho conçejo estableçidas et por<br />

su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva pronunçiolo e mandolo todo asy. De <strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia los<br />

dichos Sancho Peres e Johan Ruys por sy <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros<br />

ape<strong>la</strong>ron et <strong>de</strong>spues que por ellos fue ape<strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çi <strong>de</strong>xieron al dicho<br />

alcal<strong>de</strong> que ellos e los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes t<strong>en</strong>ian prevellejo <strong>de</strong> los reyes por don<strong>de</strong><br />

no eran t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> guardar <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança nin <strong>de</strong> estar por <strong>la</strong> dicha tasa es tasas<br />

quel dicho conçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> avia fecho e fesiese et dixeron que pedian al dicho<br />

alcal<strong>de</strong> que les asignase p<strong>la</strong>so para que traxies<strong>en</strong> e pres<strong>en</strong>tas<strong>en</strong> ante el dicho<br />

privillejo que <strong>de</strong>xieron que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason t<strong>en</strong>ian contra lo qual el prcurador <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> respondio e dixo que lo negava el tal privillejo et el dicho alcal<strong>de</strong> a<br />

pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos procuradores <strong>de</strong> los / dichos escu<strong>de</strong>ros dixo que los reçebia<br />

e reçebio a <strong>la</strong> prueva <strong>de</strong>l dicho privillejo. Et asignoles çierto p<strong>la</strong>so para lo traer e<br />

pres<strong>en</strong>tar ante el e ellos dixieron que les p<strong>la</strong>sia <strong>de</strong> lo qual todo el procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> pedio por testimonio sobre lo qual los dichos procuradores <strong>de</strong> los dichos<br />

escu<strong>de</strong>ros pedieron al dicho alcal<strong>de</strong> que les otorgase <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion contra lo<br />

qual el dicho alcal<strong>de</strong> respondio e dixo que puesto que <strong>la</strong> dicha su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia era<br />

ayuvada lo que non era que por quanto <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>la</strong> dieta <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion por<br />

el dicho Sancho Peres por si e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes interpuesta por<br />

el dicho Peres fuera alegado ante el dicho alcal<strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes interpuesta<br />

por el dicho Peres fura alegado ante el dicho alcal<strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes t<strong>en</strong>er<br />

privillejo porque non <strong>de</strong>vian obtemperar nin guardar <strong>la</strong> dicha ord<strong>en</strong>ança nin otras<br />

ord<strong>en</strong>anças que el dicho conçejo fisiere lo qual por parte <strong>de</strong>l dicho conçejo le fuera<br />

negado et quel dicho alcal<strong>de</strong> resçebiera al dicho Sancho Peres a <strong>la</strong> prueva <strong>en</strong> lo qual<br />

dixo que cal<strong>la</strong> dam<strong>en</strong>t r<strong>en</strong>unçiaron <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion et cons<strong>en</strong>tian <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha su<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia por <strong>en</strong><strong>de</strong> non era t<strong>en</strong>udo ni <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho e <strong>de</strong>via otorgar <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion<br />

porque por rever<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi ge <strong>la</strong> otorgaba si <strong>la</strong> avia <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho con <strong>la</strong> qual<br />

apel<strong>la</strong>çion e proçeso / <strong>de</strong>l dicho pleito <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> paresçio et se pres<strong>en</strong>to ante Ve<strong>la</strong>sco Gomes liç<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> leyes<br />

alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi corte <strong>en</strong> tiempo <strong>de</strong>vido; et otrosy se pres<strong>en</strong>to el procurador <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong> segui-minto <strong>de</strong>l dicho pleito e apel<strong>la</strong>çion et alego çiertas rasones <strong>en</strong><br />

que dixo que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>l dicho Ferrant Sanches alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por <strong>la</strong><br />

qual pronunciava e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rava los dichos escu<strong>de</strong>ros ser t<strong>en</strong>udos a guardar <strong>la</strong>s dichas<br />

ord<strong>en</strong>anças fechas por el dicho conçejo que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia pasava et era pasada <strong>en</strong><br />

cosa judgada por quanto como quier que por parte <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

fuese ape<strong>la</strong>do <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion paresçieran ante dicho alcal<strong>de</strong> e<br />

fisieron abtos contrarios a el<strong>la</strong> por lo qual calldadm<strong>en</strong>t <strong>la</strong> r<strong>en</strong>unçiaron e se partieron<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong>. Et otrosy por quanto no requerian los ape<strong>la</strong>ntes <strong>en</strong> el termino ni paresçieron<br />

aqui <strong>la</strong> respuesta <strong>de</strong>llos a los terminos que por el dicho alcal<strong>de</strong> les fueron asignadas<br />

et puesto que lo sobre/ dicho no oviese lugar lo que si avia dixo que el dicho alcal<strong>de</strong><br />

judgara bi<strong>en</strong> et <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros ape<strong>la</strong>ra mal segunt que mas<br />

<strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te por <strong>la</strong>s dichas rasones lo dixo e remato sobre lo qual <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho<br />

conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> pa-resçio ante Gomes Ruys liç<strong>en</strong>ciado mi alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

provinçia <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> et pediole que mandase apregonar a los sobredichos escu<strong>de</strong>ros<br />

por quanto como quier que su procurador <strong>en</strong> su nombre se p<strong>en</strong>tara con el proceso <strong>de</strong>l


dicho pleito <strong>en</strong> seguimi <strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion porque se abs<strong>en</strong>tara luego <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha mi corte nin <strong>de</strong>xar recabdo alguno que siguiese el dicho pleito sobre lo qual el<br />

dicho Gomes Ruys mando apregonar a los sobredichos et como quier que fueron<br />

at<strong>en</strong>didos e apregonados segunt uso et costumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi corte non<br />

paresçieron nin procurador por ellos sobre lo qual el procurador <strong>de</strong>l dicho conçeio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> pedio al dicho Gomes Ruys mi alcall<strong>de</strong> que <strong>en</strong> mi abs<strong>en</strong>çia e rebellia <strong>de</strong><br />

los sobredichos escu<strong>de</strong>ros oviese el dicho pleito por concluso et por <strong>en</strong>çerrado e<br />

asignase p<strong>la</strong>so para dar <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. Et el gomes Ruys mi alcall<strong>de</strong> dio el dicho<br />

pleito por concluso e por <strong>en</strong>çerrado e asigno p<strong>la</strong>so para dar <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia para dia<br />

çierto e d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para <strong>de</strong> cada dia segunt uso e costumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi corte<br />

/ et <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto por quanto el dicho Gomes Ruys no estaba <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi corte<br />

por <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria paresçio ante el dicho<br />

Johan Ruys mi alcalle e pediole que viese el dicho pleito e lo librase <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong><br />

manera que fal<strong>la</strong>re por fuero e por <strong>de</strong>recho pues estaba concluso e <strong>en</strong>çerradas <strong>en</strong> el<br />

rasones. Et el dicho Johan Ruys mi alcall<strong>de</strong> sey<strong>en</strong>do vey<strong>en</strong>do que le pedia <strong>de</strong>recho<br />

vido el dicho pleito dio <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> que fallo que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dada por el dicho<br />

Ferrant Sanches acalle <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong> el dicho pleito que era pasada <strong>en</strong> cosa<br />

judgada, et <strong>la</strong> apel<strong>la</strong>çion interpuesta por parte <strong>de</strong> los sobredichos fijosdalgo <strong>en</strong> el<br />

dicho pleito que era <strong>de</strong>serta et <strong>de</strong>c<strong>la</strong>randolo asy mando el dicho pleito ser <strong>de</strong>vuelto al<br />

dicho alcalle o ante otro jues o alcalle <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que <strong>de</strong>l dicho pleito <strong>de</strong>viere<br />

conoscer porque llegase <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia a <strong>de</strong>vida execuion et fesiere <strong>en</strong> el lo que<br />

<strong>de</strong>viese faser con fuero e con <strong>de</strong>recho cond<strong>en</strong>nando a los dichos escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas <strong>de</strong>rechas fechas por parte <strong>de</strong>l dicho conçeio <strong>de</strong> Bitoria <strong>en</strong> seguimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha apel<strong>la</strong>çion <strong>en</strong> el dicho pleito et reservo <strong>en</strong> si <strong>la</strong> tasaçion <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s. Et por su<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva judgando lo pronunçio todo asy <strong>la</strong>s quales dichas costas el dicho<br />

Johan Ruys mi alcalle taso con juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho conçeio <strong>de</strong> Bitoria <strong>en</strong><br />

mill tresi<strong>en</strong>tos e treinta e dos mrs. e dos dineros <strong>de</strong>sta moneda usual segunt / que<br />

estan escriptas es tasadas por m<strong>en</strong>udo <strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong>l dicho pleito et mando dar<br />

esta mi carta por vos <strong>la</strong>s dichas justiçias sobre <strong>la</strong> dicha rason. Porque vos mando que<br />

vista esta mi carta o el dicho su tras<strong>la</strong>do sig-nado como dicho es a todos e cada uno<br />

<strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros lugares e jurediçiones que vea<strong>de</strong>s <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia quel dicho<br />

s<strong>en</strong>nor Ferrant Sanches alcalle <strong>en</strong> el dicho pleito dio <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes sobre <strong>la</strong><br />

dicha rason que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>en</strong> esta mi carta va <strong>en</strong>corporada et por parte <strong>de</strong>l dicho<br />

conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria vos seram mostrada et goardad<strong>la</strong> e cumplid<strong>la</strong> e<br />

faser<strong>la</strong> guardar e cumplir todo bi<strong>en</strong> e cumplidam<strong>en</strong>te segunt que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> et <strong>en</strong> esta<br />

manera se conti<strong>en</strong>e et <strong>en</strong> cumpli<strong>en</strong>do<strong>la</strong> constr<strong>en</strong>id e apremiad a los dichos escu<strong>de</strong>ros<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as que non trayan nin b<strong>en</strong>dan vino nin vinagre ni sydra <strong>de</strong> acarreo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> al<strong>de</strong>as durante el tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tasa e tasas<br />

que el dicho conçejo a ord<strong>en</strong>ado e ord<strong>en</strong>are <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para se v<strong>en</strong><strong>de</strong>r el vino<br />

<strong>en</strong>cubado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> salvo <strong>de</strong>l vino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as que sobre ello<br />

el dicho conçejo a establecido e estableçiere <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte / segunt <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

manera que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que el dicho Ferrant Sanches alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> el dicho<br />

pleito dio s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. Otrosy pr<strong>en</strong>dad e tomad tantos <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> los dichos<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria asy muebles como doquier<br />

que los fal<strong>la</strong>re<strong>de</strong>s et b<strong>en</strong><strong>de</strong>dlos luego segunt fuero et <strong>de</strong> los mrs. que valier<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>tregad e fased pago al dicho conçejo e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bitoria o<br />

al que lo oviere <strong>de</strong> recabdar por ellos <strong>de</strong> los dichos mill e tresi<strong>en</strong>tos e dos mrs. et dos<br />

dineros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas costas <strong>en</strong> que el dicho Johan Ruys mi alcalle <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha Corte<br />

los cond<strong>en</strong>o por <strong>la</strong> dicha su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho es luego <strong>de</strong> todo bi<strong>en</strong> e<br />

cumplidam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> guisa que les non m<strong>en</strong>gue <strong>en</strong><strong>de</strong> alguna cosa et los unos et los


otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong><br />

seysçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong>sta moneda usual a cada uno <strong>de</strong> vos si non por qualquier o<br />

qualesquier <strong>de</strong> vos por qui<strong>en</strong> fincare <strong>de</strong> lo asy faser e cumplir mando al omne que<br />

esta mi carta mostrare o el dicho su tres<strong>la</strong>do signado como dicho es que vos emp<strong>la</strong>se<br />

que paresc<strong>de</strong>s ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>sare fasta nueve primeros<br />

dias sigui <strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno a <strong>de</strong>sir por qual rason non cumpli<strong>de</strong>s mi<br />

mandado. Et <strong>de</strong> como esta mi carta vos fuere mostrada o el dicho su tres<strong>la</strong>do signado<br />

como dicho es los unos e los otros <strong>la</strong> cumpliere<strong>de</strong>s mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a<br />

qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong><br />

mostrare testimonio signado con su signado con signo porque yo sepa <strong>en</strong> como<br />

cumpli<strong>de</strong>s mi mandado. La carta leyda datge<strong>la</strong>. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid a siete<br />

dias <strong>de</strong> febrero anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e nueve annos. E yo Juan Martines <strong>de</strong> Toro escribano <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor<br />

rey <strong>la</strong> fis escribir por mandado <strong>de</strong> Pero Garçia <strong>de</strong> Burgos liç<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> leyes alcal<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor Rey <strong>en</strong> <strong>la</strong> su corte porque a <strong>la</strong> saçon non era <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha corte<br />

alcal<strong>de</strong> alguno <strong>de</strong> <strong>la</strong> provinçia <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> = firmas =.<br />

34<br />

1425. Enero. 6. Vitoria.<br />

Donación <strong>de</strong> Diego López <strong>de</strong> Salvatierra, cura <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te, y <strong>de</strong> su<br />

hermana Sancha a los clérigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> citada iglesia <strong>de</strong> varias piezas y huertas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

al<strong>de</strong>as cercanas a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> para que rec<strong>en</strong> por <strong>sus</strong> almas.<br />

Archivo <strong>de</strong>l Cabildo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Parroquias <strong>de</strong> Vitoria D-1. (Tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong> 1601).<br />

(Fol. 1r.) In <strong>de</strong>i nomine am<strong>en</strong>. Sepan quantos este publico ynstrum<strong>en</strong>to vier<strong>en</strong><br />

como <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Vitoria <strong>en</strong> <strong>la</strong> yglesia parroquial <strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong>l altar<br />

mayor a seis dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero anno a nativitate domini millesimo quadra/gesimo<br />

vigesimo quinto sey<strong>en</strong>dos ajuntados a cavildo a campana tanida segun que lo an <strong>de</strong><br />

uso e <strong>de</strong> costumbre los honrrados e discretos s<strong>en</strong>ores cura e clerigos b<strong>en</strong>eficiados <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> especialm<strong>en</strong>te Juan Ybannes <strong>de</strong> Bedia cura <strong>de</strong> <strong>la</strong> yglesia<br />

<strong>de</strong> Santa Maria e Martin Martines <strong>de</strong> Oçaeta cura <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> Sant Miguel /<br />

e Juan Ybannes <strong>de</strong> Subijana cura <strong>de</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> Sant Yl<strong>de</strong>fonso e Juan Martines <strong>de</strong><br />

Cuaco e Ochoa Martines <strong>de</strong> Minanno chantre e Arm<strong>en</strong>tia e Juan Martines <strong>de</strong> Arcaute<br />

e Martin Martines <strong>de</strong> O<strong>la</strong>riçu e Pero <strong>de</strong> Saseta e martin Peres <strong>de</strong> Matauqu e Martin<br />

Peres rraso e Juan Martines <strong>de</strong> Cocolina e Juan Martines <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>stegui e Martin<br />

abbad <strong>de</strong> Sarricurri, e si<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>te el honrrado e <strong>de</strong>creto Juan Peres <strong>de</strong> Guevara<br />

bachiller <strong>en</strong> <strong>de</strong>cretos abbad / <strong>de</strong> Santa Pia procurador e bicario g<strong>en</strong>eral <strong>en</strong> lo<br />

espiritual y temporal por el mucho honrrado padre e s<strong>en</strong>nor Don Diego por <strong>la</strong> graçia<br />

<strong>de</strong> Dios e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Santa yglesia <strong>de</strong> Roma obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada oydor <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> audi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>or el Rey e chanciller mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>ora / Reyna <strong>de</strong>


Navarra <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> mi el notario publico e testigos <strong>de</strong> yuso escriptos parescieron<br />

pres<strong>en</strong>te el dicho Diego Lopes <strong>de</strong> Salvatierra cura <strong>de</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> Sant Bic<strong>en</strong>te e<br />

Sancha Lopes su hermana e luego los dichos Diego Lopes cura e Sancha Lopes<br />

dixeron que por / serviçio <strong>de</strong> Dios e probecho <strong>de</strong> salvo <strong>de</strong> <strong>sus</strong> animas que facian e<br />

ficieron graçia e donacion a los cura e clerigos que oy son servidores e ynteresantes<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> San Bic<strong>en</strong>te para ellos e para <strong>sus</strong> sucesores porque sean<br />

t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> rogar a Dios (Fol. 1v.) por <strong>sus</strong> animas e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> antecesores e les davan e<br />

dieron estas posesiones e hereda<strong>de</strong>s que se sigu<strong>en</strong>=primeram<strong>en</strong>te una pieça <strong>de</strong> dos<br />

yugadas que es sobre <strong>la</strong>s huertas <strong>de</strong> Pero Sarmi<strong>en</strong>to e <strong>de</strong><strong>la</strong>nte / <strong>de</strong>l palomar <strong>de</strong><br />

Martin Con<strong>de</strong> que ha por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a pieça <strong>de</strong> Juan Peres <strong>de</strong> <strong>la</strong> Callexa<br />

e <strong>de</strong> Julian Peres <strong>de</strong> Matauqu <strong>la</strong> qual pieça ti<strong>en</strong>e dos salzes a <strong>la</strong> fondonada y <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

otra pieça <strong>de</strong> Pero Martines <strong>de</strong> Doypa ferrero. Item otra pieça <strong>de</strong> Pero Martines <strong>de</strong><br />

Doypa ferrero. Item otra pieça que es adurça que a por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a<br />

pieça <strong>de</strong> Santiago Peres especiero e a pieça <strong>de</strong> Martin Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Yturrioz e al<br />

sumosube / a <strong>la</strong> agua <strong>de</strong> Don Romeo e <strong>de</strong> parte <strong>de</strong>l<strong>la</strong> junto a <strong>la</strong> acequia. Item otra<br />

pieça que es acerca <strong>de</strong> Pu<strong>en</strong>te Leon que a por lin<strong>de</strong>ros a parral <strong>de</strong> Nico<strong>la</strong>s Hortis<br />

lombar<strong>de</strong>ro <strong>de</strong>l Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a parral <strong>de</strong> Domingo Martines carnecero. Item<br />

otra pieça que es <strong>en</strong> / Urbina que a por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a carrera que va <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Urbina al prado <strong>de</strong> Arriaga e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a pieça <strong>de</strong> Miguel Martines <strong>de</strong><br />

Arriaga cuchillero e <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> vaxo a <strong>la</strong> hermita. Item otras dos pieças que son<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> Santa Maria que an por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una / parte a pieça <strong>de</strong>l bacin <strong>de</strong> San<br />

Vic<strong>en</strong>te e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a Juan <strong>de</strong> Vergara brullero e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte al camino <strong>de</strong>l<br />

Rey. Item otra pieça que a por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a pieça <strong>de</strong>l bacin <strong>de</strong> Sant<br />

Bic<strong>en</strong>te e a <strong>la</strong> otra parte a pieça <strong>de</strong> Pero Martines <strong>de</strong> Arcaya dicho tracon e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra<br />

parte al camino que van / <strong>de</strong> Elorriaga a Santa Lucia. Item otra pieça que es <strong>en</strong><br />

termino <strong>de</strong> Arana que a por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a pieça/. (Fol. 2r.) <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong><br />

Maeztu burullero e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a pieça <strong>de</strong> Martin Ybannes <strong>de</strong> Gauna brullero e<br />

esta dicha pieça traviesa el camino que va a Sugu<strong>en</strong>a <strong>en</strong> <strong>la</strong> fondonada. Item una<br />

huerta que esta <strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> barrera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s bacas que a por lin<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte<br />

a <strong>la</strong> huerta mayor que es <strong>de</strong> / los clérigos <strong>de</strong> San Bic<strong>en</strong>te e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a <strong>la</strong> huerta<br />

junto al portal <strong>de</strong> San Pedro e que bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> alli partian y quitaran partieron e quitaron<br />

<strong>de</strong> si todo el dominio e por piedad que es a ellos e a cada uno <strong>de</strong> ellos abian e lo<br />

traspasaban / e traspasaron a los dichos cura e clerigos <strong>de</strong> Sant Bic<strong>en</strong>te e les davan<br />

e dieron <strong>la</strong> posesion real como e corporal <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e luego los<br />

dichos cura e clerigos resid<strong>en</strong>tes e interesantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> San Bic<strong>en</strong>te<br />

especialm<strong>en</strong>te el dicho Diego Lopes cura e Martin Peres <strong>de</strong> Matauqu / e Martin abad<br />

<strong>de</strong> Sarracurri por sis e por los otros clerigos resid<strong>en</strong>tes e interesantes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

yglesias e por <strong>sus</strong> sucesores dixeron que por quanto todo b<strong>en</strong>eficio merece y es<br />

digno <strong>de</strong> servido e como es justo para que propietate servicium daitam (sic)<br />

comisionem que ellos por si e <strong>en</strong> uno con / todos los otros curas e clerigos e<br />

b<strong>en</strong>eficiados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas yglesias <strong>de</strong> Vitoria los cuales otorgaron todo lo infraescrito<br />

por si e por <strong>sus</strong> sucesores y ord<strong>en</strong>avan y ord<strong>en</strong>aron <strong>de</strong> facer e remneracion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha donacion cada anno este servicio que se sigue <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> Sant<br />

Bic<strong>en</strong>te primeram<strong>en</strong>te / el cura e clerigos que oy dia son y los que seran <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte servidores <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia que digan <strong>en</strong> altar <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

yglesia una misa rrezada <strong>de</strong> cada dia fasta el fin <strong>de</strong>l mundo. Ytem que <strong>la</strong> misa mayor<br />

dicha que digan cada dia un repsonso alto / cantado con <strong>sus</strong> coletas (sic) sobre <strong>la</strong>s<br />

fuesas <strong>de</strong>llos (Fol. 2v.) sobre dichos e <strong>de</strong> su padre e <strong>de</strong> su madre y <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

<strong>en</strong>com<strong>en</strong>dados. Otrosi ord<strong>en</strong>aron que <strong>la</strong>s bisperas mayores dichas que digan cada<br />

dia <strong>en</strong> el dicho altar <strong>de</strong> San Juan <strong>la</strong>s completas <strong>de</strong>l dia / que digan su respondo segun


<strong>de</strong>mandava. Otrosi que <strong>en</strong> todos los lunes sea dicha misa <strong>de</strong> requiem oficiada <strong>en</strong> el<br />

dicho altar <strong>de</strong> San Juan. Otrosi hord<strong>en</strong>aron que <strong>en</strong> todos los savados se diga misa <strong>de</strong><br />

Santa Maria <strong>en</strong> el altar <strong>de</strong> Santa Maria e otro si ord<strong>en</strong>aron que todos los / dias <strong>de</strong><br />

Santa Maria se diga misa <strong>de</strong> <strong>la</strong> fiesta <strong>de</strong> Santa Maria <strong>en</strong> el dicho altar <strong>de</strong> San Juan. E<br />

otrosi hord<strong>en</strong>aron que <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s abocaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> Sant Bic<strong>en</strong>te<br />

cada dia que dixer<strong>en</strong> misa <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia sean t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> salir a <strong>la</strong>s sepulturas a<br />

don<strong>de</strong> yac<strong>en</strong> / soterrados su padre e su madre e ayan <strong>en</strong>cargo <strong>de</strong> rogar <strong>en</strong> su<br />

memoria por <strong>sus</strong> animas. Ytem hord<strong>en</strong>aron que el cura e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia<br />

<strong>de</strong> Sant Bic<strong>en</strong>te fagan anibersario por <strong>la</strong>s animas <strong>de</strong>l dicho Diego Lopes / e Sancha<br />

Lopes su hermanda e por <strong>la</strong>s animas <strong>de</strong> su padre e <strong>de</strong> su madre e <strong>de</strong> Diego Lopes <strong>de</strong><br />

Salvatierra e <strong>de</strong> Juan Lopes su hermano e <strong>de</strong> Pasqual Peres <strong>de</strong> Cuaçu copero e <strong>de</strong><br />

Pero Sanches <strong>de</strong> Uriarte cuchillero y estos dichos aniversarios que les fagan cada<br />

anno <strong>de</strong> bispera <strong>de</strong> San Bic<strong>en</strong>te e su dia <strong>de</strong> San / Bic<strong>en</strong>te que es el mes <strong>de</strong> Enero e<br />

que l<strong>la</strong>m<strong>en</strong> a todos los curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> esta vil<strong>la</strong> que les d<strong>en</strong><br />

segun que an <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a costum (Fol. 3r.) bre e que ofrescan los dichos clerigos <strong>de</strong><br />

San Bic<strong>en</strong>te diez panes <strong>de</strong> peso e un quarto <strong>de</strong> ob<strong>la</strong>cion e un c<strong>en</strong>so e que fagan esto<br />

sobre dicho fasta <strong>la</strong> fin <strong>de</strong>l mundo e por mayor cumplimi<strong>en</strong>to con lic<strong>en</strong>cia que les dio /<br />

y otorgo el dicho s<strong>en</strong>or provisor vicario <strong>de</strong> obligarse por sis e por <strong>sus</strong> sucesores <strong>de</strong><br />

t<strong>en</strong>er cura y <strong>en</strong> guardar todo lo sobredicho e cada cosa <strong>de</strong>llo e juraron a Dios e a<br />

bu<strong>en</strong>a fee e a todos los articulos sobredichos e cada uno <strong>de</strong>llos el dicho s<strong>en</strong>nor /<br />

provisor e bicario dio autoridad lic<strong>en</strong>cia e mandado que valies<strong>en</strong> e fues<strong>en</strong> firmes e se<br />

cumplies<strong>en</strong> <strong>de</strong> cada anno yaser poni<strong>en</strong>do a ello su <strong>de</strong>creto. Fecho e otorgado fue<br />

este contrato anno mes y dia y lugar sobre dichos pres<strong>en</strong>te fueron por testigos a todo<br />

lo que dicho es l<strong>la</strong>mados e rogados los dichos Juan Ybannes / <strong>de</strong> Bedia cura <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha yglesia <strong>de</strong> San Pedro e Martin Martines <strong>de</strong> Oçaeta cura <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong><br />

Sant Yld<strong>de</strong>fonso e otros. Yo Juan Peres <strong>de</strong> Guevara abad <strong>de</strong> Santa Pia. E yo<br />

Gonçalo Peres <strong>de</strong> Arcaya Arcipreste <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia <strong>de</strong><strong>la</strong> diocesis <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra notario<br />

publico auctoritate / apostolica que fui pres<strong>en</strong>te a todo lo que dicho es <strong>en</strong> uno con los<br />

dichos testigos por ruego e pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los cura e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong><br />

Sant Bic<strong>en</strong>te e <strong>de</strong> los dichos Diego Lopes e Sancha Lopes escrivi este testimonio e<br />

fize <strong>en</strong> el mio signo acostumbrado. En testimonio <strong>de</strong> verdad Goncalus apostolicus<br />

notarius / . Yo Domingo Velez <strong>de</strong> Larrea notario apostolico por autoridad apostolica y<br />

ordinaria <strong>de</strong>scrito e matricu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> el archivo romano y vecino <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria<br />

fica sacar y saque este tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> escriptura original que para dicho efecto me fue<br />

/ (Fol. 3v.) <strong>en</strong>tregada por parte <strong>de</strong> los curas e clerigos b<strong>en</strong>eficiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ciudad que esta <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero y <strong>en</strong> po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Juan Ortiz <strong>de</strong><br />

Carate Luqian vecino <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad a qui<strong>en</strong> se <strong>la</strong> bolbi a dar y <strong>en</strong>tregar y bi<strong>en</strong> e<br />

fielm<strong>en</strong>te / sacada <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ciudad <strong>de</strong> Vitoria a primero dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> mil e<br />

seisci<strong>en</strong>tos e un annos si<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>tes por testigos a lo ver sacar corregir e<br />

concertar Jhan <strong>de</strong> Ullivarri e Antonio Velez <strong>de</strong> Larrea vecino y estante <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

ciudad y el dicho tres<strong>la</strong>do lo escrivi e fice escribir <strong>en</strong> estas tres ojas <strong>de</strong> / papel con<br />

esta <strong>en</strong> que ba mi signo y van <strong>la</strong>s <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>das sigui<strong>en</strong>tes: La <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>da es justo<br />

completas y <strong>en</strong>tre r<strong>en</strong>glones maravedis quarto no balga y por <strong>en</strong><strong>de</strong> fize mi signo <strong>en</strong><br />

testimonio <strong>de</strong> verdad. Domingo Velez <strong>de</strong> Larrea not.


35<br />

1437. Septiembre. 2. Arévalo<br />

Real Carta <strong>de</strong> Juan II prohibi<strong>en</strong>do que los regidores arri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> los propios <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ciudad <strong>de</strong> Vitoria.<br />

A.M. Vitoria. Secc. 24, leg. 36 n.º 7. Original papel.<br />

Don Johan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong><br />

Gallizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordoua, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong> Algezira, e<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina, al concejo, alcal<strong>de</strong>s, alguaçiles, regidores, cavalleros,<br />

escu<strong>de</strong>ros e oficiales e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s otras<br />

al<strong>de</strong>as e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis regnos s<strong>en</strong>norios e a qualquier o a qualesquier <strong>de</strong><br />

vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuera mostrada o el tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escri- / 5 vano<br />

publico, salud e graçia. Sepa<strong>de</strong>s que yo, estando <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Madrid el anno que<br />

paso <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e treinta e tras annos por los procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mis regnos que conmigo estavan, me fueron dadas çiertas leyes<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s quales se conti<strong>en</strong>e un capitulo, su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong>l cual e otrosy <strong>de</strong> lo por mi a el<br />

respondido es esto que se sigue: a lo que me pedistes por merçed disi<strong>en</strong>do que bi<strong>en</strong><br />

sabia yo como son leyes e ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los reyes pasados mis antepasados <strong>de</strong><br />

gloriosa memoria, <strong>en</strong> que se conti<strong>en</strong>e que los regidores / 10 e alcal<strong>de</strong>s e alguaçiles <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis regnos non puedan arr<strong>en</strong>dar nin arri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />

r<strong>en</strong>tas algunas <strong>de</strong> los propios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares don<strong>de</strong> los tales ofiçios<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong>, et que non embargante esto, los regidores e alcal<strong>de</strong>s e ofiçiales <strong>de</strong> algunas<br />

çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los mi regnos han arr<strong>en</strong>dado e arri<strong>en</strong>dan <strong>de</strong> cada cosa<br />

<strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los propios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares por muchos m<strong>en</strong>ores<br />

preçios que val<strong>en</strong>, et que por ellos t<strong>en</strong>er los dichos ofiçios ninguno por eso non es<br />

osado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pujar <strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas et asy por <strong>la</strong>s aver por m<strong>en</strong>os precios / 15<br />

fasian<strong>la</strong>s poner <strong>en</strong> almoneda syn ser s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>da ora <strong>en</strong> que se avyan <strong>de</strong> rematar <strong>la</strong>s<br />

tales r<strong>en</strong>tas e sin pujar <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s contra alguna e a <strong>la</strong>s veses con muy pequ<strong>en</strong>nas pujas<br />

fas<strong>en</strong><strong>la</strong>s rematar <strong>en</strong> sy mesmos e <strong>en</strong> otras personas que <strong>la</strong>s pujan por ellos e por<br />

algunos <strong>de</strong>llos, <strong>en</strong> lo qual dis que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> mis<br />

regnos reçib<strong>en</strong> gran agravio e que me suplicava<strong>de</strong>s que me pluguiese mandar que<br />

los regidores e alcal<strong>de</strong>s e alguaçiles <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis<br />

regnos non arri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los propios <strong>de</strong> los conçejos don<strong>de</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> los<br />

dichos ofiçios por si / 20 nin por otras personas que por ellos <strong>la</strong>s arri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e otrosy que<br />

<strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los propios <strong>de</strong> los dichos conçejos qaue non se remat<strong>en</strong> sin que<br />

primeram<strong>en</strong>te se trayan <strong>en</strong> almoneda publica por manera que dicha es, et s<strong>en</strong>nal<strong>en</strong><br />

ora para et remate e se otorgue a qualesquier que por el<strong>la</strong>s mayores preçios dier<strong>en</strong><br />

tanto que non sea <strong>de</strong> los regidores e alcal<strong>de</strong>s e alguaçiles e fagan juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> que<br />

<strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas siempre que <strong>la</strong>s non quisiere para ellos nin para alguno <strong>de</strong>llos et sy<br />

algunas r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los propios <strong>de</strong> algunas çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s son arr<strong>en</strong>dadas por los<br />

dichos regidores e alcal<strong>de</strong>s e alguaçiles o por otros / 25 que para ellos <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>gan<br />

arr<strong>en</strong>dadas que se torn<strong>en</strong> <strong>en</strong> almoneda e se arri<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicho es: a<br />

esto vos respondo que mi merçed es que se faga e guar<strong>de</strong> asy segund qu me lo<br />

distes por merçed, e porque vos e todos e cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros lugares e<br />

jurisdiçiones que vea<strong>de</strong>s <strong>la</strong> dicha ley por mi ord<strong>en</strong>ada que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada e


<strong>la</strong> guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s e cump<strong>la</strong><strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s goardar e cumplir <strong>en</strong> todo e por todo segund<br />

que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e, et los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna<br />

manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> dies mil maravedis para <strong>la</strong> mi camara e <strong>de</strong> mas<br />

por qual- / 30 quier o qualesquier <strong>de</strong> vos por qui<strong>en</strong> t<strong>en</strong>go dicho asi fagais e comp<strong>la</strong>is<br />

mando al omne que vos esta mi carta mostrare que vos emp<strong>la</strong>se que parezca<strong>de</strong>s<br />

ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l ora que vos emp<strong>la</strong>sare fasta quinse dias primeros<br />

sigui<strong>en</strong>tes e mando so <strong>la</strong> dich ap<strong>en</strong>a a qualquier escrivano publico que para esto<br />

fuere l<strong>la</strong>mado, que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo,<br />

porque yo sepa <strong>en</strong> commo complie<strong>de</strong>s mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arevalo<br />

veynte e dos dias <strong>de</strong> Seti<strong>en</strong>bre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Iheu Xto. <strong>de</strong><br />

Mil e quatroci<strong>en</strong>tos e / 35 treynta e syete annos. Yo el Rey. Yo el bachiller Diego Diaz<br />

<strong>de</strong> Toledo <strong>la</strong> fise escrivir por mandado <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey.<br />

36<br />

1443. Noviembre. 13. Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s.<br />

Juan II conce<strong>de</strong> al concejo <strong>de</strong> Vitoria dosci<strong>en</strong>tos mil maravedíes <strong>en</strong> concepto<br />

<strong>de</strong> los perjuicios ocasionados por un inc<strong>en</strong>dio ocurrido <strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

A.M. Vitoria. Secc. 11, Leg. 9, n.º 31. Original papel.<br />

Este es tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong> una alva<strong>la</strong> <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey formada <strong>de</strong> su nombre<br />

e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas una s<strong>en</strong>nal que <strong>de</strong>sia registrada el el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual dicho alva<strong>la</strong><br />

es este que se sigue:<br />

(Signo) Yo el rey fago saber a los mis contadores mayores que por parte <strong>de</strong>l<br />

concejo, alcal<strong>de</strong>s e regidores / 5 e ofiçiales e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Bitoria me fue fecha re<strong>la</strong>çion por su petiçion que ante mi <strong>en</strong> el mi consejo fue<br />

pres<strong>en</strong>tada disi<strong>en</strong>do que el martes que paso que fueron treynta dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> jullio<br />

que paso <strong>de</strong>s<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>te anno podia ser un poco antes <strong>de</strong> <strong>la</strong> media noche se<br />

<strong>en</strong>ç<strong>en</strong>dio / 10 fuego <strong>en</strong> una posada <strong>la</strong> mas alta que avia <strong>en</strong> <strong>la</strong> rua que dis<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çapateria que estaba <strong>en</strong> medio <strong>de</strong> otras dos ruas, <strong>la</strong> una <strong>la</strong> correria e <strong>la</strong> otra <strong>la</strong><br />

ferreria, e que cuando <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te fue levantada e aperçibida ya todas <strong>la</strong>s tres ruas<br />

ardian fuertem<strong>en</strong>te e <strong>de</strong>s que <strong>la</strong> g<strong>en</strong>te fue llegada por asas peligro e trabajos / 15<br />

empesaron por matar el dicho fuego, non lo pudieron matar fasta tanto que reparo <strong>en</strong><br />

dos iglesias, San Pedro e San Miguell, et que <strong>en</strong> esto vino el alva <strong>de</strong> dia e cargo <strong>la</strong><br />

g<strong>en</strong>te tanto que con <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> Dios e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s g<strong>en</strong>tes fue el fuego atajado que<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non paso, / 20 empero ardieronse <strong>de</strong> todo dosi<strong>en</strong>tas çinqu<strong>en</strong>ta casas e mas<br />

<strong>la</strong>s mejores e mayores e mas honrradas que avia <strong>en</strong> <strong>la</strong>dicha çibdat e eran <strong>la</strong> flor <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

e a muchas se quemaron <strong>en</strong> el<strong>la</strong> muchos bi<strong>en</strong>es se non pudieron sacar por manera<br />

quel danno fue e / 25 es tanto que seria gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> estimar e que si non oviese /(Fol.<br />

1v.) reparo que seria casi <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>da lo mas e lo mejor <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad et quel


eparo sin aver <strong>de</strong> mi merçed e ayuda non se podria poner remedio e porque mis<br />

r<strong>en</strong>tas no se m<strong>en</strong>oscaban el qual seria çiertam<strong>en</strong>te / 5 <strong>en</strong> grand summa si el dicho<br />

<strong>de</strong>spob<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to permaneçiese me suplicavan que a <strong>la</strong> dicha çibdad mandase faser<br />

merçed para que los danificados <strong>de</strong>l docho fuego tuvies<strong>en</strong> ayuda e manna por se<br />

reparar e faser <strong>sus</strong> casas porque los dichos tres ba- / 10 rrios fues<strong>en</strong> tornados a pob<strong>la</strong>r e<br />

que <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas se tornar<strong>en</strong> a su estado que <strong>la</strong> dicha çibdad non oviere <strong>de</strong> quedar<br />

<strong>de</strong>spob<strong>la</strong>da por esta cabsa lo qual sería serviçio <strong>de</strong> Dios e mio e a ellos faria merçed<br />

e limosna, <strong>la</strong> qual dicha petiçion vos yo / 15 man<strong>de</strong> remytir para que <strong>la</strong> viese<strong>de</strong>s e me <strong>la</strong><br />

embiase<strong>de</strong>s faser re<strong>la</strong>sion <strong>de</strong> lo que se <strong>de</strong>via faser sobre ello e vosotros me <strong>en</strong>viastes<br />

<strong>de</strong>sir que yo <strong>de</strong>via mandar a ver <strong>en</strong>formaçion açerca <strong>de</strong> ello lo que <strong>en</strong>- / 20 t<strong>en</strong>diese<br />

que cumplia <strong>de</strong> mi serviçio, lo qual visto <strong>en</strong> el mi consejo yo vos embie mandar que<br />

vosotros oviere<strong>de</strong>s <strong>la</strong> dicha <strong>en</strong>formaçion e dixistes sobre todo lo que vos paresçia que<br />

se <strong>de</strong>via faser. Et vosotros me embiastes <strong>de</strong>sir que por / 25 parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

fueron pres<strong>en</strong>tados ante vosotros dies testigos <strong>de</strong> los quales /(Fol. 2.r.) reçebistes<br />

juram<strong>en</strong>to <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vida e por <strong>sus</strong> dichos e pusiçiones <strong>de</strong>pon<strong>en</strong> que todos sabian<br />

<strong>la</strong> dicha çibdad e que podia aver sete annos poco mas o m<strong>en</strong>os que se <strong>en</strong>ç<strong>en</strong>dio gran<br />

fuego <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdat / 5 e que se quemaron muchas casas e un monasterio <strong>de</strong><br />

Santo Domingo e que <strong>de</strong>stas casas que se quemaron que non son fechas <strong>de</strong>spues<br />

mas <strong>de</strong> ocho o dies casas e que lo otro finca <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>do e que los s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas casas se le quemaron <strong>sus</strong> fasi<strong>en</strong>das / 10 e que se fueron muchos a morar a<br />

otras partes fuera <strong>de</strong>l regno. Otrosi que <strong>en</strong> este mes <strong>de</strong> jullio que paso <strong>en</strong> una noche<br />

se <strong>en</strong>ç<strong>en</strong>dio fuego <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>en</strong> una calle que l<strong>la</strong>man <strong>la</strong> çapateria e qe d<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

travo el dicho fuego a otras / 15 dos calles que l<strong>la</strong>man <strong>la</strong> correria e <strong>la</strong> ferreria e que se<br />

quemaron <strong>la</strong>s dichas tres calles e casas <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s dos <strong>de</strong> <strong>la</strong> calleja <strong>de</strong> San Pedro e<br />

açoque fasta el muro e çerca <strong>de</strong>bajo <strong>la</strong> çerca con <strong>la</strong>s torres que estaban <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

cerca e que quedo todo quemado e dis- / 20 truydo, e que <strong>la</strong>s casas que asy se<br />

quemaron que seran poco mas o m<strong>en</strong>os fasta dosi<strong>en</strong>tas e çincu<strong>en</strong>ta o dosi<strong>en</strong>tas e<br />

ses<strong>en</strong>ta casas e que eran muy altas e muy bu<strong>en</strong>as e <strong>de</strong> gran costa, e que cre<strong>en</strong> que<br />

por quanto el fuego fue a media / 25 noche ao<strong>de</strong>rado que se quemo <strong>la</strong>s dichas casas o<br />

<strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fasi<strong>en</strong>das <strong>de</strong> todos los vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s, e que cre<strong>en</strong> que todos los<br />

vesinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas casas o los /(Fol. 2.v.) mas <strong>de</strong>llos estavan pobres<br />

por cabsa <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha quema que no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> con que tornar a faser <strong>la</strong>s dichas casas e<br />

qe si yo non les fisiere alguna merçed e ayuda que <strong>la</strong>s dichas tres / 5 calles quedarina<br />

yermas e <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>das e los dichos moradores se yrian a otras partes fuera <strong>de</strong>l regno.<br />

E otrosy que pi<strong>en</strong>san que <strong>de</strong> los vesinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas tres calles avian<br />

mas g<strong>en</strong>te que <strong>en</strong> todo lo otro <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad porque / 10 alli era todo el m<strong>en</strong>eo<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> e merca<strong>de</strong>rias e requisa <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e que creyan que si los dichos<br />

vesinos e moradores se fues<strong>en</strong> a otras partes recreçeria <strong>de</strong>serviçio <strong>en</strong> mis r<strong>en</strong>tas e<br />

pechos e <strong>de</strong>rechos, lo qual todo o <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong>llo lo mas / 15 <strong>de</strong> los dichos testigos<br />

<strong>de</strong>ponian <strong>de</strong> vista pedi<strong>en</strong>do que lo yo mandase ver e proveer çerca <strong>de</strong>llo como me<br />

ploguiese e <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dia que cumplia a mi serviçio y lo qual visto <strong>en</strong> el mio consejo yo vos<br />

embie mandar que vosotros <strong>de</strong>c<strong>la</strong>radam<strong>en</strong>te me embiase<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sir / 20 lo que vos<br />

paresçia que se <strong>de</strong>bia faser, e vosotros me embiastes <strong>de</strong>syr que segun el danno que<br />

por <strong>la</strong> dicha <strong>en</strong>formaçion pareçia que <strong>la</strong> dicha çibdad reçebio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha quema bi<strong>en</strong><br />

se podria creer que porque <strong>la</strong> dihca çibdad asi estoviese que <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas / 25 e<br />

pechos e <strong>de</strong>rechos valdrian m<strong>en</strong>os por el <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

seria por <strong>la</strong> m<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> <strong>la</strong>s casas que asy se quemaron <strong>de</strong> lo qual a mi recreçeria<br />

<strong>de</strong>serviçio por /(Fol. 3.r.) <strong>en</strong><strong>de</strong> que vos paresçia que yo usando <strong>de</strong> clem<strong>en</strong>çia e piedad<br />

como <strong>en</strong> otras semejantes quemas e fecho, e avi<strong>en</strong>do compasion <strong>de</strong> los este danno<br />

resçibieron e les <strong>de</strong>via faser ayuda, merçed e limosna para a- / 5 yudar <strong>de</strong> faser e


eparar <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong> casas aquello que a mi plugiese lo qual visto <strong>en</strong> el mi consejo<br />

yo vos embie mandar que vosotros <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rase<strong>de</strong>s lo que vos paresçia avida<br />

<strong>en</strong>formaçion <strong>de</strong> lo que yo di a otros logares <strong>de</strong> nuestro govierono. E vos- / 10 otros<br />

avida <strong>la</strong> dicha <strong>en</strong>formaçion disie<strong>de</strong>s <strong>de</strong>llo re<strong>la</strong>çion <strong>en</strong> el mi consejo e aquel<strong>la</strong> vista <strong>en</strong><br />

el mi consejo vosotros pres<strong>en</strong>tes fue acordado que yo les <strong>de</strong>via faser merçed <strong>de</strong><br />

dosi<strong>en</strong>tos mill maravedises los quales le fues<strong>en</strong> pagados e librados <strong>en</strong> quatro annos<br />

primeros / 15 sigui<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> cada uno çinqu<strong>en</strong>ta mill maravedis lo qual todo por mi visto<br />

tovelo por bi<strong>en</strong> e es mi merçed que se faga asi porque vos mando que lo ponga<strong>de</strong>s e<br />

as<strong>en</strong>ta<strong>de</strong>s asi <strong>en</strong> los mis libros e libre<strong>de</strong>s luego a <strong>la</strong> dicha çibdad o al que su po<strong>de</strong>r<br />

oviere <strong>la</strong>s dichas dosi<strong>en</strong>tas mill / 20 maravedis s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>dam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el mi recabdador<br />

mayor que fuere <strong>de</strong> <strong>la</strong> merindat <strong>de</strong> all<strong>en</strong><strong>de</strong> Ebro <strong>de</strong> los dichos quatro annos v<strong>en</strong>i<strong>de</strong>ros<br />

que com<strong>en</strong>çaron <strong>en</strong> el anno que vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta e quatro<br />

annos para que ge los libre <strong>en</strong> <strong>la</strong>s alcava<strong>la</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çib- / 25 dat <strong>en</strong> cada un anno<br />

los dichos çinqu<strong>en</strong>ta mill maravedis <strong>de</strong> los dichos dannos que resçibieron <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

quema e non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al. Fecho tres dias <strong>de</strong> noviembre anno el nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quatro- /(Fol. 3.v.) çi<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta e tres annos.<br />

Yo el Rey. Yo el Don Ferrando Dias <strong>de</strong> Toledo, oydor e refer<strong>en</strong>dario <strong>de</strong>l Rey e su<br />

secretario lo fise escrrevir por su mandado.<br />

Fecho e sacado fue este tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l dicho al- / 5 va<strong>la</strong> a requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho<br />

s<strong>en</strong>nor Rey <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s a veynte e nueve dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> noviembre<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta<br />

e tres anno.s Testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes, que vieron e oyeron leer e conçertar el<br />

dicho tres<strong>la</strong>do con <strong>la</strong> dicha / 10 <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor Rey on<strong>de</strong> fue sacado. Diego <strong>de</strong><br />

Belmonte e Vartolome <strong>de</strong> Segovia e Pedro <strong>de</strong> Toledo e otros. Et yo Anton Ynnigues<br />

<strong>de</strong> Uriarte ecribano <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey e su notario publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> su corte et <strong>en</strong><br />

todos los su regnos e s<strong>en</strong>norios que vi el dicho alva<strong>la</strong> oreginal <strong>de</strong>l dicho / 15 s<strong>en</strong>nor Rey<br />

on<strong>de</strong> este dicho tres<strong>la</strong>do fue sacado e lo ley e conçerte con el ante los dichos testigos<br />

e va escripto <strong>en</strong> estas tres fojas <strong>de</strong> papel <strong>de</strong> quarto <strong>de</strong> pliego. Et por <strong>en</strong><strong>de</strong> fise aqui<br />

este mio sig- (signo) no <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad =Anton Ynnigues=.<br />

37<br />

1444. Marzo. 23. Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s.<br />

Carta <strong>de</strong> Juan II a una serie <strong>de</strong> nobles, con posesiones <strong>en</strong> <strong>la</strong> región,<br />

instándoles a que no pongan impedim<strong>en</strong>to alguno a los recaudadores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas<br />

reales <strong>en</strong> Vitoria ni se arrogu<strong>en</strong> <strong>la</strong> facultad <strong>de</strong> cobrar<strong>la</strong>s <strong>en</strong> su nombre.<br />

A.M. Vitoria, secc. 15, leg. 27, n.º 2. Orig. papel.<br />

(Fol. 1r.) Don Iohan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo,<br />

<strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e


s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina a vos don Fernando <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Haro, mi<br />

camarero mayor e Diego Gomes Manrique mi a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l Reyno <strong>de</strong> Leon e<br />

Pero Sarmi<strong>en</strong>to mi repostero mayor e Pero Lopes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> mi merino mayor <strong>de</strong><br />

Guipuscoa a todos <strong>de</strong>l mi consejo e a vos Pero Manrique mi donsel fijo <strong>de</strong>l<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado Pero Manrique e Don Pero Veles / <strong>de</strong> Guevara e Pedro <strong>de</strong> Ab<strong>en</strong>daño e<br />

Ynnigo <strong>de</strong> Stunniga mios vasallos e a otras qualesquier personas <strong>de</strong> qualquier estado<br />

e condiçion prehemin<strong>en</strong>çia o dignidad a qui<strong>en</strong> atame o atamer pue<strong>de</strong> el negoçio <strong>de</strong><br />

yuso escripto e a qualquier o qualesquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuera mostrada<br />

salud e gra. Bi<strong>en</strong> sabe<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> el ayuntami<strong>en</strong>to que yo fize <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid<br />

el anno que paso <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta e dos annos fize e ord<strong>en</strong>e çiertas<br />

leyes a petiçion <strong>de</strong> los procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mis regnos que a <strong>la</strong><br />

sason conmigo estaban <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s quales se conti<strong>en</strong>e una ley que esta <strong>en</strong>corporada <strong>en</strong><br />

una mi carta que man<strong>de</strong> dar <strong>en</strong> <strong>la</strong> qual / va inserta una ley fecha e ord<strong>en</strong>ada por el<br />

Rey Don Enrique mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dios <strong>de</strong> Santo Paraiso su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> lo<br />

qual todo es esto que se sigue<br />

Mi merçed es <strong>de</strong> mandar e que se guar<strong>de</strong> <strong>la</strong> ley quel Rey don Enrique mi padre<br />

e mi s<strong>en</strong>nor que Dios <strong>de</strong> Santo Paraiso fiso e ord<strong>en</strong>o <strong>de</strong>f<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s tomas e<br />

embargos <strong>de</strong> mis r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos e una mi carta que sobrello yo man<strong>de</strong><br />

dar su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual dicha ley es este que se sigue. Don Johan por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong><br />

Dios Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Gallisia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong><br />

Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarbe, <strong>de</strong> Algesira e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina a los<br />

Infantes / duques, comes, pre<strong>la</strong>dos, ricos omes, maestres <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ord<strong>en</strong>es,<br />

com<strong>en</strong>dadores, subcom<strong>en</strong>dadores, alcay<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los castillos e casas fuertes e l<strong>la</strong>mas<br />

e a todos los conçejos e alcal<strong>de</strong>s e alguasiles, regidores, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros e<br />

omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis regnos e s<strong>en</strong>norios<br />

e a otra qualquier persona o personas <strong>de</strong> qualquier estado e condiçion prehemin<strong>en</strong>çia<br />

o dignidad que sean mis subditos e naturales e a cada uno <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi<br />

carta fuere mostrada salud e gra. Sepa<strong>de</strong>s que a mi es fecha realçion que algunas<br />

personas e conçejos <strong>de</strong> los dichos mis regnos e s<strong>en</strong>norios <strong>en</strong> mi grand <strong>de</strong>serviçio e<br />

<strong>en</strong> dapno / e m<strong>en</strong>guami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos con grand osadia<br />

e atrevimi<strong>en</strong>to non temi<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as sobre ello establecidas se han <strong>en</strong>trometido e<br />

<strong>en</strong>tromet<strong>en</strong> <strong>de</strong> tomar e embargar los maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcava<strong>la</strong>s e<br />

terçias e monedas e martiniegas e yantares e escribanias e almoxarifadgos e diesmos<br />

e otras mis r<strong>en</strong>tas e <strong>de</strong>rechos e pechos e que <strong>la</strong>s non quier<strong>en</strong> cons<strong>en</strong>tir cojer ni<br />

recabdar a los fieles e recabdadores e com<strong>en</strong>dadores e porque sobre lo tal el rey don<br />

Enrique mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dios <strong>de</strong> Santo Parayso ovo fecho e ord<strong>en</strong>o <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

cortes <strong>de</strong> Madrid respondi<strong>en</strong>do a çiertas petiçiones que sobre ello le / fueron dadas<br />

una ley su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es este que se sigue Otrosy por quanto <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes que<br />

yo fize <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Madrid el anno que paso <strong>de</strong> mill e treçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e tres<br />

annos me fue dada una petiçion g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te por todos los prcuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> mis regnos que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas cortes estava su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual<br />

es esta que se sigue Otrosy por cuanto asy como justiçia e <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>v<strong>en</strong> ser<br />

guardadas <strong>en</strong> todos los <strong>de</strong> vuestros regnos e non <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s cons<strong>en</strong>tir que uno tome lo<br />

suyo a otro contra su voluntad rason natural e justiçia e dicho es que <strong>la</strong> guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s<br />

contra aquellos que usan para vuestros <strong>de</strong>rechos pedimos vos por merçed / que<br />

man<strong>de</strong><strong>de</strong>s al infante Don Fernando vuestro hermano e a todos los duques e pre<strong>la</strong>dos<br />

e con<strong>de</strong>s e maestres <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ord<strong>en</strong>es e prior <strong>de</strong> Sant Iohan e a todos los ricos omnes e<br />

cavalleros e escu<strong>de</strong>ros e du<strong>en</strong>nas e otras qualesquier personas <strong>de</strong> qualquier ley e<br />

estado e condiçion que sean que se non <strong>en</strong>tremetan <strong>de</strong> tomar nin tom<strong>en</strong> nin


embargu<strong>en</strong> maravedis algunos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vuestras r<strong>en</strong>tas nin <strong>de</strong> alcava<strong>la</strong>s nin <strong>de</strong> terçias<br />

nin <strong>de</strong> diesmos nin <strong>de</strong> martiniegas nin <strong>de</strong> almonexarifadgos nin <strong>de</strong> otros qualesquier<br />

pechos vuestros o r<strong>en</strong>tas ordinarias o extraordinarias e esto mismo que <strong>de</strong>f<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s e<br />

todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares e arr<strong>en</strong>dadores e per/sonas <strong>de</strong> los vuestros<br />

regnos e s<strong>en</strong>norios e que non les d<strong>en</strong> nin recudan con maravedis algunos syn<br />

librami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los vuestros contadores e thesoreros e arr<strong>en</strong>dadores segund <strong>la</strong> vuestra<br />

ord<strong>en</strong>ança e sy alguno lo contrario fiiere que lo pague con el doblo que lo tomare<br />

segund es ord<strong>en</strong>ado por el Rey vuestro padre que dios perdone e el ue lo diere syn<br />

premia alguna o fuerça que le sea fecha que lo pague a vos otra ves e por vos ser<br />

çierto <strong>de</strong>stas tomas quando se fisier<strong>en</strong> que los tales a qui<strong>en</strong>es fuer<strong>en</strong> tomadas e el<br />

vuestro recabdador sean t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> guardar <strong>la</strong>s ord<strong>en</strong>anças quel Rey vuestro padre<br />

fiso e ord<strong>en</strong>o <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> Briviesca <strong>en</strong> este caso porque vos pronunçia<strong>de</strong>s sobre<br />

ello e sy el que tomare o embargare los dichos maravedis <strong>de</strong>s que fuer requerido por<br />

vuestras cartas e <strong>de</strong> / vuestro contadores o por qualquier <strong>de</strong> vuestros thesoreros o<br />

recabdadores o por los que lo ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong> recabdar por ellos o por qualesquier <strong>de</strong>llos<br />

que vos lo torn<strong>en</strong> con el doblo como dicho es sy lo non quisier<strong>en</strong> faser fasta treynta<br />

dias que perdan por eso mismo todos e qualesquier oficçios e t<strong>en</strong><strong>en</strong>çias e merçe<strong>de</strong>s<br />

e raçiones e quitaçiones e mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong> vos tovier<strong>en</strong>. Et por que do creçe <strong>la</strong><br />

contumaçia çreçer<strong>de</strong>re <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a vos por merçed que sy otra ves fuer requerido que<br />

ague todo lo que asy / tomo con el doblo sy d<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> los otros treynta dias non lo<br />

fasiera que por ese mismo fecho pierda el sumario <strong>de</strong> todos los lugares que oviere <strong>en</strong><br />

vuestros regnos los quales vos pid<strong>en</strong> por merçed que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> agora apliqa<strong>de</strong>s a <strong>la</strong><br />

vuestra corona real e que man<strong>de</strong><strong>de</strong>s que esto vaya <strong>en</strong>corporado <strong>en</strong> los recudimi<strong>en</strong>tos<br />

que fuer<strong>en</strong> dados a los vuestros recabdadores e arr<strong>en</strong>dadores por que se publique<br />

con el dicho recudimi<strong>en</strong>to e non puedan allegar ynorançia e que eso mismo se<br />

<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>da sy qual quier persona <strong>de</strong> qualquier ley o estado o condiçion que sean <strong>de</strong><br />

çibdad o vil<strong>la</strong> o lugar que fesiere <strong>la</strong>s dichas tomas contra / th<strong>en</strong>or <strong>de</strong>sta petiçion. E yo<br />

vey<strong>en</strong>do que <strong>la</strong> dicha petiçion era e es justa e bu<strong>en</strong>a e tal que cumple mucho a mi<br />

serviçio e a provecho comun <strong>de</strong>stos mis regnos con acuerdo <strong>de</strong> los <strong>de</strong> mi consejo<br />

otorgue<strong>la</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> yo el sobredicho Rey don Iohan vey<strong>en</strong>do que <strong>la</strong><br />

dicha ley <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor Rey don Enrique mi padre <strong>sus</strong>o <strong>en</strong>corporada es muy<br />

compli<strong>de</strong>ra a mi serviçio e a bi<strong>en</strong> comun <strong>de</strong> los mis regnos e s<strong>en</strong>norios es mi merçed<br />

<strong>de</strong> mandar guardar e que se guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong> dicha ley, otrosy esta mi carta<br />

porque vos mando a todos e a cada uno <strong>de</strong> vos que non <strong>en</strong>tremeta<strong>de</strong>s / <strong>de</strong> tomar nin<br />

embargar maravedis nin otra cosa alguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcavals e terçias e<br />

diesmos e pedidos (Fol. 1v.) nin otra cosa alguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcava<strong>la</strong>s e<br />

monedas e martiniegas e yantares e escribanias e almoxarifadgos nin <strong>de</strong> otras<br />

qualesquier mis r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos ordinarios e extraordinarios que<br />

librem<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s <strong>de</strong>xe<strong>de</strong>s e consynta<strong>de</strong>s cojer e recabdar a los mis arr<strong>en</strong>dadores e<br />

cojedores e recabdadores e los recuda<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s recudir con el<strong>la</strong>s bi<strong>en</strong> e<br />

complidam<strong>en</strong>te segund e por <strong>la</strong> forma e manera que se conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas mis<br />

cartas e qua<strong>de</strong>rnos que sobre ello les son o fuer<strong>en</strong> / dados e que les non ponga<strong>de</strong>s<br />

nin consynta<strong>de</strong>s poner <strong>en</strong> ello nin <strong>en</strong> parte <strong>de</strong>llo embargo nin contrario alguno e<br />

guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s e fa-ga<strong>de</strong>s guadar esta dicha ley e ord<strong>en</strong>ança <strong>de</strong>l dicho Rey mi padre que<br />

<strong>sus</strong>o <strong>en</strong> esta mi carta va <strong>en</strong>corporada <strong>en</strong> todo e por todo segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se<br />

conti<strong>en</strong>e e que non vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin consynta<strong>de</strong>s yr nin pasar contra el<strong>la</strong> nin<br />

contra parte <strong>de</strong>l<strong>la</strong> <strong>en</strong> ninguna manera so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s quales<br />

aya<strong>de</strong>s incurrido e incurra<strong>de</strong>s por ese mismo fecho sy lo contrario fesier<strong>de</strong>s <strong>de</strong> lo <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> dicha ley e <strong>en</strong> esta mi carta cont<strong>en</strong>dio o <strong>de</strong> alguna cosa e parte <strong>de</strong>llo e mando a los<br />

alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi corte / o a qualquier <strong>de</strong>llos que fagan pregonar con trompeta e ante


escribano publico por <strong>la</strong> dicha mi corte esta dicha mi carta e todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido<br />

porque <strong>de</strong>llo non poda<strong>de</strong>s pret<strong>en</strong><strong>de</strong>r ynonançia e mando sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e<br />

dies mill maravedis para <strong>la</strong> mi camara e qualquier escribano publico que para esto<br />

fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que esta mi carta mostrare testimonio signado con su<br />

signo porque yo sepa <strong>en</strong> como se cumple mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Madrid a<br />

dies dieas <strong>de</strong> setiembre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro S<strong>en</strong>nor Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e veynte e tres annos. Yo el Rey. Yo Martin Gonçales <strong>la</strong> fis escrebir por<br />

mandado / <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey. Registrada. Et asy mesmo ord<strong>en</strong>o e mando quel<br />

conçejo o persona o personas a qui<strong>en</strong> fue fecho qualquier toma sean t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong><br />

guardar <strong>la</strong> ley <strong>en</strong> este caso ord<strong>en</strong>ada e <strong>de</strong> <strong>en</strong>biar notificar <strong>la</strong> dicha toma a los dichos<br />

mis contadores mayores <strong>en</strong> el termino cont<strong>en</strong>ido e limitado <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ley. Otrosy<br />

ord<strong>en</strong>o e mando que los mis contadores mayores e <strong>sus</strong> lugarest<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes sean<br />

t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> me notificar por qualquier mi escribano <strong>de</strong> camara <strong>la</strong> tal toma o tomas<br />

porque esto <strong>en</strong>bie mandar luego a aquel o aquellos que lo ovier<strong>en</strong> fecho que <strong>la</strong>s<br />

torn<strong>en</strong> e restituyan segund el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ley porque sy lo non / fesier<strong>en</strong> yo<br />

man<strong>de</strong> proçe<strong>de</strong>r contra ellos e contra <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es segund el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ley lo<br />

qual sean t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> faser e fagan los dichos mis contadores d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> treynta dias<br />

primeros sigui<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l dia que <strong>la</strong> tal toma les fuer notificada sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> per<strong>de</strong>r los<br />

ofiçios por el mismo fecho. Otrosy porquanto a mi es fecha re<strong>la</strong>çion que algunas<br />

personas <strong>de</strong> pequ<strong>en</strong>no estado fas<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas tomas por mandado <strong>de</strong> otro ord<strong>en</strong>o e<br />

mando quel que tal toma fisiere sea t<strong>en</strong>udo <strong>de</strong> me pagar lo que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> montare con<br />

<strong>la</strong>s set<strong>en</strong>as e sy non toviere <strong>de</strong> que lo pagar cumplidam<strong>en</strong>te que lo mat<strong>en</strong> por ello.<br />

Otrosy quel s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad o vil<strong>la</strong> o lugar / don<strong>de</strong> <strong>la</strong> tal toma se fisiere sea t<strong>en</strong>udo<br />

<strong>de</strong> lo <strong>en</strong>tregar a mi o a qui<strong>en</strong> yo mandare e el que tal toma fisiere para que yo man<strong>de</strong><br />

executar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as e sy lo non <strong>en</strong>tregare que sea t<strong>en</strong>udo <strong>de</strong> lo pagar por el<br />

<strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as e sean executadas <strong>en</strong> el e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es asy como sy el mesmo<br />

oviere fecho esta toma e sy <strong>la</strong> tal toma fuer fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad o vil<strong>la</strong> o lugar mios quel<br />

que <strong>la</strong> fisiere sea t<strong>en</strong>udo <strong>de</strong> me lo pagar con <strong>la</strong>s sete mas e sy non tovier <strong>de</strong> que me<br />

lo pagar complidam<strong>en</strong>te que lo mat<strong>en</strong> por ello lo qual todo fue asy acordado <strong>en</strong> el mi<br />

conçejo con vos los sobredhichos, regna mi muy cara e muy amada muger / e el Rey<br />

don Iohan <strong>de</strong> Navarra mi muy caro e mi muy amado primo e prinçipe don Enrique mi<br />

muy caro e muy amado fijo e infante don Enrique mi muy caro e muy amado primo<br />

otrosy con vos el dicho almirante mi primo e los con<strong>de</strong>s e pre<strong>la</strong>dos e ricos omnes e<br />

cavalleros e doctores <strong>de</strong>l mi consejo que commigo estaban e me fesistes juram<strong>en</strong>to e<br />

pleito e om<strong>en</strong>aje <strong>de</strong> lo guardar e cumplir e <strong>de</strong> dar todo favor e ayuda para <strong>la</strong><br />

execuçion <strong>de</strong>llo e asy mesmo yo <strong>en</strong>bie mandar por mis cartas a los gran<strong>de</strong>s omes e<br />

pre<strong>la</strong>dos e cavalleros <strong>de</strong> mis regnos que al pres<strong>en</strong>te son fuera <strong>de</strong> mi corte que fagan<br />

el dicho juram<strong>en</strong>to e pleito e om<strong>en</strong>a/je ante <strong>la</strong>s justiçias <strong>de</strong> los lugares don<strong>de</strong> estan lo<br />

qual todo yo asy mandar guardar e complir e executar e mandar executar <strong>la</strong>s dichas<br />

p<strong>en</strong>as contra los que fesier<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas tomas e <strong>de</strong> non ge <strong>la</strong>s permitir nin perdonar<br />

por <strong>en</strong><strong>de</strong> ruego e mando a vos <strong>la</strong> dicha reyna mi muy cara e amada muger e asy<br />

mesmo ruego a vos el dicho Rey don Juan mi muy caro e muy amado primo e mando<br />

a vos los dichos prinçipe e infante e otrosy a todos los sobredichos e a cada uno <strong>de</strong><br />

vos e a otros qualesquier a qui<strong>en</strong> atanne o atanner pue<strong>de</strong> este negoçio que<br />

guarda<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s guardar realm<strong>en</strong>te e con efecto <strong>la</strong> dicha ley fecha e or<strong>de</strong>/nada<br />

por el dicho Rey don Enrrique mi padre e mi s<strong>en</strong>nor. E otrosy <strong>la</strong>s dichas mizs cartas<br />

que <strong>sus</strong>o van <strong>en</strong>corporadas con todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido e<br />

cada cosa e parte <strong>de</strong>llo non vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin consynta<strong>de</strong>s yr nin pasar contra<br />

ello nin contra parte <strong>de</strong>llo so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>idas. E<br />

mando a los <strong>de</strong>l mi consejo e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi casa e corte e chançilleria e a otras


qualesquier mis justiçias e oficiales que lo guard<strong>en</strong> e cump<strong>la</strong>n e execut<strong>en</strong> e fagan<br />

guardar e cumplir e executar realm<strong>en</strong>te e con efecto <strong>en</strong> todo e por todo <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera<br />

que dicho es e que non vayan nin consi<strong>en</strong>tan yr nin pasar / contra ello nin contra cosa<br />

alguna nin parte <strong>de</strong>llo agora nin <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> algun tiempo nin por alguna<br />

manera e que lo fagan asy pregonar por <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ças e mercados e otros lugares<br />

acostumbrados <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi casa e corte e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> los mis regnos por<br />

pregonero e por ante escribano publico porque v<strong>en</strong>ga a notiçia <strong>de</strong> todos e <strong>de</strong> ello non<br />

puedan pret<strong>en</strong><strong>de</strong>r ynonançia e mando a los mis contadores mayores que asi<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />

esta mi carta <strong>en</strong> los mis libros e <strong>en</strong> los qua<strong>de</strong>rnos e recondimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis<br />

alcava<strong>la</strong>s e monedas e otras mis r<strong>en</strong>tas porque todos lo epan e que<strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> perpetua<br />

memoria / e los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a so <strong>la</strong> qual<br />

mando a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que<br />

vos <strong>la</strong> mostrare o el dicho su tres<strong>la</strong>do testimonio signado con su signo syn dinero<br />

porque yo sepa <strong>en</strong> como se cumple mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid<br />

a çinco dias <strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta e dos annos. Yo el Rey. Yo el Doctor Fernando Dias <strong>de</strong><br />

Toledo oydor e refer<strong>en</strong>dario <strong>de</strong>l Rey e su secretario <strong>la</strong> fis escrebir por su mandado.<br />

Registrada. E agora a mi es fecha re<strong>la</strong>çion que non <strong>en</strong>bargante / (Fol. 2.r.) <strong>la</strong>s dichas<br />

leyes vosotros o algunos <strong>de</strong> vos con grand osadia e atrevimi<strong>en</strong>to vos ave<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong>tremetido e <strong>en</strong>tremete<strong>de</strong>s <strong>de</strong> embargar <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis alcava<strong>la</strong>s e terçias<br />

e diesmos e otras r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos que yo he <strong>de</strong> aver e me pert<strong>en</strong>esçe <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> su comarca embargando e<br />

temorisando a los mis arr<strong>en</strong>dadores e recabdadores <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s que <strong>la</strong>s non cojan nin<br />

resçiban e pr<strong>en</strong>di<strong>en</strong>dolos e queri<strong>en</strong>dolos pr<strong>en</strong>dar e fasi<strong>en</strong>do los otros embargos e<br />

dagnos porque vos d<strong>en</strong> gran<strong>de</strong>s / quantias <strong>de</strong> maravedis so color e disi<strong>en</strong>do que los<br />

quere<strong>de</strong>s para mi serviçio e fasi<strong>en</strong>do otras muchas cosas por don<strong>de</strong> se ha<br />

embargado e embarga<strong>la</strong> execuçion <strong>de</strong> los recabdami<strong>en</strong>tos e arr<strong>en</strong>dami<strong>en</strong>tos e el<br />

fasemi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas mio r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> lo qual dis que a mi ha v<strong>en</strong>ido e vi<strong>en</strong>e<br />

<strong>de</strong>serviçio e gran dagno <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> lo qual sy asy es yo soy <strong>de</strong><br />

vosotros e <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> vos mucho maravil<strong>la</strong>do <strong>en</strong> vos atrever a faser tan grand<br />

osadia e cosa <strong>de</strong> tan mal exemplo <strong>de</strong> que a mi se seguiria <strong>de</strong>serviçio e m<strong>en</strong>oscabo <strong>en</strong><br />

m is r<strong>en</strong>tas e seria dar <strong>en</strong>xemplo a otros para faser lo semejante çerca <strong>de</strong> lo qual yo<br />

<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>do mandar saber <strong>la</strong> verdad / e lo punir e castigar segund el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong><strong>la</strong>s dichas<br />

leyes por que a vosotros sea escarmi<strong>en</strong>to e a otros <strong>en</strong>x<strong>en</strong>plo que se non atrev<strong>en</strong> a<br />

faserlo tal nin semejant e <strong>en</strong> tanto man<strong>de</strong> dar esta mi carta para vosotros e para cada<br />

uno <strong>de</strong> vos por <strong>la</strong> qual vos mando a todos e cada uno <strong>de</strong> vos que guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s e<br />

cump<strong>la</strong><strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s guardar e cumplir <strong>la</strong>s dichas leyes e cartas <strong>sus</strong>o <strong>en</strong>corporadas<br />

e todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido e cada cosa e parte <strong>de</strong>llo e non<br />

vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin consinta<strong>de</strong>s yr nin pasar contra ello nin contra cosa alguna<br />

nin parte <strong>de</strong>llo agora nin <strong>en</strong> algund tiempo nin por alguna manera e luego quite<strong>de</strong>s e<br />

faga<strong>de</strong>s quitar qual/quier impedim<strong>en</strong>to o embargo que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> qualquier <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s<br />

aya<strong>de</strong>s puesto e mandado poner <strong>en</strong> qualquier manera. E lo alçe<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s alçar<br />

por manera que los dichos mis arr<strong>en</strong>dadores e recabdadores o qui<strong>en</strong> su po<strong>de</strong>r oviere<br />

librem<strong>en</strong>te e syn inpedim<strong>en</strong>to alguno pueda faser e arr<strong>en</strong>dar <strong>la</strong>s dichas mis r<strong>en</strong>tas<br />

segund el t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis cartas que les yo he mandado e man<strong>de</strong> librar. Et<br />

asy mesmo por manera que ellos e los que ellos <strong>la</strong>s arr<strong>en</strong>dar<strong>en</strong> <strong>la</strong>s puedan cojer e<br />

recabdar libre e <strong>de</strong>sembargadam<strong>en</strong>te syn impedim<strong>en</strong>to alguno et que vos non<br />

<strong>en</strong>tremeta<strong>de</strong>s directa nin indirecta a faser nin cons<strong>en</strong>/tir nin permitir nin permita<strong>de</strong>s<br />

que se faga toma nin embargo nin ocupaçion alguna <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas mis r<strong>en</strong>tas nin <strong>en</strong><br />

alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nin <strong>en</strong> lo que han r<strong>en</strong>dido nin r<strong>en</strong>dier<strong>en</strong>. Et sy alguno maravedis o otras


coasas les ave<strong>de</strong>s tomado o embargado o mandado tomar o embargar vosotros o<br />

otros por vos <strong>en</strong> otra manera so algun color que por manera <strong>de</strong> toma o <strong>en</strong> otra<br />

manera qualquier ge los tornere<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s tornar luego a su po<strong>de</strong>r con <strong>la</strong>s dichas<br />

p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas leyes e carta que <strong>sus</strong>o van <strong>en</strong>corporadas cont<strong>en</strong>idas <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte vos mando e <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do que los non costringa<strong>de</strong>s a lo semejante nin<br />

consynta<strong>de</strong>s que persona nin personas algunas pertur/b<strong>en</strong> nin embarg<strong>en</strong> a los dichos<br />

mis recabdadores e arr<strong>en</strong>dadores e a <strong>sus</strong> fasedores <strong>en</strong> todo nin <strong>en</strong> parte nin <strong>en</strong> cosa<br />

alguna <strong>de</strong>llo por quanto asy cumple a mi serviçio e que lo faga<strong>de</strong>s e man<strong>de</strong><strong>de</strong>s asy<br />

pregonar publicam<strong>en</strong>te por <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ças e mercados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s otras çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> su comarca por pregonero e por ante escribano publico<br />

por que v<strong>en</strong>ga a notiçia <strong>de</strong> todos e <strong>de</strong> ello non poda<strong>de</strong>s nin puedan pret<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

ynonançia e los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera<br />

so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> privaçion <strong>de</strong> los ofiçios e <strong>de</strong> confiscaçion <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es<br />

<strong>de</strong> los que lo contrario fisier<strong>de</strong>s / para <strong>la</strong> mi camara e <strong>de</strong> ser t<strong>en</strong>udos a pagar a los<br />

dichos mis arr<strong>en</strong>dadores e recabdadores <strong>la</strong>s protestaçiones que contra vosotros han<br />

fecho o fisier<strong>en</strong> sobre <strong>la</strong> dicha rason <strong>en</strong> <strong>la</strong>s quales p<strong>en</strong>as aya<strong>de</strong>s incorrido e<br />

incurra<strong>de</strong>s por el mesmo fecho sy lo asy non fisier<strong>de</strong>s e cumplier<strong>de</strong>s. E por quanto yo<br />

soy <strong>en</strong>formado que vos los <strong>sus</strong>odichos o algunos <strong>de</strong> vos <strong>de</strong>si<strong>de</strong>s que fase<strong>de</strong>s lo<br />

<strong>sus</strong>odicho por cartas mias asy pat<strong>en</strong>tes como <strong>de</strong> cre<strong>en</strong>çia e que por vertud <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s lo<br />

fase<strong>de</strong>s e que pedi<strong>de</strong>s e costr<strong>en</strong>i<strong>de</strong>s a los conçejos e ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>sotras dichas çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares que los cump<strong>la</strong>n e vos d<strong>en</strong> favor para faser<br />

<strong>la</strong>s dichas tomas / e presyones e embargos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>si<strong>en</strong>do ser asy<br />

cumpli<strong>de</strong>ro a mi serviçio <strong>la</strong>s quales non es nin son a mi memoria aver<strong>la</strong>s yo dado nin<br />

mandado dar. E pro <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te asy lo <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ro e sy alguna o algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tales<br />

cartas pat<strong>en</strong>tes e <strong>de</strong> cre<strong>en</strong>çia vos los <strong>sus</strong>odichos o alguno <strong>de</strong> vos <strong>de</strong> mi t<strong>en</strong><strong>de</strong>s yo vos<br />

mando que non use<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nin <strong>de</strong> alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s ca por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te yo aavi<strong>en</strong>do<strong>la</strong>s<br />

aqui por repetidas e por <strong>de</strong>c<strong>la</strong>radas bi<strong>en</strong> asy como sy <strong>de</strong> pa<strong>la</strong>bra a pa<strong>la</strong>bra aqui<br />

fuer<strong>en</strong> puestas <strong>la</strong>s revoco e do por ningunas e mando que sean obe<strong>de</strong>sçidas e non<br />

cumplidas e mando a los dichos conçejos e ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> / Bitoria e a<br />

todas <strong>la</strong>s otras personas <strong>sus</strong>o dichas que por vertud <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s non vos consy<strong>en</strong>tan faser<br />

cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>odicho nin vos d<strong>en</strong> fe que por vertud <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s <strong>la</strong>s diga<strong>de</strong>s nin<br />

oigan antes sobre lo que dicho es e mando que <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e ampar<strong>en</strong> a los dichos mis<br />

recabdadores e arr<strong>en</strong>dadores <strong>en</strong> todo lo <strong>sus</strong>odicho sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> ser t<strong>en</strong>idos a pagar<br />

todas <strong>la</strong>s protestaçiones que por parte <strong>de</strong> los dichos mis arr<strong>en</strong>dadores e<br />

recabdadores contra mi son o fuer<strong>en</strong> fechas <strong>en</strong> qualquier manera e por esta mi carta<br />

o por su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escribano publico tomo e reçibo e los dichos mis<br />

recabdadores e arr<strong>en</strong>dadores e a <strong>sus</strong> fasedores e a todos los suyos e a los que <strong>de</strong><br />

ellos han arr<strong>en</strong>dado o arr<strong>en</strong>dar<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas o a qualquier o qualesquier <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s<br />

/ <strong>en</strong> mi guarda e so mi seguro e comparo e <strong>de</strong> r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to real. E mando e <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>do<br />

que ninguna nin algunas personas <strong>de</strong> qualquier estado e condiçion, prehemin<strong>en</strong>çia o<br />

dignidad que sean non sean osados <strong>de</strong> los matar nin feryr nin lisiar nin pr<strong>en</strong><strong>de</strong>r nin<br />

<strong>de</strong>t<strong>en</strong>er nin embargar nin <strong>de</strong> les faser nin fagan otro mal nin dapno nin <strong>de</strong>saguisado<br />

alguno <strong>en</strong> <strong>sus</strong> personas nin <strong>en</strong> <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es syn rason e syn <strong>de</strong>recho como non <strong>de</strong>van<br />

so <strong>la</strong>s mayores p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> que cah<strong>en</strong> aquellos que quebrantar seguro puesto por su<br />

rey / e s<strong>en</strong>nor natural. E mando a vos <strong>la</strong>s dichas justiçias e a cada uno <strong>de</strong> vos que lo<br />

faga<strong>de</strong>s asy pregonar por <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha e fecho el dicho pregon sy algunas<br />

personas quevrantar<strong>en</strong> el dicho mi seguro que pase<strong>de</strong>s e proçeda<strong>de</strong>s contra ellos e<br />

contra <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es a <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as e a cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e los unos nin los otros non<br />

faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> (Fol. 2v.) al so <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as e <strong>de</strong>mas mando al omne que<br />

vos esta mi carta mostrare o el dicho su tres<strong>la</strong>do signado como dicho es que vos


emp<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong>s ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> corte do quier que yo sea personalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />

dia que vos emp<strong>la</strong>çare a quinse dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno<br />

a <strong>de</strong>sir por qual rason non cumpli<strong>de</strong>s mi mandado. E mando so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a<br />

qual/quier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong><br />

mostrare testimonio signado con mi signo porque yo sepa <strong>en</strong> como cumpli<strong>de</strong>s mi<br />

mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s veynte e tres dias <strong>de</strong> março anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

quar<strong>en</strong>ta e quatro annos = Yo el Rey = Yo Johan Sanches <strong>de</strong> M<strong>en</strong><strong>de</strong>yai escribano <strong>de</strong><br />

Camara <strong>de</strong>l Rey nuestro s<strong>en</strong>nor <strong>la</strong> fis escribir por su mandado con acuerdo <strong>de</strong> los <strong>de</strong>l<br />

su consejo. E va escripta <strong>en</strong> foja me/dia <strong>de</strong> papel. Et mas esto <strong>en</strong> cada una p<strong>la</strong>na va<br />

firmada <strong>de</strong> mi nombre = Registrada =.<br />

38<br />

1448. Abril. 10. Vitoria<br />

Testam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Pedro González <strong>de</strong> Logroño, barbero, fundador <strong>de</strong> una caridad.<br />

A. Cabildo Universidad <strong>de</strong> Parroquias <strong>de</strong> Vitoria. Caj. Octavos<strong>en</strong>o, 1-1. Copia.<br />

(Fol. 1r.) En el nombre <strong>de</strong> Dios e <strong>de</strong> Santa Maria su madre am<strong>en</strong>. Sepan<br />

quantos esta carta <strong>de</strong> testam<strong>en</strong>to vier<strong>en</strong> como yo Pero Gonçales <strong>de</strong> Logronno<br />

barbero vecino <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria fago e ord<strong>en</strong>o este mi testam<strong>en</strong>to <strong>en</strong><br />

postrimera voluntad estando <strong>en</strong> mi sana memoria e <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to quel s<strong>en</strong>nor Dios<br />

me quiso dar e temi<strong>en</strong>dome <strong>de</strong> <strong>la</strong> muerte que es cosa / natural <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual omne<br />

nascido non se pue<strong>de</strong> escusar. Primeram<strong>en</strong>te acomi<strong>en</strong>do mi alma a Dios que <strong>la</strong> crio e<br />

a <strong>la</strong> Virg<strong>en</strong> gloriosa Sancta Maria su madre e a todos los sanctos e sanctas <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Corte Celestial e crey<strong>en</strong>do firmem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> Sancta Fee catholica como fiel xtiano e<br />

amando <strong>de</strong> que al s<strong>en</strong>nor Dios pluguiese <strong>de</strong> me llevar <strong>de</strong> este mundo que <strong>en</strong>tierr<strong>en</strong> el<br />

mi cuerpo <strong>en</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>nor Sant Miguel / <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria <strong>en</strong> <strong>la</strong> fuesa a<br />

don yaz<strong>en</strong> sepultados mis fixos e fixas. E mando que me trayan <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>en</strong><br />

un anno ob<strong>la</strong>da e can<strong>de</strong><strong>la</strong> e ob<strong>la</strong>çion; e mando que <strong>la</strong> dicha ob<strong>la</strong>da que sea <strong>de</strong> un<br />

pan <strong>de</strong> peso; e mando que me traya <strong>la</strong> dicha ob<strong>la</strong>da Mari Gonçales mi fija e criada<br />

muger <strong>de</strong> Martin <strong>de</strong> Sant Vic<strong>en</strong>te mi criado; mandole por su trabajo <strong>de</strong> traer <strong>la</strong> dicha<br />

ob<strong>la</strong>da tresi<strong>en</strong>tos mrs. E mando que me digan <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>la</strong>s misas rebe<strong>la</strong>das<br />

/ <strong>en</strong> el altar <strong>de</strong> <strong>la</strong> Virg<strong>en</strong> Maria; e mando que d<strong>en</strong> a los clerigos por <strong>la</strong>s <strong>de</strong>cir ci<strong>en</strong> mrs.<br />

e lo que es acostumbrado. E mando que v<strong>en</strong>gan el dia que yo fincare a llebar el mi<br />

cuerpo a <strong>la</strong> yglesia <strong>la</strong>s cinco cruces <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha cibdad; e mando que les d<strong>en</strong> lo que es<br />

acostumbrado; e mando que v<strong>en</strong>gan los fraires <strong>de</strong> los monasterios <strong>de</strong> Sant Francisco<br />

e Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad a dar <strong>la</strong>s vigilias; e mando que les d<strong>en</strong> lo que es<br />

acostumbrado. E mando que me digan <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia el dia que yo finare una<br />

misa cantada <strong>de</strong> requiem e que d<strong>en</strong> / lo acostumbrado. E mando que d<strong>en</strong> a tres<br />

probes tres capotes <strong>de</strong> sayal porque ruegu<strong>en</strong> a Dios por mi alma. E mando que d<strong>en</strong>


<strong>de</strong> comer a los clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> Sant Miguel el dia que yo finare a dies probes<br />

con ellos. E mando a <strong>la</strong>s dueñas <strong>de</strong> Santa C<strong>la</strong>ra veinte mrs. porque ruegu<strong>en</strong> a Dios<br />

por mi alma. E mando a <strong>la</strong> Magdal<strong>en</strong>a cinco mrs. e mando para los probes <strong>de</strong>l<br />

hospital <strong>de</strong>l mercado tres açumbres <strong>de</strong> vino porque / ruegu<strong>en</strong> a Dios por mi alma. E<br />

mando a <strong>la</strong>s hermanitas <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria cada s<strong>en</strong>dos panes. E mando a <strong>la</strong><br />

Trinidad e Sancta O<strong>la</strong>lia <strong>de</strong> Barcelona e a <strong>la</strong> Merçed e a <strong>la</strong> cruzada <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> cada<br />

dos mrs. e con tanto los aparto <strong>de</strong> todos mis bi<strong>en</strong>es e <strong>de</strong>ste mio testam<strong>en</strong>to e mandas<br />

<strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>idas. E mando a Juan Dias barbero <strong>de</strong> Trebinno treinta mrs. E mando que<br />

d<strong>en</strong> para que se digan <strong>en</strong> misas <strong>en</strong> s<strong>en</strong>nor Santiago <strong>de</strong> Logronno çinqu<strong>en</strong>ta mrs. por<br />

<strong>la</strong>s / animas <strong>de</strong> mi padre e <strong>de</strong> mi madre. E mando a Joana muger <strong>de</strong> Joan <strong>de</strong> Gauna<br />

cinqu<strong>en</strong>ta mrs. E mando que me digan <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> Sant Miguel cada dia <strong>de</strong><br />

domingo este anno una misa rezada. E mando que d<strong>en</strong> dos mrs. por cada misa. E<br />

otrosi mando que sea dada una caridad e que sea dada esta dicha caridad <strong>en</strong> cada<br />

anno fasta <strong>la</strong> fin <strong>de</strong>l mundo <strong>en</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor Sant Miguel <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha ciudad /<br />

por mi alma e <strong>de</strong> mi muger e sean dados ci<strong>en</strong> panes <strong>de</strong> peso <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha caridd. E<br />

que sea dada esta dicha caridad el domingo <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> todos los santos <strong>en</strong> cada<br />

anno. E si el pan valiese a maravedi e si mas valiere el pan que todavia que sean<br />

dados los ci<strong>en</strong> mrs. <strong>en</strong> pan los que (Fol. 1.v.) montare <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha charidad e si m<strong>en</strong>os<br />

valiere el dicho pan que todavia se d<strong>en</strong> <strong>en</strong> pan. E mando para que sea dada esta<br />

charidad una pieza que yo he <strong>en</strong> termino <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria <strong>en</strong> termino que<br />

dic<strong>en</strong> <strong>de</strong> Arechavaleta que se ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a pieça que fue <strong>de</strong> Diego<br />

Martines, tornero e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte a pieça <strong>de</strong> Johan Martines <strong>de</strong> Salvatierra, barbero<br />

e / <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> arriba a <strong>la</strong> pieça <strong>de</strong> <strong>la</strong>s monjas <strong>de</strong> Sancta C<strong>la</strong>ra e <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> abajo<br />

a <strong>la</strong> Salçeda <strong>de</strong> Miguel Peres <strong>de</strong> Matauqu. E mando que esta dicha caridad que <strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Martin <strong>de</strong> Sant Vic<strong>en</strong>te e Mari Gonçales su muger mis criados e que sea po<strong>de</strong>roso el<br />

maestro <strong>de</strong> Sant Miguel <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria que fuere <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> por<br />

<strong>la</strong> facer cumplir al dicho Martin e a <strong>la</strong> dicha su muger e a los que <strong>de</strong> ellos / vinier<strong>en</strong> e<br />

que <strong>la</strong> dicha pieça todavia sea e este obligada para <strong>la</strong> dicha caridad e que non se<br />

pueda v<strong>en</strong><strong>de</strong>r nin ag<strong>en</strong>ar fasta <strong>la</strong> fin <strong>de</strong>l mundo. E mando que esta dicha pieça que <strong>la</strong><br />

t<strong>en</strong>gan el dicho Martin e <strong>la</strong> dicha muger <strong>en</strong> su vida e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>sus</strong> dias el pari<strong>en</strong>te<br />

mas propinco que viniere <strong>de</strong>l dicho Martin e <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su muger <strong>de</strong> los fijos o fijas<br />

que ubier<strong>en</strong> e non otro pari<strong>en</strong>te <strong>de</strong> ellos e si fijos non ovier<strong>en</strong> que <strong>la</strong> dicha pieça que<br />

<strong>la</strong> aya e sea tornada al vacin <strong>de</strong> / <strong>la</strong> dicha yglesia para que sea dada <strong>la</strong> dicha caridad<br />

<strong>en</strong> cada anno. E mando que cobr<strong>en</strong> <strong>de</strong> mi Peres <strong>de</strong> Sagarduri una taça <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta que<br />

me ti<strong>en</strong>e que <strong>la</strong> cobr<strong>en</strong> <strong>de</strong> el e <strong>de</strong>vo yo a el ci<strong>en</strong> mrs. que me presto e mas que <strong>de</strong>be<br />

Mari Sanches muger <strong>de</strong> Andres Martines <strong>de</strong> Yrunna dos dob<strong>la</strong>s va<strong>la</strong>dis e dos dob<strong>la</strong>s<br />

b<strong>la</strong>nquelles; e yo t<strong>en</strong>go <strong>en</strong> pr<strong>en</strong>das una copiel<strong>la</strong> dorada sin pie; e mas <strong>de</strong>bo yo a el<strong>la</strong><br />

cinco fanegas <strong>de</strong> trigo, fanega a treinta y cinco mrs. E / non mas. E mas ti<strong>en</strong>e el<br />

Maestro <strong>de</strong> Berrosteguieta <strong>de</strong> mi diez y siete reales <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta e yo <strong>de</strong>bo a el un salute.<br />

E mando que sea pintado el frontal que esta <strong>de</strong> Santa Maria <strong>en</strong> el altar <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a<br />

pintura, e mando para ello dosci<strong>en</strong>tos mrs. Mas me <strong>de</strong>e <strong>la</strong> <strong>de</strong> Juan Peres <strong>de</strong> Legarda<br />

çi<strong>en</strong>to e çinqu<strong>en</strong>ta mrs. e yo t<strong>en</strong>go un libro <strong>de</strong> el. E pongo por mis cabeçaleros al<br />

dicho Martin <strong>de</strong> Sant Vic<strong>en</strong>te e al Maestro <strong>de</strong> <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> / Sant Miguel a los cuales<br />

dichos mis cabeçaleros e a cada uno <strong>de</strong>llos do todo mi po<strong>de</strong>r complido para que<br />

<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> e tom<strong>en</strong> todos mis bi<strong>en</strong>es e cump<strong>la</strong>n e pagu<strong>en</strong> este mi testam<strong>en</strong>to e mandas<br />

<strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>idas sin su danno. E mando que toda <strong>de</strong>uda verda<strong>de</strong>ra que paresçiere yo<br />

<strong>de</strong>bi <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a verdad que sea pagada <strong>de</strong> lo mio e <strong>de</strong> otda <strong>de</strong>uda verda<strong>de</strong>ra que me<br />

sea <strong>de</strong>vida que sea cobrada e cumplido e pagado este mi testam<strong>en</strong>to e mandas <strong>en</strong> el<br />

/ cont<strong>en</strong>idas pongo establezco por mis here<strong>de</strong>ros universales al dicho Martin <strong>de</strong> Sant<br />

Vic<strong>en</strong>te e a <strong>la</strong> dicha Mari su muger mis fijos et mis criados para que ayan e hered<strong>en</strong>


todos mis bi<strong>en</strong>es muebles e raiçes e mando al maestro <strong>de</strong> Sant Miguel porque ruege<br />

a Dios por mi alma e por <strong>la</strong> dicha cabecaleria ci<strong>en</strong> mrs. e revoco anulo e do por<br />

ningunos qualesquier testam<strong>en</strong>to otestam<strong>en</strong>tos co-<strong>de</strong>/cillo o co-<strong>de</strong>cillos que yo aya<br />

fecho e ord<strong>en</strong>ado por pa<strong>la</strong>bra e por escripto por ante otro qualquier escrivano o<br />

notario salvo este que yo agora fago e ord<strong>en</strong>o por testimonio (Fol. 2r.) <strong>de</strong>l dicho<br />

Miguel Peres <strong>de</strong> matauqu scrivano e esto quiero que va<strong>la</strong> e sea firme para siempre<br />

jamas. E porque esto es verdad e sea firme e non v<strong>en</strong>ga <strong>en</strong> dubda otorgue esta carta<br />

<strong>de</strong> testam<strong>en</strong>to por ante el dicho Miguel Peres <strong>de</strong> Matauqu scrivano e notario publico<br />

<strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el Rey <strong>de</strong> <strong>la</strong> su Corte e <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> regnos e s<strong>en</strong>norios que<br />

esta pres<strong>en</strong>te al / qual ruego e mando que <strong>la</strong> scriva e faga screvir esta carta <strong>de</strong><br />

testam<strong>en</strong>to e <strong>la</strong> <strong>de</strong> a los dichos cabeçaleros e a qualquier <strong>de</strong>llos signada con su signo<br />

<strong>en</strong> testimonio. Que fue fecha e otorgada esta carta <strong>de</strong> testam<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ciudad<br />

<strong>de</strong> Victoria a dies dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Abril anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu<br />

Xto. <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e quar<strong>en</strong>ta e ocho annos. Testigos que fueron presetnes a<br />

lo que dicho es l<strong>la</strong>mados e para ello / rogados Pero Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Ordunna e Pero <strong>de</strong><br />

Arechavaleta e Alfonso <strong>de</strong> Unce<strong>la</strong> barbero e Fernando <strong>de</strong> Er<strong>en</strong>chun e Juan <strong>de</strong> Alegria<br />

e Juan Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Lasarte e Andres <strong>de</strong> Alegria e As<strong>en</strong>cio, ferrador, vecinos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha ciudad <strong>de</strong> Victoria e otros. E yo el dicho Miguel Peres <strong>de</strong> Matauqu escrivano e<br />

notario publico sobredicho fui pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> uno con los dichos testigos a todos los que<br />

sobredichos es e a ruego e otrogami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho Pero Gonçales fise scrivir esta<br />

carta <strong>de</strong> testam<strong>en</strong>to e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fis aqui este mio signo a tal. En testimonio / <strong>de</strong> verdad<br />

= Miguel Peres =.<br />

39<br />

1463. Febrero. 13. Hueto. Abajo.<br />

Testimonio <strong>de</strong> como los vecinos <strong>de</strong> Martioda, Hueto Arriba y Hueto Abajo<br />

recibieron por señor a Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, tío y marido <strong>de</strong> María <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, antes <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> muerte <strong>de</strong> esta última.<br />

R.A.H. Col. Sa<strong>la</strong>zar y Castro, M-103, fols. 7-11. Copia.<br />

En el lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso que es <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>nora donna Maria <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça<br />

muger <strong>de</strong> Diego Perez Sarmi<strong>en</strong>to a trece dias <strong>de</strong> Febrero anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

nuestro s<strong>en</strong>nor Jesuchristo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e ses<strong>en</strong>ta e tres annos este dicho<br />

dia <strong>en</strong> el dicho lugar <strong>en</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong> S<strong>en</strong>nor San Vic<strong>en</strong>te, iglesia parroquial <strong>de</strong>l dicho<br />

lugar, estando juntos muchos <strong>de</strong> los vezinos e moradores <strong>de</strong> los lugares <strong>de</strong> Martioda<br />

e Hueto <strong>de</strong> Suso e <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso, lugares que son <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>nora Donna Maria <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça espeçialm<strong>en</strong>te sey<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>tes Juan Ibannes<br />

cura e clerigo <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Suso e Lope Abad <strong>de</strong> Mandojana, clerigo, e<br />

Juan Ortiz <strong>de</strong> Arta<strong>de</strong> y Diego <strong>de</strong> Urbina, hijo <strong>de</strong> Juan Ortiz <strong>de</strong> Urbina que Dios aya, e<br />

Lope Diaz <strong>de</strong> Apodaca e Juan <strong>de</strong> Sarmi<strong>en</strong>to alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha casa e fortaleça <strong>de</strong>l


dicho lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso e Juan Ortiz fixo <strong>de</strong>l dicho Juan Sarmi<strong>en</strong>to, e Hortunno<br />

<strong>de</strong> Arrate escu<strong>de</strong>ros fixos dalgo, Aparicio Otane <strong>de</strong> Soloa y Juan <strong>de</strong> Elejal<strong>de</strong> e Juan<br />

Hijo <strong>de</strong>l dicho Juan Aparicio e Lope <strong>de</strong> Villodas e Juan <strong>de</strong> Gomecha e Lope Ibannez<br />

Epoluce (sic) e Juan Albarez <strong>la</strong>bradores todos, vecinos e moradores <strong>de</strong>l dicho lugar<br />

<strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso, e Juan fijo <strong>de</strong> Loped Abad e Sancho fijo <strong>de</strong> Macora escu<strong>de</strong>ros<br />

fixos dalgo e Juan <strong>de</strong> Fontecha e Juan <strong>de</strong> Urusur (sic) e Martin <strong>de</strong> Ullivarri e Pedro <strong>de</strong><br />

Estarrona <strong>la</strong>bradores vecinos <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso y Rodrigo Ortiz <strong>de</strong><br />

Urbina, alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa fuerte <strong>de</strong> Martioda e Diego Ruiz e Martin Landaburu e<br />

Diego fixo <strong>de</strong>l dicho Diego Ruiz escu<strong>de</strong>ros fixos dalgo y vecinos <strong>de</strong> Martioda e Diego<br />

<strong>de</strong> Domaiquia e Sancho <strong>de</strong> Ullivarri e mars<strong>en</strong>zana e Juan <strong>de</strong> Aicoa, <strong>la</strong>bradores<br />

vecinos y moradores <strong>en</strong> el dicho logar <strong>de</strong> Martioda y <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> mi Juan<br />

Sanchez <strong>de</strong> Cortazar escribano <strong>de</strong>l rey nuestro s<strong>en</strong>nor y su notario publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> su<br />

corte y <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> reinos y s<strong>en</strong>norios e <strong>de</strong> los testigos <strong>de</strong> yuso escriptos<br />

paresçio <strong>en</strong><strong>de</strong> pres<strong>en</strong>te <strong>la</strong> dicha Donna Maria e luego <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora dijo a los<br />

dichos clerigos y escu<strong>de</strong>ros e <strong>la</strong>bradores e a cada uno <strong>de</strong>llos que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> avia v<strong>en</strong>ido<br />

al dicho lugar <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Yuso por fab<strong>la</strong>r con ellos algunas cosas que cumplian a<br />

serviçio <strong>de</strong> Dios e <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora e al bi<strong>en</strong> e pro comun <strong>de</strong> los dichos clerigos<br />

escu<strong>de</strong>ros e <strong>la</strong>bradores e <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos e dixo que bi<strong>en</strong> sabian los sobredichos<br />

e cada uno <strong>de</strong> ellos como <strong>de</strong>spues aca que el dicho Diego Perez Sarmi<strong>en</strong>to que Dios<br />

aya avia fallesçido al<strong>la</strong> avia trabajado con <strong>la</strong> persona e gastado <strong>de</strong> <strong>la</strong> faci<strong>en</strong>da por los<br />

guardar e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r y los non <strong>en</strong>oxar <strong>en</strong> cosa alguna e fasta oy les avia fecho guardar<br />

todos los bu<strong>en</strong>os usos e costumbres segund e por <strong>la</strong> manera e forma que <strong>sus</strong><br />

antecesores lo <strong>de</strong>xaron e guardaron e que porque natural cosa era <strong>la</strong> muerte y por<br />

quanto <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong> poco tiempo a esta parte habia adolecido dol<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

que avia llegado al punto <strong>de</strong> muerte y porque ante que <strong>de</strong> el<strong>la</strong> algo conteçiere<br />

mirando como dicho avia al serviçio <strong>de</strong> Dios nuestro s<strong>en</strong>nor e procomun <strong>de</strong> los sobre<br />

dichos complia que el<strong>la</strong> les queria nombrar e nombro por su s<strong>en</strong>nor natural <strong>de</strong> ellos e<br />

<strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong>llos e <strong>de</strong> los dichos lugares e fortaleças e <strong>de</strong> todo lo mio <strong>de</strong>spues que<br />

<strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>te vida partiese a Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza su tio e marido el<br />

qual era su voluntad que heredare e oviera todo lo suio <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>la</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>nora porque si <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora <strong>en</strong> su vida m<strong>en</strong>ester lo hoviesse fiziesse <strong>de</strong> ello lo<br />

que le pluguiesse e que rogaba e mandaba a los sobredichos clerigos e escu<strong>de</strong>ros e<br />

<strong>la</strong>bradores a cada uno <strong>en</strong> su grado que reçibier<strong>en</strong> por su s<strong>en</strong>nor natural para <strong>de</strong>spues<br />

<strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza el qual era e seria tal que si<br />

fasta aqui habian sido <strong>de</strong>f<strong>en</strong>didos y aiudados que bi<strong>en</strong> assi y aun mexor lo serian <strong>de</strong><br />

aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e honraria e acataria e goardaria a cada uno <strong>de</strong> ellos <strong>en</strong> su estado y<br />

como <strong>la</strong> razon requeria e luego el dicho Juan Ibannez, cura e clerigo <strong>sus</strong>odicho, por si<br />

e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros e <strong>la</strong>bradores e <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos dijo a <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>nora que el por si y <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los sobredichos le t<strong>en</strong>ia mucha merçed lo<br />

por su merçed re<strong>la</strong>tado e que cierto como su merçed <strong>de</strong>cia fasta agora ellos e cada<br />

uno <strong>de</strong> ellos habian sido guardados e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>didos mexo que otros lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

comarcas e que pues a su merçed p<strong>la</strong>sia que ellos eran cont<strong>en</strong>tos y les paçia e plogo<br />

<strong>de</strong> reçibir. E luego a <strong>la</strong> hora todos g<strong>en</strong>eral e particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te dixieron que reçibian e<br />

reçibieron al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça por su s<strong>en</strong>nor natural y que ellos confiaban por<br />

<strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios que seria tal que si fasta agora por <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora avian seido<br />

guardados e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>didos que asi lo serian a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>nora y que nuestro s<strong>en</strong>nor por su merzed <strong>de</strong>jasse v<strong>en</strong>ir al dicho s<strong>en</strong>nor Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza por <strong>la</strong>rgos tiempos y bu<strong>en</strong>os como su corazon <strong>de</strong>seaba am<strong>en</strong>. E luego los<br />

dichos <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o nombrados cada uno <strong>de</strong> ellos por si e sobre si e <strong>en</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>norio llegaron al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e besaronle <strong>la</strong>


mano e dixieron que bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> agora para <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora<br />

reçebian e reçebieron por su s<strong>en</strong>nor natural al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça segund e por<br />

<strong>la</strong> manera que por <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora les era mandado <strong>de</strong> lo qual toda <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora<br />

pedio ami el dicho escribano testimonio = E <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto e luego <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong>l<br />

portezuelo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha yglesia <strong>de</strong> Sant Viç<strong>en</strong>te <strong>en</strong> este dicho dia mes e anno<br />

<strong>sus</strong>odichos <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho escribano y testigos <strong>de</strong> yuso escriptos<br />

paresçieron pres<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora y el dicho s<strong>en</strong>nor Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra los dichos Rodrigo Ortiz <strong>de</strong> Urbina y Juan <strong>de</strong> Sarmi<strong>en</strong>to alcai<strong>de</strong><br />

e luego <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora dijo a los dichos alcai<strong>de</strong>s e a cada uno <strong>de</strong>llos que les<br />

mandaba y mando que sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> su vida diess<strong>en</strong> y <strong>en</strong>tregass<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas fortaleças<br />

y casas al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça que pres<strong>en</strong>te estaba assi como a s<strong>en</strong>nor natural<br />

<strong>de</strong>llos e luego los dichos alcal<strong>de</strong>s y cada uno <strong>de</strong>llos por si y sobre si dixieron que<br />

daban y dieron <strong>sus</strong> fees como omnes fijosdalgo <strong>de</strong> dar y <strong>en</strong>tregar <strong>la</strong>s dichas casas e<br />

fortalezas al dicho Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora a todo su<br />

leal po<strong>de</strong>r. De todo lo qual <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora pedio testimonio signado a mi el dicho<br />

escribano e yo le di <strong>en</strong><strong>de</strong> este que fue fecho dia mes y anno y lugar <strong>sus</strong>odichos. De lo<br />

qual todos fueron testigos pres<strong>en</strong>tes rogados e l<strong>la</strong>mados Martin Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dijur e<br />

Juan Sarmi<strong>en</strong>to sastre e Juan <strong>de</strong> <strong>la</strong> pu<strong>en</strong>te criados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>nora e Diego <strong>de</strong><br />

Aya<strong>la</strong> criado <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza y Valle criado <strong>de</strong>l dicho Rodrigo Ortiz<br />

<strong>de</strong> Urbina alcai<strong>de</strong> e yo el dicho Juan Sanchez <strong>de</strong> Cortazar escribano y notario publico<br />

sobre dicho que a lo que dicho es pres<strong>en</strong>te fui <strong>en</strong> uno con los dichos testigos y por<br />

ruego y mandado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza esta carta escribi <strong>en</strong> estas<br />

dos p<strong>la</strong>nas <strong>de</strong> cuarto <strong>de</strong> pliego <strong>de</strong> papel con esta p<strong>la</strong>na <strong>en</strong> que va mi signo y <strong>en</strong> fin <strong>de</strong><br />

cada una p<strong>la</strong>na s<strong>en</strong>nale <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>nal <strong>de</strong> mi nombre e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fiz aqui este mi signo<br />

<strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad = Juan Sanchez =.<br />

40<br />

1475. Noviembre. 15. Burgos<br />

Carta <strong>de</strong> Fernando el Católico a los jueces eclesiásticos para que remedi<strong>en</strong> los<br />

abusos <strong>de</strong> los “clérigos <strong>de</strong> corona”.<br />

A.M. Vitoria, secc. 5, leg. 13, n.º 2. Original papel.<br />

= El rey = Provisores et vicarios g<strong>en</strong>erales et particu<strong>la</strong>res et otros jueçes<br />

eclesyasticos <strong>de</strong>l Obispado <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra et <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada et cada uno <strong>de</strong> vos. Yo he<br />

seydo informado como algunos clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> cibdad <strong>de</strong> Bitoria et su tierra et<br />

jurediçion et comarcas <strong>de</strong>l<strong>la</strong> <strong>en</strong> grand <strong>de</strong>sonestidad et oprobio <strong>de</strong> su ord<strong>en</strong> et abito<br />

clerical et m<strong>en</strong>ospreçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> justiçia con poco temor <strong>de</strong> Dios an cometido et comet<strong>en</strong><br />

muchos ynormes <strong>de</strong>litos et crim<strong>en</strong>es t<strong>en</strong>/tando <strong>de</strong> pr<strong>en</strong><strong>de</strong>r et prindi<strong>en</strong>do mano<br />

armada <strong>en</strong> los caminos publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria et fuera<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> a personas et omnes vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad et façi<strong>en</strong>do carçel privada los


an t<strong>en</strong>ido presos et <strong>de</strong>t<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> fortaleças et otras partes et a otras personas et<br />

omnes <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e su tierra e jurediçion por <strong>de</strong>litos et crim<strong>en</strong>es que an<br />

cometido e comet<strong>en</strong> cuando los mis alcal<strong>de</strong>s et justiçias <strong>de</strong>sa dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria<br />

los quier<strong>en</strong> pr<strong>en</strong><strong>de</strong>r y pr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> et dis que se l<strong>la</strong>man et rec<strong>la</strong>mand <strong>de</strong> corona e al fuero<br />

<strong>de</strong> vuestra jurisdiçion eclesyastica et vos abi<strong>en</strong>dolos por tales dis que fulmina<strong>de</strong>s<br />

contra los dichos mis alcal<strong>de</strong>s et justiçias s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> excomunion e proçe<strong>de</strong>is<br />

contra ellos por todas / ç<strong>en</strong>suras eclesyasticas fasta que fases ante vos remitir los<br />

tales <strong>de</strong>linqu<strong>en</strong>tes ante vos <strong>en</strong> uno con el conoçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> todo ello <strong>de</strong> que yo soy<br />

ynformado que por esto <strong>en</strong> esa dicha çibdad ha abido et ha gran<strong>de</strong>s alteraçiones et<br />

çesa <strong>de</strong> se cumplir et esecutar <strong>la</strong> justiçia <strong>en</strong> el<strong>la</strong> e <strong>en</strong> su tierra et jurediçion <strong>de</strong> que yo<br />

soy muy <strong>de</strong>servido et los que mal quier<strong>en</strong> bebir por tales maneras toman osadia e dan<br />

exemplo a otros et lo semejante conosçi<strong>en</strong>do que por aquel<strong>la</strong> via çesa el castigo et<br />

p<strong>en</strong>a que por <strong>sus</strong> <strong>de</strong>litos mereç<strong>en</strong> et <strong>de</strong>b<strong>en</strong> aber ansy <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi justiçia temporal como<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> eclesyastica <strong>de</strong> que redunda grand <strong>de</strong>serviçio a Dios et a mi et <strong>en</strong> grand cargo<br />

<strong>de</strong> vuestras conci<strong>en</strong>cias. Et por tanto yo vos / mando que vosotros et cada uno <strong>de</strong><br />

vosotros que con esta mi carta fuere o fuere<strong>de</strong>s requeridos que probea<strong>de</strong>s açerca <strong>de</strong><br />

los dichos crim<strong>en</strong>es et <strong>de</strong>litos por manera que sean castigados et punidos et a los<br />

<strong>de</strong>linqu<strong>en</strong>tes et fac<strong>en</strong>erosos sea castigo et a otro <strong>en</strong> exemplo por bia <strong>de</strong> que<br />

remedi<strong>en</strong> <strong>de</strong>litos lo tal non se concreta a los que se rec<strong>la</strong>mavan <strong>de</strong> corona sy tales<br />

fuer<strong>en</strong> que <strong>de</strong> el<strong>la</strong> <strong>de</strong>van goçar por verda<strong>de</strong>ros et <strong>de</strong>rechos titulos los castigados por<br />

el rigor <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho et <strong>en</strong> tal manera que por m<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> justiçia <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> lo<br />

tal nin otro non se me quexe. Et si castigar non los pudiere<strong>de</strong>s con fabor <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi<br />

justiçia los pr<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s, et presos, remitidlos al arçobispo <strong>de</strong> Caragoça vuestro<br />

metropolitano a <strong>sus</strong> pro/pias costas et si bi<strong>en</strong>es non tudier<strong>en</strong> a costas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad porque soy çierto que los mandara castigar et punid por <strong>sus</strong> <strong>de</strong>litos <strong>en</strong> forma<br />

que vayan bi<strong>en</strong> presos et recaudados <strong>en</strong> lo qual alli<strong>en</strong><strong>de</strong> que fuere<strong>de</strong>s vuestro <strong>de</strong>ver<br />

me fare<strong>de</strong>s s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>do serviçio <strong>en</strong> otra manera apercibo vos que mandare prober<br />

açerca <strong>de</strong> todo ello por todos los remedios <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho et leyes <strong>de</strong>stos mis regnos<br />

ansy contra vos como contra ellos como cump<strong>la</strong> a mi serviçio et oservacion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

justiçia. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble çibdad <strong>de</strong> Burgos a quinse dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> noviembre anno<br />

<strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> mill e quatgroçi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta y cinco annos / = Yo el Rey = Por<br />

mandado <strong>de</strong>l Rey Johan Ruys =.<br />

41<br />

1475. Noviembre. 15. Burgos<br />

Tregua <strong>de</strong>cretada por Fernando el Católico <strong>en</strong>tre los bandos <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> y Calleja<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria previa a <strong>la</strong> Reforma municipal.<br />

A.M. Vitoria, sec. 15, leg. 27, n.º 3. Orig. papel.<br />

= El rey = Concejo, alcal<strong>de</strong>s, regidores, caballeros, escu<strong>de</strong>ros, oficiales, omnes<br />

bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria, me fue fecha re<strong>la</strong>çion que <strong>en</strong>tre vosotros e <strong>en</strong> los


lugares <strong>de</strong>sa çibdad e su jurisdiçion ha abido bulliçios e alteraçiones e ruydos <strong>en</strong> muy<br />

gran <strong>de</strong>serviçio mio e m<strong>en</strong>gumi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi justiçia e como quier que Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça mi alcay<strong>de</strong> <strong>de</strong> esa mi fortaleça e otros se han <strong>en</strong>tremetido <strong>en</strong>tre vosotros<br />

por vos apasiguar poni<strong>en</strong>do vos <strong>en</strong> segu/ridad e treguas <strong>de</strong> mi parte por muchas<br />

bezes dis que aquel<strong>la</strong> no abes guardado, antes dis que quando acaesçe que algunas<br />

personas <strong>en</strong>tre vosotros rin<strong>en</strong> obulliçian todos vos fase<strong>de</strong>s partes e vos alboraça<strong>de</strong>s e<br />

altera<strong>de</strong>s a apellido <strong>de</strong> buestros bandos e parçialida<strong>de</strong>s e aun l<strong>la</strong>ma<strong>de</strong>s g<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

algunos caballeros e escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> fuera para <strong>en</strong>ojar esa dicha çibdad aun contra <strong>la</strong><br />

mi justiçia <strong>de</strong>sa çibdad e bi<strong>en</strong> ansy vos <strong>la</strong> dicha mi justiçia e alcal<strong>de</strong>s dis que vos<br />

mostra<strong>de</strong>s muy remisos e neglig<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el exerçiçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> justiçia e execuçion <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e<br />

dis que <strong>de</strong>xa<strong>de</strong>s pasar los ynsultos e <strong>de</strong>litos e crim<strong>en</strong>es que <strong>en</strong> esa dicha çibdad e su<br />

juredicion se comet<strong>en</strong> so disimu<strong>la</strong>çion e non los castigando / nin puni<strong>en</strong>do por lo qual<br />

muchos dis que an tomado e toman osadia <strong>de</strong> mal faser por que yo <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>do prober<br />

sobre todo prestam<strong>en</strong>te con persona <strong>de</strong> mi casa como cump<strong>la</strong> a mi serviçio e<br />

esecuçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi justiçia et castigo e probiçion <strong>de</strong> los malos e <strong>de</strong>linqu<strong>en</strong>tes e <strong>en</strong><br />

este medio porque <strong>en</strong> pas biba<strong>de</strong>s e çes<strong>en</strong> alteraçiones e bulliçios e ruydos e insultos<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong>tre vosotros yo vos pongo <strong>en</strong> mi tregua e seguro a vos tomo so mi amparo e<br />

seguridad a vos los linajes e parçialida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> bandos e personas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e<br />

a cada uno <strong>de</strong> vos e vos mando que guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s este mi seguro so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi<br />

merced e confiscaçiones <strong>de</strong> buestros bi<strong>en</strong>es e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho e leyes<br />

<strong>de</strong>stos / mis reynos e estableçidas contra l os que quebrantan seguro puesto por su<br />

rey e s<strong>en</strong>nor natural, mando a vos los dichos mis alcal<strong>de</strong>s que agora so<strong>de</strong>s e a los<br />

que fuer<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte que faga<strong>de</strong>s apregonar e fagan publicam<strong>en</strong>te este dicho<br />

mi seguro por esa dicha çibdad e lugares acostunbrados <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e porque es mi merçed<br />

que <strong>la</strong> mi justiçia <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te sea executada e los malos sean castigados e non<br />

finque sin proviçion mando a vos los çelona, e s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina,<br />

duquesa <strong>de</strong> At<strong>en</strong>as e <strong>de</strong> Neopatria, con<strong>de</strong>sa <strong>de</strong> Rosellon e Cerdania, marquesa <strong>de</strong><br />

Oristan e <strong>de</strong> Goçiano, a vos los alcal<strong>de</strong>s asy ordinarios commo <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Burgos e su merindad, como <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s otras çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s provinçias <strong>de</strong> Bytoria e Guipuscoa, <strong>de</strong>l condado <strong>de</strong> Viscaya e hermandad <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va e Castil<strong>la</strong> Vieja / e a cada uno e a qual quier <strong>de</strong>llos a los quales e a qual quier<br />

<strong>de</strong>llos yo fago mis meros executores para lo <strong>de</strong> yuso cont<strong>en</strong>ido ante qui<strong>en</strong> esta mi<br />

carta fuer mostrada salud e gracia. Sepa<strong>de</strong>s que por parte <strong>de</strong> los procuradores <strong>de</strong><strong>la</strong><br />

dicha provinçia <strong>de</strong> Bytoria e hermandad <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba me es fecha re<strong>la</strong>çion disi<strong>en</strong>do que<br />

sobre los <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcava<strong>la</strong>s e calçadas e barajas e otras nuevas<br />

ynpusyçiones que <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Burgos e Ordunna e <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e logares<br />

<strong>de</strong><strong>la</strong> dicha provinçia <strong>de</strong> Bytoria e Guipuscoa e condado <strong>de</strong> Viscaya e hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va e Castil<strong>la</strong> Vieja se llevavan ansy por los dichos conçejos, commo por algunos<br />

cavalleros e personas syn liç<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>l rey mi s<strong>en</strong>nor e mia a suplicaçion e petiçion<br />

suya yo ove mandado dar / e di una mi carta pat<strong>en</strong>te ynserta <strong>en</strong> el<strong>la</strong> <strong>la</strong> ley que el rey<br />

mi s<strong>en</strong>nor e yo mandamos faser <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> Toledo sobre <strong>la</strong>s dichas<br />

ynpusyçiones firmada <strong>de</strong> mi nombre e sel<strong>la</strong>da con mi sello para Alfonso <strong>de</strong><br />

Quintanil<strong>la</strong>, mi contador mayor <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas e <strong>de</strong>l mi consejo por <strong>la</strong> qual le <strong>en</strong>bye<br />

mandar que oviese ynformaçion qui<strong>en</strong> e quales conçejos e cavalleros e personas<br />

ponian e llevaavan <strong>la</strong>s dichas ynpusyçiones e tributos; E asy, avida e <strong>la</strong> verdad <strong>de</strong>llo<br />

sabida, <strong>en</strong>biase mandar e mandase <strong>de</strong> mi parte a los dichos conçejos e personas<br />

syngu<strong>la</strong>res que asy llevavan <strong>la</strong>s dichs ynpusyçiones que non <strong>la</strong>s llevas<strong>en</strong> nin<br />

asynties<strong>en</strong> llevar salvo <strong>en</strong> los logares e segund <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera / que antiguam<strong>en</strong>te se<br />

avian acostunbrado llevar fasta el anno <strong>de</strong> ses<strong>en</strong>ta e quatro e que guardas<strong>en</strong> e<br />

conples<strong>en</strong> <strong>en</strong> todo lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ley asy <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> a requeridos los


dichos conçejos e cavalleros e personas syngu<strong>la</strong>res que asy llevavan e ponian <strong>la</strong>s<br />

dichas ynpusyçiones <strong>la</strong>s llevs-(<strong>en</strong> <strong>de</strong>) <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e fuese contra lo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

ley cont<strong>en</strong>ido proçediese contra ellos e contra cada uno por todo rigor <strong>de</strong> <strong>de</strong>rech(o)<br />

(co)mmo contra forçadores e robadores e executase e fisiese executar <strong>en</strong> <strong>sus</strong><br />

personas e by<strong>en</strong>es <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ley cont<strong>en</strong>idas segund que esto e otras<br />

cosas mas <strong>la</strong>rgo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta se conti<strong>en</strong>e. E agora por los dichos / procuradores<br />

<strong>de</strong> Bytoria e hermanda<strong>de</strong>s d(e Al)aba nos es fecha re<strong>la</strong>çion que commo quier que el<br />

dicho Alfonso <strong>de</strong> Quintanil<strong>la</strong> ovo ynformaçion e <strong>en</strong>bio mandar e requeryr por virtud <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha mi carta a los conçejos e cavalleros e personas que por <strong>la</strong> dicha ynformaçion<br />

fallo que llevavan <strong>la</strong>s dichas ynpusyçiones nuevam<strong>en</strong>te puestas <strong>de</strong>s<strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong><br />

ses<strong>en</strong>ta e cuatro aca e que <strong>en</strong> todo guardas<strong>en</strong> e conplies<strong>en</strong> lo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ley<br />

cont<strong>en</strong>ido dis non <strong>en</strong>bargante el dicho mandami<strong>en</strong>to que por virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi<br />

carta por el les fue fecho non curando <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha ley <strong>de</strong> Toledo<br />

cont<strong>en</strong>idas dis que an llevado e llevan <strong>la</strong>s dichas ynpusyçiones vonyra el t<strong>en</strong>or e<br />

forma <strong>de</strong> <strong>la</strong> / dicha ley e por su parte me fue suplicado e pedido por merced çerca<br />

<strong>de</strong>llo (les)mandase proveer con remedio <strong>de</strong> justiçia o commo <strong>la</strong> mi merced fuese e yo<br />

tovelo por by<strong>en</strong> e man<strong>de</strong> dar e di esta dicha mi carta para vosotros e para cada uno e<br />

qual quier <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason por <strong>la</strong> qual vos mando que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non<br />

consynta<strong>de</strong>s nin <strong>de</strong><strong>de</strong>s logar a que los dichos alcal<strong>de</strong>s que agora so<strong>de</strong>s e a los que<br />

seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> esa dicha çibdad que a los bulliçiadores e causadores e<br />

rebolbedores <strong>de</strong> ruydos e quebrantadores <strong>de</strong>ste mi seguro e amparo <strong>de</strong>sa dicha<br />

çibdad e su tierra / e jurisdiccion les pr<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s los cuerpos e presos los embies o<br />

faga<strong>de</strong>s embiar a bu<strong>en</strong> recado ante mi a <strong>la</strong> mi corte doquier que yo fuere a <strong>sus</strong><br />

propias costas e sy bi<strong>en</strong>es non tudier<strong>en</strong> para ellos a costa <strong>de</strong> esa dicha çibdad <strong>en</strong> uno<br />

con <strong>la</strong>s pesquisas que sobre los casos que los pr<strong>en</strong>die<strong>de</strong>s obiere<strong>de</strong>s fecho<br />

ofisiere<strong>de</strong>s synadas <strong>de</strong> escribano publico <strong>en</strong> manera que fagan fe por que <strong>en</strong> los tales<br />

yo man<strong>de</strong> para castigo que cump<strong>la</strong>n a mi serviçio e a serviçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi justiçia e<br />

mando a vos <strong>la</strong> dicha çibdad e vezinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> que para todo lo que dicho es e cada<br />

cosa et çerca <strong>de</strong>llo le <strong>de</strong><strong>de</strong>s fabor e ayuda / a los dichos mis alcal<strong>de</strong>s cada que vos<br />

fuere pedido por manera que por m<strong>en</strong>gua <strong>de</strong> vuestro fabor e ayuda non cese <strong>de</strong> se<br />

cumplir lo <strong>sus</strong>odicho. E a los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi<br />

merçed e confiscaçion <strong>de</strong> todos buestros bi<strong>en</strong>es e pribaçion <strong>de</strong> los dichos. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

muy noble çibdad <strong>de</strong> Burgos a quinse dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> noviembre anno <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong><br />

mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e çinco annos. = Yo el Rey. Firmas.<br />

42<br />

1476. Octubre. 26. Burgos<br />

Capitu<strong>la</strong>do otorgado por Fernando el Católico a <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria <strong>en</strong> el que<br />

se recog<strong>en</strong> el modo <strong>de</strong> elección y <strong>la</strong>s funciones <strong>de</strong> los oficiales <strong>de</strong>l Ayuntami<strong>en</strong>to.<br />

A.M.V. Secc. 17, leg. 13, n.º 16. Orig. perg.


Pub. J.J. Landázuri, Historia civil y eclesiástica, política y legis<strong>la</strong>tiva <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Victoria,<br />

Madrid, 1879 (reed. 1976), págs. 384-407.<br />

Pub. J. Ramón Díaz <strong>de</strong> Durana <strong>en</strong> “La Reforma municipal <strong>de</strong> los Reyes Católicos: el Capitu<strong>la</strong>do<br />

vitoriano <strong>de</strong> 1476 y su ext<strong>en</strong>sión por el Noroeste <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corona <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>”. La Formación <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va, I, Vitoria, 1986, págs. 213-236.<br />

Don Fernando por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Leon <strong>de</strong> Toledo <strong>de</strong><br />

Siçilia <strong>de</strong> Portugal <strong>de</strong> Galizia <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Cordoba <strong>de</strong> Murçia <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong> <strong>de</strong>l Algarve<br />

<strong>de</strong> Algezira <strong>de</strong> Gibraltar <strong>de</strong> <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> Guipuzcoa et s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Vicaia e <strong>de</strong> Molina:<br />

al concejo alcal<strong>de</strong> regidores merino procurador g<strong>en</strong>eral cavalleros escu<strong>de</strong>ros oficiales<br />

e homnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> cibdad <strong>de</strong> Bitoria que agora son y seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte a<br />

cada uno <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi carta fuere mostrada o su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong><br />

escribano publico salud e gracia: Sepa<strong>de</strong>s que vi vuestras peticiones que juntam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> un qua<strong>de</strong>rno <strong>de</strong> capitulos signado <strong>de</strong> escribano publico y sel<strong>la</strong>do con vuestro sello<br />

con el lic<strong>en</strong>ciado Diego Martinez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va mi alcal<strong>de</strong> me <strong>en</strong>biastes <strong>en</strong> que se<br />

conti<strong>en</strong><strong>en</strong> ciertos apuntami<strong>en</strong>tos que vosotros con acuerdo <strong>de</strong> los doctores Juan Diaz<br />

<strong>de</strong> Alcocer e Micer Agamar <strong>de</strong>l mi consejo fizistes concerni<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> paz e sosiego<br />

<strong>de</strong>sta çibdad e bu<strong>en</strong>a gobernacion <strong>de</strong> bosotros los quales por mi vistos yo he abido<br />

<strong>de</strong> ello mucho p<strong>la</strong>zer e bos lo t<strong>en</strong>go <strong>en</strong> servicio e luego man<strong>de</strong> a los <strong>de</strong> mi consejo<br />

que los vies<strong>en</strong> e me fazies<strong>en</strong> re<strong>la</strong>cion <strong>de</strong> lo que les parecia que sobre cada uno <strong>de</strong>llos<br />

se <strong>de</strong>bia proveer lo qual visto e p<strong>la</strong>ticado yo con acuerdo <strong>de</strong> los <strong>de</strong> mi consejo man<strong>de</strong><br />

respon<strong>de</strong>r e proveer sobre cada un capitulo <strong>de</strong> ellos poni<strong>en</strong>do mi respuesta al pie <strong>de</strong><br />

cada una peticion <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma sigui<strong>en</strong>te.<br />

Muy alto e muy esc<strong>la</strong>reçido principe rey e s<strong>en</strong>nor: vuestros humil<strong>de</strong>s servidores<br />

el concejo alcal<strong>de</strong> regidores merino procurador cavalleros escu<strong>de</strong>ros oficiales e<br />

homes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria vesamos vuestras manos et nos<br />

<strong>en</strong>com<strong>en</strong>damos <strong>en</strong> vuestra real señoria <strong>la</strong> qual sabe como al tiempo que partio <strong>de</strong><br />

esta çibdad <strong>de</strong>xo aqui <strong>en</strong> el<strong>la</strong> a los doctores Juan Diaz <strong>de</strong> Alcocer e Micer Agamar<br />

oidores <strong>de</strong> <strong>la</strong> vuestra audi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el vuestro consejo para que <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dies<strong>en</strong> <strong>en</strong> el<br />

reparo e provecho <strong>de</strong> esta çibdad y dies<strong>en</strong> remedio <strong>en</strong> los males e dannos que por<br />

causa <strong>de</strong> los bandos y division <strong>de</strong> linages habia <strong>en</strong> esta çiudad los quales muy<br />

po<strong>de</strong>roso señor cumpli<strong>en</strong>do vuestro mandami<strong>en</strong>to an <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido <strong>en</strong>tre nosotros y<br />

como todos estamos muy <strong>de</strong>seosos <strong>de</strong> vuestro servicio y <strong>de</strong> <strong>la</strong> paz e union <strong>de</strong> todos<br />

nosotros y vemos y conocemos quantos escandalos y muertes e feridas <strong>de</strong> omes y<br />

perbesion et abatimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> justicia se an seguido <strong>en</strong> esta çiudad por causa <strong>de</strong> los<br />

dichos bandos y parçialida<strong>de</strong>s obe<strong>de</strong>çemos luego vuestro mandami<strong>en</strong>to y todos casi<br />

por una boca y a una boluntad nos conformamos con todo lo que los doctores <strong>de</strong><br />

vuestra parte nos mandaron y poni<strong>en</strong>dolo por obra luego diputamos <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre nosotros<br />

al lic<strong>en</strong>ciado Diego Martinez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va vuestro alcal<strong>de</strong> y el bachiller Miguel Perez <strong>de</strong><br />

Oñate nuestros vezinos para que informas<strong>en</strong> a los dichos doctores <strong>de</strong>l estado <strong>de</strong> esta<br />

çiudad y <strong>de</strong> los fechos y les notificas<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cosas <strong>en</strong> que principalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>bian<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r e poner remedio para que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte todos los males e dannos et<br />

ynconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes çesas<strong>en</strong> y porque los dichos doctores concoçieron que el principal<br />

fundam<strong>en</strong>to raiz <strong>de</strong> todos los dichos males era <strong>la</strong> parçialidad e vand-eria que <strong>en</strong> esta<br />

çiudad abia por aver apellido <strong>de</strong> dos linages <strong>en</strong> el<strong>la</strong> que hera <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> et <strong>de</strong> Calleja<br />

<strong>de</strong> don<strong>de</strong> p<strong>en</strong>dian otras quadril<strong>la</strong>s e apartami<strong>en</strong>tos e divisiones <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre nosotros asi<br />

por confradias como por ospitales como por otras muchas mañas todos con acuerdo<br />

y por mandado <strong>de</strong> los dichos doctores <strong>de</strong>liberamos <strong>de</strong>tirpar e <strong>de</strong>rraygar este malo e<br />

dañado fundam<strong>en</strong>to e <strong>de</strong> <strong>de</strong>xar los dichos bandos e parçialida<strong>de</strong>s e <strong>de</strong> nos partir <strong>de</strong>


<strong>la</strong>s dichas par<strong>en</strong>te<strong>la</strong>s y apellidos y <strong>de</strong> nunca mas estar <strong>en</strong> ellos ni tomar apellido por<br />

via <strong>de</strong> Calleja ni <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> ni <strong>de</strong> otros algunos lo qual todos publica a sol<strong>en</strong>em<strong>en</strong>te<br />

jurarnos algunos <strong>de</strong> nos sobre el altar mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> San Pedro e otros sobre<br />

el altar mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong> esta dicha çiudad e esto ansi fecho<br />

todos hicimos unas hord<strong>en</strong>anças que los dichos doctores por parte <strong>de</strong> vuestra Alteza<br />

et los dichos liç<strong>en</strong>çiado e bachiller por nos et por nuestro po<strong>de</strong>r bastante fizieron los<br />

quales todos loamos aprobamos y suplicamos a vuestra Alteza que <strong>la</strong>s apruebe y<br />

confirme e <strong>de</strong> ello nos man<strong>de</strong> dar su carta para que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte ba<strong>la</strong>n et sean<br />

firmes y nos rigamos e gobernemos por el<strong>la</strong>s su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quales es este que se<br />

sigue.<br />

1. Primeram<strong>en</strong>te suplicamos a vuestra Alteza que man<strong>de</strong> y hord<strong>en</strong>e que <strong>de</strong><br />

aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte no se nombre ni aya <strong>en</strong> esta dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria apellidos ni bandos<br />

<strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> ni <strong>de</strong> Calleja ni otros apellidos ni quadril<strong>la</strong>s ni boz <strong>de</strong> otros pari<strong>en</strong>tes ni<br />

confradias algunas salvo <strong>la</strong>s confradias antiguas que so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te heran para causas<br />

pias mas que todos juntam<strong>en</strong>te nos l<strong>la</strong>memos los vitorianos pues es nuestro apellido<br />

honrado <strong>de</strong>l qual se preciaron nuestros anteçesores <strong>en</strong> el tiempo que ganaron honrra<br />

y terminos e bu<strong>en</strong> r<strong>en</strong>ombre para esta dicha çiudad y para ellos y retificamos para<br />

esto el dicho juram<strong>en</strong>to que t<strong>en</strong>emos fecho et si necesario es <strong>de</strong>s<strong>de</strong> aora lo hazemos<br />

cada uno <strong>de</strong> nos sobre su anima jurando como juramos a Dios y a <strong>la</strong> señal <strong>de</strong> <strong>la</strong> cruz<br />

y al santo altar <strong>en</strong> que cada uno <strong>de</strong> nos puso su mano <strong>de</strong>recha y a <strong>la</strong>s pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> los<br />

santos evangelios doquier que son que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para siempre jamas nunca<br />

nos ni alguno <strong>de</strong> nos sera ni seremos <strong>de</strong> bando ni par<strong>en</strong>te<strong>la</strong> <strong>de</strong> Calleja ni <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> ni<br />

<strong>de</strong> otros apellidos algunos por via <strong>de</strong> bandos ni nos juntaremos so color <strong>de</strong> confradia<br />

ni <strong>de</strong> ospital ni <strong>de</strong> quadril<strong>la</strong>s ni <strong>de</strong> otra manera alguna <strong>en</strong> bando ni dibision nin<br />

parçialidad <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> nos contra otro ni <strong>de</strong> otros contra otros <strong>en</strong> esta çiudad nin <strong>en</strong><br />

best<strong>en</strong>il<strong>la</strong> nin l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos ni <strong>en</strong> otra manera alguna publica ni secretam<strong>en</strong>te directe<br />

ni indirecte ni acodiremos a cavalleros ni a escu<strong>de</strong>ros ni a çiud<strong>de</strong>s ni vil<strong>la</strong>s por<br />

l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>to ni juntami<strong>en</strong>to ni <strong>en</strong> otra manera por via <strong>de</strong> bando ni apellido y como<br />

quiera que vuestra Alteza nos mando y los dichos doctores <strong>de</strong> vuestro consejo <strong>en</strong><br />

vuestro nombre y <strong>de</strong> vuestra parte nos mandaron que esto hiziesemos et<br />

cumpliesemos a mayor abundami<strong>en</strong>to todos <strong>de</strong> una conformidad suplicamos a<br />

vuestra Alteza que revoque et anule con el todas e qualesquier obligaçiones<br />

promesas capitulos juram<strong>en</strong>tos p<strong>en</strong>as y om<strong>en</strong>ajes que sobre lo <strong>sus</strong>odicho hasta aqui<br />

nuestros antecesores hizieron y otorgaron et pusieron por si e por nos et et nos et<br />

cada uno o cualquier <strong>de</strong> nos eso mesmo habemos fecho para estar <strong>en</strong> los dichos<br />

bandos y parçialida<strong>de</strong>s e acodir a el<strong>la</strong>s y como quiera que los dichos doctores <strong>de</strong>l<br />

vuestro consejo <strong>en</strong> vuestro nombre nos dieron liç<strong>en</strong>çia y facultad para nos partir <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas ligas y confe<strong>de</strong>raçiones que nos dieron por libres e quitos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

obligaciones y p<strong>en</strong>as que t<strong>en</strong>iamos fechas y puestas sobre nos y nuestros bi<strong>en</strong>es e<br />

<strong>de</strong> nuestros sucesores para t<strong>en</strong>er e guardar <strong>la</strong>s dichas ligas e parçialida<strong>de</strong>s a mayor<br />

abundami<strong>en</strong>to vuestra Alteza confirme <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia y nos <strong>de</strong> por libres e quitos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas obligaciones y promesas y juram<strong>en</strong>tos que sobre <strong>la</strong> dicha rason nos e<br />

qualquiera <strong>de</strong> nos e nuestros anteçesores por nos tovieron e t<strong>en</strong>iamos fechas e<br />

otorgadas y nos alçe los dichos hom<strong>en</strong>ajes que sobre esto estavan fechos y nos <strong>de</strong><br />

por libres et quitos <strong>de</strong> ellos a nos e a nuestros hijos e a nuestros bi<strong>en</strong>es hijos e a<br />

nuestros bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong>s<strong>de</strong> aora para siempre jamas.<br />

A esto vos respondo que <strong>en</strong> vos haber partido <strong>de</strong> los dichos linajes e<br />

parçialida<strong>de</strong>s et bandos y aver fecho sobre ello lo que aora fezistes abe<strong>de</strong>s fecho bi<strong>en</strong>


y que lo <strong>de</strong>be<strong>de</strong>s e lo que bu<strong>en</strong>os e leales naturales <strong>de</strong>b<strong>en</strong> hazer por el bi<strong>en</strong> comun<br />

<strong>de</strong> su patria que a vos lo t<strong>en</strong>go yo <strong>en</strong> servicio y apruebo e confirmo <strong>la</strong> liç<strong>en</strong>çia que los<br />

dichos dotores <strong>de</strong>l mi consejo vos dieron para vos partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas ligas e vandos<br />

e parçialida<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> qualquiera manera t<strong>en</strong>ia<strong>de</strong>s et otorgo e conozco todo lo<br />

cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> este capitulo como lo suplica<strong>de</strong>s Et a mayor abundami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>s<strong>de</strong> agora<br />

para <strong>en</strong>tonces vos do et otorgo <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia y hord<strong>en</strong>o yo et mando que <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte no se nombre nin aya <strong>en</strong> esa dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria apellidos ni bandos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Calleja ni <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> ni otros apellidos ni quadril<strong>la</strong>s ni boz <strong>de</strong> otras par<strong>en</strong>te<strong>la</strong>s ni<br />

confradias algunas que <strong>de</strong> esto corresponda nin se junt<strong>en</strong> nin vos junte<strong>de</strong>s a el<strong>la</strong>s<br />

salvo que todos juntam<strong>en</strong>te se l<strong>la</strong>m<strong>en</strong> a vos l<strong>la</strong>me<strong>de</strong>s los vitorianos ni faga<strong>de</strong>s otros<br />

apellidos ni los pro-siga<strong>de</strong>s ni faborezca<strong>de</strong>s directe ni yndirecte ni publico ni <strong>en</strong><br />

secreto ni <strong>de</strong>si fabor ni consejo ni ayuda a ello ni acudais a boz <strong>de</strong> apellido ni <strong>de</strong><br />

bando a ruidos ni a bodas ni mortuerios ni a otros actos algunos que vaya<strong>de</strong>s a boz<br />

<strong>de</strong> bando ni <strong>de</strong> linaje asonadas <strong>de</strong> otros cavalleros y escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> comarca ni<br />

acudais por ello a <strong>sus</strong> l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos ni t<strong>en</strong>ga<strong>de</strong>s confradias ni ospitales ni yglesias por<br />

nombre <strong>de</strong> los dichos linajes ni <strong>de</strong> alguno <strong>de</strong> ellos ni vaya<strong>de</strong>s apartadam<strong>en</strong>te los unos<br />

<strong>de</strong> los otros <strong>en</strong> hueste ni reparta<strong>de</strong>s g<strong>en</strong>te para ello por respeto <strong>de</strong> los dichos linages<br />

sop<strong>en</strong>a que qualquiera que contra lo <strong>sus</strong>odicho <strong>en</strong> este capitulo o contra otra<br />

qualquier cosa o parte <strong>de</strong>llo fuere e pasare aya et alcance <strong>la</strong> ira <strong>de</strong> Dios et mia le aya<br />

por ello <strong>en</strong> mal caso e muera por ello asi como of<strong>en</strong><strong>de</strong>dor <strong>de</strong> su patria y <strong>de</strong>struidor y<br />

quebrantador <strong>de</strong> <strong>la</strong> paz et bi<strong>en</strong> comun <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e cya por ello <strong>en</strong> caso e m<strong>en</strong>os valer que<br />

qualquiera lo pueda <strong>de</strong>sechar o r<strong>en</strong>tar por ello y <strong>de</strong>mas que aya perdido e pierda<br />

todos <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es muebles e raizes que sean aplicados y confiscados por el mismo<br />

fecho <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> ellos para <strong>la</strong> camara et fisco e <strong>la</strong> otra mitad que sea para el reparo<br />

<strong>de</strong> los muros et cabas <strong>de</strong> esta dicha çiudad y <strong>la</strong> otra mitad para reparo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s yglesias<br />

parroquiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria e por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te doy por ningunos e <strong>de</strong><br />

ningund balor y efecto todas e qualesquier ligas confe<strong>de</strong>raciones promesas capitulos<br />

et juram<strong>en</strong>tos que todos e qualesquier vezinos <strong>de</strong> esta dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria fasta<br />

aqui t<strong>en</strong>ian e t<strong>en</strong>eis fechos asi unos a otros et <strong>en</strong>tre vosotros como qualquier <strong>de</strong><br />

vosotros a otros qualesquier cavalleros y escu<strong>de</strong>ros y pueblos <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> esa dicha<br />

çiudad para vos faborecer y ayudar unos a otros por vias <strong>de</strong> linajes par<strong>en</strong>te<strong>la</strong>s o<br />

parçialida<strong>de</strong>s o bandos por capitulos o quadril<strong>la</strong>s o s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias o <strong>en</strong> otra qualquier<br />

manera con qualesquier obligaciones y p<strong>en</strong>a y juram<strong>en</strong>tos y om<strong>en</strong>ajes que por<br />

escripto o por pa<strong>la</strong>bra sobre so aya ynterv<strong>en</strong>ido y quiero et mando que non aya fuerça<br />

no bigor e do por libres y quitos a todos ellos y a bosotros y vuestros <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes y<br />

a vuestros bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> los tales om<strong>en</strong>ajes y promesas y obligaciones y p<strong>en</strong>as para<br />

siempre jamas y quiero et mando que non use<strong>de</strong>s <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte so <strong>la</strong>s<br />

dichas p<strong>en</strong>as y mando al obispo que aora es et a los que fuer<strong>en</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra que mand<strong>en</strong> a <strong>sus</strong> vicarios y provisores y al vicario <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong><br />

Vitoria a cada uno <strong>de</strong> ellos que proceda por c<strong>en</strong>sura eclesiástica con todo rigor contra<br />

<strong>la</strong>s personas que <strong>de</strong> aquí a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se hal<strong>la</strong>re que usan <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tales ligas e<br />

confe<strong>de</strong>raciones y obligaciones y nombre unos a otros ni <strong>en</strong>tre ellos mesmos <strong>de</strong><br />

ninguno <strong>de</strong> los dichos apellidos.<br />

2. Otrosi muy po<strong>de</strong>roso señor Por quanto ay otra causa muy prinçipal por<br />

don<strong>de</strong> estos apellidos y par<strong>en</strong>te<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> y <strong>de</strong> Calleja su<strong>en</strong>a y se frequ<strong>en</strong>ta y<br />

sosti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> esta dicha çiudad <strong>la</strong> qual por haber los oficios <strong>en</strong> el<strong>la</strong> por respecto <strong>de</strong> los<br />

dichos linajes por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos <strong>de</strong>seando <strong>de</strong> todo <strong>en</strong> todo <strong>de</strong>rraygar y quitar <strong>la</strong> memoria<br />

<strong>de</strong>llos y quitar <strong>la</strong>s causas <strong>de</strong> discordia suplicamos a vuestra alteza que hord<strong>en</strong>e y<br />

man<strong>de</strong> que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para siempre jamas aya <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria


que sea puesto un alcal<strong>de</strong> y no mas pues el previlegio <strong>de</strong> nuestra pob<strong>la</strong>cion no nos da<br />

mas <strong>de</strong> uno y que aya dos regidores y un procurador <strong>de</strong> concejo y un merino y dos<br />

alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Hermandad y un escrivano <strong>de</strong> concejo y no mas y que estos se pongan<br />

para el dia <strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong> Septiembre <strong>de</strong> cada un año y que dur<strong>en</strong> <strong>sus</strong> ofiçios por<br />

un año continuo e para haberse <strong>de</strong> eligir y poner los ofiçiales <strong>en</strong> estos dichos ofiçios<br />

que se t<strong>en</strong>ga a guar<strong>de</strong> <strong>la</strong> forma y hord<strong>en</strong> que se sigue:<br />

Que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> cada un año para siempre jamas el dicho dia <strong>de</strong> San<br />

Miguel <strong>de</strong> Septiembre <strong>de</strong> mañana a <strong>la</strong> ora <strong>de</strong> misa mayor se junt<strong>en</strong> luego <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

yglesia <strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong> esta dicha çiudad el alcal<strong>de</strong> y los regidores y el procurador<br />

que hubiere sido hasta alli el anno pasado que todos quatro ech<strong>en</strong> suertes <strong>en</strong>tre si<br />

qual <strong>de</strong> ellos elegira los quatro electores <strong>de</strong> yuso cont<strong>en</strong>idos y aquel <strong>de</strong> ellos a qui<strong>en</strong><br />

cupiere <strong>la</strong> suerte que<strong>de</strong> por elector y haga luego juram<strong>en</strong>to sobre el cuerpo <strong>de</strong> Dios<br />

<strong>en</strong> el altar mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha iglesia <strong>de</strong> San Miguel que nombrara bi<strong>en</strong> y fielm<strong>en</strong>te y<br />

sin parçialidad alguna a todo su leal <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r quatro personas aquellos que segund<br />

su conçi<strong>en</strong>cia le pareciere que son l<strong>la</strong>nos y abonados y <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a conçi<strong>en</strong>cia para<br />

elegir y nombrar ofiçiales y este tal a qui<strong>en</strong> cupiere <strong>la</strong> suerte nombre luegos <strong>la</strong>s dichas<br />

quatro personas y estos quatro asi nombrados ayan e t<strong>en</strong>gan po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> elegir e<br />

nombrar los ofiçios para aquel anno que <strong>en</strong>tra los quales nombr<strong>en</strong> luego <strong>en</strong> esta<br />

guisa: que cada uno <strong>de</strong> estos quatro haga alli luego juram<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha<br />

<strong>de</strong> elegir e nombrar los dichos ofiçiales <strong>de</strong> aquello que segund Dios y su conçi<strong>en</strong>cia le<br />

pareciere que sean sufici<strong>en</strong>tes y abiles para t<strong>en</strong>er et administrar los tales ofiçios sin lo<br />

comunicar uno con otro ni con otros y que no sea <strong>de</strong> los que el anno proximo pasado<br />

an t<strong>en</strong>ido los ofiçios e que los elegira y nombrara sin haber respecto a bando ni<br />

par<strong>en</strong>te<strong>la</strong> ni a ruego ni amor ni <strong>de</strong>samor ni a otra ma<strong>la</strong> consi<strong>de</strong>racion alguna e que no<br />

nombrara para ninguno <strong>de</strong> los dichos ofiçios a si mesmo y esto fecho cada uno <strong>de</strong><br />

estos cuatro se aparte luego a su parte <strong>en</strong> <strong>la</strong> iglesia y cada uno <strong>de</strong> estos syn hab<strong>la</strong>r ni<br />

comunicar con otra persona nombre un alcal<strong>de</strong> e dos regidores y un procurador y un<br />

merino y dos alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> hermandad para los seis meses primeros et otros dos<br />

alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> hermandad para los otros seis meses postrimeros <strong>de</strong> aquel anno y un<br />

escribano <strong>de</strong> los fechos <strong>de</strong>l concejo qe sea <strong>de</strong> los diez escribanos publicos <strong>de</strong> esta<br />

çiudad y ponga cada uno <strong>de</strong> estos quatro por escrito a cada uno <strong>de</strong> los que asi<br />

nombrase para cada uno <strong>de</strong> los ofiçios <strong>en</strong> un papellejo asi que sean por todos diez<br />

papellejos que cada uno ha <strong>de</strong> hazer y luego ech<strong>en</strong> <strong>en</strong> un cantaro por ante escrivano<br />

<strong>de</strong> concejo cada uno su papellejo <strong>de</strong> los que nombran por alcal<strong>de</strong>s asi que han <strong>de</strong> ser<br />

quatro papellejos a saque un ninno <strong>de</strong> aquel cantaro un papellejo y el que primero<br />

saliese que<strong>de</strong> por alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> aquel anno y luego saque <strong>de</strong> alli los otros tres papellejos<br />

y ech<strong>en</strong> alli los ocho papeles para sacar los dos regidores y los primeros dos que<br />

salieran sean regidores e asi se haga para cada uno <strong>de</strong> los ofiçios <strong>sus</strong>odichos fasta<br />

que sean proveydos y luego los otros treinta papellejos que quedar<strong>en</strong> sean quemados<br />

alli sin que persona los lea y los que asi quedar<strong>en</strong> por ofiçiales <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha<br />

que hagan luego alli el juram<strong>en</strong>to que <strong>en</strong> tal caso se acostumbra hazer que <strong>de</strong>mas<br />

jure <strong>en</strong> su oficio no guardara parçialidad ni ban<strong>de</strong>ria ni habra respeto <strong>de</strong> ello ni cosa<br />

alguna y que el anno sigui<strong>en</strong>te quando espirare su ofiçio guardara <strong>en</strong> elegir y nombrar<br />

ofiçiales para <strong>la</strong> çiudad esta misma forma e no otra alguna que ansi qued<strong>en</strong> por<br />

ofiçiales <strong>de</strong> aquel anno que ansi d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> cada un anno para siempre<br />

jamas que si el alcal<strong>de</strong> y regidores e procurador e merino e alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> hermandad y<br />

escrivano <strong>de</strong> concejo o qualquier <strong>de</strong>llos <strong>de</strong> otra guisa fuer<strong>en</strong> puestos que no va<strong>la</strong> el<br />

nombrami<strong>en</strong>to ni los tales ofiçiales acept<strong>en</strong> los ofiçios ni puedan usar ni us<strong>en</strong> <strong>de</strong> ellos<br />

ni ba<strong>la</strong> lo que hizier<strong>en</strong> ni sean habidos por tales ofiçiales e sean avidos por personas


pribadas e cayan e incurran <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> que ca<strong>en</strong> <strong>la</strong>s personas privadas que<br />

usan <strong>de</strong> ofiçios publicos sin t<strong>en</strong>er po<strong>de</strong>r ni autoridad para ello.<br />

A esto vos respondo que lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> este capitulo es muy bi<strong>en</strong> fecho y<br />

hord<strong>en</strong>ado y lo apruebo a confirmo y mando y ord<strong>en</strong>o que se haga y cump<strong>la</strong> asi <strong>de</strong><br />

aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> todo y por todo segun que por el dicho capitulo me lo suplica<strong>de</strong>s e<br />

que ninguno ni algunas personas no sean osados <strong>de</strong> ir ni pasar contra ello sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>en</strong> este capitulo cont<strong>en</strong>idas.<br />

3. Otrosi muy po<strong>de</strong>roso s<strong>en</strong>nor: por quanto se sigue muy grand <strong>de</strong>shord<strong>en</strong> y<br />

confusion <strong>en</strong> que todos los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> nuestros reynos t<strong>en</strong>gan<br />

facultad para <strong>en</strong>trar y estar <strong>en</strong> los ayuntami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> concejo el s<strong>en</strong>nor Rey D. Juan<br />

vuestro padre <strong>de</strong> gloriosa memoria cuya anima Dios aya queri<strong>en</strong>do proveer sobre ello<br />

hizo y hord<strong>en</strong>o a petiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> estos reynos una ley <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

cortes <strong>de</strong> Çamora y el s<strong>en</strong>nor rey D. Enrique hizo y ord<strong>en</strong>o otra ley <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong><br />

Cordova por <strong>la</strong>s quales mandaron y <strong>de</strong>f<strong>en</strong>dieron que persona ni personas algunas no<br />

<strong>en</strong>tras<strong>en</strong> ni estubies<strong>en</strong> <strong>en</strong> los ayuntami<strong>en</strong>tos e concejos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s salvo<br />

los ofiçiales <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s so çiertas p<strong>en</strong>as y por que <strong>la</strong> guarda <strong>de</strong> estas dichas leyes<br />

parece my conb<strong>en</strong>ible y provechosa para esta çiudad por <strong>en</strong><strong>de</strong> suplicamos a vuesra<br />

Alteza que man<strong>de</strong> y hord<strong>en</strong>e que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong>s dichas leyes e cada una <strong>de</strong><br />

el<strong>la</strong>s sean guardadas <strong>en</strong> esta dicha çiudad y que <strong>en</strong> <strong>la</strong> tal ord<strong>en</strong>ança sean<br />

<strong>en</strong>corporadas <strong>la</strong>s dichas leyes y porque <strong>en</strong> el conçejo <strong>de</strong> esta çiudad siempre se hallo<br />

personas bu<strong>en</strong>as e l<strong>la</strong>nas y abonadas que est<strong>en</strong> <strong>en</strong> uno con el alcal<strong>de</strong> y regidores y<br />

procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad suplicamos a vuestra Alteza man<strong>de</strong> y hord<strong>en</strong>e que <strong>de</strong><br />

aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> esta çiudad <strong>de</strong> Victoria aya honze diputados vezinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> los quales<br />

puedan <strong>en</strong>trar y estar y <strong>en</strong>tr<strong>en</strong> y est<strong>en</strong> cada e quando que quisier<strong>en</strong> <strong>en</strong> conçejo con el<br />

alcal<strong>de</strong> e regidores e procurador e merino que fuer<strong>en</strong> <strong>de</strong> esta çiudad y que estos<br />

dichos diputados puedan <strong>en</strong>trar y <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dan <strong>en</strong> <strong>la</strong> fazi<strong>en</strong>da y fechos <strong>de</strong>l conçejo segun<br />

que solian <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r los diputados que fasta aqui poniamos y que otros algunos no<br />

<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> ni est<strong>en</strong> <strong>en</strong> los ayuntami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> conçejo ni actos algunos so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as<br />

cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas leyes y <strong>de</strong>mas que el que t<strong>en</strong>tare <strong>de</strong> estar o <strong>en</strong>tar <strong>en</strong><br />

conçejo contra el th<strong>en</strong>or y forma <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas leyes que los alcal<strong>de</strong>s y regidores y<br />

merino o diputados o qualesquier <strong>de</strong>llos los ech<strong>en</strong> fuera <strong>de</strong>l conçejo por fuerça e<br />

<strong>de</strong>shonradam<strong>en</strong>te los quales diputados si a vuestra Altez<strong>la</strong> pluguiere nos parece que<br />

<strong>de</strong>v<strong>en</strong> ser y suplicamosle que man<strong>de</strong> que sean elegidos y nombrados y puestos <strong>en</strong><br />

esta guisa:<br />

Que los dichos alcal<strong>de</strong> y regidores y procurador que obiere sido <strong>en</strong> el anno<br />

proximo pasado el dia <strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong> cada un anno <strong>de</strong>spues que obier<strong>en</strong> elegido e<br />

puesto los otros dichos ofiçiales elijan e nombr<strong>en</strong> sobre el dicho juram<strong>en</strong>to que<br />

primero ayan fecho todos juntos trinta hombres <strong>de</strong> los mas ricos y abonados e <strong>de</strong><br />

bu<strong>en</strong>a fama y conversaçion que a ellos pareciera que se puedan hal<strong>la</strong>r <strong>en</strong> <strong>la</strong> çiudad<br />

sin aber respeto al linage ni a par<strong>en</strong>te<strong>la</strong> que non sean <strong>de</strong> los honze que ovieran sido<br />

diputados <strong>en</strong> el anno pasado que estos treinta asi elegidos sean puestos y escriptos<br />

cada uno <strong>en</strong> su papel y todas treinta papeles se ech<strong>en</strong> <strong>en</strong> un cantaro publicam<strong>en</strong>te e<br />

por ante el escribano <strong>de</strong> conçejo y un minno saque una a una aquel<strong>la</strong>s suertes y <strong>la</strong>s<br />

primeras honze suertes que salier<strong>en</strong> aquellos qued<strong>en</strong> por diputados <strong>de</strong> aquel anno<br />

que <strong>en</strong>tra los cuales luego que les cayer<strong>en</strong> <strong>la</strong>s suertes sean t<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> hazer e hagan<br />

publicam<strong>en</strong>te juram<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha iglesia <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha.


A esto vos respondo que lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> este capitulo esta muy bi<strong>en</strong><br />

hord<strong>en</strong>ado y ansi lo apruebo y confirmo <strong>en</strong> quanto al <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> conçejo mando e<br />

hord<strong>en</strong>o que se guard<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas leyes su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quales es este que se sigue:<br />

A lo que me pedistes por merçed que por quanto me fuera suplicado que<br />

mandase guardar <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>anças que los reyes mis anteçesores fizieron que heran<br />

confirmadas por mi sobre como los alcal<strong>de</strong>s e regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s vil<strong>la</strong>s y<br />

lugares <strong>de</strong> mis reinos <strong>en</strong> que ay regidores no estubies<strong>en</strong> con ellos <strong>en</strong> los<br />

ayuntami<strong>en</strong>tos e ocnçejos cavalleros ni escu<strong>de</strong>ros ni otras personas salvo los<br />

alcal<strong>de</strong>s e otras personas que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>anças que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> se conti<strong>en</strong>e que est<strong>en</strong>.<br />

Otrosi que non <strong>en</strong>trometies<strong>en</strong> <strong>en</strong> los negoçios <strong>de</strong>l regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas çiuda<strong>de</strong>s e<br />

vil<strong>la</strong>s salvo los mis alcal<strong>de</strong>s regidores e que ellos fizies<strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s cosas que el<br />

conçejo solia hazer e hord<strong>en</strong>ar antes que oviese regidores e que se guardase asi<br />

estrecham<strong>en</strong>te como <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas ord<strong>en</strong>ancas se conti<strong>en</strong>e e que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e<br />

vil<strong>la</strong>s on<strong>de</strong> no oviese hord<strong>en</strong>anças se guardase asi como e por <strong>la</strong> forma que se<br />

guardaba e guardase <strong>en</strong> <strong>la</strong> çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s on<strong>de</strong> <strong>la</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong> E porque si alguna otra<br />

cosa <strong>de</strong> contra lo que se hord<strong>en</strong>ase e hiziese por los dichos alcal<strong>de</strong>s e regidores<br />

quisies<strong>en</strong> <strong>de</strong>zir quales requiries<strong>en</strong> sobre ello por antel mi escribano por ante qui<strong>en</strong><br />

pasas<strong>en</strong> los fechos <strong>de</strong> conçejo e que si no lo quisier<strong>en</strong> hazer e <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dies<strong>en</strong> que<br />

complia requerime sobre ello que lo <strong>en</strong>bias<strong>en</strong> requerir porque yo hiziese sobre ello<br />

aquello que me plugiese e respondiera que se guardase segun <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>anças que<br />

sobre ello hab<strong>la</strong>n <strong>en</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares do <strong>la</strong>s ay e don<strong>de</strong> no <strong>la</strong>s ay <strong>la</strong>s<br />

tales hord<strong>en</strong>anças que se guardase lo que los <strong>de</strong>rechos ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> tal caso E que por<br />

no hazer <strong>en</strong> ello otra <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçion <strong>en</strong> muchas çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> los mis reynos<br />

don<strong>de</strong> no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> hord<strong>en</strong>anças se levantavan <strong>de</strong> cada dia muchos bollicios y<br />

escandalos e por <strong>en</strong><strong>de</strong> que me suplicava<strong>de</strong>s que quisiere hord<strong>en</strong>ar e mandar que <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s ciud<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s que no hubies<strong>en</strong> ord<strong>en</strong>anças pas<strong>en</strong> pas<strong>en</strong> (sic) y est<strong>en</strong> por <strong>la</strong>s<br />

ord<strong>en</strong>anças <strong>de</strong> otras çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong> comarca que mas çercanos fues<strong>en</strong><br />

e que yo fiziese <strong>en</strong> ello otra <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçion por ebitar a los dichos bolliçios e escandalos.<br />

A esto vos respondo que es mi merçed que no <strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>en</strong> los concejos e<br />

ayuntami<strong>en</strong>tos salvo <strong>la</strong> justicia e regidores e asi mismo los sesmeros <strong>de</strong> los ay <strong>en</strong><br />

aquello que los tales sesmeros <strong>de</strong>ber caver segun <strong>la</strong> hord<strong>en</strong>ança real dada a <strong>la</strong><br />

çiudad o vil<strong>la</strong> o lugar do ay los tales sesmeros.<br />

Otrosi quanto a <strong>la</strong> <strong>de</strong>cima setima petiçion que dice asi: otrosi suplicamos a<br />

vuestra s<strong>en</strong>noria que man<strong>de</strong> confirmar e guardar una ley e ord<strong>en</strong>ança que el dicho<br />

rey vuestro padre hizo e ord<strong>en</strong>o a suplicaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> vuestros<br />

reynos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cortes <strong>de</strong> Çamora para que no <strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>en</strong> los ayuntami<strong>en</strong>tos e conçejos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s salvo los alcal<strong>de</strong>s e alguaçil e regidores <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s<br />

porque es cosa que cumple a vuestro servicio y pro e bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas çiuda<strong>de</strong>s e<br />

vil<strong>la</strong>s e lugares e ebitaçion <strong>de</strong> muchos escandalos e bollicios que <strong>de</strong> lo tal se sigue e<br />

prodria seguir mandandolo asi que se guar<strong>de</strong> e cump<strong>la</strong> so gran<strong>de</strong>s p<strong>en</strong>as.<br />

A esto vos respondo que <strong>de</strong>zi<strong>de</strong>s bi<strong>en</strong> e asi cumple a mi servicio e a evitaçion<br />

<strong>de</strong> escandalos e confusiones e otros inconb<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes que <strong>de</strong> los contrario se suel<strong>en</strong><br />

seguir e acaeçer e mando que sea guardada <strong>la</strong> dicha ley <strong>en</strong> todo e por todo segun<br />

que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e e qualquier que a sabi<strong>en</strong>das lo cntrario fiziere que por <strong>la</strong><br />

primera bez pierda <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es e por <strong>la</strong> segunda vez <strong>la</strong> otra mitad e que<br />

sean confiscados e aplicados por el mismo fecho para <strong>la</strong> mi camara e fisco e mando a<br />

los mis corregidores e alcal<strong>de</strong>s e alguaziles e regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çiuda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e


lugares <strong>de</strong> mis reynos que resistan a los que lo contrario quisier<strong>en</strong> hacer o fizier<strong>en</strong> e<br />

ge lo no consi<strong>en</strong>tan.<br />

Y <strong>en</strong> quanto a <strong>la</strong>s otras cosas <strong>en</strong> este capitulo por vosotros dado digo que lo<br />

otorgo todo como <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e y mando y hord<strong>en</strong>o que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se haga<br />

y cump<strong>la</strong> todo lo <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ido segund y como por el me lo suplica<strong>de</strong>s e si <strong>de</strong> otra<br />

guisa se hiziere hord<strong>en</strong>o y mando que no ba<strong>la</strong> lo que se hiziere.<br />

4. Otrosi muy excel<strong>en</strong>te s<strong>en</strong>nor porque podria ser que algunos a qui<strong>en</strong> cayes<strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s suertes para ser alcal<strong>de</strong> o procurador o merino diputado o escribano <strong>de</strong> conçejo<br />

no quisies<strong>en</strong> açebtar el ofiçio que asi le cupiese que <strong>de</strong>sto se seguiria muy grand<br />

<strong>de</strong>shord<strong>en</strong> y confusion suplicamos a vuestra Alteza man<strong>de</strong> y ord<strong>en</strong>e que qualquier<br />

persona a qui<strong>en</strong> por suerte cupiere qualquier <strong>de</strong> los dichos ofiçios sea t<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> lo<br />

açeptar e açepte y haga el dicho juram<strong>en</strong>to y uso <strong>de</strong>l ofiçio que asi le cupiere sin<br />

poner <strong>en</strong> ello escusa ni di<strong>la</strong>çion alguna sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> diez mill maravedis <strong>la</strong> mitad para <strong>la</strong><br />

camara <strong>de</strong> vuestra Alteza y <strong>la</strong> otra mitad para el reparo <strong>de</strong> los muros e cabas <strong>de</strong> esta<br />

çiudad y que luego sea <strong>de</strong>sterrado <strong>de</strong> el<strong>la</strong> por un anno y si no compliere el <strong>de</strong>stierro<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> luego que pierda <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es y sea <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> ellos para <strong>la</strong> dicha vuestra<br />

camara y <strong>la</strong> otra mitad para el dicho reparo <strong>de</strong> los muros y cava <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha çiudad;<br />

pero si aquel a qui<strong>en</strong> cupiese <strong>la</strong> suerte notoriam<strong>en</strong>te fuese ympedido <strong>de</strong> gran bejez<br />

sobre set<strong>en</strong>ta annos o honbre muy doli<strong>en</strong>te que este tal no sea nombrado e si fuere<br />

nombrado no sea t<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> acetar el ofiçio e saquese otro <strong>en</strong> su lugar.<br />

A esto vos respondo que me p<strong>la</strong>ze y lo otorgo y hord<strong>en</strong>o y mando que se haga<br />

y cump<strong>la</strong> todo ansi <strong>de</strong> aque a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte segund que por este capiulo por vosotros me es<br />

suplicado.<br />

5. Otrosi suplicamos a vuestra Alteza que man<strong>de</strong> y hord<strong>en</strong>e que si alguno <strong>de</strong><br />

los que tubier<strong>en</strong> los dichos ofiçios <strong>de</strong> alcaldias e regimi<strong>en</strong>tos y procuracion e<br />

merindad y alcaldia <strong>de</strong> hermandad y escribania <strong>de</strong> conçejo finare durante el anno <strong>de</strong><br />

su ofiçio que <strong>de</strong> los dichos honze diputados se elija por suerte otro <strong>en</strong> lugar <strong>de</strong> aquel<br />

que fuere finado o se aus<strong>en</strong>tare pero que ninguno <strong>de</strong> los dichos ofiçiales <strong>en</strong> caso <strong>de</strong><br />

aus<strong>en</strong>çia non pueda <strong>de</strong>xar sostituto por si salvo aquel a qui<strong>en</strong> cupiere por suerte.<br />

A esto vos respondo que me p<strong>la</strong>ze que lo otorgo todo asi y hord<strong>en</strong>o y mando<br />

que se haga y cump<strong>la</strong> segund que <strong>en</strong> el dicho capitulo se conti<strong>en</strong>e.<br />

6. Otrosi muy po<strong>de</strong>roso s<strong>en</strong>nor vuestra Alteza man<strong>de</strong> y hor<strong>en</strong>e que qualquiera<br />

<strong>de</strong> los dichos onze diputados que <strong>en</strong> un anno tobier<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha diputaçion pueda aver<br />

otro anno sigui<strong>en</strong>te ofiçio <strong>de</strong> alcaldia o regimi<strong>en</strong>to o procuraçion o merindad o alcaldia<br />

<strong>de</strong> hermandad o escribania <strong>de</strong> concejo si le copiere por suerte y eso mismo si primero<br />

obiere t<strong>en</strong>ido un anno qualquier <strong>de</strong> los dichos ofiçios pueda aber otro anno sigui<strong>en</strong>te<br />

diputaçion sey<strong>en</strong>do cara ello elegido y cay<strong>en</strong>dole por suerte <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha.<br />

A estos vos respondo que me p<strong>la</strong>ze y lo otorgo todo ansi y ord<strong>en</strong>o y mando<br />

que se haga y cump<strong>la</strong> segund que el dicho capitu<strong>la</strong>do se conti<strong>en</strong>e.<br />

7. Otrosi muy po<strong>de</strong>ros s<strong>en</strong>nor creemos que save vuestra Alteza como <strong>en</strong> esta<br />

çiudad hay diez escribamos <strong>de</strong>l numero y cada a quando baca qualquiera <strong>de</strong>stas<br />

escribanis <strong>de</strong> esta çiudad elige e pone escribano e porque <strong>en</strong> el elegir e nombrar


escrivano aya <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong>bate ni parçialidad suplicamos a vuestra Alteza<br />

hord<strong>en</strong>e y man<strong>de</strong> que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte cada y quando bacase algun ofiçio <strong>de</strong><br />

escribania publica <strong>en</strong> esta çiudad que los dichos un alcal<strong>de</strong> y dos regidores y<br />

procurador <strong>de</strong> conçejo y onze diputados o qualesquier <strong>de</strong>llos que <strong>en</strong> esta dicha<br />

çiudad se hal<strong>la</strong>r<strong>en</strong> a <strong>la</strong> sazon d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> tres dias <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> que bacare el dicho<br />

ofiçio hagan juram<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha <strong>de</strong> elegir e nombrar escrivano <strong>en</strong> lugar<br />

<strong>de</strong>l que fallecio el mas abile y sufiçi<strong>en</strong>te que segun Dios e <strong>sus</strong> conçi<strong>en</strong>cias les<br />

pareçiere que <strong>de</strong>v<strong>en</strong> nombrar para t<strong>en</strong>er y exerçer el dicho ofiçio sin respeto a otro<br />

a<strong>de</strong>udo ni amistad ni<strong>en</strong>emistad ni ruego ni promesa ni dadiba ni parçialidad alguna y<br />

esto fecho que luego alli cada uno <strong>de</strong> su boto nombrado por antel escribano <strong>de</strong><br />

conçejo al que le pareçiere y es mas ydoneo y sufiçi<strong>en</strong>te y que aquel aya el ofiçio <strong>de</strong><br />

escribania que tobiere todos los dichos botos o <strong>la</strong> mayor parte <strong>de</strong>llos pero si fuer<strong>en</strong><br />

dos o tres yguales <strong>en</strong> el mayor numero <strong>de</strong> votos que aquellos que tobier<strong>en</strong> ygualdad<br />

<strong>de</strong> botos ech<strong>en</strong> a suertes <strong>en</strong>tre si e aquel aya el ofiçio <strong>de</strong> escribano librem<strong>en</strong>te a<br />

qui<strong>en</strong> copiere <strong>la</strong> suerte pero porque nos avemos dado pa<strong>la</strong>bra y fe a Diego Peres <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>dieta el m<strong>en</strong>or e a Diego <strong>de</strong> Lequeitio e a Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e a Juan <strong>de</strong><br />

Guer<strong>en</strong>na criado <strong>de</strong> Pedro Martines <strong>de</strong> Guetaria vecinos <strong>de</strong>sta çiudad <strong>de</strong> los proveer<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s quatro primeras escribanias publicas que bacar<strong>en</strong> suplicamos a vuestra Alteza<br />

que <strong>en</strong> estas quatro escribanias t<strong>en</strong>gamos libre facultad para disponer <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s como<br />

lo t<strong>en</strong>emos prometido a esta <strong>en</strong>tre nosotros as<strong>en</strong>tado e d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte haya<br />

efecto <strong>en</strong> todos los otros ofiçios <strong>de</strong> escribanias publicas que vacar<strong>en</strong> <strong>la</strong> disposicion <strong>de</strong><br />

este capitulo.<br />

A esto vos respondo que me p<strong>la</strong>ce y lo otorgo todo ansi e mando y ord<strong>en</strong>o que<br />

se haga e cump<strong>la</strong> <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte todo segund e por <strong>la</strong> forma e hord<strong>en</strong> y con <strong>la</strong><br />

exçesion que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>en</strong> este capitulo por vosotros dado se conti<strong>en</strong>e.<br />

8. Otrosi muy po<strong>de</strong>roso s<strong>en</strong>nor: sepa vuestra Alteza que nosotros ovimos<br />

fecho una hord<strong>en</strong>ança para que cualquier vezino <strong>de</strong> esta çiudad que se rec<strong>la</strong>mase a<br />

<strong>la</strong> corona por cualquier caso que no pudiese d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><strong>la</strong>nte aver ofiçios publicos<br />

<strong>en</strong> esta çiudad y sobre ello hizimos juram<strong>en</strong>to e porque algunas personas <strong>de</strong> bu<strong>en</strong><br />

bibir y horrados e abonados <strong>en</strong> esta çiudad por algunos casos que les acaeçieron a<br />

algunos <strong>de</strong> ellos fuera <strong>de</strong> esta çiudad e a otros d<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se ovieron l<strong>la</strong>mado<br />

clerigos <strong>de</strong> corona y seria gran danno y <strong>de</strong>struimi<strong>en</strong>to para esta çiudad si por esto<br />

quedas<strong>en</strong> estos tales inabiles para haber ofiçios y por esto el vicario <strong>de</strong>l obispo nos<br />

re<strong>la</strong>xo el dicho juram<strong>en</strong>to y dio facultd y liç<strong>en</strong>çia para que estos tales pudies<strong>en</strong> haber<br />

ofiçios publicos <strong>en</strong> esta çiudad sin embargo <strong>de</strong> qualquier rec<strong>la</strong>maçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> corona<br />

que hasta aqui ovieron fecho e <strong>de</strong>l juram<strong>en</strong>to que nosotros ficimos quedando a su<br />

fuerza e bigor <strong>la</strong> dicha hord<strong>en</strong>ança para <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para los casos que<br />

acaesçiers<strong>en</strong> <strong>en</strong> esta çiudad. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> muy ecel<strong>en</strong>te s<strong>en</strong>nor suplicamos a vuestra<br />

Aleza que le plega mandar que <strong>la</strong>s tales personas que fasta aqui rec<strong>la</strong>maron a <strong>la</strong><br />

corona puedan aver ofiçios <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte y puedan ser nombrados para ello <strong>en</strong><br />

esa çiudad sin embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong> tal rec<strong>la</strong>maçion e <strong>de</strong> una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza dio <strong>en</strong> este caso y <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hord<strong>en</strong>ança y que <strong>en</strong> los casos que <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte acaesçies<strong>en</strong> <strong>en</strong> esta dicha çiudad e no <strong>en</strong> otras sea guardada <strong>la</strong> dicha<br />

ord<strong>en</strong>ança <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte y el juram<strong>en</strong>to sobre ello fecho <strong>en</strong> todo e por todo.<br />

A esto vos respondo que me p<strong>la</strong>ze y lo otorgo todo segund que por vosotros <strong>en</strong><br />

este capítulo me es suplicado.


9. Otrosi muy esc<strong>la</strong>recido s<strong>en</strong>nor: em esta çiudad t<strong>en</strong>emos un arca <strong>en</strong> que<br />

estan los previllejios y escrituras <strong>de</strong> el<strong>la</strong> <strong>la</strong> qual arca ti<strong>en</strong>e dos l<strong>la</strong>ves y hasta aqui solia<br />

t<strong>en</strong>er una un hombre <strong>de</strong> un linaje y <strong>la</strong> otra otro y porque <strong>de</strong>seamos que todas reliquias<br />

<strong>de</strong> estas parçialida<strong>de</strong>s e linajes sean quitadas suplicamos a vuestra alteza man<strong>de</strong> y<br />

ord<strong>en</strong>e que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong>s dichas dos l<strong>la</strong>ves <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha arca est<strong>en</strong> <strong>en</strong> po<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />

un regidor y <strong>la</strong> otra <strong>de</strong>l otro que fuer<strong>en</strong> cada un anno y que luego abi<strong>en</strong>do el ofiçio que<br />

<strong>la</strong>s <strong>en</strong>tregu<strong>en</strong> los regidores <strong>de</strong>l anno pasado y fasta otro dia primero sigui<strong>en</strong>te les<br />

<strong>en</strong>tregue por ante escrivano <strong>de</strong> conçejo por ynv<strong>en</strong>tario todos los dichos privilejos y<br />

escrituras por el ynv<strong>en</strong>tario que ellos <strong>la</strong>s reçivieron el anno pasado sop<strong>en</strong>a que sea<br />

inabile d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para aber ofiçio publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> çiudad <strong>en</strong> lo qual todo muy<br />

po<strong>de</strong>roso s<strong>en</strong>nor vuestra Alteza hara gran serviçio a Dios y a esta çiudad y a nosotros<br />

mucha merçed <strong>de</strong> lo cual ynviamos a vuestra real s<strong>en</strong>noria esta petiçion firmada <strong>de</strong>l<br />

escribano <strong>de</strong> los fechos <strong>de</strong> nuestro conçejo y sel<strong>la</strong>da con el sello <strong>de</strong> esta çiudad que<br />

fue fecha y otorgada <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> Victoria primero dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> octubre<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nustro s<strong>en</strong>nor Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e quatrozi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta<br />

e seis annos.<br />

A esto vos respondo que me p<strong>la</strong>ze e lo otorgo todo segund que por este<br />

capitulo me lo suplicais y mando y hord<strong>en</strong>o que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se haga e cump<strong>la</strong><br />

asi so <strong>la</strong> dicha pera.<br />

Porque bos mando a todos e cada uno <strong>de</strong> vos que veais <strong>la</strong>s dichas vuestras<br />

peticiones y <strong>la</strong>s respuestas por mi a cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s dadas que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o han<br />

<strong>en</strong>corporadas e <strong>la</strong>s guarda<strong>de</strong>s e cump<strong>la</strong><strong>de</strong>s e haga<strong>de</strong>s guardar y cumplir <strong>en</strong> todo e<br />

por todo <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para siempre jamas segun que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s y <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong><br />

el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e e contra el th<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s ni <strong>de</strong> alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s non vaya<strong>de</strong>s ni<br />

pase<strong>de</strong>s ni consinta<strong>de</strong>s yr ni pasar <strong>en</strong> algund tiempo ni por alguna manera <strong>en</strong> juizio ni<br />

fuera <strong>de</strong>l. Y es mi merçed y mando que caso que por algund tiempo o tiempos no<br />

use<strong>de</strong>s <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s por qualquier causa justa o ynjusta que siempre <strong>la</strong>s dichas<br />

hord<strong>en</strong>anças ayan fuerza e bigor e sea<strong>de</strong>s obligados al uso e guarda <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e si <strong>de</strong><br />

esta mi carta quisier<strong>de</strong>s carta <strong>de</strong> previllejo mando al mi chanciller e notarios y a los<br />

otros ofiçiales que estan a <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> los sellos que vos libr<strong>en</strong> e sell<strong>en</strong> e pas<strong>en</strong>. E los<br />

unos e los otros no fraga<strong>de</strong>s ni fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi<br />

merçed e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>sus</strong>o cont<strong>en</strong>idas e <strong>de</strong> pribacion <strong>de</strong> los ofiçios e confiscacion <strong>de</strong><br />

los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> los que lo contrario fiziere<strong>de</strong>s para <strong>la</strong> mi camara e fisco. E <strong>de</strong>mas<br />

mando al hombre que vos esta mi carta mostrare que vos emp<strong>la</strong>ze que parezca<strong>de</strong>s<br />

ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte doquier que yo sea a vos el dicho conçejo por vuestro<br />

procurador sufiçi<strong>en</strong>te y a cada uno <strong>de</strong> vos <strong>la</strong>s personas singu<strong>la</strong>res personalm<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dia que vos emp<strong>la</strong>zare fasta quinze dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha<br />

p<strong>en</strong>a, so <strong>la</strong> qual mando a qualquier escrivano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo porque yo sepa <strong>en</strong><br />

como se cumple mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble çiudad <strong>de</strong> Burgos a veynte y dos<br />

dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> octubre anno <strong>de</strong>l nacimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Iesu Christo <strong>de</strong> mil<br />

quatroci<strong>en</strong>tos y set<strong>en</strong>ta y seis annos. Yo el Rey. Yo Juan Ruiz <strong>de</strong>l Castillo secretario<br />

<strong>de</strong>l Rey mi s<strong>en</strong>nor <strong>la</strong> fiz escrevir por su mandado. Johanes doctor. Petrus doctor<br />

chanciller.


43<br />

1477. Diciembre. 14. Burgos<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia favorable a Martín Pérez <strong>de</strong> Anda, procurador <strong>en</strong> <strong>la</strong> Corte <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ciudad <strong>de</strong> Vitoria, <strong>en</strong> el pleito mant<strong>en</strong>ido con los cogedores <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> barra <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Burgos.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 8, Leg. 8, n.º 24, Orig. papel.<br />

Don Fernando e dona Ysabel por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey e reyna <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong><br />

Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Çeçilia, <strong>de</strong> Portogal, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Sevyl<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong><br />

Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong> los Algarbes, <strong>de</strong> Algezira, <strong>de</strong> Gibraltar; prinçipes <strong>de</strong> Aragon e<br />

s<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> Biscaya e <strong>de</strong> Molina. A vos, los alcal<strong>de</strong>s, e jues e merynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong><br />

Burgos, e a cada uno e qualesquyer <strong>de</strong> vos e a otros qualesquyer mis alcal<strong>de</strong>s e<br />

justiçias, ansy <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi casa e corte e chançilleria commo <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s otras çibda<strong>de</strong>s,<br />

y vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los mis reynos e s<strong>en</strong>orios, e a cada uno e qualesqyer <strong>de</strong> vos a<br />

quy<strong>en</strong> esta nuestra carta fuere mostrada o el tras<strong>la</strong>do d'el<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escryvano<br />

publico, / salud e graçia. =<br />

Sepa<strong>de</strong>s que pleyto paso <strong>en</strong>tre los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra casa e corte <strong>en</strong>tre<br />

Martin Peres <strong>de</strong> Anda, vesyno <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria, por sy e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e vezinos d'el<strong>la</strong>, <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e Fernando <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> e Sancho <strong>de</strong> Santa<br />

Maria e Juan <strong>de</strong> Santçoles, barreros e cogedores <strong>de</strong> <strong>la</strong> barra e <strong>de</strong>rechos a <strong>la</strong> çibdad<br />

<strong>de</strong> Burgos pert<strong>en</strong>eçi<strong>en</strong>tes. Sobre causa e rrason qu'el dicho Martin Peres, por si e <strong>en</strong><br />

el dicho nonbre, dixo que los dichos barreros, e guardas e cogedores <strong>de</strong> los dichos<br />

<strong>de</strong>rechos ynjusta e non <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te lo avian <strong>la</strong>bado, ansy a el commo a otros<br />

vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria, <strong>de</strong>rechos yndibiduos, non gelos podi<strong>en</strong>do lebar<br />

por quanto, ansy el commo los otros vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, heran libres ellos, y<br />

<strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es e mer/ ca<strong>de</strong>rias <strong>en</strong> todos estos reynos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> Leon <strong>de</strong> non pagar<br />

peaje, nin portasgo, nin otro tributo alguno, segund que d'ello t<strong>en</strong>ia <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

cartas <strong>de</strong> previllejos <strong>de</strong> los muy ylustres reyes antepasados <strong>de</strong> gloriosa memoria,<br />

commo asymismo <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>ores rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, segund que<br />

por que los dichos previllejos que oreginalm<strong>en</strong>te mostraba e mostro junto con una<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia e ac<strong>la</strong>raçion <strong>en</strong> fabor <strong>de</strong> los dichos habitantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria,<br />

dada por el bachiller Ruy Garçia <strong>de</strong> Castro, alcal<strong>de</strong> que fue <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Burgos por Ynigo Urtis <strong>de</strong> Estunniaga, jues e corregidor, <strong>en</strong> el<strong>la</strong> constava e pareçia.<br />

Sobre lo qual, pedio a los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s le mandase restituyr lo que ansy<br />

ynjustam<strong>en</strong>te les avian / levado e, <strong>de</strong> aqui <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, mandas<strong>en</strong> guardar los dichos<br />

previllejos e <strong>la</strong> dicha libertad que, por ellos, a <strong>la</strong> dicha çibdad e vesynos d'el<strong>la</strong> se<br />

otorgaba. Contra lo qual, por parte <strong>de</strong> los dichos Fernando <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> e Sancho <strong>de</strong><br />

Santa Maria e Juan <strong>de</strong> Santçoles, guardas e cogedores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha barra e <strong>de</strong>rechos,<br />

se alego, dizi<strong>en</strong>do que, fasta agora, los dichos previllejos e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias non avyan<br />

(ilegible), nin ellos <strong>de</strong> lo tal sabian, e que <strong>en</strong> lo pasado non heran <strong>en</strong> cargo alguno, e<br />

quanto a lo b<strong>en</strong>i<strong>de</strong>ro se bies<strong>en</strong> los dichos previllejos e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias e <strong>de</strong> commo heran<br />

usados e guardados <strong>en</strong> esta dicha çibdad e que segund se fal<strong>la</strong>s<strong>en</strong>, ser usados e


guardados antiguam<strong>en</strong>te, que por alli estarian e ansi les guardarian su <strong>de</strong>recho a los<br />

vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad / <strong>de</strong> Bitoria. Sobre lo qual, por los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s<br />

fueron reçevidos a prueba <strong>de</strong>l dicho uso, e costunbre, e guarda <strong>de</strong> los dichos<br />

previllejos e liberta<strong>de</strong>s que por ellos se otorgaban a los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Bitoria, por <strong>la</strong>s quales dichas probanças consto e pareçio, e consta e parece, por<br />

virtud <strong>de</strong> los dichos previllejos, los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibad <strong>de</strong> Bitoria <strong>en</strong> todo este<br />

reyno no contribuir, nin pagar portasgo, nin tributo alguno por <strong>la</strong>s merca<strong>de</strong>rias e<br />

bi<strong>en</strong>es propios que troxies<strong>en</strong>. E açerca <strong>de</strong> lo tocante a <strong>la</strong> dicha barra, e portasgo e<br />

<strong>de</strong>rechos tocantes a <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Bitoria aberse acostunbrado e acostunbrar <strong>de</strong> pasar <strong>en</strong> <strong>la</strong> paga <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha barra e los<br />

otros <strong>de</strong>rechos / por <strong>la</strong> via e forma que pasan e pagan los vezinos propios d'esta<br />

çibdad <strong>de</strong> Burgos, e estar <strong>en</strong> tal posesion <strong>de</strong>s<strong>de</strong> quar<strong>en</strong>ta anos a esta parte. Lo qual<br />

pareçio e pareçe probarse por personas e vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos,<br />

cogedores, rreçetores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha barra e <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos,<br />

aberse usado e acostunbrado <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgos e antiguos ti<strong>en</strong>pos a esta parte, e aberlo visto<br />

ellos ansy pasar e vyrlo ellos ansy a los ommes antyguos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Burgos. Sobre lo qual, por mayor abondami<strong>en</strong>to, los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s<br />

reçevieron juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su ofiçio <strong>de</strong> los dichos cogedores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha barra e<br />

<strong>de</strong>rechos que <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>te asy cog<strong>en</strong> e racadan, los quales, ansymsimo, asolvieron<br />

los dichos vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad / <strong>de</strong> Bitoria aber pasado <strong>en</strong> los ti<strong>en</strong>pos antyguos<br />

por <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha, salvo que agora, <strong>de</strong> pocos dias a esta parte, non se les<br />

guardava el dicho uso. E sobre ello, por amas <strong>la</strong>s dichas partes fueron pres<strong>en</strong>tadas<br />

otras çiertas escrituras e alegaçiones fasta que concluyeron. =<br />

E los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s, visto sobre todo ello lo que vista e esaminaçion<br />

requeria e abida su <strong>de</strong>liberaçion e acuerdo, dieron <strong>en</strong> ello s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> que fal<strong>la</strong>ron<br />

que, consegui<strong>en</strong>do el t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l dicho previllejo, e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia, e escrituras e<br />

probanças por el dicho Martin Peres fechas e prs<strong>en</strong>tadas, se probo e prueba <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e vezinos d'el<strong>la</strong> ser es<strong>en</strong>tos, e libres e quitos con <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es e merca<strong>de</strong>rias<br />

propias <strong>de</strong> todo portasgo e tributo <strong>en</strong> todos estos reynos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>; / e <strong>en</strong> lo que toca<br />

a <strong>la</strong> paga <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha barra e <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria son abidos por vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos, e an <strong>de</strong><br />

pasar e pagar por <strong>la</strong> bia e forma que pasan e pagan los dichos vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Burgos, e que son e <strong>de</strong>v<strong>en</strong> ser ampara<strong>de</strong>s e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>didos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

posesion. Por <strong>en</strong><strong>de</strong>, fazi<strong>en</strong>do lo que <strong>de</strong>vian, fal<strong>la</strong>ron que <strong>de</strong>vian mandar e mandaron a<br />

los guardas e cojedores <strong>de</strong> los dichos tributos, e barra e <strong>de</strong>rechos que agora son o<br />

fuer<strong>en</strong>, que agora e <strong>de</strong> aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non pidan, nin <strong>de</strong>mand<strong>en</strong>, nin cojan <strong>de</strong> los<br />

vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es e merca<strong>de</strong>rias tributos, nin<br />

portasgos, nin barra, nin otros <strong>de</strong>rechos algunos, e ayan <strong>de</strong> pasar e / pas<strong>en</strong> con ellos<br />

por <strong>la</strong> bia e forma que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o esta <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rado, so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as cont<strong>en</strong>ydas <strong>en</strong> el dicho<br />

previllejo, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s leyes d'estos reynos ynpresas e ac<strong>la</strong>radas, contra aquellos que<br />

nuebos tributos, e portasgos e <strong>de</strong>rechos pon<strong>en</strong> e <strong>de</strong>mandan o los antiguos<br />

acreçi<strong>en</strong>tan. E açerca <strong>de</strong> lo pasado que <strong>de</strong>mas se ha lebado remetieronlo a <strong>la</strong>s<br />

conçi<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> los dichos cogedores, para que fagan d'ello segund bier<strong>en</strong> que <strong>de</strong>v<strong>en</strong><br />

faser segund <strong>sus</strong> conçi<strong>en</strong>çias les mostrare, e por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiba. Ansi lo<br />

<strong>de</strong>c<strong>la</strong>raron, e pronunçiaron e mandaron <strong>en</strong> estos escritos e por ellos. =<br />

E ansi dada e pro nunçiada <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia por los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s,<br />

por el dicho Martin Peres <strong>de</strong> Anda nos fue suplicado, por si e nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Bitoria, / que mandasemos dar nuestra carta esecutoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha


s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia e <strong>la</strong> mandasemos guardar e conplir, e a <strong>la</strong> dicha çibdad e vezinos d'el<strong>la</strong>, e a<br />

él <strong>en</strong> su nonbre, anparar e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>en</strong> el<strong>la</strong>, <strong>en</strong> todo e por todo. E nos tobimoslo por<br />

bi<strong>en</strong>, por que vos mandamos a vos, y a cada uno <strong>de</strong> vos que bea<strong>de</strong>s <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia difinitiba, dada e pronunçiada por los dichos nuestros alcal<strong>de</strong>s que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o<br />

ba <strong>en</strong>corporada, e <strong>la</strong>s guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s, e cunp<strong>la</strong><strong>de</strong>s, e executa<strong>de</strong>s, e faga<strong>de</strong>s guardar e<br />

conplir, e esecutar <strong>en</strong> todo e por todo, segund e por <strong>la</strong> forma y manera que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se<br />

conty<strong>en</strong>e; e contra el th<strong>en</strong>or e forma d'el<strong>la</strong> non baya<strong>de</strong>s, nin pase<strong>de</strong>s, nin consinta<strong>de</strong>s<br />

yr nin pasar, agora nin <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po e por alguna manera, so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra<br />

merçed e pribaçion <strong>de</strong> los ofiçios e confisca/ çion <strong>de</strong> vuestros bi<strong>en</strong>es a los que lo<br />

contrario fixiere<strong>de</strong>s, los quales, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> agora para estonçes e <strong>de</strong> estonçes para agora,<br />

los aplicamos e hemos por aplicados para <strong>la</strong> nuestra camara e fisco. E <strong>de</strong>mas<br />

mandamos al om<strong>en</strong> que vos esta nuestra carta mostrare que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>se que<br />

paresca<strong>de</strong>s ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte personalm<strong>en</strong>te, doquier que non seamos,<br />

d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> quinze dias primeros segui<strong>en</strong>tes, a <strong>de</strong>zir por qual rason non conpli<strong>de</strong>s<br />

nuestro mandado. So <strong>la</strong> qual p<strong>en</strong>a, mandamos a qualquyer escryvano publico que<br />

para esto fuere l<strong>la</strong>mado que dé al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonyo signado con su<br />

signo, porque sepamos <strong>en</strong> commo se cunple nuestro mandado. =<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdad <strong>de</strong> Burgos a catorze dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>bre,<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to / <strong>de</strong>l Nuestro S<strong>en</strong>nor Ihesu Christo <strong>de</strong> mill y quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

set<strong>en</strong>ta e siete annos.<br />

Didacus, lic<strong>en</strong>ciatus (Rubricado) (Rúbricas ilegibles)<br />

El lic<strong>en</strong>ciado Diego Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e el bachiller Diego Lopes <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>lpando e el bachiller Juan Veles <strong>de</strong> Guevara, alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l rey y reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores <strong>en</strong> <strong>la</strong> su casa e corte, <strong>la</strong> mandaron dar. E yo, Pero Sancho <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva,<br />

escryvano <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores rey y reyna, <strong>la</strong> fise escrevyr por su mandado. Pero,<br />

escryvano (Rubricado)<br />

1480. Noviembre. 26. Medina <strong>de</strong>l Campo<br />

44<br />

La reina Isabel <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> perdona los <strong>de</strong>litos cometidos por razón <strong>de</strong>l<br />

<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tami<strong>en</strong>to <strong>en</strong>tre Juan <strong>de</strong> Lazcano y <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Vitoria, estableci<strong>en</strong>do una<br />

concordia <strong>en</strong>tre ambos.<br />

A.G.S. R.G.S., 1480, XI, fol. 131.<br />

Donna Ysabel por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios reyna <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>. A los alcal<strong>de</strong>s e otros<br />

justiçias qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi casa e corte e (...) e a todos los corregidores, alcal<strong>de</strong>s e<br />

otros justiçias qualesquier ordinarios y <strong>de</strong> hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s / çibda<strong>de</strong>s e


vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> mis reinos e s<strong>en</strong>norios e a cada uno <strong>de</strong> qualesquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong><br />

esta mi carta fuere mostrada o el tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escribano publico, salud e<br />

graçia. Sepa<strong>de</strong>s que porque <strong>en</strong>tre donna Leonor <strong>de</strong> Stunniga, muger, que fue <strong>de</strong><br />

Juan <strong>de</strong> Lascano ya <strong>de</strong>funto, e / <strong>sus</strong> fijos <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte, e <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria e <strong>la</strong>s<br />

vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va eran çiertos <strong>de</strong>bates e questyones e tomas e<br />

dapnos fechos <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a <strong>la</strong> otra o <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra a <strong>la</strong> otra, e porque amas <strong>la</strong>s<br />

dichas partes se avian v<strong>en</strong>ido a quexar ante mi <strong>en</strong> el nuestro / consejo e a los<br />

<strong>de</strong>putados g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad <strong>de</strong> estos mis regnos, e por los quitar <strong>de</strong> pleitos<br />

e conti<strong>en</strong>das (.. ......) <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cosas pasadas <strong>en</strong> vida <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> Lascano <strong>en</strong>tre<br />

ellos non oviese escandalo alguno, yo man<strong>de</strong> a çiertos <strong>de</strong>l my consejo e a los dichos /<br />

<strong>de</strong>putados g<strong>en</strong>erales que vies<strong>en</strong> lo <strong>sus</strong>odicho e dies<strong>en</strong> <strong>en</strong> ello por espedi<strong>en</strong>te <strong>la</strong><br />

ord<strong>en</strong> que comp<strong>la</strong>se a mi serviçio e a <strong>la</strong> pas e sosego <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong> tierra e a bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

partes, lo qual por ellos visto fue acordado /(Fol. 2 que yo <strong>de</strong>via mandar que <strong>en</strong><br />

cuanto a <strong>la</strong>s tomas e robos <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es e <strong>de</strong> muertes e <strong>de</strong> otras cosas, e <strong>en</strong> quanto a<br />

los dapnnos fechos <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es rayses <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a <strong>la</strong> otra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra a <strong>la</strong> otra<br />

fasta oy dia / <strong>de</strong> <strong>la</strong> data <strong>de</strong>sta mi carta, pasase e se comp<strong>en</strong>sase tomas por tomas e<br />

<strong>de</strong>spues por dapnos e que non se <strong>de</strong>mandase nin levase por ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes. E<br />

que yo <strong>de</strong>via mandar dar esta my carta <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason / e yo tovelo por bi<strong>en</strong>, por <strong>la</strong><br />

qual o por su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escribano publico vos mando a todos e a cada uno<br />

<strong>de</strong> vos que guarda<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s guardar este dicho asy<strong>en</strong>to e concordia que por el<br />

mi consejo e por los dichos <strong>de</strong>putados g<strong>en</strong>erales fue dado contra <strong>la</strong> dicha çibdad e /<br />

vil<strong>la</strong> e lugares <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va a <strong>la</strong> dicha mugeer e fijos <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> Lascano<br />

<strong>en</strong> todo e por todo segund que <strong>en</strong> esta mi carta se conty<strong>en</strong>e e que contra el th<strong>en</strong>or e<br />

forma <strong>de</strong>llo nym <strong>de</strong> cosa alguna <strong>de</strong>llo non vaya<strong>de</strong>s nyn pase<strong>de</strong>s nyn consynta<strong>de</strong>s yr<br />

nyn pasar, e sy <strong>de</strong>l<strong>la</strong> a vosotros o a / qualesquier <strong>de</strong> vos fuere puesta <strong>de</strong>manda o<br />

acusacion alguna por qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes sobre lo <strong>sus</strong>o dicho <strong>la</strong>s non<br />

resciba<strong>de</strong>s e vos yniba<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l concosçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>llo ca yo por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te vos ynibo e<br />

por ynibidos <strong>de</strong>llo con los unos e los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al / por alguna<br />

manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> my merçed e <strong>de</strong> <strong>la</strong> privaçion <strong>de</strong> los ofiçios e <strong>de</strong> confiscaçion <strong>de</strong><br />

los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> los que lo contrario fisiere<strong>de</strong>s para <strong>la</strong> mi camara e <strong>de</strong>mas, mando al<br />

omne que vos esta my carta mostrare que vos emp<strong>la</strong>se a que paresca<strong>de</strong>s ante mi <strong>de</strong>l<br />

dia que vos emp<strong>la</strong>sare a quinse / dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a so <strong>la</strong> que<br />

mando a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que d<strong>en</strong><strong>de</strong> al que<br />

vos <strong>la</strong> mostrare testimonio sygnado /(Fol. 3 con su sygno por que yo sepa <strong>en</strong> commo<br />

se cumple my mandado.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>Media</strong> <strong>de</strong>l Campo a veynte e seys dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong><br />

noviembre, anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> / mill quatroçi<strong>en</strong>tos<br />

e och<strong>en</strong>ta annos e es my merçed que lo <strong>de</strong>sto cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> esta my carta sea<br />

guardado e se esty<strong>en</strong>da so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>en</strong> quanto a <strong>la</strong>s partes pr<strong>en</strong>çipales <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o<br />

nombra- / das, mas eso mysmo <strong>en</strong> quanto a <strong>sus</strong> criados e familiares e valedores. Yo<br />

<strong>la</strong> Reina. Yo Ferrando Alvares <strong>de</strong> Toledo secretario <strong>de</strong> nuestra s<strong>en</strong>nora <strong>la</strong> Reyna <strong>la</strong><br />

fise escrivir por su mandado (signo).


45<br />

1480. Noviembre. 26. Medina <strong>de</strong>l Campo<br />

Mandami<strong>en</strong>to a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Contrasta y valle y tierra <strong>de</strong> Arana para que vuelvan<br />

a <strong>la</strong> obedi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Leonor Zúñiga y <strong>sus</strong> hijos, cuyo señorío ti<strong>en</strong><strong>en</strong> por her<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> su<br />

marido y padre Juan <strong>de</strong> Lazcano <strong>en</strong> el mayorazgo fundado por él al que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong><br />

dichas tierras.<br />

A.G.S. R.G.S., 1480, XI, Fol. 33.<br />

Dona Ysabel por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios. A vos los conçejo, alcal<strong>de</strong>s, merinos,<br />

regidores, ofiçiales, omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Contrasta e <strong>de</strong>l valle e tierra <strong>de</strong> Arana<br />

e a cada uno e qualquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> / esta nuestra carta fuere mostrada o el<br />

tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> synado <strong>de</strong> escribano publico, salud e graçia.<br />

Sepa<strong>de</strong>s que donna Leonor Destunniga, muger que fue <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong> Lascano<br />

ya <strong>de</strong>funto, por sy e <strong>en</strong> nombre e como tutris e curadora <strong>de</strong> <strong>sus</strong> fijos, me fiso re<strong>la</strong>çion<br />

disi<strong>en</strong>do / que el dicho Juan <strong>de</strong> Lascano, su marido, <strong>en</strong> su vida tovo e poseyo<br />

paçificam<strong>en</strong>te por <strong>sus</strong> e como suyos so<strong>la</strong>riegos esa dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra <strong>de</strong><br />

Arana, los quales ovo e heredo por her<strong>en</strong>çia e <strong>sus</strong>esyon e mayoradgo <strong>de</strong> Juan Lopes<br />

<strong>de</strong> Lascano, su / padre, <strong>la</strong> qual dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra con todo lo que <strong>en</strong> ellos<br />

poseya dis que perst<strong>en</strong>esçe a los dichos <strong>sus</strong> fijos como <strong>sus</strong> legitimos here<strong>de</strong>ros, y<br />

que vosotros <strong>de</strong>spues que dicho Juan <strong>de</strong> Lascano fallesçio vos ave<strong>de</strong>s substraydo e<br />

subtraidos / <strong>de</strong> su s<strong>en</strong>norio e que non quere<strong>de</strong>s aver nin t<strong>en</strong>er nin obe<strong>de</strong>sçer a el<strong>la</strong><br />

nin a ellos como su madre e tutris por s<strong>en</strong>nores, nin cumplir <strong>sus</strong> cargas e<br />

mandami<strong>en</strong>tos nin les quere<strong>de</strong>s acudir con <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos a ellos<br />

pert<strong>en</strong>eçi<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> / lo qual dis que sy asy oviese <strong>de</strong> pasar, que el<strong>la</strong> e los dichos <strong>sus</strong><br />

fijos reçeberian mucho agravio e danno, e me suplicaron e pedieron por merçed çerca<br />

<strong>de</strong>llo con remedio <strong>de</strong> justiçia /(Fol. 2 como <strong>la</strong> nuestra merçed fuese, e yo tovelo por<br />

bi<strong>en</strong>. Porque vos mando a todos e cada uno <strong>de</strong> vos que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte aya<strong>de</strong>s e<br />

t<strong>en</strong>ga<strong>de</strong>s por s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong>sa dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra <strong>de</strong> Arana a los / dichos fijos <strong>de</strong>l<br />

dicho Juan <strong>de</strong> Lascano e a <strong>la</strong> dicha su madre commo su tutris e curadora, e<br />

comp<strong>la</strong><strong>de</strong>s <strong>sus</strong> cartas e mandami<strong>en</strong>tos. E otrsy les <strong>de</strong><strong>de</strong>s <strong>la</strong> obedi<strong>en</strong>çia e fi<strong>de</strong>lidd e<br />

juram<strong>en</strong>to que bu<strong>en</strong>os vasalos han e <strong>de</strong>v<strong>en</strong> prestar / a <strong>sus</strong> s<strong>en</strong>nores. E otrosy les<br />

acuda<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s acudir con todas <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas epechos e <strong>de</strong>rechos e otras cosas al<br />

s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong>sta vil<strong>la</strong> e valle pert<strong>en</strong>esçi<strong>en</strong>tes segund que mejor e mas complidam<strong>en</strong>te<br />

acudia<strong>de</strong>s e fasia<strong>de</strong>s acudir al / dicho Juan <strong>de</strong> Lascano e a los otros <strong>sus</strong> anteçesores<br />

que primeram<strong>en</strong>te tovieron los dichos lugares, e a cada uno <strong>de</strong> ellos por manera que<br />

ellos t<strong>en</strong>gan e posean librem<strong>en</strong>te esa dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra <strong>de</strong> Arana, con su tierra<br />

e termino e jurediçion e con todas / <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas e pechos e <strong>de</strong>rechos e otras cosas<br />

pert<strong>en</strong>esçi<strong>en</strong>tes al s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra <strong>de</strong> Arana, e que <strong>en</strong> ello<br />

<strong>en</strong>pedim<strong>en</strong>to alguno non les sea puesto, e porque lo <strong>sus</strong>odicho mas prestam<strong>en</strong>te se<br />

ponga <strong>en</strong> obra <strong>en</strong>vio al<strong>la</strong> a Juan <strong>de</strong> / M<strong>en</strong>doça, mi alcay<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> fortaleça <strong>de</strong> Vitoria,<br />

para que <strong>la</strong> ponga <strong>en</strong> <strong>la</strong> posesyon <strong>de</strong>sta dicha vil<strong>la</strong> e valle e tierra <strong>sus</strong>odicha e para<br />

que sy asy lo non fisiere<strong>de</strong>s e cumpliere<strong>de</strong>s e non obe<strong>de</strong>çiere<strong>de</strong>s por s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong>, valle e tierra <strong>de</strong> Arana a los dichos / fijos <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> Lascano e a <strong>la</strong><br />

dicha su madre commo su tutris e curadora vos costringan e apremi<strong>en</strong> a ello e yo por


<strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te le do po<strong>de</strong>r complido para que lo asy faga e cump<strong>la</strong> e sy para ello fabor e<br />

ayuda oviese<strong>de</strong>s / 35 m<strong>en</strong>ester, por esta dicha mi carta mando a todos los conçejos,<br />

alcal<strong>de</strong>s, alguasiles, regidores, cavalleros e escu<strong>de</strong>ros, ofiçiales e omnes bu<strong>en</strong>os<br />

/(Fol. 3 <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los mis regnos e s<strong>en</strong>norios que vos<br />

los d<strong>en</strong> e fagan <strong>de</strong> ellos e o cualquier <strong>de</strong>llos o <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los mis reynos si<br />

sobre ellos fuer<strong>en</strong> reque- / ridos por manera que lo <strong>sus</strong>odicho asy esta cunplido e<br />

guardado, e los unos nin los otros non fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al pro alguna manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

mi merçed e <strong>de</strong> p<strong>en</strong>a por <strong>de</strong> los ofiçios e <strong>de</strong> confiscaçion <strong>de</strong> los vi<strong>en</strong>es / <strong>de</strong> los que <strong>en</strong><br />

lo contrario fisier<strong>en</strong> para <strong>la</strong> mi camara e <strong>de</strong>mas, e mando al ome que vos esta mi<br />

carta mostrare que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>se e paresca<strong>de</strong>s ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi carta do quiera que yo<br />

sea <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>sare a quinse dias primeros / syguy<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dich p<strong>en</strong>a so<br />

<strong>la</strong> cual mando a qualquier escrivano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que d<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

que vos <strong>la</strong> mostrare testimonyo synado con su syno por que yo sepa commo se<br />

cumple mi mandado.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> / <strong>de</strong> Medina <strong>de</strong>l Campo a seys dias <strong>de</strong> Noviembre, anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>or Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta annos. Yo<br />

<strong>la</strong> Reina.<br />

Yo Fernando Alvares <strong>de</strong> Toledo, secretario <strong>de</strong> nuestra s<strong>en</strong>nora <strong>la</strong> Reyna <strong>la</strong> fis /<br />

escrivir por su mandado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas una rubrica e o disacordada.<br />

46<br />

1480. Noviembre. 26. Medina <strong>de</strong>l Campo<br />

En virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong> concordia <strong>en</strong>tre Leonor <strong>de</strong> Zúñiga, e <strong>sus</strong> hijos y <strong>la</strong>s<br />

Hermanda<strong>de</strong>s, se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra libre <strong>de</strong> costas a los primeros y se ord<strong>en</strong>a a <strong>la</strong>s<br />

hermanda<strong>de</strong>s que no cobr<strong>en</strong> costas por <strong>la</strong> cerca <strong>de</strong> Alegría, toma y <strong>de</strong>rribami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

Contrasta y otras cosas a Leonor o a <strong>sus</strong> hijos.<br />

A.G.S. R.G.S., 1480, XI, Fol. 118.<br />

Donna Ysabel, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios reyna <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>. A vos los <strong>de</strong>putados<br />

g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hermandad <strong>de</strong> estos mis regnos e a todos los conçejos e alcal<strong>de</strong>s e<br />

alguasiles, regidores, caballeros, escu<strong>de</strong>ros e ofiçiales e ommbres <strong>de</strong> <strong>la</strong> / çibdad <strong>de</strong><br />

Vitoria e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e a los procuradores e<br />

alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hermandad <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e a cada uno <strong>de</strong> a qualquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi<br />

ccarta fuere mostrada o el tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> signado <strong>de</strong> escribano publico, salud e gracia.<br />

Sepa<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> / çierto asi<strong>en</strong>to que por mi mandado fue tomado <strong>en</strong>tre donn Leonor<br />

<strong>de</strong> Stunniga, muger que fue <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong> Lascano e <strong>sus</strong> fijos <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte, e esa<br />

dicha çibdad e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra, fue as<strong>en</strong>tado que non <strong>de</strong>mandase ni levas<strong>en</strong><br />

a <strong>la</strong> dicha muger e fijos <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> Lescano / ningunas costas que por <strong>la</strong>s


dichas Hermanda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> qualquier manera fuer<strong>en</strong> fechas asy <strong>en</strong> el çerco <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

fortalesa <strong>de</strong> Alegria e <strong>en</strong> <strong>la</strong> torna e <strong>de</strong>rribami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Contrasta <strong>en</strong> otras cosas, e que<br />

porque mi merçed e voluntad es que aquello sea complido e guardado mando dar<br />

esta mi carta para / vosotros <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha rason por <strong>la</strong> que vos mando a todos e a cada<br />

uno <strong>de</strong> vos que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non <strong>de</strong>manda<strong>de</strong>s nin levanta<strong>de</strong>s nin consinta<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>mandar nin lleva<strong>de</strong>s a <strong>la</strong> dicha muger e fijos <strong>de</strong>l dicho Juan <strong>de</strong> Lascano /Folio 2. nin<br />

a su fijos e <strong>sus</strong> criados nin alguno <strong>de</strong>llos agora nin <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, <strong>en</strong> tiempo alguno<br />

nin por alguna manera, cabsa nin rason nin color que sea o ser pudiera ningunos nin<br />

algunos maravedis <strong>de</strong> costas nin otras cosas / algunas que por vosotros o qualesquier<br />

<strong>de</strong> vos se aya gastado e <strong>de</strong>stribuydo e reales <strong>de</strong> costas assy <strong>en</strong> el dicho çerco <strong>de</strong><br />

Algeria commo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s asonadas e <strong>de</strong>vates que <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a avido contra / <strong>la</strong> otra<br />

e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra contra <strong>la</strong> otra aunque <strong>de</strong> rason e <strong>de</strong>rechos <strong>en</strong> qualquier manera sean<br />

obligados <strong>de</strong> los pagar por quanto mi merçed e boluntad es que lo que con el<strong>la</strong> se<br />

as<strong>en</strong>to assy sea complido e guardado. Et otrosy mando a <strong>la</strong> dicha muger e fijos <strong>de</strong>l<br />

dicho Juan <strong>de</strong> Lascano / que non <strong>de</strong>man<strong>de</strong> a <strong>la</strong> dicha çibdad e vil<strong>la</strong>s e lugare e tierra<br />

<strong>de</strong> A<strong>la</strong>va nin sin nin algunas costas que el<strong>la</strong> aya fecho <strong>en</strong> lo <strong>sus</strong>o dicho por quanto mi<br />

boluntad es que pase e se comp<strong>en</strong>se costas por costas e gastos por costas, e que <strong>en</strong><br />

todo sea complido e guardado / 20 lo <strong>en</strong> esta mi carta cont<strong>en</strong>ido, e los unos nin los<br />

otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong><br />

confiscaçion <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> los que contrario fisier<strong>en</strong> para mi camara e <strong>de</strong>mas,<br />

mando al omne que vos esta mi carta / 25 mostrare que vos emp<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong>s<br />

ante mi <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>sare a quinse dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a,<br />

so <strong>la</strong> que mando a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que<br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo por que yo / 30 sepa<br />

commo se cumple mi mandado.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Medina <strong>de</strong>l Campo, a veynte e seys dias <strong>de</strong> noviembre,<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta<br />

annos. Yo <strong>la</strong> Reyna. Yo Ferrando Alvares secretario <strong>de</strong> nuestra s<strong>en</strong>nora <strong>la</strong> Reyna <strong>la</strong><br />

fise escriuir por su mandado (signo).<br />

47<br />

1484. Enero. 10. Vitoria<br />

Acuerdo realizado <strong>en</strong>tre Alfonso <strong>de</strong> Quintanil<strong>la</strong> y los hombres bu<strong>en</strong>os pecheros<br />

<strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govía por el cual estos últimos se incorporan a <strong>la</strong> Hermandad G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong>, seña<strong>la</strong>ndo también <strong>sus</strong> obligaciones respecto a <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va.<br />

A. Provincial <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va. Doc. 239-12. Orig. papel.<br />

(Fol. 1r.) En <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria a dies dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e


quatro annos. El S<strong>en</strong>nor Alfonso <strong>de</strong> Quintanil<strong>la</strong> contador mayor <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>l rey e<br />

reina nuestros s<strong>en</strong>nores / et <strong>de</strong>l su consejo et contador mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad por<br />

vertud <strong>de</strong> los po<strong>de</strong>res que <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altesas ty<strong>en</strong>e por sy e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los <strong>de</strong>l su<br />

consejo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cosas <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad <strong>de</strong> estos reinos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> et <strong>de</strong> Leon as<strong>en</strong>to e<br />

conçerto con Juan Ortis <strong>de</strong>l Campo vesyno <strong>de</strong> Corro que es <strong>en</strong> el val <strong>de</strong> govia / e con<br />

Juan Martines <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hera mayor vesino <strong>de</strong>l lugar <strong>de</strong> Barrio que es <strong>en</strong> el dicho valle <strong>de</strong><br />

Val<strong>de</strong>gobia procuradores <strong>de</strong> los bu<strong>en</strong>os ombres pecheros que ay <strong>en</strong> el dicho valle <strong>de</strong><br />

Val<strong>de</strong>gobia <strong>de</strong> yuso e <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o que resçibia e resçibio a los consejos e alcal<strong>de</strong> e<br />

oficiales e ombres bu<strong>en</strong>os pecheros / <strong>de</strong>l dicho valle <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>gobia <strong>en</strong> <strong>la</strong> hermandad<br />

<strong>de</strong>stos dichos reynos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> et <strong>de</strong> Leon para que gos<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s prehemin<strong>en</strong>çias<br />

que gosan todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong>stos dichos reynos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

hermandad. Et asy mesmo as<strong>en</strong>to e conserto con los dichos procuradores que los<br />

bu<strong>en</strong>os / ombres pecheros que ay <strong>en</strong> el dicho Val<strong>de</strong>govia ayan <strong>de</strong> pagar e contribuyr<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad <strong>en</strong> cada anno honse mill mrs. <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dia <strong>de</strong> Santa maria <strong>de</strong><br />

Agosto <strong>de</strong>l anno que paso <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e dos annos que<br />

com<strong>en</strong>ço el segundo anno <strong>de</strong> <strong>la</strong> prorrogaçion segunda <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / hermandad et se<br />

cumplio por el dia <strong>de</strong> Santa Maria <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong>l anno que paso <strong>de</strong> och<strong>en</strong>ta e tres<br />

annos. Et d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> cada anno fasta <strong>en</strong> fin <strong>de</strong> los tres annos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

prorrogacion tercera <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad los quales dichos honse mill mrs. <strong>de</strong>l<br />

dicho anno segundo que / (Fol. 1v.) que es pasado d<strong>en</strong> et pagu<strong>en</strong> luego et los otros<br />

honse mill mrs. <strong>de</strong>l anno terçero <strong>de</strong> <strong>la</strong> prorrogaçion segunda que com<strong>en</strong>ço por el dia<br />

<strong>de</strong> Santa Maria <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong>l dicho anno pasado <strong>de</strong> och<strong>en</strong>ta e tres <strong>en</strong> esta manera:<br />

<strong>en</strong> fin <strong>de</strong>ste/ dicho mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero los dos terçios <strong>de</strong> los dichos honse mill mrs. et <strong>en</strong> fin<br />

<strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mayo sygui<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ste dicho anno <strong>de</strong> och<strong>en</strong>ta e quatro <strong>la</strong> otra terçera parte<br />

<strong>de</strong> los dichos honse mill mrs. e los mrs. <strong>de</strong> los otros / tres annos a los p<strong>la</strong>sos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

hermandad que son <strong>la</strong> terçera parte a primero dia <strong>de</strong> mes <strong>de</strong> Setyembre <strong>de</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> los dichos annos e <strong>la</strong> otra terçera parte a primero dia <strong>de</strong>l mes/ <strong>de</strong> Enero primero<br />

sigui<strong>en</strong>te e <strong>la</strong> otra terçera parte a primero dia <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Mayo sygui<strong>en</strong>te <strong>de</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> los annos so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad cont<strong>en</strong>idas <strong>la</strong> qual<br />

dicha yguales e conçierto <strong>de</strong> los dichos honse mill mrs. que asy han / <strong>de</strong> pagar <strong>en</strong><br />

cada anno segund dicho es se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>da que dando para <strong>la</strong> hermandad los hidalgos<br />

que ay <strong>en</strong> el dicho valle <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govia pro cartas e privilegios <strong>de</strong>l rey e reyna<br />

nuestros s<strong>en</strong>nores que se <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> et / esim<strong>en</strong> por virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas cartas et<br />

privilegios para que aquellos se ayan <strong>de</strong> ver e esaminar por <strong>la</strong> hermandad sy son <strong>de</strong><br />

aquellos que <strong>de</strong>v<strong>en</strong> gosar <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha es<strong>en</strong>çion et sy non<br />

<strong>de</strong>vier<strong>en</strong> gosar <strong>de</strong>l<strong>la</strong> que lo que asy ovier<strong>en</strong> <strong>de</strong> pagar sea para <strong>la</strong> hermandad syn que<br />

por ellos nin por algunos <strong>de</strong>llos se pueda poner <strong>de</strong>s<strong>en</strong>çion alguna / <strong>de</strong> los dichos<br />

honse mill mrs. salvo que los dichos honse mill mrs. se pagu<strong>en</strong> <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te a los<br />

dichos p<strong>la</strong>sos segund dicho es. Et asy mesmo se as<strong>en</strong>to e conçerto con los dichos<br />

procuradores que los vesynos e moradores que ay <strong>en</strong> el dicho valle <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govia<br />

non ayan <strong>de</strong> an/dar nin estar nin contribuir <strong>en</strong> otro pecho alguno <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

hermandad <strong>de</strong>stos dichos reynos <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> Leon salvo <strong>en</strong> pagar los dichos<br />

onse mill mrs. <strong>en</strong> cada anno segund dicho es que <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s otras cosas andan e<br />

estan <strong>en</strong> <strong>la</strong> hermandad <strong>de</strong> <strong>la</strong> provinçia <strong>de</strong> / A<strong>la</strong>va et <strong>de</strong> <strong>la</strong> administraçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> justiçia<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> con tanto que non sean obligados a contribuyr <strong>en</strong> ningund repartimi<strong>en</strong>to que <strong>la</strong><br />

dicha provinçia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va faga <strong>en</strong> (Fol. 2r.) g<strong>en</strong>te nin dineros salvo so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

justiçia e <strong>en</strong> los mrs. que se gastan <strong>en</strong> el seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los mafechores. Et que <strong>la</strong><br />

dicha provinçia non los apremie nin pueda apremiar a contribuir <strong>en</strong> otra cosas algunas<br />

/. Los quales dichos procuradores obligaron a los dichos bu<strong>en</strong>os ombres pecheros <strong>de</strong>l<br />

dicho valle <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govia et a <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es que guardavan todo lo <strong>sus</strong>odicho por los


quales hisyeron / bos e cabçion so obligaçion <strong>de</strong> sy et <strong>de</strong> <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es. Lo qual el dicho<br />

Alfonso <strong>de</strong> Quintanil<strong>la</strong> mando as<strong>en</strong>tar <strong>en</strong> los libros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad / Alfonso <strong>de</strong><br />

Quintanil<strong>la</strong>.<br />

1484. Febrero. 19. Tarazona<br />

48<br />

Carta <strong>de</strong> los Reyes Católicos dirigida a los concejos <strong>de</strong> Alegría, Elburgo y <strong>de</strong>l<br />

valle <strong>de</strong> Zuya, para que los vecinos no constituyan bandos.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 5, Leg. 26, n.º 4. Orig. papel.<br />

Don Fernando e donna Ysabel por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios Rey e Reyna <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

<strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Aragon, <strong>de</strong> Seçilia, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>çia, <strong>de</strong> Corçega, <strong>de</strong> murçia, <strong>de</strong><br />

Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong> los Algarbes, <strong>de</strong> Gibraltar, con<strong>de</strong> y con<strong>de</strong>sa <strong>de</strong> Barçelona, s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong><br />

Viscaya e <strong>de</strong> Molina, duques <strong>de</strong> At<strong>en</strong>as e <strong>de</strong> Neopatria, con<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Rosellon e <strong>de</strong><br />

Card<strong>en</strong>na, marqueses <strong>de</strong> Oristan e <strong>de</strong> Goçiano, a vos los conçejos, alcal<strong>de</strong>s,<br />

alguasyles, merinos, regidores, escu<strong>de</strong>ros, fijosdalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Alegria y<br />

Elburgo e 1 como valle <strong>de</strong> Çuya e <strong>de</strong> los otros lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra e jurediçion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Bitoria e a cada uno <strong>de</strong> vos e a otras qualesquier personas / a qui<strong>en</strong> lo <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> nuestra carta <strong>en</strong>t<strong>en</strong>ido atann<strong>en</strong> o atanner pue<strong>de</strong> <strong>en</strong> qualquier manera, salud e<br />

gracia.<br />

Sepa<strong>de</strong>s que nos, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do asi <strong>en</strong> cumplimi<strong>en</strong>to a nuestro servisio e el bi<strong>en</strong><br />

e pro comun <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>de</strong> lugares <strong>de</strong> su comarca mandamos<br />

<strong>de</strong>sfaser los vandos e parçialida<strong>de</strong>s, consi<strong>de</strong>raçiones e libraçiones que avia <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad, e mandamos que todos biui<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> toda pas e concordia e amistad e<br />

que esto nin ser conformes para nuestro serviçio e para el bi<strong>en</strong> pro comun <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çbdad, et agora nos es fecha re<strong>la</strong>çion que <strong>en</strong> estas dichas vil<strong>la</strong>s e lugares los vesinos<br />

e moradores <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>tre sy vandos e parçialida<strong>de</strong>s e que acudan a los<br />

pari<strong>en</strong>tes mayores e fas<strong>en</strong> otros juntami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> van<strong>de</strong>risos <strong>en</strong>tre sy <strong>en</strong> <strong>de</strong>serviçio<br />

nuestro e dapno escandalo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha terra et porque a nos como rey e reyna e<br />

s<strong>en</strong>nores <strong>en</strong> lo tal pert<strong>en</strong>esçe proveer e remediar, mandamos dar esta nuestra carta<br />

para vos que <strong>la</strong> dicha rason pues / lo vos mandamos a (ca)da e a cada uno <strong>de</strong> vos<br />

que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte vosotro s nin alguno <strong>de</strong> vos non seays <strong>de</strong> vando nin acudays a<br />

los pari<strong>en</strong>tes mayores nin vays a <strong>sus</strong> l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos nin vos armeys con ellos nin vos<br />

junteys a apellido nin ninguno <strong>de</strong> vosotros le l<strong>la</strong>m<strong>en</strong> nin t<strong>en</strong>gays <strong>en</strong>tre vosotros otros<br />

vandos nin alianças nin juntami<strong>en</strong>tos nin consediçiones salvo que todos t<strong>en</strong>gays e<br />

guar<strong>de</strong>ys <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>anças que yo el rey fise e man<strong>de</strong> dar a <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria<br />

el anno que paso <strong>de</strong> s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> seis annos, e que todos este<strong>de</strong>s juntos para nuestro<br />

serviçio e para favoresçer nuestra justiçia e para faser e complir <strong>la</strong>s otras cosas que<br />

por nos vos fuese mandadas, e los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al


por alguna manera, so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> p<strong>en</strong>a por <strong>de</strong> los ofiçios<br />

confiscaçion <strong>de</strong> todos vuestros bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> lo que contrario feser<strong>de</strong>s para <strong>la</strong> nuestra /<br />

camara e fiso et damos e mandamos al ome que vos esta carta mostrare que<br />

emp<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong> ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte do quier que nos estamos <strong>de</strong> dia<br />

que vos emp<strong>la</strong>sare fasta quinçe dias primeros sygui<strong>en</strong>tes son <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a so <strong>la</strong> qual<br />

mandamos a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

vos <strong>la</strong> mostrare este testimonio signado con su signo porque nos sepamos como se<br />

cumple nuestro mandado.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Taraçona a diez e nueve dias <strong>de</strong> febrero, anno <strong>de</strong>l<br />

Nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro S<strong>en</strong>nor Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e<br />

quatro annos. Yo el Rey (rúbrica). Yo <strong>la</strong> Reina (rúbrica) 1 Yo Pedro Camara<strong>de</strong><br />

secretario <strong>de</strong>l Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reina mios s<strong>en</strong>nores, <strong>la</strong> fiz escriuir por su mandado.<br />

49<br />

1486. Enero. 4. Alcalá <strong>de</strong> H<strong>en</strong>ares<br />

Cédu<strong>la</strong> real <strong>de</strong> Fernando el Católico, por <strong>la</strong> que manda a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia<br />

integrarse <strong>en</strong> <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va.<br />

El Rey<br />

A.M. Vitoria. Secc. 5. Leg. 25, n.º 12.<br />

Pub. ENCISO VIANA; Laguardia <strong>en</strong> el siglo XVI, pp. 201-202.<br />

A don Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza mi vasallo e alcay<strong>de</strong> <strong>de</strong> La guardia e concejos,<br />

alcal<strong>de</strong>s, regidores, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros e oficiales e homes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia et su tierra. A mi es fecha re<strong>la</strong>cion que a cabsa que esa dicha vil<strong>la</strong> e su<br />

tierra no esta <strong>en</strong> hermandad con <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> Bitoria o con otra provincia<br />

comarcanan muchas personas que faz<strong>en</strong> et comet<strong>en</strong> algunas muertes e robos et<br />

otros ynsultos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha provincia et comarcas <strong>de</strong> <strong>la</strong> frontera no son punydos ni<br />

castigados segund los <strong>de</strong>litos que comet<strong>en</strong>, et que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e su tierra son<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong>didos <strong>de</strong> manera que <strong>la</strong>s justicias no pued<strong>en</strong> esecutar <strong>la</strong> justicia ni vosotros se<br />

<strong>la</strong>s quereis remetir dici<strong>en</strong>do que estasi pob<strong>la</strong>dos al fuero <strong>de</strong> Navarra e que no sois<br />

obligados a lo fazer, segund vuestros usos e costumbres. Et que ante los juezes <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

se han <strong>de</strong> <strong>de</strong>mandar qualquier mal fecho et por s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias que contra ellos se ayan<br />

dado por otras justicias non pued<strong>en</strong> ser punidos ni castigados. Et que sy asi pasase<strong>de</strong><br />

aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte seria caubsa que muchas personas se atreverian a vevir mal <strong>de</strong> que a<br />

m se recresceria <strong>de</strong>servycio. Et a <strong>la</strong> dicha provincia et frontera <strong>de</strong>l<strong>la</strong> vernia gran daño.<br />

1 Espacio <strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco.


Et por su parte me fue suplicado que vos mandase que <strong>en</strong>trase<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

hermandad con <strong>la</strong> dicha provincia o con otra que mas <strong>en</strong> comarcas vos estoviere<strong>de</strong>s<br />

que sobre ello les proveyese como <strong>la</strong> mi merced fuese. Et por que mi merced e<br />

voluntad es que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> aya <strong>de</strong> b<strong>en</strong>ir so <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> mis reynos yo<br />

vos mando que luego e con esta mi cedu<strong>la</strong> fuere<strong>de</strong>s requeridos <strong>en</strong>treis <strong>en</strong> hermandad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha provincia <strong>de</strong> Bitoria et hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va o con otra provincia que<br />

mas <strong>en</strong> comarca vos quepa. Et guar<strong>de</strong>is <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> mis reynos y bivais so el<strong>la</strong>s et<br />

non <strong>en</strong> otra manera. So p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merced e <strong>de</strong> conservaros <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es. Dada<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong> <strong>de</strong> H<strong>en</strong>ares a cuatro dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero ano <strong>de</strong> LXXXVI años.<br />

Yo el Rey.<br />

Por mandado <strong>de</strong>l Rey. Fernand Alvarez<br />

50<br />

1486. Julio. 18. Val<strong>la</strong>dolid.<br />

Carta a Juan <strong>de</strong> Ribera, capitán <strong>de</strong> <strong>la</strong> frontera navarra, para que <strong>de</strong>je <strong>en</strong>trar a<br />

hab<strong>la</strong>r con Lope <strong>de</strong> Rojas, que estaba <strong>en</strong>fermo y cercado por <strong>sus</strong> vasallos <strong>en</strong> Santa<br />

Cruz <strong>de</strong> Campezo, a quién éste quisiese, para que pudiera hacer testam<strong>en</strong>to.<br />

A.G.S. / R.G.S. 1486. VII. Fol. 43.<br />

Don Fernando e Donna Ysabel. A vos don Juan <strong>de</strong> Ribera nuestro capitan<br />

mayor <strong>en</strong> <strong>la</strong> frontera <strong>de</strong> Nabarra salud e graçia. Sepa<strong>de</strong>s que Diego <strong>de</strong> Ari<strong>de</strong>o <strong>de</strong><br />

Çunniga, nuestro guarda e vasallo, nos fizo re<strong>la</strong>çion que Lope <strong>de</strong> Rojas su tyo cuyos<br />

son los lugares <strong>de</strong> Santa Crus e Antonnana estaba doli<strong>en</strong>te <strong>de</strong> çierta dol<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> el<br />

dicho lugar <strong>de</strong> Santa Crus, el qual diz que queria estar con <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes para los ver<br />

e con ellos ord<strong>en</strong>ar su anima e testam<strong>en</strong>to e faser otras cosas a el e a su anima e<br />

conçi<strong>en</strong>çia compli<strong>de</strong>ras. E diz que los alcay<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fortalezas <strong>de</strong> los dichos lugares<br />

e los mismos <strong>sus</strong> vasallos non lo han querido nin quier<strong>en</strong> cons<strong>en</strong>tir nin dar lugar a que<br />

los dichos <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes lo vean todo contra voluntad <strong>de</strong>l dicho Lope <strong>de</strong> Rojas su tyo<br />

tratando <strong>de</strong> le querer <strong>de</strong>spojar <strong>de</strong> <strong>la</strong> t<strong>en</strong><strong>en</strong>çia e posesion e s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong><br />

fortaleças e lugares nnon consynti<strong>en</strong>do que <strong>de</strong>l nin <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s <strong>en</strong> su vida faga lo que<br />

qualquier persona o cavallero <strong>de</strong>be faser <strong>en</strong> <strong>sus</strong> vasallos e fortaleças e que a esta<br />

cabsa el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas <strong>de</strong>mas <strong>de</strong> ser <strong>de</strong>spojado <strong>de</strong> lo suyo <strong>en</strong> vida non pueda<br />

faser nin hord<strong>en</strong>ar su testam<strong>en</strong>to como queria nin tampoco es curado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

dol<strong>en</strong>çia ni <strong>en</strong>fermedad como <strong>de</strong>biera nin ay qui<strong>en</strong> lo cure antes diz que le dan anojos<br />

para que muera antes <strong>de</strong> tiempo por <strong>en</strong><strong>de</strong> que nos suplicara e pedia por merçed por<br />

sy e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> todos los otros <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes que sobre ello mandasemos probeer<br />

al dicho Lope <strong>de</strong> Rojas su tyo e a el e a todos los otros <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> remedio con<br />

justiçia por manera que <strong>en</strong> su vida non fuese <strong>de</strong>spojado <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> lugares e<br />

fortaleças mandando a los dichos <strong>sus</strong> alcay<strong>de</strong>s e vasallos so gran<strong>de</strong>s p<strong>en</strong>as que<br />

fagan e cump<strong>la</strong>n todo lo que el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas les mandase como fasta agora lo


solian faser e <strong>de</strong>x<strong>en</strong> e consy<strong>en</strong>tan a el e a los otros <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes estar con el e lo<br />

bean e cur<strong>en</strong> e conminan asy mismo con el lo que a su anima e fasi<strong>en</strong>da cumple e<br />

sobre todo proveyemos como <strong>la</strong> nuestra merçed fuere. Lo cual visto <strong>en</strong> el nuestro<br />

consejo fue acordado que nos <strong>de</strong>biamos mandar dar esta nuestra carta para vos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha rason e nos tobimoslo por bi<strong>en</strong> por <strong>la</strong> qual vos mandamos que luego vista por<br />

vos mismo sy podiere<strong>de</strong>s e sy estoviere<strong>de</strong>s ympedido y ubie<strong>de</strong>s una bu<strong>en</strong>a persona<br />

sufiçi<strong>en</strong>te sy podiere ser <strong>de</strong>l reyno <strong>de</strong> Toledo <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> no pueda t<strong>en</strong>er sospecha el<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado <strong>de</strong> Pudil<strong>la</strong> ni el prestamero <strong>de</strong> Viscaya a al qual mandamos que vaya al<br />

lugar <strong>de</strong> Santa Crus o a don<strong>de</strong> quier quel dicho Lope <strong>de</strong> Rojas estuviere e fable con el<br />

e sepa su voluntad e le ponga <strong>en</strong> toda su libertad e quite e aparte <strong>de</strong> don<strong>de</strong> estuviere<br />

el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas qualesquier cavalleros y escu<strong>de</strong>ros e otras g<strong>en</strong>tes que <strong>de</strong>l<br />

esto apo<strong>de</strong>rados o le guardas<strong>en</strong> e asy aquellos echados e apartados <strong>de</strong>xe e<br />

consy<strong>en</strong>ta al dicho Lope <strong>de</strong> Rojas fab<strong>la</strong>r con qualesquier personas quel quisiere e asy<br />

mismo consy<strong>en</strong>tan a <strong>sus</strong> pari<strong>en</strong>tes e amigos e vasallos que le fabl<strong>en</strong> e vesyt<strong>en</strong> por<br />

manera quel dicho Lope <strong>de</strong> Rojas t<strong>en</strong>ga <strong>en</strong>tera libertad e pueda administrar <strong>sus</strong><br />

bi<strong>en</strong>es e vasallos e fasi<strong>en</strong>da e pueda sacar e faser testam<strong>en</strong>to e disponer <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

bi<strong>en</strong>es lirem<strong>en</strong>te segund que <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>stos nuestros reynos lo dipon<strong>en</strong> sin que <strong>en</strong><br />

ello les sea fecha pr<strong>en</strong>da nin fuerça nin otra roaçion alguna. E mandamos a vos el<br />

dicho Juan <strong>de</strong> Ribera o a <strong>la</strong> persona que vos embia<strong>de</strong>s para lo <strong>sus</strong>odicho que<br />

ponga<strong>de</strong>s p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> LM maravedis para <strong>la</strong> guerra <strong>de</strong> los moros a los que asy<br />

estovier<strong>en</strong> con el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas contra s voluntad o estovier<strong>en</strong> apo<strong>de</strong>rados <strong>de</strong>l<br />

que luego se vayan a <strong>sus</strong> casas o don<strong>de</strong> quisier<strong>en</strong> e consi<strong>en</strong>tan e premitan <strong>en</strong> lo<br />

<strong>sus</strong>odicho <strong>la</strong> qual dicha p<strong>en</strong>a nos por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te ponemos e avemos por puesta con<br />

aperçibimi<strong>en</strong>to que les fazemos que <strong>de</strong> los contrario fesier<strong>en</strong> mandamos faser<br />

esecuçion <strong>en</strong> <strong>sus</strong> personas e bi<strong>en</strong>es sin proveeer çerca <strong>de</strong>llo o tra snet<strong>en</strong>çia nin<br />

<strong>de</strong>liberaçion alguna. E sy para lo asy faser e cumplir favor e ayuda m<strong>en</strong>ester avi<strong>de</strong>s<br />

vos o <strong>la</strong> persona que asy <strong>en</strong>bia<strong>de</strong>s mandamos a todos los alcal<strong>de</strong>s, concejos,<br />

regidores, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros e otros onnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s<br />

e lugares comarcanos a los dichos lugares <strong>de</strong> Santa Crus e Antonnana que vos <strong>la</strong><br />

d<strong>en</strong> e fagan dar <strong>en</strong> qualesquier pedidos que m<strong>en</strong>ester ovier<strong>de</strong>s e que <strong>en</strong> ello nin <strong>en</strong><br />

parte <strong>de</strong>llo vos non pongan nin consi<strong>en</strong>tan poner embargo alguno. E lo que asy sobre<br />

ello fuere fecho mandamos a vos el dicho Juan <strong>de</strong> Ribera que embia<strong>de</strong>s al nuestro<br />

consejo <strong>la</strong> re<strong>la</strong>çion <strong>de</strong>llo por que <strong>la</strong> nos mandamos ver e proveer çerca <strong>de</strong>llo lo que<br />

sea justiia. E mandamos a los alcay<strong>de</strong>s e vasallos <strong>de</strong>l dicho Lope <strong>de</strong> Rojas que le<br />

obe<strong>de</strong>scan e fagan e cump<strong>la</strong>n todas <strong>la</strong>s cosas que hovemos e halos vasallos <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />

faser segund e por <strong>la</strong> forma manera que <strong>en</strong> los tiempos pasados lo solian faser<br />

<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dase que si el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas quysiere e le plogiere que <strong>la</strong>s personas que<br />

agora estan con el o qualesquier <strong>de</strong>llos ayan <strong>de</strong> continuar y estar con el que lo<br />

man<strong>de</strong><strong>de</strong>s faser asy por manera quel dicho Lope <strong>de</strong> Rojas <strong>en</strong> todo este e aya <strong>de</strong> ser<br />

<strong>en</strong> su libertad e se faga e cump<strong>la</strong> todo lo que el quisiere e <strong>de</strong>spusyere <strong>de</strong> su persona<br />

e bi<strong>en</strong>es segund que <strong>la</strong>s dichas leyes <strong>de</strong> nuestros reynos lo dispon<strong>en</strong> e non faga<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> al. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid a diez e ocho dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> mill<br />

e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e seys annos = Firmas =.


51<br />

1490. Febrero. 21. Vitoria<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong>tre el Concejo <strong>de</strong> Vitoria y los canónigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia<br />

sobre <strong>la</strong> ermita <strong>de</strong> San Bartolomé <strong>de</strong> Zaldiaran.<br />

A.M. Vitoria, Secc., 15, Leg. 27, n.º 4. Orig. pergamino.<br />

Por nos Diego Martines <strong>de</strong> Salvatierra, cura <strong>de</strong> Sant Pedro, <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong><br />

Vitoria, e Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, alcal<strong>de</strong> hordinario, <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria e su<br />

tierra e juridiçion e s<strong>en</strong>norio, jueses, arbitros arbitradores e conponedores e<br />

ygoa<strong>la</strong>dores <strong>de</strong> av<strong>en</strong><strong>en</strong>çia, tomados e escogidos por parte <strong>de</strong>l conçejo e justiçia e<br />

regidores, procurador e <strong>de</strong>putados, caballeros, escu<strong>de</strong>ros, fijos <strong>de</strong> algo, <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong><strong>la</strong> una parte, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra el chantre e canonigos <strong>de</strong><strong>la</strong> Iglesia<br />

collegial <strong>de</strong> S<strong>en</strong>nor Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia, sobre razon <strong>de</strong> los terminos, monte e<br />

heredami<strong>en</strong>tos que son juntos a <strong>la</strong> hermita <strong>de</strong> S<strong>en</strong>nor Sant Bartholome <strong>de</strong> Çaldieran,<br />

que es e son <strong>la</strong> juridiçion <strong>de</strong>sta dicha çibdad, sobre çierto hedifiçio <strong>de</strong> casa que los<br />

dichos chantre e canonigos t<strong>en</strong>taron faser e abian fecho junto a <strong>la</strong> dicha hermita / que<br />

<strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong>rroco e mando <strong>de</strong>rribar por sser hediffiçio nuebo e fuera <strong>de</strong> coseras,<br />

e <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do sser hedificada <strong>en</strong> el exido <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e por otros respectos e<br />

causas que para ello los mobieron sobre que <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes estaban mobidos<br />

pleitos e difer<strong>en</strong>çias, e por se quitar <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong>s, <strong>la</strong>s dichas partes comprometieron los<br />

dichos <strong>de</strong>bates e difer<strong>en</strong>çias e manos e po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> los honrrados dotor Pero Peres <strong>de</strong><br />

Lequeitio e el bachiller Fernand Peres <strong>de</strong> Annastro, alcal<strong>de</strong> hordinario que a<strong>la</strong> sazon<br />

era <strong>en</strong> esta dicha çibdad. Los quales sobre bi<strong>en</strong> oydas <strong>la</strong>s dichas partes e reçebidas<br />

<strong>sus</strong> ynformaçiones, s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çiaron e arbitraron <strong>de</strong><strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia, por parte <strong>de</strong>l<br />

dicho cabilldo e canonigos, fue rec<strong>la</strong>mado ante el dicho bachiller e por que espiro su<br />

offiçio e subçedido el dicho alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> aquel e <strong>la</strong> ynstançia <strong>de</strong><strong>la</strong> dicha causa <strong>en</strong> mi, e<br />

<strong>la</strong>s dichas parte <strong>de</strong> nuebo conprometieron para que nos viessemos los dichos<br />

agrabios, e si algunos abian fecho reparassemos e librassemos <strong>en</strong> toda <strong>la</strong> dicha<br />

causa, por justiçia o arbitrariam<strong>en</strong>te, commo quisiessemos, <strong>en</strong> manera / que el dicho<br />

negoçio se atajasse. E asi por nos abida ynformaçion <strong>de</strong> todo lo sobre dicho e <strong>de</strong><br />

aquello que fue mas neçessario para <strong>la</strong> expedicion e atajo <strong>de</strong>l dicho negoçio, e<br />

porque el lugar <strong>de</strong> Berrostiguieta a causa <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas difer<strong>en</strong>çias reçebia dappno, e<br />

esta mas junto al probecho <strong>de</strong> los dichos terminos e propiedad, si alguna quedasse<br />

conel dicho chantre e canonigos, sey<strong>en</strong>do por mi el dicho alcal<strong>de</strong>, l<strong>la</strong>mados todos <strong>en</strong><br />

su ajuntami<strong>en</strong>to, e por mi requeridos, prestaron e dieron su espresso cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to<br />

para que estarian e conplirian lo que por nos, los dichos jueses, fuesse ac<strong>la</strong>rado e<br />

pronunçiado. E asi reçebido el dicho cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to e obligacion sobre todo nuestro<br />

acuerdo e consejo, abido e conponi<strong>en</strong>do e arbitrando <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes, fal<strong>la</strong>mos<br />

que <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el articulo <strong>en</strong> que los dichos dotor e bachiller, <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raron e<br />

pronunciaron el dicho monte, que es l<strong>la</strong>mado <strong>de</strong> Sant Bartholome e otras ciertas<br />

partes <strong>de</strong> heredami<strong>en</strong>tos, sser e pert<strong>en</strong>esçer a <strong>la</strong> dicha Iglesia, chantre e canonigos<br />

<strong>de</strong>'l<strong>la</strong> que fue e es justa e justam<strong>en</strong>te pronunçiada e que <strong>la</strong> <strong>de</strong>bemos confirmar e<br />

confirmamos. E por quanto los dichos chantre e canonigos <strong>de</strong>sian e dis<strong>en</strong> que / los<br />

mojones por d<strong>en</strong><strong>de</strong> los dichos dotor e bachiller ass<strong>en</strong>taron, fueron agrabiados por que<br />

sin el dicho monte dixieron sser mayor parte <strong>la</strong> dicha su propiedad. E por que <strong>en</strong>esto


abersse <strong>de</strong> faser probança, <strong>de</strong> nuebo seria cosa dificultosa e porque los dichos<br />

chantre e canonigos, si algund agrabio reçib<strong>en</strong> se repar<strong>en</strong> <strong>en</strong> lo que <strong>de</strong>baxo se<br />

ac<strong>la</strong>ra. E por <strong>en</strong><strong>de</strong> que los dichos mojones est<strong>en</strong> e qued<strong>en</strong> <strong>en</strong>'l mismo lugar don<strong>de</strong> los<br />

dichos jueses s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>ron. E por mi fueron e estan as<strong>en</strong>tados los dichos mojones e lo<br />

d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> aquellos, commo dise a <strong>la</strong> dicha hermita que<strong>de</strong> por propiedad e<br />

heredami<strong>en</strong>to, propio <strong>de</strong> los dichos chantre e canonigos, e el s<strong>en</strong>norio a <strong>la</strong> juridiçion<br />

<strong>de</strong> los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, a lo<strong>de</strong> <strong>de</strong>fuera <strong>de</strong> los dichos mojones, por campo e exilio <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha çibdad, e su juridiçion e lo que ansi queda por propiedad, porque los dichos<br />

chantre e canonigos consiguan algund ynteresse e probecho, fal<strong>la</strong>mos que el dicho<br />

conçejo e vesinos <strong>de</strong> Berrostiguieta, reciban e tom<strong>en</strong> el dicho termino commo por los<br />

dichos mojones esta amojonado e lin<strong>de</strong>ado <strong>en</strong> uno con el dicho monte <strong>en</strong> ynç<strong>en</strong>so<br />

perpetuo / e d<strong>en</strong> e pagu<strong>en</strong> al dicho cabilldo e chantre e canonigos, agora e para<br />

si<strong>en</strong>pre jamas, quatro fanegas <strong>de</strong> trigo <strong>en</strong> cada un dia <strong>de</strong> Sant Miguel <strong>de</strong> Seti<strong>en</strong>bre e<br />

pagado el dicho ç<strong>en</strong>so e tributo, el dicho conçejo gose <strong>de</strong>l (espacio <strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco) <strong>de</strong>l<br />

dicho termino e monte, con que <strong>en</strong>'l dicho monte non puedan faser te<strong>la</strong> nin corta salvo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> rama e robre seco, e <strong>en</strong> el dicho termino si quisier<strong>en</strong> faser <strong>la</strong>brança, <strong>la</strong> pued<strong>en</strong><br />

faser e cerrandolo e non se fasi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> dicha <strong>la</strong>brança, que el pasto <strong>de</strong> todo ello sea<br />

comun <strong>de</strong> <strong>la</strong> dich cibdad e lugares que fata agora han t<strong>en</strong>ido drecho <strong>de</strong> pasçedr e asi<br />

mismo que <strong>la</strong> diezma e premiçia <strong>de</strong> lo que <strong>en</strong> el dicho termino se s<strong>en</strong>brare e cogiere<br />

se <strong>de</strong> e pague a los dichos chantre e canonigos. El diezmo para el dicho cabilldo e <strong>la</strong><br />

premiçia para el reparo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha Iglesia <strong>de</strong> Sant Bartholome. E este dicho diezmo e<br />

primiçia le eche e se coja <strong>en</strong> una casa <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Berrostiguieta, don<strong>de</strong> los<br />

dichos chantre e canonigos le nonbrar<strong>en</strong> <strong>en</strong> el dicho lugar <strong>de</strong> Berrosti/guieta. E<br />

pagando al dicho cabilldo e chantre e canonigos el dicho diesmo e premiçia, non sean<br />

obligados a pagar otra diezma alguna, nin por premiçia por razon otros qualesquier<br />

frutos que se cogier<strong>en</strong> el dicho termino <strong>de</strong> Sant Bartholome, por virtud <strong>de</strong>'sta dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia e obligaçion que fisieron, sean e qued<strong>en</strong> obligados a todo lo sobredicho e<br />

los dichos chantre e canonigos que lo non puedan quitar <strong>en</strong> ningund tiempo <strong>de</strong>l<br />

mundo, e porque <strong>en</strong> razon <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha paga, <strong>en</strong>tre el dicho concejo ay e a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte<br />

podria aber algunas difer<strong>en</strong>çias e bi<strong>en</strong> ansy <strong>de</strong> gosar <strong>de</strong>l dicho termino e monte, e por<br />

quitar aquel<strong>la</strong>s, mandamos que todos los vesinos que agora son e seran si<strong>en</strong>pre<br />

jamas <strong>en</strong> el dicho lugar goç<strong>en</strong> ygoalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l dicho termino e monte o r<strong>en</strong>d<strong>en</strong>-lo <strong>en</strong><br />

otra qualquier manera, commo mejor vi<strong>en</strong> visto les fuere, e pagu<strong>en</strong> ygoalm<strong>en</strong>te, e<br />

porque <strong>en</strong> esto los que agora son vesinos reçebirian algund agrabio e dapnno, asi <strong>en</strong><br />

el dicho pago, commo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas por <strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>de</strong>bemos mandar e mandamos,<br />

que todos aquellos / que nuebam<strong>en</strong>te vinier<strong>en</strong> asser vesinos, <strong>en</strong> el dicho lugar, sean<br />

obligados a pagar çi<strong>en</strong>to maravedis para los comunes gastos e conçegillos, e esto<br />

sea por <strong>de</strong> aqui a diez annos. E por otros diez los que v<strong>en</strong>ier<strong>en</strong> cada çinqu<strong>en</strong>ta<br />

maravedis, e a m<strong>en</strong>os que estos pagu<strong>en</strong>, non les fagan vesindad nin reçiban por<br />

vesinos, e d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non puedan cargar cosa alguna. E esta es ha <strong>de</strong> sser<br />

para <strong>la</strong> heredad que queda s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>da para el pago <strong>de</strong>l dicho tributo, el qual han <strong>de</strong><br />

poner <strong>en</strong> cada un anno, <strong>en</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. Otrosi <strong>en</strong> los<br />

articulos <strong>de</strong> <strong>la</strong> retificaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha casa e <strong>en</strong> los dichos çinco mill maravedis que le<br />

fueron lebados a Pedro <strong>de</strong> Paternina, <strong>en</strong> que mandaron que <strong>la</strong> dicha çibdad fisiesse<br />

una casa a vista <strong>de</strong> los dichos jueses <strong>en</strong> que pudiesse vivir un hermitano e mandaron<br />

volver e restituir los dichos çinco mill mravedis al dicho Pedro Paternina, fal<strong>la</strong>mos que<br />

<strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia fue justa e justam<strong>en</strong>te pronunçiada, e que <strong>la</strong> <strong>de</strong>bemos confirmar e<br />

confirmamos. E mandamos a <strong>la</strong> dicha çibdad e regidores e procurador e <strong>de</strong>/putaçion<br />

<strong>de</strong>'l<strong>la</strong>, que d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> beynte dias, <strong>de</strong>l dia que con esta dicha nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia les fue<br />

notificado, pagu<strong>en</strong> los dichos çinco mill maravedies al dicho Pedro <strong>de</strong> Paternina, e


fagan <strong>la</strong> dicha casa a vista <strong>de</strong> los dichos primeros arbitros, e nuestra, d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> quaro<br />

meses <strong>de</strong>l dicho dia <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha notificaçion, lo qual todo asi fagan e cunp<strong>la</strong>n so<strong>la</strong><br />

p<strong>en</strong>a <strong>de</strong>l conpromisso. Otrosi <strong>en</strong> el articulo <strong>de</strong> <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> Santa Lusia, esto se<br />

que<strong>de</strong> para aver <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar a su parte. E con tanto damos por libres e quitas a <strong>la</strong>s<br />

dichas partes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas difer<strong>en</strong>çias tocantes a los dichos termino e montes <strong>de</strong><br />

Sant Bartholome, asi <strong>de</strong>l prinçipal commo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s costas que a<strong>la</strong>quel<strong>la</strong>s cada una parte<br />

se ponga a <strong>la</strong>s que ti<strong>en</strong>e fechas, arbitrando e conponi<strong>en</strong>do e ygoa<strong>la</strong>ndo, asi lo<br />

<strong>de</strong>terminamos e ygoa<strong>la</strong>mos e conb<strong>en</strong>imos <strong>en</strong> estos escriptos e por ellos dada e<br />

pronunciada fue esta s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia por los dichos s<strong>en</strong>nores jueses arbitros <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad<br />

<strong>de</strong> Vitoria, d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> Sant Pedro, a dies e ocho dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Abril,<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro s<strong>en</strong>nor Jhesu Christo <strong>de</strong> / mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

och<strong>en</strong>ta e nuebe annos, por testimonio <strong>de</strong> mi Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, escribano <strong>de</strong>l<br />

Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reyna, nuestros s<strong>en</strong>nores e <strong>de</strong> los <strong>de</strong>l numero <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria, lo<br />

qual futodo fueron pres<strong>en</strong>tes por testigos e vieron pronunciar <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia:<br />

Alonso, abbad <strong>de</strong> Ullivarri, e Diego, abbad <strong>de</strong> Beto<strong>la</strong>ça, e Pero, abbad <strong>de</strong> Salvatierra,<br />

e Fernand Martines <strong>de</strong> Heale, vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria e otros testigos. E<br />

<strong>de</strong>spues <strong>de</strong>'sto <strong>en</strong>'l lugar <strong>de</strong> Berrostiguieta, a seys dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Março, anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador Jhesu Christo, <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e<br />

nueve annos, este dicho dia <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va escribano<br />

<strong>de</strong>l Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reyna, nuestros s<strong>en</strong>nores, e su notario publico, <strong>en</strong> <strong>la</strong> su corte e <strong>en</strong><br />

todos los <strong>sus</strong> regnos e s<strong>en</strong>norios, e escribano <strong>de</strong> les <strong>de</strong>l numcio e <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria<br />

e <strong>de</strong> los testigos <strong>de</strong> yuso escriptos paresçieron <strong>en</strong><strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tes el conçejo, vesinos e<br />

moradores <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Berrostiguieta, juntos a canpanna tannida e estando<br />

pres<strong>en</strong>tes, Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, alcal<strong>de</strong> hordinario <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e Juan<br />

Martines <strong>de</strong> Arratia / procurador sindico <strong>de</strong>l conçejo e vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e su<br />

tierra. E luego los <strong>de</strong>l dicho conçejo, vesinos e moradores <strong>de</strong>l dicho luga <strong>de</strong><br />

Berrostiguieta, dixieron que por quanto <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

otra el chantre e canonigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia colegial <strong>de</strong> S<strong>en</strong>nor Sant Andres <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia,<br />

Diego Martines <strong>de</strong> Salvatierra, cura <strong>de</strong> Sant Pedro <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e Pero Martines<br />

<strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, alcal<strong>de</strong> hordinario <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, commo jueses arbitros arbitradores,<br />

obieron dado e pronunçiado una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia por <strong>la</strong> qual mandaron al dicho conçejo e<br />

vesinos <strong>de</strong> Berrostiguieta, s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>ss<strong>en</strong> e atributass<strong>en</strong> çierto heredami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los<br />

terminos <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Berrostiguieta para con aquello pagar çierto tributo <strong>en</strong><br />

c<strong>en</strong>so al dicho chantre e canonigos, segund mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia se<br />

conti<strong>en</strong>e, e consigui<strong>en</strong>do el t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong> e queri<strong>en</strong>do<strong>la</strong> obserbar e<br />

goardar <strong>en</strong> todo e por todo segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e e <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to e<br />

dando lugar a ello el dicho Juan Martines <strong>de</strong> Arratia, procurador, dixieron que para<br />

pagar <strong>la</strong>s dichas quatro / fanegas <strong>de</strong> trigo <strong>de</strong> ynçi<strong>en</strong>so que por razon <strong>de</strong>l termino y<br />

monte <strong>de</strong> Sant Bartholome e <strong>sus</strong> pert<strong>en</strong><strong>en</strong>cias abia e han a dar e pagar a los dichos<br />

chantre e canonigos <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia, que ellos s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>ban e s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>ron e atributaban e<br />

atributaron ocho jugadas <strong>de</strong> tierra <strong>la</strong>brada que son <strong>en</strong>'l termino <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong><br />

Berrostiguieta, termino que se dise mirab<strong>en</strong>os asi commo ataja por el un cabo, el<br />

arroyo que va <strong>de</strong>l Rio sobre el molino que vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>hesa <strong>de</strong> Lasarte asa el dicho<br />

molino, e por el otro cabo, al regajo que va <strong>de</strong> <strong>la</strong> passada que van <strong>de</strong> Berganchaga a<br />

<strong>la</strong> pieça <strong>de</strong> Ochoa Lopes e <strong>de</strong> dicha pieça, commo dis<strong>en</strong> arriba al regajo que vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong><br />

cabo <strong>la</strong> <strong>de</strong>hesa <strong>de</strong> Lasarte que es d<strong>en</strong>tro, <strong>en</strong> esto <strong>la</strong>s dichas ocho jugadas <strong>de</strong> tierra<br />

que para el saneami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>'l<strong>la</strong>s el dicho conçejo, vesinos e moradores <strong>de</strong>”<strong>la</strong> obligaron<br />

por si y <strong>sus</strong> vi<strong>en</strong>es e <strong>de</strong>l dicho conçejo e personas singu<strong>la</strong>res <strong>de</strong>l muebles e rayses<br />

conçegiles abidos e por aber e <strong>de</strong> agora e todo t i<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l mundo sanear <strong>la</strong>s dichas<br />

hereda<strong>de</strong>s e quitar e arredrar toda ma<strong>la</strong> voz <strong>de</strong>'l<strong>la</strong>s para pagar / sana e l<strong>la</strong>nam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s


dichas quatro fanegas <strong>de</strong> trigo <strong>de</strong> ynç<strong>en</strong>so a los p<strong>la</strong>sos, e segund e commo <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra e conti<strong>en</strong>e todavia non pagando diezmo nin primiçia a los<br />

clerigos <strong>de</strong> Berrostiguieta por lo que cogieron e s<strong>en</strong>brar<strong>en</strong> los dichos vesinos <strong>en</strong>'l<br />

dicho termino <strong>de</strong> Sant Bartholome por que con tal condiçion reçiban sobre si el dicho<br />

conçejo, el tributo e ynç<strong>en</strong>so, todo lo qual pidieron a mi el dicho escribano que lo<br />

diese asi por testimonio e lo otrogaron goardar esta substancia fuerte e firme con<br />

r<strong>en</strong>unçiaçion <strong>de</strong> leyes, dieron po<strong>de</strong>r a todas e qualesquier justiçias a lo qual todo<br />

fueron pres<strong>en</strong>tes por testigos el bachiller, Fernand Peres <strong>de</strong> Annastro e Juan Peres<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>dieta, merino e el dicho Juan Martines <strong>de</strong> Arratia, procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e otros. E <strong>de</strong>spue <strong>de</strong>'sto <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria a veynte e un dias <strong>de</strong>l<br />

mes <strong>de</strong> Febrero, anno <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>nor, <strong>de</strong> mill e quatroci<strong>en</strong>tos e nob<strong>en</strong>ta annos, este<br />

dicho dia <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> los testigos <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o escriptos yo el dicho Diego Martines <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va, escribano e notario publico sobre dicho, por mandado <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores<br />

jueses arbitros, notifique esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia a Alonso Dias <strong>de</strong> Exquibel, procurador<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria e eso mismo a Andres, abbat <strong>de</strong> Berrostiguieta, capel<strong>la</strong>n<br />

e procurador sindico <strong>de</strong>l chantre e canonigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. E asi<br />

notificado, los sobre dichos procuradores e cada uno <strong>de</strong>'llos por si e <strong>en</strong>'l dicho<br />

nombre, dixieron que pedian tras<strong>la</strong>do a lo qual fueron pres<strong>en</strong>tes por testigos. = Firmas<br />

=.<br />

52<br />

1491. Diciembre. 13. Burgos.<br />

Comisión al Corregidor <strong>de</strong> Vizcaya para que informe sobre <strong>la</strong> petición<br />

pres<strong>en</strong>tada por <strong>la</strong> Hermandad <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que solicita repartir 150.000 mrs. para reparar<br />

<strong>la</strong>s calzadas y pu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l camino Orduña - Bilbao.<br />

A.G.S. / R.G.S. 1491. XII. Fol. 12.<br />

Don Fernando e donna Ysabel. A vos Alonso <strong>de</strong>l Castillo nuestro juez e<br />

pesquisidor <strong>en</strong> el nuestro noble e leal condado <strong>de</strong> Vizcaya o a otro nuestro juez e<br />

pesquisidor <strong>en</strong> el dicho Condado e a cada uno e a qualquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta carta<br />

fuere mostrada o su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escribano publico salud e gra. Sepa<strong>de</strong>s que<br />

por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Junta, <strong>de</strong>putados, alcalles e procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

provinçia <strong>de</strong> Vitoria e A<strong>la</strong>va e Aya<strong>la</strong> con <strong>sus</strong> a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>tes nos fue fecha re<strong>la</strong>çion por su<br />

petiçion que <strong>en</strong> el nuestro consejo fue pres<strong>en</strong>tada <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

provinçias estan çiertas calçadas e pu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el nuestro Camino Real que va <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Ordunna a <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bilbao e a nuestros puertos <strong>de</strong> <strong>la</strong> mar <strong>de</strong>l nuestro<br />

condado <strong>de</strong> Vizcaya por don<strong>de</strong> diz que pasan todas <strong>la</strong>s merca<strong>de</strong>rias que <strong>de</strong> los<br />

dichos puertos vi<strong>en</strong><strong>en</strong> a estos nuestros reynos e que muchas cargas e mu<strong>la</strong>terias que<br />

van e vi<strong>en</strong><strong>en</strong> por el dicho Camino Real pasan a Castil<strong>la</strong> e a otras partes que es uno<br />

<strong>de</strong> los pasos e caminos mas prinçipales <strong>de</strong>stos nuestros reynos e que <strong>la</strong>s dichas


pu<strong>en</strong>tes e calçadas estan muy ma<strong>la</strong>s e <strong>de</strong>straydas e caydas e <strong>de</strong>rrocadas e que non<br />

se pued<strong>en</strong> pasar nin caminar syn non a muy grant peligro asy <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas como<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s azemi<strong>la</strong>s e bestias que por el<strong>la</strong>s pasan <strong>en</strong> espeçial v<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do cargadas e que si<br />

non se <strong>la</strong>bran nin reparan <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non se podran pasar nin caminar <strong>de</strong> lo<br />

qual diz que se nos seguiria <strong>de</strong>serviçio e estos nuestros reynos resçibiran gran danno<br />

e se <strong>en</strong>caresçerian <strong>la</strong>s merca<strong>de</strong>rias e mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong> los dichos puertos<br />

vi<strong>en</strong><strong>en</strong> e seguirian otros muchos dapnos e que es nesçesario por los evitar que <strong>la</strong>s<br />

dichas pu<strong>en</strong>tes e que es nesçesario por los evitar que <strong>la</strong>s dichas pu<strong>en</strong>tes e calçadas<br />

se hedifiqu<strong>en</strong> e repar<strong>en</strong> e torn<strong>en</strong> a fazer e reparar e que para lo asy fazer son<br />

nesçesarias bi<strong>en</strong> çi<strong>en</strong>to e çinqu<strong>en</strong>ta mill mrs. poco mas o m<strong>en</strong>os segund diz que<br />

diz<strong>en</strong> maestros e canteros e ofiçiales <strong>de</strong>l dicho ofiçio que lo han visto e que pues lo<br />

<strong>sus</strong>odicho era cosa nesçesaria e conv<strong>en</strong>ible a nuestro serviçio e al bi<strong>en</strong> comun <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

republica <strong>de</strong> nuestros reynos suplicaronnos e pedieron nos por merçed que les<br />

mandasemos dar liç<strong>en</strong>çia e facultad para que <strong>en</strong>tre sy nombras<strong>en</strong> doss bu<strong>en</strong>as<br />

personas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha provinçia para que aquel<strong>la</strong>s sobrejuram<strong>en</strong>to que primeram<strong>en</strong>te<br />

hizies<strong>en</strong> se informase <strong>de</strong> maestros e canteros e ofiçiales <strong>de</strong>l dicho ofiçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> quantia<br />

que fuese m<strong>en</strong>ester para el e<strong>de</strong>fiçio e reparo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas pu<strong>en</strong>tes e calçadas e que<br />

aquello pudies<strong>en</strong> echar e repartir por los caminantes que pasas<strong>en</strong> e caminas<strong>en</strong> por<br />

<strong>la</strong>s dichas pu<strong>en</strong>tes e calçadas segund se acostumbra echar e repartir <strong>en</strong> semejantes<br />

pontajes. Asy mismo les diesemos liç<strong>en</strong>çia e facultad para que aquello se pudiese<br />

coger librem<strong>en</strong>te e para lo <strong>sus</strong>odicho o les mandasemos proveer <strong>en</strong> otra manera<br />

como nuestra merçed fuese. Lo qual visto <strong>en</strong> el nuestro Consejo fue acordado <strong>de</strong> vos<br />

<strong>en</strong>com<strong>en</strong>dar e cometer lo <strong>sus</strong>odicho e por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te vos lo <strong>en</strong>conm<strong>en</strong>damos e<br />

cometemos e vos mandamos que vos informe<strong>de</strong>s e sepa<strong>de</strong>s <strong>la</strong> verdad por quantas<br />

partes pudiere<strong>de</strong>s que caminos e pu<strong>en</strong>tes e calçadas son <strong>la</strong>s <strong>sus</strong>o cont<strong>en</strong>idas e <strong>en</strong><br />

que lugares e que reparon han m<strong>en</strong>ester e otrosy con que suma <strong>de</strong> mrs. se podria<br />

hazer el dicho reparo <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rando los dichos pu<strong>en</strong>tes e calçadas e caminos don<strong>de</strong> son<br />

e <strong>la</strong> distançia e lexura e cantidad <strong>de</strong> los que han m<strong>en</strong>ester el dicho reparo e asy<br />

mesmo <strong>en</strong> que cosas se podria mas tolerablem<strong>en</strong>te e mas syn danno echar<br />

ymposiçion para <strong>la</strong>s adobar e reparar e por que tiempo podrian aquel<strong>la</strong> dicta para<br />

sacarse lo que asy fuese m<strong>en</strong>ester para el dicho gasto. E otrosy vos informe<strong>de</strong>s que<br />

lugares ay <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong> comarca que resçib<strong>en</strong> probecho <strong>de</strong> los caminantes e si<br />

aprovecha e suel<strong>en</strong> usar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas calçadas e pu<strong>en</strong>tes e caminos e que vezinos<br />

pue<strong>de</strong> aver cada uno <strong>de</strong> ellos para que ayan <strong>de</strong> contribuir <strong>en</strong> los gastos <strong>de</strong>llo e que<br />

quantias <strong>de</strong> mrs. <strong>de</strong>llos se <strong>de</strong>v<strong>en</strong> echar e repartir a los tales lugares e si avria otra<br />

cosa o se podria proveer otra manera mas provechosa e a m<strong>en</strong>os cargo o fatiga <strong>de</strong><br />

los dichos caminantes e pueblos para ser adovados e reparados los dichos caminos e<br />

pu<strong>en</strong>tes e calçadas e pasos sy avesne <strong>de</strong> ymponer <strong>la</strong> dicha sisa e imposiçion pedida<br />

por <strong>la</strong> dicha junta e fecha e resçibida <strong>la</strong> dicha ynformaçion signada <strong>de</strong>l escribano ante<br />

qui<strong>en</strong> pasase e firmada <strong>de</strong> vuestro nombre cerrada e sel<strong>la</strong>da <strong>la</strong> <strong>en</strong>bie<strong>de</strong>s con vuestro<br />

paresçer ante el nuestro con<strong>de</strong>stable e los <strong>de</strong>l nuestro Consejo que con el estan e<br />

resid<strong>en</strong> porque por ellos vista man<strong>de</strong>mos proveer çerca <strong>de</strong>llo lo que justiçia sea e a<br />

nuestro serviçio cump<strong>la</strong>. Para lo qual todo que dicho es e para cada cosa e parte <strong>de</strong>llo<br />

vos damos po<strong>de</strong>r complido con todas <strong>sus</strong> inçid<strong>en</strong>çias e <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>çias e merg<strong>en</strong>çias e<br />

anexida<strong>de</strong>s e conexida<strong>de</strong>s e con todo lo a ello anexo e conexo e <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. E non<br />

faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble çibdad <strong>de</strong> Burgos a treze dias<br />

<strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>de</strong>ziembre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro salvador Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e un annos. El Con<strong>de</strong>stable Don Pero Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco<br />

con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Haro por virtud <strong>de</strong> los po<strong>de</strong>res que ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>l rey e


<strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestros s<strong>en</strong>nores <strong>la</strong> mando dar. Yo Ferrando <strong>de</strong> Çisneros escribano <strong>de</strong><br />

Camara <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altezas <strong>la</strong> fize ecrebir con acuerdo <strong>de</strong>l su Consejo = firmas =.<br />

1493. Abril. 27. Barcelona.<br />

53<br />

Carta Real <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se ord<strong>en</strong>a ord<strong>en</strong>a al Alcal<strong>de</strong> que <strong>la</strong>s fraguas y hornos<br />

sean sacados fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad a causa <strong>de</strong>l peligro que supon<strong>en</strong> por los posibles<br />

inc<strong>en</strong>dios que puedan producir pero que los horneros v<strong>en</strong>dan <strong>sus</strong> productos d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> ciudad.<br />

A.G.S. / R.G.S. 1493. Abril. Fol. 137.<br />

Don Fernando e donna Ysabel. A vos el alcal<strong>de</strong> hordinario e regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Vytoria salud e gra. Sepa<strong>de</strong>s que Diego Martinez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va por sy e <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> los otros vesinos e moradores <strong>de</strong> esa dicha çibdad nos fyzo re<strong>la</strong>çion por<br />

su petiçion que ante nos <strong>en</strong> el nuestro consejo pres<strong>en</strong>to disi<strong>en</strong>do que <strong>en</strong> esta çibdad<br />

ay muchos ferreros que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>sus</strong> fraguas que <strong>de</strong> continuo se <strong>en</strong>çi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e <strong>la</strong>s quales<br />

dis que estan <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s casas e calles <strong>de</strong>sa dicha çibdad e que segund <strong>la</strong>s casas son<br />

fechas <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra dis que estan a mucho peligro <strong>de</strong> fuego e que varias vezes a esta<br />

cabsa dis que <strong>la</strong> dicha çibdad fue quemada e <strong>de</strong>stroyda e que si <strong>en</strong> esto non se<br />

remediase para que <strong>la</strong>s dichas fraguas tovies<strong>en</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> çerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

segund estan <strong>en</strong> otras vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> <strong>la</strong>s meranas comarcanas que <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> resçibirian mucho dapno. E nos suplico e pidio por merçed por<br />

sy <strong>en</strong> el nuestro nombre que sobre ello le proveyesemos <strong>de</strong> manera que <strong>la</strong>s dichas<br />

fraguas e los otros hornos salgan <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e se pongan e fagan <strong>en</strong> un lugar<br />

conv<strong>en</strong>ible a vista <strong>de</strong>l pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e que sobre ello probeyemos<br />

como <strong>la</strong> nuestra merçed fuese. E nos tovimoslo por bi<strong>en</strong>. Por que vos mandamos que<br />

luego vea<strong>de</strong>s lo <strong>sus</strong>o dicho e sy ansy es probeays e remedieys <strong>en</strong> ello <strong>de</strong> manera que<br />

<strong>la</strong>s dichas fraguas se mud<strong>en</strong> aparte don<strong>de</strong> non puedan reçreçer ningund anno a <strong>la</strong>s<br />

casas <strong>de</strong> los besinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad pero que <strong>la</strong>s obras que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas fraguas<br />

se <strong>la</strong>brar<strong>en</strong> se v<strong>en</strong>dane t<strong>en</strong>gan d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> los muros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad por que non se<br />

<strong>de</strong>spueble ni el trato salga fuera <strong>de</strong>l<strong>la</strong>. Para lo qual todo lo que dicho es faser e<br />

complir e compeler a <strong>la</strong>s personas a qui<strong>en</strong> esto atanne con <strong>sus</strong> ynad<strong>en</strong>çias e<br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>çias e anexida<strong>de</strong>s e complexida<strong>de</strong>s vos damos po<strong>de</strong>r complido por esta<br />

nuestra carta. E non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Barçelona a veynte e<br />

siete dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abril anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesuxto. <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e tres annos.=Firmas=.


54<br />

1493. Junio. 2. Vitoria.<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitral, pronunciada por García <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, Juan Martínez <strong>de</strong><br />

Iruña y Fernán Alvarez <strong>de</strong> Arcaya sobre varios <strong>de</strong>bates p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre Vitoria y los<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> su jurisdicción.<br />

A.M. Vitoria. Secc. 5, leg. 23, n.º 47, fols. 6v.-14r. Orig. papel.<br />

(Fol. 6v.) En <strong>la</strong> al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Vetonu, al<strong>de</strong>a e juridiçion que es <strong>de</strong> leal çibdad <strong>de</strong><br />

Vitoria <strong>en</strong> dos dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> junio anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu<br />

Xristo <strong>de</strong> mile e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e tres annos, <strong>en</strong> este dicho dia <strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

iglesa / <strong>de</strong> señor Sant Estevan <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Vetonu sey<strong>en</strong>do <strong>en</strong><strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tes<br />

los honrrados Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e Juan Martines <strong>de</strong> Yrunna e Fernan Alvares <strong>de</strong><br />

Arcaia jueces, arbitros, arbitradores, amigos, amigables, conponedores <strong>de</strong> paz,<br />

ab<strong>en</strong><strong>en</strong>cia e concordia tomados y esleidos por el conçejo, alcal<strong>de</strong>, jueces, re/gidores,<br />

diputados, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> una<br />

parte, e los escu<strong>de</strong>ros fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong><br />

Vitoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra sobre raçon <strong>de</strong> çiertos <strong>de</strong>vates e questiones e difer<strong>en</strong>cias que <strong>en</strong>tre<br />

<strong>la</strong>s otras partes e cada / una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s heran y esperavan ser ansi <strong>en</strong> juiçio como fuera<br />

<strong>de</strong> el segun que mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te por los pdoeres que ambas <strong>la</strong>s dichas partes e cada<br />

una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s dieron e otorgaron se conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi Fernan Ruis <strong>de</strong><br />

Arcabate escrivano <strong>de</strong>l rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> reina nuestros s<strong>en</strong>nores, e su notario publico / <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> su corte y <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> reinos e s<strong>en</strong>norios y escrivano publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e <strong>de</strong> los testigos <strong>de</strong> yuso escriptos luego los dichos jueçes, arbitros,<br />

arbitradores <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o dichos dieron e pronunçiaron por escripto una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong><br />

papel escripta que su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es esta que se sigue./<br />

Visto por nos Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e Juan Martines <strong>de</strong> Iruna e Fernan Alvares<br />

<strong>de</strong> Arcaia, jueçes, arbritros, arbitradores, amigos e amigables <strong>de</strong> av<strong>en</strong><strong>en</strong>çia e<br />

concordia tomados y esleidos por el conçejo, alcal<strong>de</strong>, jueçes, regidores, diputados,<br />

cavalleros, escu<strong>de</strong>ros fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> leal çiudad <strong>de</strong> Vitoria / <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e los<br />

escu<strong>de</strong>ros fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra sobre<br />

raçon <strong>de</strong> ciertos <strong>de</strong>vates e questiones e difer<strong>en</strong>cias que <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes e<br />

cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s heran e esperavan <strong>de</strong> el asi <strong>en</strong>fin como fuera <strong>de</strong> el segun que mas /<br />

<strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te estan espaçificadas los dichos <strong>de</strong>vates e questiones e difer<strong>en</strong>çias <strong>en</strong> el<br />

compromiso que (Fol. 7r.) <strong>la</strong>s dichas partes otorgaron e po<strong>de</strong>res e para lo <strong>de</strong>terminar<br />

por <strong>la</strong>s dichas partes nos fueron dados a lo qual nos referimos e açerca <strong>de</strong> aquello<br />

acalrando e <strong>de</strong>terminando e igua<strong>la</strong>ndo e conponi<strong>en</strong>do e arbitrando e tran / sey<strong>en</strong>do e<br />

como mejor po<strong>de</strong>mos e <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>vemos fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos <strong>de</strong>mandar e<br />

mandamos amor, concordia e paz <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia dada por los jueçes<br />

arbitros s<strong>en</strong>a<strong>la</strong>dos por <strong>la</strong>s partes el ano <strong>de</strong> mill e / quatroçi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e nueve e<br />

confirmacion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>l rei e reina nuestros s<strong>en</strong>nores sobre los <strong>de</strong>bates e pleitos que<br />

eran e <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e los escu<strong>de</strong>ros fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> su<br />

juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra se cump<strong>la</strong> y execute e que <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias se guard<strong>en</strong> e


cump<strong>la</strong>n y execut<strong>en</strong> por <strong>la</strong>s dichas partes e por ca/da una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y <strong>en</strong><br />

particu<strong>la</strong>r segun como e con <strong>la</strong>s ac<strong>la</strong>raçiones e equytaçiones que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias se conti<strong>en</strong>e para agora e para siempre jamas o que sobre <strong>en</strong> los capitulos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias cont<strong>en</strong>idas nin cosa ninguna <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s nin <strong>en</strong> cosa alguna <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias ni n<strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçio/nes nin limitaçiones non separe duda nin<br />

difer<strong>en</strong>çia ninguna mas que so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te como <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e e todo aquello se<br />

guar<strong>de</strong> e cump<strong>la</strong> e execute sin ninguna difer<strong>en</strong>çia e asi paresçi<strong>en</strong>donos como<br />

t<strong>en</strong>emos dicho arriba que <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e capitulos puestos por los jueses<br />

arbitros estan tan / <strong>en</strong> pro e pas <strong>de</strong> ambas <strong>la</strong>s partes mandamos al escrivano que<br />

pres<strong>en</strong>te esta que pa<strong>la</strong>bra por pa<strong>la</strong>bra los asi<strong>en</strong>te con esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

<strong>de</strong>mandada que lo que <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong> se dixo <strong>de</strong>cimos nos <strong>en</strong> esta lo qual mandamos se<br />

guar<strong>de</strong> e cunp<strong>la</strong> e para que ninguno t<strong>en</strong>ga duda e que todos / lo sepan e v<strong>en</strong>gan a<br />

notiçia <strong>de</strong> los aus<strong>en</strong>tes e <strong>de</strong> los pres<strong>en</strong>tes l<strong>la</strong>mamos se pregone <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

o s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias por los <strong>de</strong>l pregon <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ça e <strong>en</strong> el mercado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad <strong>de</strong><br />

Vitoria e con esto mandamos se cunp<strong>la</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> todo e por todo / a que <strong>la</strong>s<br />

partes se somet<strong>en</strong> e se obligan.<br />

Yt<strong>en</strong> por quanto <strong>la</strong> dicha paz e concordia e <strong>sus</strong>i (Fol. 7v.) ego <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha<br />

çiudad e su tierra e juridiçion bu<strong>en</strong>a nin sanam<strong>en</strong>te non podia ser conservada nin<br />

guardada a m<strong>en</strong>os que se diese fin e atajo acerca <strong>de</strong> algunos acontecimi<strong>en</strong>tos e<br />

procesos e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias que <strong>la</strong> dicha çibdad como çibdad e / algunos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

como particu<strong>la</strong>res an proseguido contra algunos <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

tierra e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e los escu<strong>de</strong>ros contra <strong>la</strong> dicha çibdad e personas<br />

particu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> el<strong>la</strong> asi por via <strong>de</strong> acusaçion e querel<strong>la</strong> o d<strong>en</strong>unçiaçion ofiçio <strong>de</strong> juez<br />

como <strong>en</strong> / otra qual quier manera e como quier que paresca que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>de</strong><br />

personas particures si non fuese asy cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to e con liç<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> juez e jueçes<br />

conpet<strong>en</strong>tes aquello no se podia anu<strong>la</strong>r e retratar por que si <strong>en</strong> aquello por nos no se<br />

remediase nin ac<strong>la</strong>rase / al bi<strong>en</strong> comun e publico e paz e sosiego <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e<br />

su tierra e juridiçion paresceria e nasçeria alli<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> los pasados otros maiores<br />

escandalos, muertes, ruidos, feridas y mas <strong>de</strong>saguisados e como <strong>la</strong> int<strong>en</strong>cion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad e tierra e juridiçion unibersalm<strong>en</strong>te fue / y es <strong>de</strong> todo aquello a taxar y<br />

echar a parte por el e porque <strong>la</strong> concordia e pas<strong>de</strong> <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çibdad e los<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su e jurediçion los reyes nuestros s<strong>en</strong>ores son muy mucho<br />

servidos e <strong>sus</strong> alteças aquello mandaron loar e aprovaron por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia / y<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e lo reçibieron por serviçio aquello consegui<strong>en</strong>do por <strong>en</strong>tera pas e sosiego.<br />

Fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos dar e damos por los respetos a caubsas sobre dichas e por<br />

otras que a ello nos muev<strong>en</strong> los dichos acotami<strong>en</strong>tos y <strong>en</strong>cartami<strong>en</strong>tos e procesos e<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias / e cond<strong>en</strong>açiones <strong>de</strong> muertes e feridas e perjuiçios miembros e bi<strong>en</strong>es<br />

todo por ninguno e <strong>de</strong> ningun valor y efeto e por virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tales s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e<br />

acotami<strong>en</strong>tos e <strong>en</strong>cartami<strong>en</strong>tos e procesos e cond<strong>en</strong>açiones <strong>en</strong> ninguno nin algunos<br />

<strong>de</strong> los alcal<strong>de</strong>s e jueçes que agora son nin / seran <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad nin <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> su ofiçio a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> procurador nin <strong>en</strong> otra manera alguna non<br />

puedan executar nin execut<strong>en</strong> <strong>la</strong>s tales s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e cond<strong>en</strong>açiones e <strong>en</strong>cartami<strong>en</strong>tos<br />

e procesos e por el dicho bi<strong>en</strong> e pas e concordia e bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> agora se ayan / (Fol. 8r.)<br />

por rogados e requeridos <strong>la</strong>s dichas partes que <strong>la</strong>s tales s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

qualquier manera <strong>de</strong> non pedir conplimi<strong>en</strong>to nin execuçion <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s e para <strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>mi<strong>en</strong>da <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes que tales s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias ti<strong>en</strong><strong>en</strong> sobre algunos / <strong>de</strong> los dichos<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e qual quier o quales<br />

quier <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s mandamos que <strong>la</strong>s costas que tales recrescier<strong>en</strong> <strong>en</strong> prosecuçion <strong>de</strong> los<br />

dichos procesos, s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias, l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos, acotami<strong>en</strong>tos e <strong>en</strong>cartami<strong>en</strong>tos que les


sean pagadas a (...) e tasaçion <strong>de</strong> / nos los dichos jueçes que esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

pronunçiamos si<strong>en</strong>donos mostradas legitimam<strong>en</strong>te e mas que por <strong>la</strong> (...) mas <strong>de</strong><br />

aquellos por qui<strong>en</strong> se hiçieron los dichos procesos e <strong>en</strong>cartami<strong>en</strong>tos e l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos<br />

que son finados asi lo que se hiçieron sobre acusaçion o querel<strong>la</strong>s o <strong>de</strong>/nunçiaçion e<br />

ofiçio <strong>de</strong> juez o <strong>en</strong> otra qualquier manera que <strong>la</strong>s partes contra qui<strong>en</strong> estan <strong>la</strong>s dichas<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e cond<strong>en</strong>açiones e que quisier<strong>en</strong> goçar <strong>de</strong> esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia sean<br />

t<strong>en</strong>udos <strong>de</strong> nuevo <strong>de</strong> <strong>en</strong>viar por <strong>la</strong>s tales personas finadas e por <strong>sus</strong> animas s<strong>en</strong>dos /<br />

romeros al s<strong>en</strong>nor Santiago <strong>de</strong> Galicia e fagan <strong>de</strong>cir <strong>la</strong>s misas <strong>de</strong> los doçe apostoles e<br />

para mayor satisfaçion <strong>de</strong> los querel<strong>la</strong>ntes o acusantes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas muertes e<br />

feridas sobre que ay <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e acotaçiones e cond<strong>en</strong>açiones e<br />

abutaçiones <strong>de</strong> un honbre / honrrado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad qual los dichos escu<strong>de</strong>ros<br />

que <strong>la</strong> dicha çibdad nonbrare <strong>en</strong> uno con el alcal<strong>de</strong> que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad es o fuere<br />

segun <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l caso e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas seles fagan <strong>en</strong>/mi<strong>en</strong>da <strong>de</strong> lo comun <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad e <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> don<strong>de</strong> por nos los dichos jueçes fuere<br />

acordado e fal<strong>la</strong>do e por que <strong>la</strong>s dichas partes a qui<strong>en</strong> conpete proseguir <strong>la</strong>s dichas<br />

acusaçiones e proçesos e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias non avi<strong>en</strong>do respeto a tan gran bi<strong>en</strong> / e<br />

concordia e paz por v<strong>en</strong>tura non queri<strong>en</strong>do ot<strong>en</strong>perar e cons<strong>en</strong>tir lo sobre dicho nin<br />

b<strong>en</strong>ir <strong>en</strong> ello que <strong>en</strong> tal caso por que <strong>la</strong> dicha paz e sosiego aya <strong>de</strong> fincar firme e<br />

<strong>en</strong>tera que los que <strong>en</strong> contra lo <strong>sus</strong>o (Fol. 8v.) dicho viniere e no lo quisier<strong>en</strong><br />

ot<strong>en</strong>perar e cons<strong>en</strong>tir e por ese mismo caso no se les faga <strong>la</strong> dicha <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>da <strong>sus</strong>o<br />

dicha e que esta dicha nuestra set<strong>en</strong>çia siempre que<strong>de</strong> firme, valiosa e <strong>en</strong>tera e que<br />

<strong>la</strong> dicha çibdad e los / dichos escu<strong>de</strong>ros todos juntam<strong>en</strong>te a costas comunes sean<br />

obligados e temidos a sost<strong>en</strong>er esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e ser contra <strong>la</strong>s personas que<br />

contra el<strong>la</strong> quisier<strong>en</strong> v<strong>en</strong>ir o pasar e no <strong>la</strong> quisier<strong>en</strong> cons<strong>en</strong>tir o obt<strong>en</strong>perar asi por bia<br />

<strong>de</strong> fecho como e <strong>de</strong>recho e <strong>en</strong> junto como fuera <strong>de</strong> el.<br />

Yt<strong>en</strong> <strong>en</strong> quanto a <strong>la</strong> difer<strong>en</strong>çia e question e <strong>de</strong>bate que era e esperavan ser<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çibdad e los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su tierra e juridiçion sobre <strong>la</strong>s<br />

casas que avian seido edificadas por los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>en</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad o <strong>en</strong> algunas <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> / lugares vedados o <strong>en</strong> exidos o pastos o caminos e<br />

sin lic<strong>en</strong>çia e autoridad e mandado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e concejo e alcal<strong>de</strong>s, regidores<br />

e diputados <strong>de</strong> el<strong>la</strong> e para ello el alcal<strong>de</strong> o alcal<strong>de</strong>s que ayan seido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

por se aver fecho y edificado <strong>la</strong>s dichas casas <strong>en</strong> / lugares vedados <strong>en</strong> perjuiçio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad e sin su liç<strong>en</strong>cia avian <strong>de</strong>rocado e <strong>de</strong>molido algunas <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s e se<br />

esperavan que <strong>de</strong>rocarian e <strong>de</strong>molerian mas quanto a esto fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos<br />

<strong>de</strong>mandar e mandamos que <strong>la</strong>s casas que fueron fechas e edi/ficadas antes e<br />

primero que fuese pronunçiada <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que el rrei nuestro s<strong>en</strong>or dio e pronunçio<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Burgos <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çibdad e los dichos escu<strong>de</strong>ros que fueron<br />

<strong>de</strong>rocados por el alcal<strong>de</strong> o alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad a su vez / que se guar<strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que el dicho s<strong>en</strong>or rey dio e pronunçio por <strong>la</strong> via e forma que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s<br />

se conti<strong>en</strong>e e que <strong>la</strong>s casas que a <strong>la</strong> saçon estavan fechas e <strong>de</strong>spues fueron<br />

<strong>de</strong>rocadas que se satisfagan a <strong>la</strong>s partes por qui<strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>roco e <strong>en</strong> <strong>la</strong>s casas que / se<br />

fiçieron e edificaron <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia pues que no se pudieron edificar<br />

segun t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que qued<strong>en</strong> con el danno los que <strong>la</strong>s<br />

edificaron e se guar<strong>de</strong> <strong>en</strong> ello <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia por el dicho s<strong>en</strong>nor rey pronunciada.<br />

Otrosy <strong>en</strong> quanto toca a <strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das <strong>de</strong> los mesones e pastos e pesas e<br />

medidas que estan tomadas por parte / <strong>de</strong> los ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad a los dichos<br />

escu<strong>de</strong>ros que <strong>en</strong> quanto a esto se guar<strong>de</strong> e observe el capitulo que cerca <strong>de</strong> ello


estaba <strong>en</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias que <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> dicha çibdad e los dichos escu<strong>de</strong>ros<br />

estan dadas por los rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, por los <strong>de</strong> su consejo./<br />

Otrosy <strong>en</strong> quanto toca a <strong>la</strong>s quemas que se fiçieron <strong>en</strong> el al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Arcaya <strong>de</strong><br />

casas e panes e otros vi<strong>en</strong>es qualesquier que <strong>en</strong> aquesto por bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> paz e sosiego<br />

<strong>de</strong> anbas <strong>la</strong>s dichas partes e por se quitar <strong>de</strong> pleitos e conti<strong>en</strong>das que los tales<br />

dannos que asy ubieron recrescido / e reçevido asi a aquellos que fueron fechas <strong>la</strong>s<br />

dichas quemas como otras personas qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad como <strong>de</strong> su<br />

juridiçion e asimismo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas que reçibieron e ficieron los escu<strong>de</strong>ros que<br />

estavan presos sobre <strong>la</strong> acusaçion que Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> dio <strong>de</strong>/si<strong>en</strong>do que <strong>la</strong> avian<br />

pr<strong>en</strong>dado que para el reparo e emi<strong>en</strong>da e pago <strong>de</strong> todo esto fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos<br />

mandar e mandamos que se v<strong>en</strong>dan algunos <strong>de</strong> los exidos que estan ocupados por <strong>la</strong><br />

dicha çibdad como por algunos vecinos <strong>de</strong> el<strong>la</strong> como <strong>de</strong> los que estan / ocupados e<br />

tomados e <strong>en</strong>trados por los vecinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad, tomando para <strong>la</strong> dicha emi<strong>en</strong>da e pago por rata segun que cada un lugar e<br />

persona ti<strong>en</strong>e tomado e ocupado aquellos e/xidos e pastos que por <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias estan mandados <strong>de</strong>xar e <strong>de</strong>l tiempo aca <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido e <strong>de</strong> aquellos<br />

sean pagados segun dich es e sin di<strong>la</strong>çion alguna.<br />

Yt<strong>en</strong> que para averigaçion e mo<strong>de</strong>raçion / <strong>de</strong> los dichos dannos que <strong>de</strong> restituir<br />

fuer<strong>en</strong> que ante todas cosas se resçiban informaçion <strong>de</strong> los (Fol. 9v.) dichos dannos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes dannas a qui<strong>en</strong> se obiere <strong>de</strong> facer <strong>la</strong> dicha emi<strong>en</strong>da e <strong>de</strong> otras personas<br />

e reçevidor jur<strong>en</strong> sol<strong>en</strong>em<strong>en</strong>te sobre los dannos que reçebieron <strong>la</strong>s dichas partes, e<br />

para amo<strong>de</strong>rar lo que ellos jurar<strong>en</strong> que sean los jueçes que esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

dier<strong>en</strong> e pronunçiar<strong>en</strong> e est<strong>en</strong> por lo que le <strong>de</strong>mandar<strong>en</strong> e pronunçiar<strong>en</strong> e que esto se<br />

faga luego e por terminos se toma fasta San Juan, primero <strong>de</strong> este dicho anno e<br />

d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte fasta tanto que los dichos jueçes <strong>de</strong>termin<strong>en</strong> e ac<strong>la</strong>/r<strong>en</strong> lo<br />

sobredicho a los quales sy<strong>en</strong>pre les que<strong>de</strong> el dicho ti<strong>en</strong>po <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te sin limytaçion<br />

alguna.<br />

Yt<strong>en</strong> por quanto se dise por parte <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad que an resçevido muchos dannos syn cabsa injustam<strong>en</strong>te colgados / e<br />

p<strong>en</strong>ados por los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad so color <strong>de</strong> justiçias que parescan ante<br />

Juan Martines <strong>de</strong> Yrunna o qualquier <strong>de</strong> ellos e muestr<strong>en</strong> los agravios e los echos que<br />

dic<strong>en</strong> que les estan fechos e que por virtud <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r que an por <strong>la</strong> dicha, ellos se lo<br />

fagan <strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar resçibi<strong>en</strong>do pro/vança segun <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>en</strong> tal caso se requiere o<br />

que por informacion <strong>de</strong> los dichos Juan Martines <strong>de</strong> Yrunna que el alcal<strong>de</strong> e conçejo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad lo fagan <strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar e pagar sin question nin pleito nin m<strong>en</strong>gua<br />

alguna.<br />

Yt<strong>en</strong> fal<strong>la</strong>mos que <strong>en</strong> los <strong>de</strong>rehcos <strong>de</strong> <strong>la</strong> execuçion <strong>de</strong> / <strong>la</strong> executoria <strong>de</strong>l<br />

s<strong>en</strong>nor Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça que vino sobre que el bachiller Martin Martines <strong>de</strong> Yrunna<br />

no queria soltar a los dichos presos que fueron acuasados por el dicho Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> sobre que paresçe que el dicho Martin Martines fue cond<strong>en</strong>ado <strong>en</strong> çiertas<br />

p<strong>en</strong>as para que el cargo <strong>de</strong> pagar/los dichos <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha execuçion e vi<strong>en</strong><br />

asy el saneami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça para que sy le fueran<br />

<strong>de</strong>mandados los dichos maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha cond<strong>en</strong>açion que<br />

el cargo <strong>de</strong> todo esto sea a cargo <strong>de</strong> los dichos es/cu<strong>de</strong>ros, pero sy sobre ello se<br />

moviere pleito (Fol. 10r.) los dichos escu<strong>de</strong>ros queri<strong>en</strong>do <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>rse que <strong>la</strong>s dichas<br />

p<strong>en</strong>as no son <strong>de</strong>vidas a <strong>la</strong> dicha çibdad e los dichos escu<strong>de</strong>ros sean temidos a lo


<strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>r e sy sobre ello ubiere cond<strong>en</strong>açion <strong>en</strong> costas e <strong>en</strong> prinçipal que todo se /<br />

pague comunm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma que <strong>sus</strong>o se conti<strong>en</strong>e.<br />

Yt<strong>en</strong> fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>bemos mandar e mandamos que se d<strong>en</strong> y <strong>en</strong>tregu<strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

cartas e provisiones e executorias que por parte <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros hijosdalgo<br />

fueron ganadas e traidas sobre saçon <strong>de</strong> los / dichos presos que por el dicho Juan <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> fueron acusados a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad parti<strong>en</strong>dose el dicho s<strong>en</strong>nor<br />

Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha executoria e execuçiones que<br />

por virtud <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s fiço e volvy<strong>en</strong>do e tornando e façi<strong>en</strong>do / bolver e tornar todos e<br />

qualesquier bi<strong>en</strong>es que por virtud <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s fueron tomadas e executadas e<br />

dopositadas asy <strong>de</strong> Pero Garçia <strong>de</strong> Y<strong>la</strong>rraça como <strong>de</strong> otros qualesquier veçinos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad por el dicho Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça o por otras qualesquier / personas<br />

reponi<strong>en</strong>dolo todo <strong>en</strong> <strong>la</strong> sanidad e estado <strong>en</strong> que estava antes que <strong>la</strong>s dichas<br />

execuçion o execuçiones que se fiçies<strong>en</strong> por virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas execuçiones e<br />

provisiones e soltado al dicho Pero Garçia e a <strong>sus</strong> fiadores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha prision e<br />

carçeleria <strong>en</strong> que esta a que so/bre ello esta otorgada por el e por <strong>sus</strong> fiadores<br />

dandolo todo por ninguno el dicho s<strong>en</strong>nor Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e los dichos escu<strong>de</strong>ros<br />

bi<strong>en</strong> ansi soltandose <strong>la</strong> obligaçion que el dicho s<strong>en</strong>nor Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça hizo contra<br />

<strong>la</strong> dihca çibdad <strong>de</strong> bolver los dichos presos / a <strong>la</strong> dichas çibdad <strong>de</strong> mil dob<strong>la</strong>s <strong>de</strong> oro e<br />

bi<strong>en</strong> asy dando por vi<strong>en</strong> <strong>la</strong> otra obligaçion que paso sobre que <strong>la</strong> dicha çibdad se<br />

obligo <strong>de</strong> otras tres mill dob<strong>la</strong>s por el dicho Pero Garçia e otras qualquier obligaçiones<br />

e contratos que <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte a <strong>la</strong> otra / e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra a <strong>la</strong> otra ayan pasado sobre<br />

raçon <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas executorias e que todo se da por ninguno (Fol. 10v.) e finque por<br />

ninguno, lo qual dixeron que davan e dieron por ningun e <strong>de</strong> ningun valor y efeto.<br />

Yt<strong>en</strong> fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos mandar e mandamos que <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichso<br />

escu<strong>de</strong>ros ayan <strong>de</strong> soltar e façer / e dar e dan por ninguna <strong>la</strong> obligaçion e fiança que<br />

los dichos Juan Martines <strong>de</strong> Bil<strong>la</strong>franca e Pero Peres <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>franca fiçieron e<br />

otorgaron <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Trevinno, <strong>la</strong> qual dicha obligaçion e fiança se fiço por raçon <strong>de</strong><br />

çiertos pre/sos que fueron tomados por <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>en</strong> <strong>la</strong> al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Arcaya o <strong>en</strong><br />

otra qualquier manera por quanto a cabasa <strong>de</strong> lo sobredicho se dieron por quitos los<br />

acotados que fueron <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Trevinno e <strong>la</strong>s otras personas que avian<br />

favoresçido <strong>en</strong> <strong>la</strong> toma e presyon que fue fecha a los dichos juan Martines e a Pero<br />

Peres <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>/franca.<br />

Otrosy fal<strong>la</strong>mos que <strong>de</strong>vemos mandar e mandamos tornar <strong>la</strong>s armas <strong>de</strong> los<br />

dichos presos e por anbas <strong>la</strong>s dichas partes fueron tomados.<br />

Otrosy por quanto contra Juan Lope <strong>de</strong> Arcaia e / Gonçalo <strong>de</strong> Abechuquo fue<br />

criminado por <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do que avian tocado <strong>en</strong> el sello <strong>de</strong>l rey nuestro<br />

s<strong>en</strong>nor que <strong>en</strong> esto por quanto asy <strong>de</strong>spues fue averiguado por el rey nuestro s<strong>en</strong>nor<br />

e por los <strong>de</strong> su muy alto consejo e aun <strong>de</strong>spues por <strong>la</strong> dicha / çibdad ser syn cargo<br />

culpa que <strong>la</strong> dicha çibdad se parte <strong>de</strong> qualquier question o s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que sobre ello se<br />

dio e nosotros bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> agora para <strong>en</strong>tonçes para agora damos por quitos a los dichos<br />

Juan Lopes e Gonçalo e a <strong>la</strong> dicha çibdad e alcal<strong>de</strong> e ofi/çiales <strong>de</strong> el<strong>la</strong> para agora e<br />

para siempre jamas.<br />

Yt<strong>en</strong> por vi<strong>en</strong> e asy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha concordia que los dichos acotados que<br />

fueron s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çiados por el alcalle <strong>de</strong>l rei nuestro s<strong>en</strong>nor sobre <strong>la</strong> presion <strong>de</strong> Juan<br />

Martines <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>franca e Pero Vil<strong>la</strong>franca / que <strong>de</strong>l dia <strong>de</strong> esta nuestra pronunçiaçion


<strong>de</strong>esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte puedan <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad. (Fol. 11r.) e<br />

su juridiçion con <strong>la</strong> firmeça e asy<strong>en</strong>to que <strong>de</strong> ariba se conti<strong>en</strong>e para su<br />

<strong>de</strong>sacotami<strong>en</strong>to e por quanto estan cond<strong>en</strong>ados <strong>en</strong> costas <strong>de</strong> quinzemille e doçi<strong>en</strong>tos<br />

maravedis que fueron tasadas por el dicho alcal<strong>de</strong> / <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor rei por los que<br />

les fueron executados <strong>en</strong> <strong>sus</strong> vi<strong>en</strong>es o <strong>de</strong> algund o <strong>de</strong> algunos <strong>de</strong> ellos por <strong>la</strong> dicha<br />

quantia fueron rematados <strong>sus</strong> vi<strong>en</strong>es que <strong>en</strong> esto no <strong>en</strong>bargante que el dicho remate<br />

sea pasado quedando e pagando los dichos quinçemil e / doçi<strong>en</strong>tos maravedis fasta<br />

el dia <strong>de</strong> Pasqua <strong>de</strong> navidad primera que verna, que <strong>la</strong> execuçion e remate sean<br />

ningunos sy <strong>de</strong> aqui al dia <strong>de</strong> Navidad <strong>la</strong>s dier<strong>en</strong> e pagar<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas costas o <strong>en</strong><br />

otra manera que <strong>de</strong> firme el dicho remate e durante / este termino fasta que los d<strong>en</strong> e<br />

pagu<strong>en</strong> los dichos maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas costas que est<strong>en</strong> <strong>en</strong> po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> los <strong>en</strong> qui<strong>en</strong><br />

fueron rematados e <strong>de</strong> mano <strong>de</strong> ellos mandamos que los mejor<strong>en</strong> e <strong>la</strong>br<strong>en</strong> e s<strong>en</strong>br<strong>en</strong><br />

los s<strong>en</strong>nores o du<strong>en</strong>nos que eran <strong>de</strong> los dichos veçinos / porque <strong>la</strong> <strong>la</strong>vor e fruto <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha tierra non perescan e <strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas casas <strong>en</strong> que asymismo fue echa <strong>la</strong><br />

dicha execuçion <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma <strong>sus</strong>odicha con liç<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> los dichos acreedores e <strong>la</strong>s<br />

costas <strong>de</strong> mas como <strong>sus</strong>odicho estan se <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a los dichos / acreedores e<br />

quereleantes como <strong>en</strong> lo <strong>de</strong> los dannos.<br />

Yt<strong>en</strong> por quanto el liç<strong>en</strong>çiado Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong>l rei nuestro<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>en</strong> <strong>la</strong> su casa e corte e <strong>de</strong> su consejo para esta concordia e asi<strong>en</strong>to asi con su<br />

alteça como aca a travajado y espera travajar / para lo traer e reduçir a esta concordia<br />

e paz <strong>en</strong> que el dicho con otros com<strong>en</strong>ço a s<strong>en</strong>tar los annos pasados paresçe que por<br />

aquel ti<strong>en</strong>po su alteça se fiço merçed e dio facultad e lic<strong>en</strong>çia para que <strong>en</strong> A<strong>la</strong>va asy<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çib/dad como fuera <strong>de</strong> el<strong>la</strong> pudiese edificar y edificas<strong>en</strong><br />

(Fol. 11v.) sin perjuiçio <strong>de</strong> terçero, molinos e ruedas e porque <strong>la</strong> dicha çiudad le fue<br />

obe<strong>de</strong>sçida <strong>la</strong> dicha merced e conforme al dicho obe<strong>de</strong>çimi<strong>en</strong>to porque el dicho<br />

lliç<strong>en</strong>çiado pueda edificar los dichos molinos e ruedas / <strong>en</strong> lo comun <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudd<br />

e su tierra e juridiçion fal<strong>la</strong>mos que obe<strong>de</strong>sçi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> merced <strong>de</strong>l dicho lliç<strong>en</strong>çiado<br />

t<strong>en</strong>ga facultad <strong>en</strong> lo dicho comun para tomar so<strong>la</strong>res para edificar los dichos molinos<br />

e ruedas, segun e como e mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te le es otorgado e que aquel<strong>la</strong> / le<br />

mandamos conplir como por su alteça le fue otorgada e fecha con todas <strong>sus</strong><br />

pert<strong>en</strong><strong>en</strong>çias aquello que al<strong>la</strong> al sea necesario anexo e conexo a lo qual damos<br />

cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to por <strong>la</strong> dicha çiudad e tierra e al<strong>de</strong>as e conçejos <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s para que /<br />

pueda apear los tales so<strong>la</strong>res e molinos e ruedas e tomar posesion <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s por su<br />

propia autoridad sin dar otro dicho inconoscimi<strong>en</strong>to alguno a <strong>la</strong> dicha çibdad nin<br />

conçejos nin personas nin al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> el<strong>la</strong>./<br />

Yt<strong>en</strong> porque el s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça a travajado <strong>en</strong> <strong>la</strong> conformaçion <strong>de</strong> estos<br />

negoçios e <strong>de</strong>fer<strong>en</strong>çias por traer e acarrear concordia, paz e sosiego vean recreçido<br />

costas e bi<strong>en</strong> asi <strong>en</strong> ello an travajado Juan Martines <strong>de</strong> Iruna e Fernan San/ches <strong>de</strong><br />

Arcaya e otras personas que ellos l<strong>la</strong>maron para <strong>la</strong> dicha negoçiaçion <strong>en</strong> uno con<br />

ellos, e sale <strong>de</strong> los escrivanos asesorios <strong>de</strong> esa dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e ac<strong>la</strong>raçion que todo<br />

esto se cunp<strong>la</strong> e pague e satisfaga <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma que se an <strong>de</strong> sa/tisfacer e pagu<strong>en</strong> los<br />

dannos que es a saver <strong>de</strong> exidos comunes por <strong>la</strong> forma que esta <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rado que se an<br />

<strong>de</strong> pagar e m<strong>en</strong>dar los dichos dannos.<br />

Yt<strong>en</strong> que <strong>de</strong> acuerdo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad e su tierra e juridiçion se suplique al rei<br />

e reina / nuestros s<strong>en</strong>nores que <strong>sus</strong> alteças ayan por bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> confirmarlo por nos<br />

proveido <strong>en</strong> esta dicha (Fol. 12r.) s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e capitulos <strong>en</strong> confirmaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> <strong>sus</strong> alteças e que para ello imponguan muy graves p<strong>en</strong>as. La qual


dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o asi ba icor/porada e pronunçiada por los dichos jueçes<br />

todos juntam<strong>en</strong>te segun dichas <strong>en</strong> aus<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes e <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong><br />

el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera e forma que dicha es, luego los dichos jueçes todos juntam<strong>en</strong>te e<br />

<strong>de</strong> una concordia e volun/tad mandaron a ambas <strong>la</strong>s dichas partes e a cada una <strong>de</strong><br />

el<strong>la</strong>s guardarle e complir <strong>en</strong> todo e por todo segun que por el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e e so <strong>la</strong><br />

dicha p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas quatro mil dob<strong>la</strong>s <strong>de</strong> oro e a pregonar<strong>la</strong> publicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> /<br />

p<strong>la</strong>ça e mercado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong>s otras s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias dadas e<br />

pronunçiadas <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s segun que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o se<br />

conti<strong>en</strong>e e dar<strong>la</strong> signada a mi el dicho escrivano a <strong>la</strong> parte o partes que le pidie/r<strong>en</strong><br />

para <strong>en</strong> guarda e conservaçion <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho; e avi<strong>en</strong>do anbas <strong>la</strong>s partes oido <strong>la</strong><br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia o s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias pronunçiadas por los dichos jueces cada uno por lo que le<br />

toca e atanne, dize que lo loa e aprueva <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> <strong>sus</strong> partes / <strong>en</strong> todo e por todo<br />

e que non ivan nin vernan contra el<strong>la</strong> nin contra parte <strong>de</strong> el<strong>la</strong> antes quier<strong>en</strong> que valga<br />

para siempre jamas e se pida confirmaçion a <strong>sus</strong> alteças <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia o<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias. E porque los es/cu<strong>de</strong>ros, fijos <strong>de</strong> algo por los ruidos e difer<strong>en</strong>çias que an<br />

traido con <strong>la</strong> dicha çiudad e particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te sospechado e temi<strong>en</strong>dose que el alcal<strong>de</strong><br />

su ayuntami<strong>en</strong>to que <strong>en</strong> este anno non se concertarian <strong>en</strong> <strong>la</strong> eleçion <strong>de</strong> los jueces<br />

pidieron / que para que pudies<strong>en</strong> conçertarse solo para este efecto e non para otro<br />

n<strong>en</strong>guno nonbras<strong>en</strong> alcal<strong>de</strong> e regidores, diputados e merino (Fol. 12v.) procurador e<br />

volsero y asi los nonbraron <strong>en</strong> nos los dichos alcal<strong>de</strong>, regidores, diputados,<br />

procurador e volsero nonbrados y escriptos <strong>en</strong> el po<strong>de</strong>r <strong>en</strong> est<strong>en</strong>so, <strong>de</strong>çimos que<br />

avi<strong>en</strong>do<strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çiado e avi<strong>en</strong>do/se acavado quedando <strong>en</strong> nuestra honra <strong>de</strong>xamos<br />

los dichos nuestros ofiçios e por lo que nos toca e atane pedimos como dicho es<br />

confirmaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias dadas por los jueces arbitros <strong>de</strong> todo lo qual fueron<br />

testigos pres<strong>en</strong>tes/ a lo que dicho es l<strong>la</strong>mados e rogados Pero <strong>de</strong> Çubiaur e Juan<br />

Ortiz <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong> e Juan Doaves <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dibil vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Betonna e otros<br />

vate esta que non va<strong>la</strong>. E yo el dicho Ferrand Ruys <strong>de</strong> Arcabate escrybano e notario<br />

publico <strong>sus</strong>o dicho / <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores fuy<br />

pres<strong>en</strong>te a lo que dicho es <strong>en</strong> uno con los dichos testigos quando los dichos jueses<br />

todo juntam<strong>en</strong>te dieron e pronunçiaron esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> asedimi<strong>en</strong>to e ruego<br />

<strong>de</strong>l dicho consejo alcal<strong>de</strong>, justicia, escu<strong>de</strong>ros, di/putados <strong>de</strong>l dicho con<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad esta s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia fis escrivir <strong>en</strong> estas seis fojas <strong>de</strong> medio pliego <strong>de</strong> papel con<br />

mas <strong>la</strong> p<strong>la</strong>na primera y <strong>en</strong> fin <strong>de</strong> cada p<strong>la</strong>na s<strong>en</strong>alo <strong>la</strong> mi s<strong>en</strong>al e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fis aqui<br />

este mio signo a tal testimonino <strong>de</strong> verdad (signo). Ferrand Ruys.<br />

(Fol. 13r.) E <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>o dicho <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria a diez dias<br />

<strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Junio <strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>or <strong>de</strong> mile e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e tres<br />

anno <strong>en</strong> este dicho dia <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ça e mercado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / çibdad si<strong>en</strong>do <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

pres<strong>en</strong>tes los onorables Garçia <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e Juan Martines <strong>de</strong> Yrunna e Fernan<br />

Alvares <strong>de</strong> Arcaia <strong>sus</strong>o dichos <strong>en</strong>tre el dicho alcal<strong>de</strong>, jeses, e regidores, diputados<br />

solo para esto nonbrados e los escu<strong>de</strong>ros, fijos <strong>de</strong> algo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as / e<br />

juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra sobre lo cont<strong>en</strong>ido e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rado <strong>en</strong><br />

esta s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> esta otra parte escripta y <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho Fernand Ruiz<br />

<strong>de</strong> Arcaute escrivano <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores rei e reina nuestros s<strong>en</strong>norios e <strong>de</strong> los<br />

testigos <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o/ escriptos e luego los dichos jueçes e cada uno <strong>de</strong> ellos todos<br />

juntam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> un acuerdo e voluntad as<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> estrados sei<strong>en</strong>do bi<strong>en</strong> ansi<br />

pres<strong>en</strong>tes a <strong>sus</strong> vecinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e <strong>de</strong> su tierra e juridiçion e <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> el<strong>la</strong><br />

mandaron a Miguel Lopes escrivano ficiese apregonar a Martin <strong>de</strong> Asedo pregonero<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çiudad que pres<strong>en</strong>te estava <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias dadas e<br />

pronunçiadas <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s por los muy inustrisimos rei


e reina nuestros s<strong>en</strong>nores o por los <strong>de</strong> su muy / alto consejo, que esta dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia por manera e forma que publicam<strong>en</strong>te fuese oida por todos e leiyese a<br />

notiçia <strong>de</strong> los aus<strong>en</strong>tes que estavan e luego el dicho Martin <strong>de</strong> Asedo pregonero por<br />

mandami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos jueces <strong>en</strong> altas voces <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do asy / oyd oid a pregon <strong>la</strong>s<br />

dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>cy<strong>en</strong>do asy sepan todos los que pres<strong>en</strong>tes<br />

estan como lo que ansi <strong>en</strong> el estavan, como los <strong>sus</strong>o dichos jueces mandan observar<br />

e guardar e conplir <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e / cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes e cada una<br />

(Fol. 13v.) <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> todo e por todo segun que por el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e e contra el<strong>la</strong>s<br />

nin contra alguna <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s non baian nin pas<strong>en</strong> algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes g<strong>en</strong>eral<br />

nin particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te, so <strong>la</strong> / p<strong>en</strong>a e p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s espresadas<br />

agora nin <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po alguno nin por alguna manera que <strong>de</strong>zir y <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r se pue<strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

quales dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s cada articulo <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s fueron leidas e<br />

publica/das e pregonadas segun e por <strong>la</strong> forma e manera que <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s se<br />

conti<strong>en</strong>e e ansi pregonadas e leidas <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma e manera que<br />

<strong>sus</strong>o dicho es; e paresçieron <strong>en</strong><strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tes Juan Martines <strong>de</strong> Uli/varri vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad y el bachiller Fernan Peres <strong>de</strong> Anstru tanbi<strong>en</strong> procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e Gonçalo Dias <strong>de</strong> Avechuquo por si y <strong>en</strong> nonbre e como procurador que es<br />

<strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros fijos <strong>de</strong> algo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas / al<strong>de</strong>as e juridiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e dixeron como antes ti<strong>en</strong>e dicho e loando e aprovando <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias asy dadas <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong> parte e cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s e para <strong>en</strong> guarda<br />

/ e conservaçion <strong>de</strong>l dicho <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s e suyo nombre que lo pedian e<br />

pedieronlo por testimonio a mi el dicho escrivano. De lo qual fueron testigos Martin<br />

Peres <strong>de</strong> Doipa, Francisco Peres <strong>de</strong> Langarica, Francisco / Martines <strong>de</strong> Urquio<strong>la</strong> e<br />

Fernando A<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Aratia todos veçinos y estantes <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e otros muchos<br />

que pres<strong>en</strong>tes estavan. Et yo el dicho Ferrand Ruys <strong>de</strong> Arcabte escrivano e notario<br />

publico <strong>sus</strong>o dicho <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores (Fol. 14r.) rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores<br />

fuy pres<strong>en</strong>te a lo que dicho es <strong>en</strong> uno con los dichos jueses y testigos <strong>de</strong> ese dicho<br />

proceso quando por ellos se fiso segund que <strong>en</strong> el se qonti<strong>en</strong>e e por su mandado lo<br />

dy a <strong>la</strong> dicha çibdad e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fis / aqui ese mio sig (signo) no. A tal <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong><br />

verdad = Ferrand Ruys =.<br />

55<br />

1493. Julio. 31. Barcelona.<br />

Cédu<strong>la</strong> real <strong>de</strong> Isabel <strong>la</strong> Católica y Fernando el Católico, <strong>en</strong>cargando a Juan <strong>de</strong><br />

Ribera <strong>la</strong>s actuaciones a tomar respecto a los apresados por el alboroto ocurrido <strong>en</strong><br />

Laguardia y <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s y cuarteles que han <strong>de</strong> pagar.<br />

A.M. Laguardia. Reg. 11, n.º 11.<br />

Publ. ENCISO VIANA; Laguardia <strong>en</strong> el siglo XVI, pp. 203-204.


El Rey, <strong>la</strong> Reyna<br />

Don Juan <strong>de</strong> Ribera, vimos lo que (ilegible) y cuanto a lo que toca al alboroto<br />

que ha acaesido <strong>en</strong> Laguardia <strong>en</strong>tre los vecinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> y Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza<br />

habemos por bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> vos lo cometer todos asi lo que toca al dicho Rodrigo <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza como a los dichos vecinos y asi vos lo <strong>de</strong>termineis como fal<strong>la</strong>dos por<br />

justicia, por es nuestra merced que <strong>en</strong> lo que toca a los vecinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> los<br />

que hal<strong>la</strong>r<strong>de</strong>s que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> mas culpa y <strong>en</strong> aquellos <strong>de</strong>termineis lo que hal<strong>la</strong>r<strong>de</strong>s por<br />

justiçia, y a todos los otros solteys e <strong>de</strong>libreys dando sy<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te por p<strong>en</strong>ados a los que<br />

lo merescier<strong>en</strong> el gasto e trabajo e prisiones e costas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> resebido, y <strong>en</strong> lo que<br />

toca a <strong>la</strong> quexa que han dado <strong>de</strong>l dicho Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza <strong>en</strong> lo que toca al dicho<br />

alboroto tambi<strong>en</strong> lo <strong>de</strong>termina<strong>de</strong>s como <strong>de</strong> justicia <strong>de</strong>bais, y cuanto a lo que toca <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s e quarteles sobre que <strong>en</strong>trellos habia <strong>de</strong>bates especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

quantia que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> pagar por respecto a los dichos cuarteles por los poner <strong>en</strong> paz a<br />

nos p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong> mandar cobrar <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> vos e moradores <strong>de</strong>l<strong>la</strong> los <strong>de</strong>rechos que<br />

nos son obligados a pagar <strong>en</strong> mandar librar al dicho Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza su t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia<br />

a <strong>la</strong> fortaleza <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> como a los otros alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> nuestros reinos, e porque<br />

esto mejor se haga por quitar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias que habia <strong>de</strong> <strong>la</strong> quantia que habian <strong>de</strong><br />

pagar por los dichos cuarteles e por <strong>la</strong>s pesquisas que sobre ello obieron, paresce<br />

que ellos son mas cont<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pagar cierta cosa cada año que haber <strong>de</strong> pagar los<br />

cuarteles a <strong>la</strong> manera que se pagan <strong>en</strong> Navarra, por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos nos mandamos que<br />

vadais a <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e l<strong>la</strong>mados todos los que para ello se <strong>de</strong>ban juntar p<strong>la</strong>ticad con<br />

ellos como eso se hara mejor. E <strong>de</strong>cidlos que como quier que hasta aquellos hayan<br />

pagado mayores cu<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> maravedis e <strong>la</strong>s avaijanas (?) <strong>en</strong> cada un año al dicho<br />

Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, que nos por les fazer bi<strong>en</strong> e merced somos cont<strong>en</strong>tos que<br />

so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te pagu<strong>en</strong> <strong>en</strong> cada un año por respecto a los dichos quarteles <strong>en</strong> cuanto a<br />

nuestra merced e voluntad fuere quar<strong>en</strong>ta mill maravedis sy ellos <strong>de</strong>sto son mas<br />

cont<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong> pagar lo que se paga <strong>en</strong> Navarra por los dichos quarteles. Asi<br />

mismo p<strong>la</strong>tycad con ellos (ilegible) <strong>de</strong>l precio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s quellos pued<strong>en</strong> pagar<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do respecto a lo que suel<strong>en</strong> valer para que se nombre cierta qu<strong>en</strong>ta que ayan<br />

<strong>de</strong> pagar por lo uno e por lo otro, e que asi mismo nos p<strong>la</strong>cera que porque por los<br />

omezillos e sangres se lievan gran<strong>de</strong>s qu<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> maravedis <strong>en</strong> Navarra, que <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> quanto nuestra merced e voluntad fuere aya so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>de</strong> pagar por los<br />

dichos omezillos y sangres lo que dispon<strong>en</strong> <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong> nuestros Reinos que sobre<br />

esto fal<strong>la</strong>n. E <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ticado e tomado asi<strong>en</strong>to sobre ello, haced que (ilegible)<br />

personas bu<strong>en</strong>as con po<strong>de</strong>r bastante <strong>de</strong> todas pa lo esecutar <strong>de</strong> manera que <strong>de</strong> aqui<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte sepan lo que han <strong>de</strong> pagar e como lo han <strong>de</strong> pagar e asi <strong>en</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias e<br />

fatigas que fasta aqui han avido. De Barcelona a treynta e un dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> jullio <strong>de</strong><br />

nov<strong>en</strong>ta e tres años. Yo el Rey. Yo <strong>la</strong> Reyna.<br />

Juan <strong>de</strong> <strong>la</strong> Parra.<br />

Comision a D. Jº <strong>de</strong> Ribera pa que suelte los presos <strong>de</strong> Laguardia e <strong>de</strong>termine<br />

<strong>en</strong>trellos e Rodrigo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza sobre <strong>la</strong>s culpas lo que fuere justicia y <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>da<br />

asi<strong>en</strong>to sobre <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s e quarteles que han <strong>de</strong> pagar e sobre lo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s sangres e<br />

omecillos.<br />

1.- Enciso Viana seña<strong>la</strong> <strong>en</strong> nota: “vecinos”.


56<br />

1493. Septiembre. 13-24. Vitoria.<br />

El Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Vitoria acce<strong>de</strong> a <strong>la</strong> petición <strong>de</strong> vecindad con <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong><br />

una serie <strong>de</strong> hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Lasarte, Zuazo, y Betoño a cambio <strong>de</strong> que<br />

revoqu<strong>en</strong> a los procuradores <strong>de</strong> los hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdicción. Con <strong>la</strong> vecindad el<br />

ayuntami<strong>en</strong>to acce<strong>de</strong> a conservar <strong>sus</strong> privilegios a los hidalgos y éstos se<br />

compromet<strong>en</strong> a pechar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

A.M. Vitoria. Secc. 15. Leg. 19, n.º 6. Orig. papel.<br />

Los omnes bu<strong>en</strong>os fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdiçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Vitoria que han<br />

v<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> su propio motivo e voluntad a tomar vesindad e estar e bivir <strong>de</strong>baxo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

gobernaçion e regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>sa çibdad e no su amparo con <strong>la</strong> obedi<strong>en</strong>çia e<br />

acatami<strong>en</strong>to que <strong>de</strong>v<strong>en</strong> son los que a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte dize./<br />

Primeram<strong>en</strong>te Juan Lopes <strong>de</strong> Lasarte e Martin Ruiz su yerno, vesino <strong>de</strong>l lugar<br />

<strong>de</strong> Lasarte <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>putaçion e ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad viernes trese dias <strong>de</strong>l<br />

mes <strong>de</strong> setyembre <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nir <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e tres annos, sey<strong>en</strong>do<br />

pres<strong>en</strong>tes los / s<strong>en</strong>nores Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va alcal<strong>de</strong> hordinario <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad, e Pero Martinez <strong>de</strong> Aratia e Juan Martinez <strong>de</strong> Averasturi regidores, e Pero<br />

Diaz <strong>de</strong> Exquivel procurador, e Juan Peres <strong>de</strong> Hore e Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va el moço<br />

e Andres Martines <strong>de</strong> Lubiano / e Alfonso Ruiz <strong>de</strong> Gamiz e Juan Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Cucho<br />

<strong>de</strong>putados <strong>de</strong>l dicho conçejo, e el bachiller Pero Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Arana abogado <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad e Juan Martines <strong>de</strong> Argomaniz merino, et <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi, Juan<br />

Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paternina / escribano <strong>de</strong>l Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reyna nuestros s<strong>en</strong>nores e<br />

escribano fiel <strong>de</strong> <strong>la</strong> camara <strong>de</strong>l conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, mostraron e pres<strong>en</strong>taron e<br />

leer fisieron por mi el dicho escribano un petiçion escripta <strong>en</strong> papel cuyo th<strong>en</strong>or es<br />

este que se sigue (signo).<br />

/ Muy virtuosos s<strong>en</strong>nores Juan Lopes <strong>de</strong> Lasarte e Martin Ruyz su yerno,<br />

vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Lasarte, paresçemos e v<strong>en</strong>imos ante <strong>la</strong> merçed <strong>de</strong><br />

vosotros s<strong>en</strong>nores e <strong>de</strong>simos que por quanto nosotros ave- / mos seydo e somos muy<br />

fatygados e <strong>de</strong>spechados a cabsa <strong>de</strong> los gran<strong>de</strong>s repartimi<strong>en</strong>tos e <strong>de</strong>rramas que nos<br />

han sido <strong>de</strong>rramados e repartydos por el comun <strong>de</strong> los escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdiçion<br />

<strong>de</strong>sa çibdad <strong>en</strong> / tanto grado que non lo po<strong>de</strong>mos sost<strong>en</strong>er nin sofrir, e nin sabemos a<br />

que cabsa se nos fase este agravio et por ello queremos estar e bivir <strong>de</strong>baxo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

gobernaçion e regimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>sa dicha çibdad e ser vesinos / <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e estar so su<br />

amparo sy <strong>la</strong> merçed /(Fol. 1v.) <strong>de</strong> vosotros quisiese. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> Revocando qualquier<br />

o qualesquier procuraçion que ayamos e t<strong>en</strong>gamos dada e otorgada a los<br />

procuradores <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros, les suplicamos e pidimos / nos ayan e<br />

resçiban por tales e nos tom<strong>en</strong> <strong>en</strong> su <strong>en</strong>com<strong>en</strong>daçion e amparo, et estamos çiertos e<br />

prestos <strong>de</strong> contribuyr e pagar ocmo vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad lo que cada un vesino


<strong>de</strong>l<strong>la</strong> paga e contribuye asy por <strong>la</strong> hermandad como <strong>en</strong> otras / cosas e gastos<br />

comunes, et nos apartamos <strong>de</strong>l comun <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong>sa<br />

çibdad. En quanto al contribuyr e pagar con el<strong>la</strong> e <strong>en</strong> <strong>sus</strong> <strong>de</strong>rramas e queremos pagar<br />

con los vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad e como <strong>sus</strong> vesinos / e vos pidimos man<strong>de</strong>ys a los<br />

cogedores <strong>de</strong>l docho comun <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros e sy neçesario es al dicho<br />

comun que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte non sean osados <strong>de</strong> los pr<strong>en</strong>dar nin sacar pr<strong>en</strong>da<br />

algunda <strong>de</strong> nos nin <strong>de</strong> nuestros / fiadores a cabsa nin por <strong>de</strong>rrama alguna que t<strong>en</strong>gan<br />

fecha nin faran a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> lo qual faras serviçio a dios e a nosotros grand merçed.<br />

Lo qual asy lo pidimos e requerimos / e pedimos <strong>de</strong>llo testimonio.<br />

Et luego los dichos s<strong>en</strong>nores, vista una carta e provision <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altesas por <strong>la</strong><br />

qual <strong>en</strong> efecto mando que ninguno nin algunos non sean osados <strong>de</strong> faser ningund<br />

repartimi<strong>en</strong>to / <strong>de</strong> mas <strong>de</strong> tres mill maravedis syn liç<strong>en</strong>çia e mandado <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altezas e<br />

<strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> e regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares si çiertas p<strong>en</strong>as segund que<br />

mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te paresçe por <strong>la</strong> dicha provision e por <strong>la</strong> ley que / 35 <strong>en</strong> el<strong>la</strong> esta ynserta,<br />

por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixieron conformarse con <strong>la</strong> dicha provisyon e con <strong>la</strong> dicha ley que<br />

mandavan e mandaron a los escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurisdiçion que complies<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dihca provisyon real e / aquel<strong>la</strong> e lo mandado por el<strong>la</strong> exçedies<strong>en</strong> /(Fol. 2r.) nin<br />

pasas<strong>en</strong> so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>idas. Et que sy algo estuviese repartido non lo<br />

cogies<strong>en</strong> nin pagas<strong>en</strong> so <strong>la</strong>s dichas p<strong>en</strong>as e <strong>la</strong>s otras <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho. Et que sobre / ello<br />

non cons<strong>en</strong>tyes<strong>en</strong> que ninguno nin algunos les pr<strong>en</strong>dies<strong>en</strong> nin dies<strong>en</strong> pr<strong>en</strong>das nin<br />

dineros nin fasi<strong>en</strong>da alguna nin el dicho mandami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altesas e <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

mandami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altesas e <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad antes ge lo registrase a qui<strong>en</strong><br />

queira que lo con- / trario fisiese, o que sy ose faser contra lo por <strong>sus</strong> altesas<br />

mandado et mandaron dar su mandami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> esta forma a los dichos Juan Lopes e<br />

Martin Ruyz e a los otros escu<strong>de</strong>ros que v<strong>en</strong>ies<strong>en</strong> a <strong>la</strong> ovedi<strong>en</strong>çia con / protestaçion<br />

que les seria guardado <strong>sus</strong> liberta<strong>de</strong>s e franquiçias e fidalguias <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s cosas.<br />

Et <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto <strong>en</strong> <strong>la</strong> diputaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad sey<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>tes los<br />

dichos escu<strong>de</strong>ros, / aldcal<strong>de</strong>, regidores e procurador e el bachiller Pero Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

Arana abogado, e Juan Peres <strong>de</strong> Hore e Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va el moço e Martin<br />

Martines <strong>de</strong> Ysunça e Juan Martines su hermano e Alfonso Ruyz <strong>de</strong> Gamiz e Lope<br />

Martines <strong>de</strong> / Alda e Françisco <strong>de</strong> Montoya e Juan Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Cuchu <strong>de</strong>putados, e<br />

el doctor Pero Peres <strong>de</strong> Lequeittyo e el (...) Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e Diego Martines<br />

<strong>de</strong> A<strong>la</strong>va (sic) e Juan Martines <strong>de</strong> Argomaniz alguasil. Lunes Diez y seys dias <strong>de</strong>l /<br />

dicho mes <strong>de</strong> setyembre <strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos nov<strong>en</strong>ta e tres annos,<br />

<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho escribano paresçieron y pres<strong>en</strong>tes Fernando fijo <strong>de</strong><br />

Sançho Ortiz <strong>de</strong> Çuaçu por sy e por Rodrigo su fijo e Sancho / Gonçalez e Juan<br />

Martines fijo <strong>de</strong> Juan Martines que Dios aya, e Rodrigo hermano <strong>de</strong> Juan Dias <strong>de</strong><br />

Crespijana e Fernando <strong>de</strong> Healy e Fernando fijo <strong>de</strong> Gaçeo e por Juana su madre,<br />

/(Fol. 2v.) todos vesinos <strong>de</strong>l dicho lugar <strong>de</strong> Çuaçu, et dixieron que por ser ovedi<strong>en</strong>te a<br />

los mandami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad que v<strong>en</strong>ian e v<strong>en</strong>ieron e querian tomar, t<strong>en</strong>er e<br />

mant<strong>en</strong>er vesindad / 5 con <strong>la</strong> dicha çibdad e contribuyr <strong>en</strong> <strong>sus</strong> nesçesida<strong>de</strong>s<br />

gurdandoles <strong>sus</strong> premin<strong>en</strong>çias e liberta<strong>de</strong>s como a omnes fijosdalgo, e que <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

agora revocaban e revocaron qualesquier procuraçiones que ellos / t<strong>en</strong>ian otorgado<br />

<strong>en</strong> el comun <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo et que para ello r<strong>en</strong>unçiaban <strong>de</strong> yr a <strong>la</strong><br />

junta <strong>de</strong> los dichos escu<strong>de</strong>ros. Et los dichos s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad dixieron que<br />

los resçibian e resçibieron / segund e como a los <strong>de</strong> arriba e con <strong>la</strong>s mismas<br />

condiçiones e mandaronlo notyficar <strong>la</strong> revocaçion que fasian a los procuradores <strong>de</strong> los<br />

dichos fijosdalgo.


E <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto martes dies e syete / dias <strong>de</strong>l dicho mes <strong>de</strong> setyembre <strong>de</strong>l<br />

dicho anno <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos nov<strong>en</strong>ta e tres annos, este dicho dia ante el dicho<br />

s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> et <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho escribano, paresçieron pres<strong>en</strong>tes Juan<br />

<strong>de</strong> Gamboa vesino <strong>de</strong> Çuaçu e Ro- / drigo <strong>de</strong> Maturana <strong>de</strong> Crespijana e dixieron que<br />

ellos e cada uno <strong>de</strong> ellos por ser ovedi<strong>en</strong>tes a los mandami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

v<strong>en</strong>yan e v<strong>en</strong>ieron e querian tomar e, mant<strong>en</strong>er vesindad con esta dicha çibdad e<br />

contribuyr e pa- / gar <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s neçesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<strong>la</strong> guardandoles <strong>sus</strong> premin<strong>en</strong>çias<br />

e liberta<strong>de</strong>s como a ombres fijosdalgo, e que revocaban e revocaron qualesquier<br />

procuraçiones que ellos t<strong>en</strong>ian otorgado <strong>en</strong> el comun <strong>de</strong> los escu<strong>de</strong>ros. / Et los dichos<br />

s<strong>en</strong>nores les resçibieron con <strong>la</strong>s dichas condiçiones <strong>en</strong> forma segund que a los <strong>de</strong><br />

arriba e mandaron dar carta <strong>de</strong> amparo para que los non pr<strong>en</strong>dan (signo).<br />

/(Fol. 3r.) Et <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> lo sobredicho a veynte dias <strong>de</strong>l dicho mes <strong>de</strong><br />

setyembre <strong>de</strong>l dicho anno ante el dicho Pero Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va alcal<strong>de</strong>, et <strong>en</strong><br />

pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho escribano, paresçio y pres<strong>en</strong>te Maria muger que / fue <strong>de</strong><br />

Vali<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Vetonnu, finado que Dios aya, e dixo que por ser obedi<strong>en</strong>te a los<br />

mandami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, que paresçia ante el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e que queria tomar e tomava vesindad con <strong>la</strong> dicha /<br />

çibdad e contribuyr e pagar <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s neçesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<strong>la</strong> guardandole <strong>sus</strong><br />

premin<strong>en</strong>çias e liberta<strong>de</strong>s como a muger fijodalga, revocando qualesquier<br />

procuraçiones que el<strong>la</strong> t<strong>en</strong>ia otorgadas al procurador e procuradores / <strong>de</strong>l comun <strong>de</strong><br />

los escu<strong>de</strong>ros fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha jurediçion. Et luego el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong><br />

nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad dixo que <strong>la</strong> resçibia e resçibio con <strong>la</strong>s condiçiones e forma<br />

segund que / a los <strong>de</strong> arriba e mandole dar carta <strong>de</strong> amparo para que non fuese<br />

pr<strong>en</strong>dada (signo).<br />

Et <strong>de</strong>spues <strong>de</strong>sto <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad a veynte e quatro dias <strong>de</strong>l dicho mes <strong>de</strong><br />

setyembre <strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos / e nov<strong>en</strong>ta e tres annos, este dicho<br />

dia sey<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>te el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> e Juan Martines <strong>de</strong> Arratya e Juan<br />

Martines <strong>de</strong> Averastury regidores, e <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi el dicho escribano e <strong>de</strong> los<br />

testigos <strong>de</strong> yuso escriptos, / 30 parescieron y pres<strong>en</strong>tes Juan Gomes <strong>de</strong> Asteguyeta e<br />

Pero Ruis <strong>de</strong> Lasarte vesinos <strong>de</strong>l logar <strong>de</strong> Lasarte, los quales tomaron vesindad con<br />

<strong>la</strong> dicha çibdad segund e como los otros <strong>de</strong> arriba e con <strong>la</strong>s formas e condiçiones e<br />

con <strong>la</strong>s pre- / min<strong>en</strong>çias e liberta<strong>de</strong>s que dichas son. E por los dichos s<strong>en</strong>nores<br />

alcal<strong>de</strong> e regidores fueron resçibidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera <strong>sus</strong>odicha e mandaronles dar<br />

carta <strong>de</strong> amparo (signo).<br />

/(Fol. 3v.) De lo qual todo el dicho Pero Dias <strong>de</strong> Exquivel procurador <strong>sus</strong>odicho<br />

dixo que pedia e pedio testimonio, a lo qual fueron testigos pres<strong>en</strong>tes Juan Martines<br />

<strong>de</strong> Argomaniz merino, e Diego <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va su t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te, / e Lope <strong>de</strong> M<strong>en</strong>daro vesinos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha çibdad (signo). E yo el dicho Juan Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paternina, escribano e<br />

notario publico <strong>sus</strong>odicho <strong>de</strong> todo lo que dicho es fui pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> uno con los dichos<br />

testigos e fise a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho Pero Dias <strong>de</strong> Exquivel procurador <strong>sus</strong>odicho fise<br />

escribir esta escriptura <strong>en</strong> estas tres fojas / <strong>de</strong> papel <strong>de</strong>l quarto pliego con esta p<strong>la</strong>na<br />

<strong>en</strong> que ya mi signo e <strong>en</strong> fin <strong>de</strong> cada p<strong>la</strong>na sinado <strong>de</strong> mi rubrica e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fis aqui<br />

este mio sig- (signo) no <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad - Juan Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paternina =.


57<br />

1494. Abril. 4. Val<strong>la</strong>dolid.<br />

Carta ejecutoria <strong>en</strong>tre el Concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia y los hidalgos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

localidad por <strong>la</strong> que estos últimos consigu<strong>en</strong> el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> participar <strong>en</strong> los oficios<br />

concejiles y <strong>de</strong> ser elegidos para los mismos.<br />

A. Real Chancillería <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid; Secc. Reales Ejecutorias, leg. mod. n.º 71. Orig. pergamino.<br />

Pub. E. GARCIA FERNANDEZ, El Concejo <strong>de</strong> Laguardia <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Baja</strong> <strong>Edad</strong> <strong>Media</strong> (1400-1516),<br />

Vitoria, 1985, págs. 244-261.<br />

Don Fernando e donna Ysabel & al nuestro justiçia mayor e vuestros logares<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes e a los <strong>de</strong>l nuestro consejo e presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra abdi<strong>en</strong>çia<br />

e alcal<strong>de</strong>s e notarios e alguasiles e otros ofiçiales quales quier <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra corte e<br />

chançelleria e a los corregidores e alcal<strong>de</strong>s e merinos e otros jueses e justiçias <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Logronno e <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s otras çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e<br />

logares <strong>de</strong> los nuestros rreynos e s<strong>en</strong>norios que agora son e seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e<br />

a cada uno e qualquier o qualesquier <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros logares e juridyçiones a<br />

qui<strong>en</strong> esta nuestra carta fuere mostrada e su tras<strong>la</strong>do sygnado <strong>de</strong> escrivano publico<br />

sacado con abtoridad <strong>de</strong> juez o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> salud e graçia, sepa<strong>de</strong>s que pleito paso e<br />

se trato <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte e chançelleria antel presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra<br />

abdi<strong>en</strong>çia e se com<strong>en</strong>ço ante ellos por <strong>de</strong>manda e rrespuesta e es hera <strong>en</strong>tre partes<br />

Diego Lopez <strong>de</strong> Montoya e Pero Rrus <strong>de</strong> Samaniego e Rrodrigo <strong>de</strong> Davalos e Martin<br />

Sanches Navarridas e Juan <strong>de</strong> Luçon e Pedro <strong>de</strong> Hu<strong>la</strong>te e Juan Lopes <strong>de</strong> Paganos e<br />

Fernando <strong>de</strong> Alvis e Gonçalo Rruys <strong>de</strong> Paganos e Iohan <strong>de</strong> Davalos e Rrodrigo <strong>de</strong><br />

Davalos escrivano e Sancho <strong>de</strong>l merino e Iohan <strong>de</strong> Colino e Pero Rruys el moço e<br />

Iohan <strong>de</strong> Sant Biç<strong>en</strong>te e Gonçalo <strong>de</strong> Langerica e Sancho hydalgo e Pedro <strong>de</strong> Vannos<br />

e Pedro <strong>de</strong> Colinio e Pedro fijo <strong>de</strong> Pero Gonçalo fydalgo e otros <strong>sus</strong> consortes ommes<br />

fijosdalgo vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e su procurador <strong>en</strong> su nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> una<br />

parte e el conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, diputados, jurados, ofiçiales e ommes bu<strong>en</strong>os<br />

rruanos francos, ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e su procurador <strong>en</strong> su<br />

nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra e hera sobre rrazon que por parte <strong>de</strong> los dichos Diego Lopes <strong>de</strong><br />

Montoya e Rrodrigo <strong>de</strong> Davalos e los otros ommes fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dich avil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia fue puesta çierta <strong>de</strong>manda antel los dichos nuestro presid<strong>en</strong>te e oydores<br />

contra el dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, diputados, jurados, ofiçiales e ommes<br />

bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia por <strong>la</strong> quial dixo que sey<strong>en</strong>do commo eran los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes escu<strong>de</strong>ros e fijosdalgo vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong>l conçejo <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

e contrybuy<strong>en</strong>do commo contrybuyan <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s cosas asy commo los otros<br />

vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sey<strong>en</strong>do abyles e sufiçi<strong>en</strong>tes para ser admitydos a los ofiçios<br />

publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> asy <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong>s e alguasi<strong>la</strong>dgo e rregimi<strong>en</strong>tos e otros ofiçios<br />

publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e para los administrar e rregir t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do mas avylidad e<br />

sufiçi<strong>en</strong>çia e facultad que los otros vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> los sobre dichos partes<br />

contrarias non les admintian nin rreçebyan a los dichos ofiçios e eleçion <strong>de</strong>llos<br />

<strong>de</strong>vi<strong>en</strong>dolo <strong>de</strong> faser e commo quier que los avian rrequerido que syn pleito e rrygor <strong>de</strong>


justiçia los admities<strong>en</strong> e rreçebies<strong>en</strong> a los dichos ofiçios a eleçion pues a ello heran<br />

obligacos e los <strong>de</strong>vyan <strong>de</strong> faser e nin avia cabsa nin rrazon que les escusase non o<br />

avian querido nin queryan faser por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidyo e suplico mandasemos faser a los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes conplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia <strong>de</strong> los dichos partes contrarias e sy otro<br />

mejor pedymi<strong>en</strong>to hera nesçesario por nuestra s<strong>en</strong>ia <strong>de</strong>fynitiva mandasemos<br />

pronunçiar e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rar <strong>la</strong> rre<strong>la</strong>çion para el fecha ser e aver pasado asy e por esta<br />

misma s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia mandasemos cond<strong>en</strong>ar a los dichos partes contrarias e<br />

con<strong>de</strong>pnados los mandasemos apremiar e apremiasemos e que d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte<br />

rreçebyes<strong>en</strong> a los dichos <strong>sus</strong> partes e a los otros escu<strong>de</strong>ros e fijosdalgo que fues<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> a los dichos ofiçios <strong>de</strong> alcaldias e rregimi<strong>en</strong>tos e otros ofiçios publicos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ygu<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te commo los otros vesynos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> heran admitidos e a <strong>la</strong><br />

eleçion e nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los tales ofiçios e ofiçiales <strong>de</strong>llos para lo qual e <strong>en</strong> los<br />

nesçesario ymploro nuestro rreal ofiçio e peidyo e protesto <strong>la</strong>s costas el<br />

conosçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> lo qual dixo que pert<strong>en</strong>esçia a nos por qoanto los dicho partes<br />

contrarias t<strong>en</strong>ian <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre sy nonbrados los alcal<strong>de</strong>s e heran partes formadas <strong>en</strong> el<br />

dicho pleito e <strong>de</strong>llos ante ellos mismos los dichos <strong>sus</strong> partes non podrian alcançar<br />

conplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia contra lo qual por parte <strong>de</strong>l dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, regidores,<br />

ofiçiales e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Santa Ga<strong>de</strong>a fue pres<strong>en</strong>tada ante los<br />

dichos presid<strong>en</strong>te e oydores una petyçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que non<br />

<strong>de</strong>viamos nin podiamos mandar faser nin conplir cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>en</strong> contrario<br />

pedido nin a ello los dichos <strong>sus</strong> partes fueran nin heran t<strong>en</strong>idos nin obligados nin<br />

<strong>de</strong>vieran nin <strong>de</strong>vi<strong>en</strong> ser conpleidos nin apremiados para lo segui<strong>en</strong>te lo uno porque<br />

non se pidye por parte bastante mayorm<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>to el ti<strong>en</strong>po e forma <strong>en</strong> que lo<br />

pidiera lo otro por que <strong>la</strong> açion e rremedio ynt<strong>en</strong>tado non lo conpetiera a los partes<br />

contrarias e fuera y hera notoriam<strong>en</strong>te ynebta e mal formada e non proçedi<strong>en</strong>te lo otro<br />

por que lo rrecontado <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petyçion non fuera nin hera verda<strong>de</strong>ro nin pasara<br />

asy nin segund que se cont<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda y el <strong>en</strong> los dichos nonbres lo<br />

negava con animo <strong>de</strong> contestar <strong>en</strong> el caso que constestaçion fuese nesçesario lo otro<br />

porque para pedyrlo los dichos partes contrarias pedian ningund tytulo nin <strong>de</strong>recho<br />

t<strong>en</strong>ian sobre que pudies<strong>en</strong> fundar su <strong>de</strong>manda por que commo quier que antes <strong>de</strong><br />

agora <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> avia avido vesinos que heran fijosdalgo tan bu<strong>en</strong>os e tan<br />

cuerdos commo los al pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el<strong>la</strong> byvian aquellos fasta aqui <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ti<strong>en</strong>po<br />

ynmemorial a esta parte juamas fueran admitydos a los ofiçios que agora pidian nin a<br />

<strong>la</strong> eleçion <strong>de</strong>llos antes ellos esclusos los bu<strong>en</strong>os ommes rruanos francos ynfançones<br />

vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que por ti<strong>en</strong>po fueran se ayuntaran <strong>en</strong> su ayuntami<strong>en</strong>to<br />

acostunbrado e fesieran nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>sus</strong> ofiçiales <strong>en</strong> cada anno <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre sy<br />

mismos e los pusieran e aquellos administraran <strong>sus</strong> ofiçios y aquel<strong>la</strong> avia seydo y era<br />

<strong>la</strong> costunbre ynbio<strong>la</strong>ble que çerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> eleçion e poner <strong>de</strong> ofiçios se avia t<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia <strong>de</strong> ty<strong>en</strong>po inmemorial a esta parte <strong>la</strong> qual fasia <strong>de</strong>recho para<br />

que se oviese <strong>de</strong> guardar perpetuam<strong>en</strong>te asy que <strong>en</strong>byo<strong>la</strong>(ble)çion <strong>de</strong>l<strong>la</strong> los otros<br />

ommes que se <strong>de</strong>sian fijosdalgo non t<strong>en</strong>ian justiçia para pedyr que fueran admitidos a<br />

los ofiçios publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> nin a <strong>la</strong> eleçion nin nonbrami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>llos<br />

mayorm<strong>en</strong>te que pues <strong>la</strong> dicha costunbre <strong>la</strong>vian t<strong>en</strong>ido usada por tan longisymo<br />

ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong> creer hera y asy se presumia que oviera prebillejo e conçesion rreal sobre<br />

que se fundara e <strong>la</strong> dicha costunbre ynmemorial caso que non ovyera prebillejo hera<br />

avido pro previllejo e obrava lo mismo que rreal consesyon e lo otro por que <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> e <strong>en</strong> los logares <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra (...) procuradores binian el nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />

ofiçiales avia numero <strong>de</strong> seys çi<strong>en</strong>tos vesinos rruanos ynfançones francos e non avia<br />

numero <strong>de</strong> quinze fijosdalgo que heran vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que por <strong>sus</strong><br />

yntereses mas que por el bi<strong>en</strong> publico querian quebrantando <strong>la</strong> costunbre antyguya


que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o se fasia m<strong>en</strong>çion ser admitidos a <strong>la</strong> eleçion e nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ofiçiles<br />

e querria aver los tales ofiçios non t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do para ello <strong>de</strong>recho lo otro porque sy se<br />

admities<strong>en</strong> alos dihcos ofiçios non se guardaria <strong>la</strong> paz e sosyego que fasta alli avia<br />

avido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> nin <strong>la</strong> forma paçifica que se avia t<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> eleçion e<br />

nonbrami<strong>en</strong>to antes se daria ocasyon a otras nuevas formas y escandalos <strong>en</strong> tal<br />

manera que nin Dios nuestro s<strong>en</strong>nor nin nos seriamos servidos nin el bi<strong>en</strong> publico <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> se conserbaria antes <strong>de</strong>l todo por esto se paresçeria lo otro por que <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

contrybuysçion que se avia fecho <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ti<strong>en</strong>po ynmemorial a esta<br />

parte para el sa<strong>la</strong>rio <strong>de</strong> los ofiçiales jamas contrybuyeran los ommes fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> nin <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra e so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te contrybuyeran los bu<strong>en</strong>os ommes rruanos<br />

francos ynfançones e <strong>de</strong> aquello se davan co<strong>la</strong>çiones los dias <strong>de</strong> Sant Juan e Sant<br />

Pedro <strong>en</strong> que se acostunbravan faser luchas e commo quier que los ommes<br />

fijosdalgo antyguos vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> v<strong>en</strong>ian a <strong>la</strong>s dichas co<strong>la</strong>çiones e luchas e<br />

rreçebian e avyan p<strong>la</strong>ser pero que nunca lo pagaran <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha contrybuyçion non se<br />

podian querel<strong>la</strong>r por <strong>de</strong>sir que contrybuyan <strong>en</strong> <strong>la</strong>s otras cosas con los dichos <strong>sus</strong><br />

partes por que <strong>la</strong> contrybuyçion que hasian non hera personal mas predial por rrazon<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s hereda<strong>de</strong>s que poseyan e lo otro porque el ti<strong>en</strong>po que <strong>la</strong> dich avil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia se <strong>en</strong>corporo <strong>en</strong> <strong>la</strong> corona rreal <strong>de</strong> nuestros rreynos e çesara <strong>de</strong> ser <strong>de</strong>l<br />

rrey <strong>de</strong> Nabarra e quel s<strong>en</strong>nor rrey don Enrryque nuestro hermano prometiera e jurara<br />

solepnem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> le guardar a los dichos <strong>sus</strong> partes <strong>sus</strong> usos e costumbres e lo<br />

mismo avyamos jurado nos e que los dichos <strong>sus</strong> partes nos dieran <strong>la</strong> ovedi<strong>en</strong>çia e asy<br />

que guardando el juram<strong>en</strong>to que fisieramos <strong>en</strong> <strong>la</strong> fee rreal que prometyeramos<br />

<strong>de</strong>viamos mandar a los dichos que se <strong>de</strong>sian ommes fijosdalgo nin vyo<strong>la</strong>s<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

costunbre ynmemorial e asy nos pidio e suplico lo mandasemos faser por <strong>la</strong>s quales<br />

rrasones e por cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nos pidyo e suplico <strong>en</strong> los dichos nonbres que<br />

pronunçiando a los dichos partes adversas por non partes mandasemos asolver e<br />

asolviesemos a los dichos <strong>sus</strong> partes e a el <strong>en</strong> su nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> ynstançia <strong>de</strong> nuestro<br />

juysio e do esto çesase pronunçiando por lo que <strong>de</strong>recho hera non ser t<strong>en</strong>udos los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes lo contra ellos pedydo e <strong>de</strong>llo los asolviesemos e diesemos por<br />

quitos ynponi<strong>en</strong>do a los dichos partes por contrarias sobre ello perpetuo syl<strong>en</strong>çio para<br />

lo qual e para cada cosa <strong>de</strong> lo que dicho es ynploro nuestro rreal ofiçio ofresçi<strong>en</strong>dose<br />

a probar lo nesçesario e <strong>la</strong>s costas pidyo e protesto e contra lo qual por parte <strong>de</strong> los<br />

dichos Diego Lopes <strong>de</strong> Montoya e <strong>de</strong> los otros ommes fijosdalgo <strong>sus</strong> consortes fue<br />

pres<strong>en</strong>tada ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores una petiçion por <strong>la</strong> qual<br />

<strong>en</strong>tre otras cosas dixo que <strong>de</strong>viamos mandar faser e conplir <strong>en</strong> todo segund por parte<br />

<strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes fuera y estava pedydo e suplicado syn <strong>en</strong>bargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

rrazones <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion <strong>en</strong> contrario pres<strong>en</strong>tada cont<strong>en</strong>idas que non heran<br />

juridicas nin verda<strong>de</strong>ras e rrespondi<strong>en</strong>do a el<strong>la</strong>s dixo quel hera parte bastante <strong>en</strong><br />

nonbre <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes pra poner <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda e pedyr lo que pidia <strong>la</strong><br />

açion e pedimi<strong>en</strong>to por el fecho les conpetiera e conpetia e <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda hera abta<br />

formal e concluy<strong>en</strong>te e proçedia <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho e lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> rrecontado fuera y hera çierto<br />

y se probaria los dichos partes contrarias non podieron prescrivir contra los dichos <strong>sus</strong><br />

partes mayorm<strong>en</strong>te que fasta <strong>en</strong>tonçes los fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> los dichos<br />

ofiçios non avyan seydo admitidos seria e fuera por que los dichos <strong>sus</strong> partes lo<br />

fasyan e non se podia yntrodusyr costunbre nin prescriçion contra personas<br />

partycu<strong>la</strong>res <strong>en</strong> este caso e aunque por escrito contra los pasados <strong>la</strong> dicha presçriçion<br />

non se est<strong>en</strong>dia nin podia contra los dichos <strong>sus</strong> partes mayorm<strong>en</strong>te que <strong>en</strong> aquel<br />

ti<strong>en</strong>po serian los fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> tan pocos e para tan poco que non se<br />

quisyera <strong>en</strong>tremeter <strong>en</strong> los dichos ofiçios nin curaran <strong>de</strong>llos lo qual a los dichos <strong>sus</strong><br />

partes non fasya perjuysyo alguno nin caso averse usado e acostunbrado <strong>de</strong> elegir


los dichos bu<strong>en</strong>os onbres <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre sy a los dichos ofiçiales publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

perjudicava a los dichos <strong>sus</strong> partes por que nin aquello fuera por forma <strong>de</strong> ynduzir<br />

costunbre nin precriçion contra los dichos <strong>sus</strong> partes salvo por que acaso asy avya<br />

acasçido e porque los fijosdalgo no se avyan puesto nin se pusyera <strong>en</strong> ello fasta<br />

agora e que fues<strong>en</strong> los dichos partes contrarias ynfançones e francos aquello les<br />

aprovechava muy poco antes hera rrazon para que los dichos <strong>sus</strong> partes fues<strong>en</strong><br />

admitydos a los dichos ofiçios publicos pues que se <strong>de</strong>sian francos commo los dichos<br />

<strong>sus</strong> partes e <strong>sus</strong> partes contrybyan con ellos ygualm<strong>en</strong>te e non t<strong>en</strong>ian cabsa para que<br />

ellos (non) ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong> gozar <strong>de</strong> los dichos ofiçios y los dichos <strong>sus</strong> partes quedas<strong>en</strong><br />

esclusos <strong>de</strong>llo por el dicho uso non se presumia previllejo <strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>o nin el tal uso<br />

yndusia el dicho previllejo segund e por lo que dicho t<strong>en</strong>ian <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> avya<br />

dosy<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta vesinos e non mas e los <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra non <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dian <strong>en</strong> los<br />

ofiçios <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> antes los fijosdalgo <strong>en</strong> <strong>la</strong> tierra e al<strong>de</strong>as <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ygualm<strong>en</strong>te<br />

heran asmitydos e se admityan a los ofiçios publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas al<strong>de</strong>as commo los<br />

otros bu<strong>en</strong>os onbres <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e asy se usava e acostunbrava <strong>en</strong> <strong>la</strong>s otras vil<strong>la</strong>s<br />

comarcanas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e agora heran <strong>de</strong>stos nuestros rreynos e<br />

my mejor se administraria <strong>la</strong> justiçia e los dichos ofiçios sey<strong>en</strong>do admitydos a ellos los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes que non commo estavan e <strong>en</strong> mayor paz e sosyego estaria <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> e los vesynos e moradores <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e <strong>de</strong>llo a <strong>la</strong> rrepublica se syguirya muy mayor<br />

provecho e utylidad e <strong>de</strong> aver contrybuydo o non contrybuydo los dichos <strong>sus</strong> partes<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> misyon <strong>de</strong> los dichos alcal<strong>de</strong>s non fasya el caso por que <strong>en</strong> lo tal e los fijosdalgo<br />

non t<strong>en</strong>ian provecho nin <strong>de</strong> tal pecho se gastava nin <strong>de</strong>strybuya bi<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s luchas e<br />

almuerzos que <strong>en</strong> contrario se alegava <strong>en</strong> <strong>la</strong>s otras contrybuyçiones ygualm<strong>en</strong>te<br />

contrybyan <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma e manera que <strong>la</strong>s partes contrarias agora fues<strong>en</strong> por fasi<strong>en</strong>da<br />

agora fuese por cabeças el s<strong>en</strong>nor rey don Enrryque alegado ni nos lo avyamos<br />

confirmado e aunque confirmado lo ovieramos o jurado lo qual non creya nin savia<br />

aquello se <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dya a <strong>sus</strong> bu<strong>en</strong>os usos e costunbres e non <strong>de</strong> tal commo este que<br />

hera ynjusta e non rrazonable e asy çesava todo lo <strong>en</strong> contraio alegado por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos<br />

pidio e suplico <strong>en</strong> todo segund e <strong>sus</strong>o e çesante ynovaçion salvo prueva nesçesaria<br />

concluyo e pidyo e protesto <strong>la</strong>s costas contra lo qual por <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho conçejo e<br />

bu<strong>en</strong>os onbres rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fue<br />

pres<strong>en</strong>tado ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores una petiçion por <strong>la</strong> qual<br />

<strong>en</strong>tre otras cosas dixo que <strong>de</strong>viamos asolverfaser e pronunçiar <strong>en</strong> todo segund que<br />

por parte <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes estava pedydo e non <strong>de</strong>viamos faser cosa alguna<br />

<strong>de</strong> lo pedido <strong>en</strong> contrario syn <strong>en</strong>bargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s rrazones <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion <strong>en</strong> contrario<br />

pres<strong>en</strong>tada cont<strong>en</strong>idas que non fueran nin heran juridicas nin verda<strong>de</strong>ras e<br />

rrespondi<strong>en</strong>do a el<strong>la</strong>s dixo que <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda non fuera nin hera puesta por parte<br />

sufiçi<strong>en</strong>te e <strong>la</strong> açion e rremedyo ynt<strong>en</strong>tada non le conpetiera e fuera y hera ynebta e<br />

malformada e non proçedi<strong>en</strong>te e <strong>la</strong> costunbre <strong>en</strong> contrario <strong>de</strong> lo que pidian los<br />

fijosdalgo e el ti<strong>en</strong>po les escluya <strong>de</strong> lo que pidian e los que agora vynieran a byvir a <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> non podian t<strong>en</strong>er otro nin mas <strong>de</strong>recho a los dichos ofiçios <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> ti<strong>en</strong>e<br />

los pasados que antes <strong>de</strong>llos vyvieran <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e pues aquellos fueran<br />

escasos e juntos se admitieran a <strong>la</strong> eleçion e nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ofiçiales nin a t<strong>en</strong>er<br />

por el <strong>de</strong> los ofiçios a eleçion e tan pocos heran agora los escu<strong>de</strong>ros que alli byvian e<br />

non se avia <strong>de</strong> mandar cosa <strong>de</strong> lo antyguo e <strong>la</strong> contrybuyçion hera ygual con los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes para que <strong>en</strong> lo que tocava a pagar los ofiçiales e co<strong>la</strong>çiones e<br />

almuerzos non contrybuy<strong>en</strong> los fijos <strong>de</strong> algo e <strong>la</strong> dicha costunbre hera conforme a <strong>la</strong><br />

costunbre <strong>de</strong> otras vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong>l rreyno <strong>de</strong> Nabarra e que los fijosdalgo non<br />

t<strong>en</strong>ian ofiçios e so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te los avyan los rruanos ynfançones esclusos los fijosdalgo e<br />

<strong>en</strong> tan antygua costunbre e uso se presumia que preçediera previllejo e <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha


vil<strong>la</strong> so<strong>la</strong> avya dosi<strong>en</strong>tos e çincu<strong>en</strong>ta rruanos e non avya catorze o quinze escu<strong>de</strong>ros<br />

<strong>de</strong> los que se <strong>de</strong>syan fijosdalgo e <strong>en</strong> <strong>la</strong> tierra avia mas <strong>de</strong> quatroçi<strong>en</strong>tos ommes<br />

bu<strong>en</strong>os los quales ynviavan <strong>sus</strong> procuradores para nonbrar los ofiçiales e que los fijos<br />

dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra tovies<strong>en</strong> parte <strong>de</strong> los ofiçios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s al<strong>de</strong>as non danava nin <strong>en</strong>pesçia<br />

a <strong>sus</strong> partes e <strong>en</strong> cada logar se avia <strong>de</strong> guardar el uso e costunbre antygua e su se<br />

admityes<strong>en</strong> los fijosdalgo a los dichos ofiçios e eleçion <strong>de</strong>llos abrya escandalos y el<br />

uso e costunbre jurado por el rrey don Enrryque se avia <strong>de</strong> guardar mayorm<strong>en</strong>te pues<br />

nos lo juraramos e confyrmaramos e aquel<strong>la</strong> non hera mal costunbre mas buna e con<br />

aquel<strong>la</strong> se avia sost<strong>en</strong>ido <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> ti<strong>en</strong>po ynmemorial a esta parte por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

syn <strong>en</strong>bargo <strong>de</strong> todo lo <strong>en</strong> contrario alegado dixo que pidio <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o e<br />

para ello ynploro nuestro rreal ofiçio e concluyo sobre lo qual amas <strong>la</strong>s dichas partes<br />

concluyeron e por los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores fue avido el dicho plito<br />

por concluso e por ellos visto dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>ia por <strong>la</strong> qual rreçibieron<br />

a amas <strong>la</strong>s dichas partes conjuntam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> prueva a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos fijosdalgo<br />

<strong>de</strong> su <strong>de</strong>manda e rreplicaçiones e a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos ommes bu<strong>en</strong>os rruanos e<br />

francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>sus</strong> exebçiones e <strong>de</strong>fnsyones e <strong>de</strong> todo lo otro por amas <strong>la</strong>s<br />

dichas partes ante ellos dicho e alegado e que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>vian ser rreçebidos a <strong>la</strong><br />

prueva e probar <strong>de</strong>vian <strong>en</strong> probado les aprovecharia salvo jure ymperyn<strong>en</strong>çiun et non<br />

admit<strong>en</strong>dorum e para faser <strong>la</strong>s dichas probanças e les traer e pres<strong>en</strong>tar ante ellos les<br />

dieron e asygnaron çierto termino d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual amas <strong>la</strong>s dichas partes fisieron <strong>sus</strong><br />

probanças e les truxieron e pres<strong>en</strong>taron ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores<br />

e fue mandada faser e fue fecha publicaçion <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e por parte <strong>de</strong> los dichos Diego<br />

Lopes <strong>de</strong> Montoya e <strong>de</strong> los otros ommes fijosdalgo <strong>sus</strong> consortes fue pres<strong>en</strong>tada una<br />

petiçion ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores (ante los quales) por <strong>la</strong> qual<br />

<strong>en</strong>tre otras cosas dixo que por nos mandamos ver y esaminar los dichos e<br />

<strong>de</strong>pusiçiones <strong>de</strong> los testygos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha cabsa pres<strong>en</strong>tados fal<strong>la</strong>riamos que los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes probaran bi<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te su ynt<strong>en</strong>çion e todo lo que probar<br />

<strong>de</strong>vyan e provar les conv<strong>en</strong>ia para aver Bytoria <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha cabsa e otrosy fal<strong>la</strong>riamos<br />

que los dichos partes contrarias non probaran nin t<strong>en</strong>ian probado cosa alguna que les<br />

aprovechase por <strong>la</strong>s rrasones segui<strong>en</strong>tes lo uno porque los dichos testigos non<br />

juraran nin <strong>de</strong>pusyeran ante qui<strong>en</strong> nin commo <strong>de</strong>vian <strong>de</strong>ponier <strong>de</strong> oydas e vanas<br />

cre<strong>en</strong>çias e ron <strong>de</strong> çierta saviduria nin davan rrazones <strong>de</strong> <strong>sus</strong> dichos <strong>en</strong> el caso que<br />

<strong>la</strong>s avian <strong>de</strong> dar lo otro porque todos los dichos testygos eran partes formadas <strong>en</strong> el<br />

dicho plito e pechavan e contrybuyan <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas <strong>de</strong>l e los mismos contra qui<strong>en</strong> los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes tratavan el dicho plito por lo qual non fasian fee nin prueva por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

nos pydyo e suplico que dando e pronunçiando <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes<br />

por bi<strong>en</strong> probada e <strong>la</strong> <strong>de</strong> los dichos partes contrarias por non probada mandasemos<br />

faser e conplir <strong>en</strong> todo segund por el <strong>en</strong> el dicho nonbre <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o pedydo e suplicado<br />

estava para lo qual e <strong>en</strong> lo nesçesario ynploro nuestro rreal ofiçio e pidio e protesto<br />

<strong>la</strong>s costas contra lo qual por parte <strong>de</strong>l dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores e ommes<br />

bu<strong>en</strong>os rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fue pres<strong>en</strong>tada ante<br />

los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores una petiçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas<br />

dixo que por nos mandamos ver y esaminar los dichos e <strong>de</strong>pusyçiones asy<br />

pres<strong>en</strong>tados por parte <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes commo los pres<strong>en</strong>tados por parte <strong>de</strong><br />

los dichos Diego Lopes <strong>de</strong> Montoya e <strong>de</strong> los otros <strong>sus</strong> consortes que se <strong>de</strong>syan<br />

fijosdalgo se fal<strong>la</strong>ria ellos non aver probado su ynt<strong>en</strong>çion nin lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> su<br />

<strong>de</strong>manda e rreplicaçiones e que los dichos <strong>sus</strong> partes probaran <strong>sus</strong> exebçiones e<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong>syones e su ynt<strong>en</strong>çion e <strong>de</strong> commo <strong>de</strong> ty<strong>en</strong>po ynmemorial a esta parte nin a su<br />

ayuntami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> cada anno acostunbrar elegir e nonbrar <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre sy personas para<br />

alcal<strong>de</strong>s e rregidores e ofiçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> syn parte aluna <strong>de</strong> los fijosdalgo e


que <strong>en</strong> los ti<strong>en</strong>pos pasados oviera <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>s mas ommes fijosdalgo <strong>en</strong> numero<br />

<strong>de</strong> personas e <strong>de</strong> mas abtoridad e fasi<strong>en</strong>da que los que agora avya e se probara que<br />

muchas otras vil<strong>la</strong>s que se <strong>de</strong>sian vil<strong>la</strong>s bu<strong>en</strong>as <strong>de</strong>l rreyno <strong>de</strong> Nabarra <strong>de</strong> que fueran<br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ovieran e avyan <strong>la</strong> dicha costunbre e uso e asy <strong>la</strong> avya <strong>en</strong> otras partes e<br />

logares <strong>de</strong>stos rreynos <strong>de</strong>l que <strong>de</strong> todo punto quedava esclusa <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

partes contrarias por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio <strong>en</strong> los dichos nonbres mandasemos dar e<br />

diesemos <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion <strong>de</strong> los dichos partes contrarias por non probadae <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion<br />

e exebçiones <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes por bi<strong>en</strong> probada e mandasemos faser e<br />

fesiesemos <strong>en</strong> todo segund que por el <strong>en</strong> los dichos nonbres <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o estava pedido<br />

syn <strong>en</strong>bargo <strong>de</strong> los dichos e <strong>de</strong>pusyçiones <strong>de</strong> los testigos <strong>en</strong> contrario pres<strong>en</strong>tados<br />

que non aprovechavan nin podian aprovechar al dicho Diego Lopes <strong>de</strong> Montoya nin a<br />

los otros <strong>sus</strong> consortes nin a los dichos <strong>sus</strong> partes dapnavan nin <strong>en</strong>pesçian por lo<br />

segui<strong>en</strong>te lo uno porque non fueran nin heran pres<strong>en</strong>tados por parte sufiçi<strong>en</strong>te nin <strong>en</strong><br />

el ti<strong>en</strong>po e forma que <strong>de</strong>vian nin juraran nin <strong>de</strong>pusieran segund e commo <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho<br />

hera nesçesario e lo otro por que <strong>de</strong>ponian <strong>de</strong> oydas e <strong>de</strong> vanas cre<strong>en</strong>çias e<br />

preguntadas non dieran nin davan rrazones nin cabsas sufiçi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>sus</strong> dichos<br />

aquellos quedavan fasian <strong>sus</strong> dichos ningunos lo otro por que no fueran nin heran<br />

cont<strong>en</strong>tos nin conformes antes varyos rrepunantes unos a otros e asy mismos <strong>en</strong> <strong>sus</strong><br />

dichos e <strong>de</strong>pusiçiones e oponi<strong>en</strong>do <strong>en</strong> espeçial puso çiertas tachas e objetos contra<br />

los testygos pres<strong>en</strong>tados por parte <strong>de</strong> los dichos Diego Lopes <strong>de</strong> Montoya e los otros<br />

ommes fijosdalgo <strong>sus</strong> consortes los quales se ofresçio a probar sy<strong>en</strong>dole nesçesario<br />

e non <strong>en</strong> otra manera e dixo que los testigos con que probaran los dichos <strong>sus</strong> partes<br />

fuean pres<strong>en</strong>tados por partes sufiçi<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el ti<strong>en</strong>po e forma que <strong>de</strong>vieran e juraran e<br />

<strong>de</strong>pusieran segund e commo <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho hera nesçesario e <strong>de</strong>ponian <strong>de</strong> vista e <strong>de</strong><br />

saviduria çierta e preguntados dieran e davan rrasones e cabsas sufiçi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

dichos e non pa<strong>de</strong>sçian <strong>la</strong>s tachas contra ellos opuestas que se opusyeran por partes<br />

nin <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po nin <strong>en</strong> forma nin espeçificada mejor e segund que <strong>la</strong> ley queria e caso<br />

que fues<strong>en</strong> algunos <strong>de</strong>llos vesinos <strong>de</strong> Laguardia non por eso valian m<strong>en</strong>os pues que<br />

ningund ynterese particu<strong>la</strong>r les yva e lo que aquellos testigos <strong>de</strong>ponian <strong>de</strong>sian e<br />

<strong>de</strong>ponian otros muchos testigos fijosdalgo e clerigos e estava probado muy<br />

conplidam<strong>en</strong>te por los testigos tomados <strong>en</strong> el rreyno <strong>de</strong> Nabarra por <strong>en</strong><strong>de</strong> syn <strong>en</strong>bar<br />

<strong>de</strong> todo lo <strong>en</strong> contrario alegado dixo e pydio <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o e para <strong>en</strong> lo<br />

nesçesario ynploro nuestro rreal ofiçio e ofresçiose probar lo nesçesario e çesante<br />

ynnovaçion concluye sobre lo qual el dicho plito fue concluso e por los dichos<br />

nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores fue dada <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>ia por <strong>la</strong> qual rreçebieron a <strong>la</strong> parte<br />

<strong>de</strong>l dicho conçejo alcal<strong>de</strong>s rregidores e ommes bu<strong>en</strong>os francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia a prueva <strong>de</strong> <strong>la</strong>s tachas e objetos por partes opuestas e<br />

alegadas contra los testigos pres<strong>en</strong>tados por partes <strong>de</strong> los dichos Diego Lopes <strong>de</strong><br />

Montoya e <strong>de</strong> los otros ommes fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia <strong>sus</strong> consortes<br />

e a <strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> los dichos Diego Lopez <strong>de</strong> Montoya e <strong>sus</strong> consortes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

abonaçiones e berificaçiones <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> testigos aque <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>vian ser<br />

rreçebidos a <strong>la</strong> prueva e probar <strong>de</strong>vian e probado les aprobecharia salvo jure<br />

ynpertin<strong>en</strong>çiun et non admit<strong>en</strong>dorum para lo qual les dieron e asynaron çierto termino<br />

d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual amas <strong>la</strong>s dichas partes fesieron <strong>sus</strong> probanças e <strong>la</strong>s truxieron e<br />

pres<strong>en</strong>taron ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores (ante los quales) e fue<br />

mandada faser e fue fecha publicaçion <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e por partes <strong>de</strong> los dichos Diego Lopes<br />

<strong>de</strong> Montoya e los otors ommes fijos dalgo <strong>sus</strong> consortes fue pres<strong>en</strong>tada ante ellos<br />

una petiçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que por nos mandadas ver y esaminar<br />

los testygos e probanças pres<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> el plito que los dichos <strong>sus</strong> partes <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

nuestra rreal abdi<strong>en</strong>çia tratavan con los dichos partes adversas fal<strong>la</strong>riamos que los


dichos <strong>sus</strong> partes probaran e t<strong>en</strong>ian probado (su ynt<strong>en</strong>çion) bi<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te su<br />

ynt<strong>en</strong>çion e los dichos partes adversas non t<strong>en</strong>ian probada cosa alguna que les<br />

aprobechase por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidie e suplico diesemos e pronunçiasemos <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion<br />

<strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> parte por bi<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te probada e <strong>la</strong> <strong>de</strong> los dichos partes<br />

contrarias por non probada con<strong>de</strong>pnando <strong>en</strong> costas a los dichos partes contrarias <strong>la</strong>s<br />

quales pidio e protesto sobrelo qual amas <strong>la</strong>s dichas partes concluyeron e por los<br />

dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores fue avido el dicho plito por concluso e por ellos<br />

visto y esaminado el dicho proçeso <strong>de</strong> plito dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>ia<br />

<strong>de</strong>fynitiva <strong>en</strong> que fal<strong>la</strong>ron que los dichos Diego Lopes <strong>de</strong> Montoya e Pero Ruys <strong>de</strong><br />

Samaniego e Rodrigo <strong>de</strong> Davalos e los otros ommes fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia <strong>sus</strong> consortes probaran bi<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te su ynt<strong>en</strong>çion e <strong>de</strong>manda e<br />

dieron e pronunçiaron su ynt<strong>en</strong>çion por bi<strong>en</strong> probada e que el dicho conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia non probaran <strong>sus</strong> exebçiones e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>syones e dyeron e<br />

pronunçiaron su ynt<strong>en</strong>çion por non probada por <strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>de</strong>vyan con<strong>de</strong>pnar e<br />

con<strong>de</strong>pnaron a los dichos conçejos, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, jurados, ofiçiales e ommes<br />

bu<strong>en</strong>os rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia a que d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong><br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte para siempre jamas rresçebies<strong>en</strong> a los ommes fijosdalgo que heran o fues<strong>en</strong><br />

vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia que vynies<strong>en</strong> a su conçejo para que todos<br />

juntam<strong>en</strong>te elegies<strong>en</strong> e nonbras<strong>en</strong> <strong>en</strong> cada un anno los dichos alcal<strong>de</strong>s e alguasiles e<br />

rregidores e otros ofiçiales publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e asy mismo mandaron que los<br />

dichos ommes fijosdalgo pudies<strong>en</strong> ser elegidos e nonbrados a los dichos ofiçios e a<br />

cada uno <strong>de</strong>llos para que pudies<strong>en</strong> usar e usas<strong>en</strong> <strong>de</strong>llos commo los otros bu<strong>en</strong>os<br />

ommes rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sey<strong>en</strong>do elegidos e nonbrados<br />

por el dicho conçejo e por algunas cabsas e rrazones que a ello les movio non fisieron<br />

con<strong>de</strong>pnaçion <strong>de</strong> costas contra ninguna nin algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes e por su<br />

s<strong>en</strong>ia <strong>de</strong>finitiva juzgandolo pronunçiaron e mandaron todo asy <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>ia<br />

por parte <strong>de</strong>l dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, diputados, jurados, ofiçiales e<br />

ommes bu<strong>en</strong>os rruanos franco ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fue<br />

suplicado e pres<strong>en</strong>to ante los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores una petiçion <strong>de</strong><br />

suplicaçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia fuera y hera ninguna<br />

e dixo<strong>la</strong> ninguna e do alguna ynjusta e muy agraviada <strong>en</strong> quanto fuera y hera <strong>en</strong><br />

perjuysio <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes por todas <strong>la</strong>s rrasones <strong>de</strong> nulidad e agravio e<br />

ynjustiçia que el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia junto al dicho proçeso <strong>de</strong> plito se podian e<br />

<strong>de</strong>vian colegir que ovo por espresadas e por los seguimi<strong>en</strong>tos lo primero por quel<br />

dicho plito non estava <strong>en</strong> tal estado para ser <strong>en</strong> el pronunçiado segund que fuera lo<br />

otro porque los dichos nuestros oydores dieran e pronunçiaran <strong>la</strong> ynt<strong>en</strong>çion <strong>de</strong> los<br />

dichos fijosdalgo por bi<strong>en</strong> probada e <strong>la</strong>s exebçiones e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>syones <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong><br />

partes por non probadas paresçi<strong>en</strong>do lo contrario por el proçeso por que paresçia que<br />

los dichos conçejos e ommes bu<strong>en</strong>os, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, diputados, jurados,<br />

ofiçiales, rruanos francos ynfançones provaran <strong>sus</strong> exebçiones e los dichos fijosdalgo<br />

non provaran su <strong>de</strong>manda e provaran que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ti<strong>en</strong>po ynmemorial a esta parte<br />

aunque <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> avia avido fijosdalgo jamas fueron admitydos a los ofiçios que<br />

pidian e a <strong>la</strong> eleçion <strong>de</strong>llos antes ellos esclusos los dichos bu<strong>en</strong>os onbres rruanos<br />

francos ynfançones vesynos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que por ti<strong>en</strong>po fueran se avian ayuntado<br />

<strong>en</strong> su ayuntami<strong>en</strong>to acostunbrado e fisieran nonbrami<strong>en</strong>to e eleçion <strong>de</strong> <strong>sus</strong> ofiçiales<br />

<strong>en</strong> cada un anno <strong>en</strong>tre sy mismos e los pusyeran e aquellos administraran <strong>sus</strong> ofiçios<br />

a lo qual non <strong>en</strong>bargava que se provase que <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po quedas<strong>en</strong> alli <strong>en</strong>tre<br />

ellos <strong>en</strong> su ayuntami<strong>en</strong>to algunos fijosdalgo por que sy alli quedaran seria e fuera <strong>de</strong><br />

graçia e para <strong>de</strong>syr su paresçer commo bu<strong>en</strong>os onmbres pero no para que tomas<strong>en</strong><br />

boz ni boto <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha eleçion nin para que ellos nin alguno <strong>de</strong>llos fues<strong>en</strong> elegidos a


los dichos ofiçios asy que segund <strong>la</strong> provança que <strong>sus</strong> partes fesyeran <strong>de</strong>vieran<br />

pronunçiar <strong>en</strong> su fabor e <strong>de</strong>vieran ser asueltos <strong>de</strong> lo pedido contra ellos por los dichos<br />

fijosdalgo e <strong>de</strong>vierales sobre ello ser puesto perpetuo syl<strong>en</strong>çio e <strong>en</strong> non se aver asy<br />

fecho e <strong>en</strong> se aver pronunçiado segund se pronunçiara manifiesto agravio se fesyera<br />

a los dichos <strong>sus</strong> partes lo otro porque çerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> eleçion e nonbrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />

dichos ofiçios que se fesiese por los dichos rruanos e ynfançones e non por los<br />

fijosdalgo nin <strong>de</strong>llos e que avia seydo e hera costunbre ynmemorial <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>en</strong><br />

que nunca omme fijodalgo oviera ofiçio <strong>la</strong> qual costunbre e uso e fuero fueran juradas<br />

por el s<strong>en</strong>nor rrey don Enrryque quando <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> se apartara <strong>de</strong>l rreyo <strong>de</strong> Nabarra<br />

e se diera al dicho s<strong>en</strong>nor rrey e se fesieran castel<strong>la</strong>nos e asy mismo fuera jurado por<br />

nos quando nos dieron <strong>la</strong> obedi<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> prinçipio <strong>de</strong> nuestro rreynado e contra <strong>la</strong><br />

dicha costunbre jurada e confirmada que ynbio<strong>la</strong>blem<strong>en</strong>te se <strong>de</strong>viera guardar non se<br />

podiera nin <strong>de</strong>viera dar <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia e lo otro porque los dichos partes contrarias<br />

ningu açion nin <strong>de</strong>recho t<strong>en</strong>ian nin tovieran para pedir lo que pidieran e por<br />

consegui<strong>en</strong>te non se podia sost<strong>en</strong>er <strong>la</strong> s<strong>en</strong>ia que se diera <strong>en</strong> su fabor lo otro por que<br />

sy <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po los fijosdalgo que biviean <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> quesyeran <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> el<br />

rregimi<strong>en</strong>to e ayuntami<strong>en</strong>to e pedieran parte <strong>en</strong> los ofiçios les fuera contradicho e les<br />

fueran d<strong>en</strong>egados e <strong>de</strong>spues corriera tanto ti<strong>en</strong>po que se avia cabsado legitima<br />

prescripçion <strong>de</strong> quar<strong>en</strong>ta annos que les obstava lo qual se avya provado sy non se<br />

provo e tan conplidam<strong>en</strong>te se provaria <strong>en</strong> esta segunda ynstançia lo otro porque sy <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia oviese <strong>de</strong> pasar se daria yntroduçion <strong>de</strong> mas <strong>de</strong> se quebrar <strong>la</strong><br />

costunbre tan antygua que <strong>en</strong>tre los dichos rruanos e fijosdalgo oviese gran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>bates e questiones por que los fijosdalgo querian sobreviar e supeditar a los<br />

rruanos e ynfançones e commo por <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>ia non se <strong>de</strong>terminava quanto<br />

partes <strong>de</strong>vian aver los fijosdalgo <strong>la</strong> comunion traeria materia <strong>de</strong> discordia a lo qual<br />

pert<strong>en</strong>esçia obrar a nos para que todos binies<strong>en</strong> <strong>en</strong> paz e lo otro por que <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

novedad sy<strong>en</strong>pre avya materia <strong>de</strong> escandalo e commo <strong>sus</strong> partes <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> fues<strong>en</strong><br />

dosi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta e <strong>de</strong> los fijosdalgo non avya arriba <strong>de</strong> quinze e <strong>de</strong> los que <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

tierra <strong>en</strong>biavan <strong>sus</strong> po<strong>de</strong>res heran quatroçi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta el boto <strong>de</strong> los mas se<br />

avia <strong>de</strong> seguir e asy sy boto tovies<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> eleçion e nonbrami<strong>en</strong>to los dichos quinse<br />

fijosdalgo aunque non tovies<strong>en</strong> justiçia por que serian m<strong>en</strong>os botos por salir con que<br />

su ynt<strong>en</strong>çion <strong>la</strong> materia estava aparejada para escandalos e rruydos <strong>de</strong> lo qual<br />

rresultaria que <strong>la</strong> rrepublica non se administraria nin el estado paçifico <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

estaria asy bi<strong>en</strong> hord<strong>en</strong>ado commo fasta aqui e lo otro porque <strong>de</strong>vi<strong>en</strong>do pronunçiar <strong>en</strong><br />

fabor <strong>de</strong> <strong>sus</strong> partes confusam<strong>en</strong>te fuera pronunçiado <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> los fijos dalgo e fue<br />

mandado que fues<strong>en</strong> admitydos al nonbrami<strong>en</strong>to e sey<strong>en</strong>do elegidos por el conçejo<br />

ovies<strong>en</strong> ofiçios contra <strong>la</strong> costunbre antygua e contra <strong>la</strong> costunbre <strong>de</strong> otros muchos<br />

logares <strong>de</strong> Nabarra e Castil<strong>la</strong> <strong>en</strong> que los fijos dalgo jamas ovieron los tales ofiçios e<br />

asy se avia guardado e guardava <strong>en</strong> los logares don<strong>de</strong> hera <strong>la</strong> tal costunbre lo otro<br />

por que non fesyeran con<strong>de</strong>pnaçion <strong>de</strong> costas <strong>de</strong>vi<strong>en</strong>do con<strong>de</strong>pnar a los dichos<br />

partes contrarias commo a temerarios litygantes <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cosas por <strong>la</strong>s quales rrazones<br />

e por cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nos pidyo e suplico mandasemos dar e diesemos <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia<br />

por ninguna e do alguna commo injusta e muy agraviada <strong>la</strong> rrebocasemos e fasi<strong>en</strong>do<br />

lo que se <strong>de</strong>viea faser pronunçiasemos e los dichos fijos dalgo non t<strong>en</strong>er abçion e<br />

rremedio para lo que pidieran e su ynt<strong>en</strong>çion e <strong>de</strong>manda por non provada e <strong>la</strong>s<br />

exebçiones e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>syones <strong>de</strong> <strong>sus</strong> partes por bi<strong>en</strong> provadas e asolviesemos a los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes e el <strong>en</strong> su nonbre <strong>de</strong> lo contra ellos pedido ynpni<strong>en</strong>doles a los<br />

dichos partes contrarias perpetuo syl<strong>en</strong>çio e con<strong>de</strong>pnandolos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas para lo<br />

qual e para cada cosa <strong>de</strong>llo ya dicho hera ynploro nuestro rreal ofiçio e ofreçiose a<br />

provarlo nesçesario e lo nuevam<strong>en</strong>te alegado e lo alegado e non provado <strong>en</strong> <strong>la</strong>


primera ynstançia por <strong>en</strong> el<strong>la</strong> via <strong>de</strong> prueva que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho logar oviese <strong>en</strong> tal caso e<br />

<strong>la</strong>s costas pidio e protesto contra lo qual por parte <strong>de</strong> los dichos ommes fijosdalgo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> fue repres<strong>en</strong>tada ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores una<br />

petiçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>ia dada e pronunçiada <strong>en</strong>el<br />

diho plito por algunos <strong>de</strong> los oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra rreal abdi<strong>en</strong>çia non oviera nin avia<br />

logar soplicaçion e do logar oviera aquel<strong>la</strong> quedara e fynara <strong>de</strong>sierta por quanto <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>ia non fuera suplicado por partes nin <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po nin <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vidas nin para<br />

prosecuçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha suplicaçion fueran fechas <strong>la</strong>s dilig<strong>en</strong>çias por lo qual <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>ia fuera y hera pasada <strong>en</strong> cosa juzgada e <strong>la</strong> suplicaçion <strong>de</strong>l<strong>la</strong> ynterpuesta quedara<br />

e fyncara <strong>de</strong>syerta e nos pidyo e suplico mandasemos e pronunçiasemos asy e do<br />

esto çesase dixo que <strong>en</strong> quanto <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia fuera y hera <strong>en</strong> fabor <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong><br />

partes que fuera y hera bu<strong>en</strong>a y justa e <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te dada e tal que por nos <strong>de</strong>viera<br />

e <strong>de</strong>via ser confirmada a <strong>la</strong> qual nos pydio e suplico <strong>la</strong> confirmasemos (o<br />

mandasemos o trata) <strong>de</strong> los mismos abtos mandasemos dar otra tal con<strong>de</strong>pnado a<br />

los dichos partes adversas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas fasy<strong>en</strong>do sobre todo a los dichos <strong>sus</strong> partes<br />

conplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia e lo qual asy <strong>de</strong>viamos mandar faser syn <strong>en</strong>bargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

rrazones <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion cont<strong>en</strong>idas que non heran juridicas nin verda<strong>de</strong>ras e<br />

rrespondi<strong>en</strong>do a el<strong>la</strong>s dixo quel plito estava <strong>en</strong> tal estado para <strong>en</strong> que se pudiera dar<br />

<strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia segund e commo se diera e los dichos <strong>sus</strong> partes provaran bi<strong>en</strong> e<br />

conplidam<strong>en</strong>te su ynt<strong>en</strong>çion e <strong>de</strong>manda e todo aquello que se ofresçiera a provar e<br />

los dichos partes adversas non provaran cosa alguna que les aprovechase e sy los<br />

otros ommes fijosdalgo que avian seydo e fueran <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia non<br />

fuera admitydos a los dichos ofiçios publicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> seria e fuera por que<br />

nunca los pidieran nin <strong>de</strong>mandaran e pues que agora los pidian e heran vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e aviles e sufiçi<strong>en</strong>tes para los rregir e administrar non avia<br />

cabsa nin rrazon alguna nin aun <strong>de</strong>recho por don<strong>de</strong> se fundase que los dichos <strong>sus</strong><br />

partes ovies<strong>en</strong> los dichos ofiçios e los syrvies<strong>en</strong> que non los dichos partes adversas<br />

por se commo heran ommes fijosdalgo e tales que podian ser e rresydir <strong>en</strong> lso dichos<br />

ofiçios tan bi<strong>en</strong> e mejor que los dichos partes e que guardarian el serviçio <strong>de</strong> Dios e<br />

nuestro e el bi<strong>en</strong> e pro comun (<strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> publico <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong>) <strong>de</strong> <strong>la</strong> rrepublica e vesinos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia e por ser commo herarn onbres <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>as conçi<strong>en</strong>çias<br />

e rrycos e bonados e fas<strong>en</strong>dados e tales quales <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>stos rreynos querian e<br />

disponian que ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong>ser los que vian <strong>de</strong> ser juezes e alcal<strong>de</strong>s e t<strong>en</strong>er otros<br />

ofiçios publicos e <strong>la</strong> costunbre que <strong>en</strong> contrario se alegava non <strong>en</strong>pesçia a los dichos<br />

<strong>sus</strong> partes aunque se provase nin aquello se podya yntroduzir contra los dichos <strong>sus</strong><br />

partes nin heran rrazonable nin legitymam<strong>en</strong>te prescrita seria <strong>en</strong> forma corrute<strong>la</strong> e<br />

contra toda rrazon natural e los dichos partes adversas non probaran que fueran<br />

contradicho e los dichos <strong>sus</strong> partes que non <strong>en</strong>tras<strong>en</strong> <strong>en</strong> el regimi<strong>en</strong>to e ayuntami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por que cada vez que querian <strong>en</strong>travan <strong>en</strong><strong>de</strong> asy commo los otros<br />

vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e los dichos <strong>sus</strong> partes nunca avian fecho escandalos nin<br />

rruydos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ni avian seydo cabsa <strong>de</strong>llos e todo lo que çerca <strong>de</strong>llo se <strong>de</strong>sia<br />

se alegava maliçiosam<strong>en</strong>te e heran tales cosas que non tocavan al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los<br />

partes por que nos vieramos y esaminaramos muy bi<strong>en</strong> el dicho proçeso e fesieramos<br />

<strong>en</strong> ello lo que hera justiçia segund lo alegdo e provado <strong>la</strong> provança que los dichos<br />

partes adversas se ofresçian a faser non oviera nin avia logar porque non se alegavan<br />

cosas nuevas nin que rrequiryes<strong>en</strong> probança e porque se pidia maliçiosam<strong>en</strong>te e <strong>en</strong><br />

el caso que logar oviese fuese con una p<strong>en</strong>a pues avia testygos publicados que hera<br />

<strong>en</strong> segunda ynstançia por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixo e pidyo <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o e negandolo<br />

perjudicial çesante ynnovaçion concluyo para lo qual el dicho plito fue concluso e por<br />

los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores fue dada <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>ia por <strong>la</strong> que le


eçebieron a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores e ommes bu<strong>en</strong>os<br />

rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia a prueva <strong>de</strong> lo alegado e<br />

non provado <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera ynstançia para lo que provase por escripturas e por<br />

confesyon <strong>de</strong> partes e non <strong>en</strong> otra manera e <strong>de</strong>llo nuevam<strong>en</strong>te ante ellos dicho e<br />

alegado por aquel<strong>la</strong> via <strong>de</strong> prueva que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho logar oviese e que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho<br />

<strong>de</strong>vian ser rreçebydos a <strong>la</strong> prueva e provar <strong>de</strong>vyan e provandoles aprovecharia salvo<br />

jure ynpertin<strong>en</strong>çium et non admit<strong>en</strong>dorum e para faser <strong>la</strong>s dichas provanças e <strong>la</strong>s<br />

traer e pres<strong>en</strong>tar ante ellos les dieron e asygnaron çierto termino e mandaron que<br />

gosase <strong>de</strong>l dicho termino <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos ommes fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sy<br />

quisyese e mandaron al dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores e ommes bu<strong>en</strong>os rruanos<br />

frnacos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e a su procurador <strong>en</strong> su nonbre que provas<strong>en</strong><br />

aquello que se avian ofresçido a provar o tanta parte <strong>de</strong>llo que bastase para fundar su<br />

ynt<strong>en</strong>çion sobre <strong>la</strong> dicha rrazon so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> çinco mille mrs. para los estrados <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

nuestra rreal abdi<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> los quales los con<strong>de</strong>pnaron e ovieron por con<strong>de</strong>pnami<strong>en</strong>to<br />

sy lo non provas<strong>en</strong> segund que esto e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia<br />

se conti<strong>en</strong>e e por el procurador <strong>de</strong>l dicho conçejo e omme e bu<strong>en</strong>os rruanos francos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fue pres<strong>en</strong>tada una petiçion ante los dichos nuestro<br />

presyd<strong>en</strong>te e oydores por <strong>la</strong> qual dixo que el plito que los dichos <strong>sus</strong> partes avian e<br />

tratavan con los fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e<br />

oydores fueran los dichos <strong>sus</strong> partes resçebidos a <strong>la</strong> prueva con çierta p<strong>en</strong>a el <strong>en</strong><br />

nonbre <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes se partian <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha provança por themor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

p<strong>en</strong>a e nos pidyo lo mandasemos as<strong>en</strong>tar asy <strong>en</strong> lo qual administrariamos justiçia e<br />

por <strong>la</strong> otra parte nos fue pedydo que pues <strong>la</strong> otra parte se partian <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

provança que ovies<strong>en</strong> el dicho plito por concluso e por los dichos nuestros oydores<br />

fuera visto el dicho plito por concluso e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> lo qual paresçio ante los dichos<br />

nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores una petiçion por <strong>la</strong> qual dixo que a notiçia <strong>de</strong> los dichos<br />

<strong>sus</strong> partes e suyo nonbre nuevam<strong>en</strong>te hera v<strong>en</strong>ido que los dichos nuestros oydores<br />

<strong>en</strong> el plito que los dichos <strong>sus</strong> partes avian e tratavan con los que se <strong>de</strong>sian fijosdalgo<br />

vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> sobre los (<strong>de</strong>rechos) ofiçios dieran s<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> grado <strong>de</strong><br />

suplicacion <strong>de</strong>spues que por <strong>sus</strong> parts fuera suplicado <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>ia dada <strong>en</strong> fabor <strong>de</strong><br />

los dichos fijosdalgo <strong>en</strong> que rreçebieran prueva <strong>de</strong> lo alegado e non provado <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

primera ynstançia e <strong>de</strong> lo nuevam<strong>en</strong>te alegado con çierto termino e con çierta p<strong>en</strong>a<br />

<strong>de</strong> que mandaran faser obligaçion e dar fianças e asy mismo avia savido que Rodrigo<br />

<strong>de</strong>l Portyllo procurador <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes les escribiera fasi<strong>en</strong>doles saber lo<br />

que dicho hera con uno <strong>de</strong> Logronno que se l<strong>la</strong>mava Juan <strong>de</strong> Gaona el qual nin diera<br />

<strong>la</strong> carta nin <strong>sus</strong> partes lo supieran fasta quel dicho Rodrigo <strong>de</strong> Portyllo <strong>de</strong>s que vier<br />

que non le escrivyan que por temor <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a se partiera <strong>de</strong> <strong>la</strong> probança e asi el plito<br />

se concluyera por <strong>de</strong>finityva e para que <strong>en</strong> ello los dichos <strong>sus</strong> partes rreçebian<br />

manifiesta lesyon e danno heran muy grave e ynormem<strong>en</strong>te dapnificados e les vernia<br />

grna danno syn se faser provança <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda ynstançia el plito se oviese <strong>de</strong> ver e<br />

por ser commo heran <strong>sus</strong> partes conçejo e universidad <strong>en</strong> que avia pupylos y<br />

m<strong>en</strong>ores e byudas e huerfanos que gozaban <strong>de</strong> b<strong>en</strong>efiçio <strong>de</strong> rrestytuçion yn yntegrum<br />

que el <strong>en</strong> los dichos nonbres pya <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> vida segund que <strong>en</strong> tal caso se<br />

rrequiere (que los dichos <strong>sus</strong> partes) que fues<strong>en</strong> rrestytuydos los dichos <strong>sus</strong> partes e<br />

asy rrestytuydos <strong>en</strong> los dichos nonbres afirmandose <strong>en</strong> lo alegado <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda<br />

ynstançia se ofresçia a lo provar e sy hera m<strong>en</strong>ester pydia rrestytuçion <strong>en</strong> forma para<br />

provar sobre los mismos artyculos <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera ystançia e dixo e pidio <strong>en</strong> todo<br />

segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o e fizo juram<strong>en</strong>to <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vida que lo <strong>sus</strong>o dicho non lo <strong>de</strong>sia nin<br />

pidia maliçiosam<strong>en</strong>te antes por conserbaçion <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes e<br />

sy hera nesçesario dar otra ynformaçion e solepnidad estava presto <strong>de</strong> <strong>la</strong> dar contra


lo qual por parte <strong>de</strong> los dichos ommes fijos dalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fue<br />

pres<strong>en</strong>tada otra petiçion <strong>en</strong> que dixo que <strong>la</strong> dicha petiçion non fuera nin hera <strong>de</strong><br />

rreçebir por se aver pres<strong>en</strong>tado <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>la</strong> conclusyon <strong>de</strong>l dicho plito e asy lo pidio<br />

pronunciar e do <strong>de</strong> rreçebyr fuese dixo que non podiamos nin <strong>de</strong>viamos mandar faser<br />

cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion cont<strong>en</strong>ido e <strong>la</strong> rrestytuçion <strong>en</strong> contrario pedido<br />

non oviera nin avia logar por que non se pidia por parte nin <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po nin <strong>en</strong> forma nin<br />

por justas ni probaviles nin verda<strong>de</strong>ras cabsas nin los dichos partes adversas lo pidian<br />

salvo por di<strong>la</strong>tar el dicho plito e maliçiosam<strong>en</strong>te a lo qual non <strong>de</strong>viamos dar logar<br />

salvo mandar ver el dicho plito <strong>en</strong> <strong>de</strong>fynitiva e non <strong>de</strong>viamos mandra otorgar a los<br />

dichos partes adversas <strong>la</strong> dicha rrestytuçion por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixo e pidio e todo segund <strong>de</strong><br />

<strong>sus</strong>o e negandolo perjudiçiale çesante ynnovaçion sobre lo qual el dicho plito fue<br />

concluso e por los dichos nuestros oydores fue dada çierta s<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> que fal<strong>la</strong>ron que<br />

<strong>la</strong> rrestytuçion <strong>en</strong> el dicho plito ante ellos pedida e <strong>de</strong>mandada por parte <strong>de</strong>l dicho<br />

conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores e ommes bu<strong>en</strong>os (rruanos francos ynfançones) <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia que ovyera e avya logar e pronunçiaronlo aver logar e que <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>vian otorgar e otorgaronge<strong>la</strong> segund e commo e para aquello que fuera nesçesaria<br />

pedida e <strong>de</strong>mandada e que los <strong>de</strong>vian rreçebyr e rreçebieron a prueva <strong>de</strong> todo<br />

aquello para que <strong>la</strong> dicha rrestytuçion fuera pedida e que <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>vian ser<br />

rreçebydos a <strong>la</strong> prueva e provar <strong>de</strong>vyan e provado les aprovecharia salvo jure<br />

ynperti<strong>en</strong><strong>en</strong>çium et non admit<strong>en</strong>dorum e para traer <strong>la</strong>s dichas provanças e <strong>la</strong>s traer e<br />

pres<strong>en</strong>tar ante ellos les dieron e asygnaron çierto termino (d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual fizieron su<br />

provança e <strong>la</strong> traxieron e pres<strong>en</strong>taron ante los dichos nuestro pres) e mandaron que<br />

gosase <strong>de</strong>l dicho termino <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos ommes fijosdalgo sy quisiese segund<br />

que mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>ia se conti<strong>en</strong>e d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual dicho termino <strong>la</strong><br />

parte <strong>de</strong>l dicho conçejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> Laguardia fizo su provança e <strong>la</strong> traxo e<br />

pres<strong>en</strong>to ante (ellos) los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores e fue fecha publicaçion<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> e por parte <strong>de</strong> los dichos fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> fue pres<strong>en</strong>tada ante ellos<br />

una petiçion por <strong>la</strong> qual dixo que mandadas ver y esaminar los e <strong>de</strong>pusiçiones <strong>de</strong> los<br />

testigos pres<strong>en</strong>tados por los dichos conçejo e ommes bu<strong>en</strong>os rruanos e ynfançones<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fal<strong>la</strong>riamos que los dichos partes adversas non avian<br />

provado nin provaran su ynt<strong>en</strong>çion <strong>en</strong> <strong>la</strong> segunda ynstançia <strong>en</strong> aquello que se<br />

ofreçieran a provar por lo segui<strong>en</strong>te e lo uno porque los dichos testigos non fueran<br />

pres<strong>en</strong>tados por parte nin <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po nin <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vidos nin juraran nin <strong>de</strong>pusyeran<br />

segund e commo nin ante qui<strong>en</strong> se rrequeria lo otro por que los dichos testigos<br />

<strong>de</strong>ponian <strong>de</strong> oydas e <strong>de</strong> vanas cre<strong>en</strong>çias e non <strong>de</strong> vista nin <strong>de</strong> çierta çi<strong>en</strong>çia nin<br />

saviduria lo otro por que heran solos e syngu<strong>la</strong>res e non davan rrazones sufiçi<strong>en</strong>tes<br />

nin concluy<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>sus</strong> dichos sy e <strong>en</strong> los casos que <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandara lo otro porque<br />

todos los dichos testigos <strong>en</strong> contrario pres<strong>en</strong>tados heran vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia e francos e ynfançones e partes formadas e prinçipales contra los dichos<br />

<strong>sus</strong> partes e pechavan e contrybuyan contra ellos <strong>en</strong> el dicho plito e asy <strong>de</strong>pusyeran<br />

<strong>en</strong> su cabsa propya e por consigui<strong>en</strong>te <strong>sus</strong> dichos non fasyan fee nin prueva contra<br />

los dichos <strong>sus</strong> partes nin aprovecharan a los dichos partes adversas lo otro por que<br />

los dichos testigos dixieran e <strong>de</strong>pusyeran por los mismos artyculos e preguntas <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

primera ynstançia e por lo qual <strong>sus</strong> dichos non hasyan fee nin prueva nin heran<br />

<strong>de</strong>rreçebyr lo otro porque por los dichos testigos <strong>en</strong> contrario presetnados non se<br />

provava cosa alguna <strong>de</strong> lo que los dichos partes adversas ofresçieran a provocar e<br />

asy avian caydo e yncurrido <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que les fuera puesta <strong>de</strong> çinco mille mrs. e nos<br />

pidio e suplico los mandasemos con<strong>de</strong>pnar e con<strong>de</strong>pnasemos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a lo<br />

otro por que los dichos testigos dixieran <strong>sus</strong> dichos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha cabsa sobornados por<br />

los dichos partes adversas por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio e suplico quedando e pronunçiando su


ynt<strong>en</strong>çion <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes por bi<strong>en</strong> probada e <strong>la</strong> <strong>de</strong> los dichos partes<br />

adversas por non provada mandasemos faser e fisiesemos <strong>en</strong> todo segund e commo<br />

por el <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o fuera y estava pedydo e suplicado con<strong>de</strong>pnando a los dichos partes<br />

adversas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas fasi<strong>en</strong>do sobre todo a los dichos <strong>sus</strong> partes conplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

justiçia para lo qual todo ynploro nuestro rreal ofiçio e pidio e protesto <strong>la</strong>s costas sobre<br />

lo qual amas <strong>la</strong>s dichas partes concluyeron e por los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e<br />

oydores fue avido el dicho plito por concluso e por ellos visto y esaminado el proçeso<br />

<strong>de</strong>l dicho plito dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>ia <strong>de</strong>fynitiva <strong>en</strong> el dicho plito dada e<br />

pronunçiada por algunos <strong>de</strong> los oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra abdi<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> que por parte <strong>de</strong>l<br />

dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>s, rregidores, diputados, jurados, ofiçiales e ommes bu<strong>en</strong>os<br />

rruanos francos ynfançones <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Laguardia fuera suplicado que fuera y<br />

hera bu<strong>en</strong>a e justa e <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te dada e que syn <strong>en</strong>barago <strong>de</strong> <strong>la</strong>s rrazones a<br />

manera <strong>de</strong> agravios contra el<strong>la</strong> dichas e alegadas por su parte que <strong>la</strong> <strong>de</strong>vian<br />

confirmar e confirmaron<strong>la</strong> <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevistas e asolvieron al dicho alcal<strong>de</strong>,<br />

rregidores, ofiçiales e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> los çinco mille<br />

mrs. que por su s<strong>en</strong>ia les fuera puesta sy non provas<strong>en</strong> lo que se avian ofreçido a<br />

provar e por algunas cabsas e rrazones que a ello es movya non fysieron<br />

con<strong>de</strong>pnaçion <strong>de</strong> costas contra ninguna nin alguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes e por su s<strong>en</strong>ia<br />

<strong>de</strong>fynitiva y <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevista para <strong>en</strong> guarda e conserbaçion <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes e suyo <strong>en</strong> su nonbre e por los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores<br />

le fue mandada dar e nos tovimoslo por bu<strong>en</strong> porque vos mandamos a vos los dichos<br />

juezes e justiçias e a cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros logares e juridiçiones que luego<br />

vista esta nuestra carta e con el<strong>la</strong> fuere<strong>de</strong>s rrequeridos o con el dicho su tras<strong>la</strong>do<br />

sygnado commo dicho es por los dichos ommes fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Laguardia o por su parte vea<strong>de</strong>s <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>ias <strong>de</strong>fynitiva y <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevista<br />

por los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>en</strong> el dicho plito e dadas e pronunçiadas<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes sobre <strong>la</strong> dicha rrazon que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>en</strong> esta nuestra carta van<br />

<strong>en</strong>corporadas e vistas <strong>la</strong>s guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s e cunp<strong>la</strong><strong>de</strong>s e execute<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s guardar e<br />

conplir e executar e todo e por todo segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s se<br />

conti<strong>en</strong>e bi<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te e fasta que rrealm<strong>en</strong>te e con efeto sea fecho e<br />

conplido e executado todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido e contra el<br />

th<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nin <strong>de</strong> algunas <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s non vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin cosnynta<strong>de</strong>s<br />

yr nin pasar <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po alguno non por alguna manera que sea o ser pueda (t<strong>en</strong>ia<br />

proçeidmi<strong>en</strong>to que vos fasemos que sy <strong>en</strong> faser e conplir e executar lo <strong>sus</strong>o dicho o<br />

parte <strong>de</strong>llo neglig<strong>en</strong>tes o rremisos fuere<strong>de</strong>s que a vuestra costa <strong>de</strong> vosotros o <strong>de</strong><br />

qualquier <strong>de</strong> vos que lo asy non fesiere e conpliere <strong>en</strong>bieremos un executor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha nuestra corte que a falta vuesta faga e cunp<strong>la</strong> e execute todo lo <strong>sus</strong>o dicho e<br />

los) e los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera so<br />

p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> dies mille mrs. para <strong>la</strong> nuestra camara a cada uno <strong>de</strong><br />

vos e <strong>de</strong>mas que por cualquier o qualesquier <strong>de</strong> vos por qui<strong>en</strong> fyncare <strong>de</strong> lo asy faser<br />

e conplir manadamos al omme que vos esta nuestra carta mostrare que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>çe<br />

que paresca<strong>de</strong>s ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha nuestra corte <strong>de</strong>l dia que vos <strong>en</strong>p<strong>la</strong>sare fasta<br />

quinse dias primeros segui<strong>en</strong>tes so<strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a so <strong>la</strong> qual mandamos a qualquier<br />

escrivano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare<br />

testimonio sygnado con su sygno por que sepamos <strong>en</strong> commo se cumple nuestro<br />

mandado dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid a dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> jullio anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador Iehsuchristo <strong>de</strong> mille e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e<br />

quatro annos el dotor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Torre y los liç<strong>en</strong>çiados el <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>muriel y el <strong>de</strong> Pañaçios<br />

(...) <strong>la</strong> mandaron dar escrivano Christoval <strong>de</strong> <strong>la</strong> Serna.


58<br />

1494. Mayo. 23. Medina <strong>de</strong>l Campo.<br />

Comisión al corregidor <strong>de</strong> Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada para que informe<br />

sobre <strong>la</strong> queja pres<strong>en</strong>tada por <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda <strong>de</strong> Ebro sobre <strong>la</strong> construcpor los<br />

vecinos <strong>de</strong> Estavillo <strong>de</strong> un pu<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Armiñón así como <strong>de</strong> varios mesones a los que<br />

se dirig<strong>en</strong> hombres y mercancías que antes se apos<strong>en</strong>taban <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> burgalesa con<br />

<strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas.<br />

A.G.S./R.G.S., 1494. V. Fol. 345.<br />

Don Fernando e donna Ysabel & a vos el bachiller Fernando <strong>de</strong> Mogollon<br />

nuestro corregidor <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdat <strong>de</strong> Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada salut e gra. Sepa<strong>de</strong>s<br />

que por el procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda <strong>de</strong> Ebro nos fue re<strong>la</strong>çion por su petiçion<br />

que ante nos <strong>en</strong> el nuestro consejo fue pres<strong>en</strong>tada dizi<strong>en</strong>do que pue<strong>de</strong> aver un anno<br />

poco mas o m<strong>en</strong>os tiempo que los <strong>de</strong>l logar <strong>de</strong> Estabillo que es compreh<strong>en</strong>so <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

hermandad e previllejo <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va all<strong>en</strong><strong>de</strong>bro han t<strong>en</strong>tado <strong>de</strong> fazer e han fecho a <strong>la</strong><br />

pu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Arminnon apso muy comun e g<strong>en</strong>eral para toda <strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e<br />

Guipuzcoa e para todas <strong>la</strong>s montannas çiertas casas <strong>de</strong> mesones e ospe<strong>de</strong>iria don<strong>de</strong><br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s provisiones nesçesarias a los caminantes, <strong>de</strong> tal manera que todos<br />

los que solian y a parar e haser jornada a <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda se van e pasan a<br />

<strong>la</strong>s dichsas v<strong>en</strong>tas e mesones nuevos e los qe v<strong>en</strong>ian a los mercados <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong><br />

noche quedaban <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se sal<strong>en</strong> por consigui<strong>en</strong>te a dormir a ellos don<strong>de</strong> se has<strong>en</strong><br />

muchas contrataçiones <strong>de</strong> compras e v<strong>en</strong>didos <strong>de</strong> que el alcaba<strong>la</strong> pert<strong>en</strong>esçia a nos<br />

e por se haser <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas v<strong>en</strong>tas e mesones don<strong>de</strong> non ay arr<strong>en</strong>dami<strong>en</strong>to por nos<br />

se pier<strong>de</strong>; e que <strong>de</strong>mas <strong>de</strong>sto <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda ha resçibido e resçibe tanto<br />

danno que non se gastan ni v<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>la</strong> meytad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s provisiones que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se solian<br />

gastar e v<strong>en</strong><strong>de</strong>r. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e conçejo <strong>de</strong>l<strong>la</strong> nos<br />

suplicabbe pedia por merçed que pues los dichos mesones e v<strong>en</strong>tas nuevas se avian<br />

fecho <strong>en</strong> tanto perjuisio e danno <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> otros muchos lugares <strong>de</strong><br />

nuestra corona real e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas nuestras r<strong>en</strong>tas e contra el th<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l<br />

previllejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va que espresam<strong>en</strong>te proybe e <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>en</strong> el<strong>la</strong><br />

non se pueda haser ninguna pueb<strong>la</strong> nueva nin casa nin edifiçio alguno fuera <strong>de</strong><br />

barreras mandasemos <strong>de</strong>sata e <strong>de</strong>moler e <strong>de</strong>sfaser el dicho edifiçio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

v<strong>en</strong>tas e mesones nuevos e que <strong>la</strong>s c<strong>la</strong>usu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l dicho privillejo que <strong>en</strong> eso hab<strong>la</strong><br />

fues<strong>en</strong> guardadas e cumplidas por manera que çesase el danno e perjuisio que <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> e los otros logares comarcanos <strong>de</strong> nuestra corona real se sygue o como <strong>la</strong><br />

nuestra merçed fuese porque sy <strong>la</strong>s dichas v<strong>en</strong>tas e mesones nuevos ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

quedar e permanesçer don<strong>de</strong> se han fecho <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Miranda se per<strong>de</strong>ria e <strong>la</strong>s<br />

dichas nuestras r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s non valdrian nin r<strong>en</strong>dirian <strong>la</strong> meytad <strong>de</strong> lo que fasta<br />

aqui. Lo qual por nos visto <strong>en</strong> el nuestro consejo fue acordado que <strong>de</strong>viamos mandar<br />

proveer sobre ello <strong>de</strong> una bu<strong>en</strong>a persona syn sospecha e nos tovimoslo por bi<strong>en</strong> e


confiando <strong>de</strong> vos que soy tal que guardareys nuestro serviçio e el <strong>de</strong>recho a <strong>la</strong>s<br />

partes e que bi<strong>en</strong> e fiel e dilig<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>t efareys lo que por nos vos fue mandado e<br />

cometydo es nuestra merçed <strong>de</strong> vos lo <strong>en</strong>com<strong>en</strong>dar e cometer e por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te vos<br />

<strong>en</strong>com<strong>en</strong>dadmos e cometemos los <strong>sus</strong>odicho porque vos mandamos que luego que<br />

con esta carta sea<strong>de</strong>s requerido vaya<strong>de</strong>s a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>en</strong> ello e l<strong>la</strong>ma<strong>de</strong>s e oydas <strong>la</strong>s<br />

partes a qui<strong>en</strong> atanne los mas brevem<strong>en</strong>te e syn di<strong>la</strong>çion que pudier<strong>de</strong>s ayais vuestra<br />

ynformaçion e sepays <strong>la</strong> verdad por todas <strong>la</strong>s partes que mejor e mas cumplidam<strong>en</strong>te<br />

saber <strong>la</strong> podais çerca <strong>de</strong> los dichos mesones e v<strong>en</strong>tas e edifiçios nuevos e <strong>en</strong> que<br />

logar e parte se han fecho e fas<strong>en</strong> e que personas <strong>la</strong>s han fecho e fas<strong>en</strong> e por cuyo<br />

mandado e que perjuisio e danno se sigue e pue<strong>de</strong> seguir a nos e a <strong>la</strong>s dichas mis<br />

r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> alcaba<strong>la</strong>s e otros <strong>de</strong>rechos a nos pert<strong>en</strong>esçi<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Miranda e <strong>en</strong> otros qualesquier logares comarcanos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tyerra e provinçia <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va e por consygui<strong>en</strong>te <strong>de</strong> perjuisio e danno que los dichos logares resçib<strong>en</strong> o se<br />

les pue<strong>de</strong> seguir <strong>de</strong> los dichos mesones e v<strong>en</strong>tas E asy mismo ayays vuestra<br />

ynformaçion <strong>de</strong>l dicho previllejo e <strong>de</strong> uso e guarda <strong>de</strong>l como se ha usado e usa e ha<br />

acostumbrado guardar resçibi<strong>en</strong>do para ello los testigos que <strong>la</strong>s partes vos eran<br />

pres<strong>en</strong>tados e tomando vos <strong>de</strong> vuestro ofiçio los que vierre<strong>de</strong>s que son m<strong>en</strong>ester<br />

para mejor saber <strong>la</strong> verdad e <strong>la</strong> pesquisa fecha e <strong>la</strong> verdad sabida çerca <strong>de</strong> todo ello<br />

el proçeso concluso e çerrado e sel<strong>la</strong>do e sygnado <strong>de</strong> escribano publico e firmado <strong>de</strong><br />

vuestro nombre lo <strong>en</strong>biad ante nos para que por nos visto <strong>en</strong> el nuestro consejo se<br />

libre e <strong>de</strong>termine <strong>en</strong> ello lo que fuere justiçia e mandamos a <strong>la</strong>s partes a qui<strong>en</strong> lo<br />

<strong>sus</strong>odicho toca e atanne e a otras qualesquier personas <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> <strong>en</strong>terdier<strong>de</strong>s ser<br />

ynformado que v<strong>en</strong>gan e parescan ante vos a vuestros l<strong>la</strong>mami<strong>en</strong>tos e<br />

emp<strong>la</strong>sami<strong>en</strong>tos a los p<strong>la</strong>sos e so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as que vos <strong>de</strong> nuestra parte les pusier<strong>de</strong>s<br />

<strong>la</strong>s quales nos por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te les ponemos e avemos por puestas. E es nuestra<br />

merçed que esteys <strong>en</strong> faser lo <strong>sus</strong>odicho veynte dias e que ayays <strong>de</strong> sa<strong>la</strong>rio por cada<br />

uno <strong>de</strong> los dichos veynte dias dosi<strong>en</strong>teos e treynta mrs. para vuestra costa e<br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to e Juan Ibannes <strong>de</strong> Amilibia nuestro escribano que con vos fuere por<br />

ante qui<strong>en</strong> pasase <strong>la</strong> dicha pesquisa por cada uno <strong>de</strong> los dichos veynte dias set<strong>en</strong>ta<br />

mrs. los quales mandados que aya<strong>de</strong>s e cobre<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s<br />

por lo que ocupare para lo qual todo que dicho es e para cada cosa e parte <strong>de</strong>llo e<br />

para todo lo a ello anexo e conexo e <strong>de</strong>llo <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te e para cobrar el dicho sa<strong>la</strong>rio e<br />

faser sobre ello o sobre cosa o parte <strong>de</strong>llo todas <strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das e premias y escuçiones<br />

e remates <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es que cump<strong>la</strong>n e conv<strong>en</strong>gan por esta nuestra carta vos damos<br />

po<strong>de</strong>r cumplido con todas <strong>sus</strong> ynçid<strong>en</strong>çias e <strong>de</strong>-p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>çias merg<strong>en</strong>çias anexida<strong>de</strong>s e<br />

conexida<strong>de</strong>s e non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Medina <strong>de</strong>l Campo a veynte e<br />

tres dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l nuestro salvador Ihesu Xto. <strong>de</strong><br />

mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e quatro annos =Firmas=.<br />

59<br />

1496. Mayo. 10. Segovia.<br />

Requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Diego Pérez <strong>de</strong> Legarda al alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Segovia con el fin <strong>de</strong><br />

que guar<strong>de</strong> una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia anterior, <strong>en</strong> <strong>la</strong> que se reconoc<strong>en</strong> los privilegios <strong>de</strong> los


vecinos <strong>de</strong> Vitoria <strong>de</strong> no pagar portazgos <strong>en</strong> ningún lugar <strong>de</strong>l reino. Junto a <strong>la</strong><br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia (1491), emitida ante <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda pres<strong>en</strong>tada por varios merca<strong>de</strong>res <strong>de</strong><br />

Vitoria a los que se había confiscado varias sacas <strong>de</strong> <strong>la</strong>na, se incluy<strong>en</strong> <strong>la</strong>s pruebas<br />

aportadas por éstos: una carta <strong>de</strong> vecindad (1491) y el privilegio <strong>de</strong> ex<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

portazgo (1207), confirmado por los monarcas posteriores.<br />

A.M. <strong>de</strong> Vitoria. Secc. 8. leg. 9. n.º 1. Orig. papel.<br />

(Fol. 1r.) En <strong>la</strong> muy noble çibdad <strong>de</strong> Segovia, Treynta dyas <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> julio,<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Nuestro Salvador Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

nov<strong>en</strong>ta e un annos. Este dicho dya estando d<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> / <strong>la</strong>s casas don<strong>de</strong> byve e faze<br />

su morada el honrrado bachiller Alonso <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva, alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e su<br />

tierra por el honrrado cavallero Garçia <strong>de</strong> Contes, correguidor <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e su<br />

tierra por nuestros s<strong>en</strong>nores el rey e <strong>la</strong> reyna, e estando <strong>en</strong><strong>de</strong> el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong><br />

e <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia / <strong>de</strong> mi, Juan Rodrigues, escryvano publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e su<br />

tierra a <strong>la</strong> merçed <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altezas, e <strong>de</strong> los testigos <strong>de</strong> yuso escrytos paresçieron <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

pres<strong>en</strong>tes ant'el dicho s<strong>en</strong>or alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e Dyego<br />

Martynes <strong>de</strong> Maestu e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bytorya, por sy e<br />

e'nonbre / <strong>de</strong> los otros merca<strong>de</strong>res vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibada <strong>de</strong> Bytorya que <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdab <strong>de</strong> Segovia estavan, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra Anton Gomes Lobo, portazguero,<br />

vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Segovia. E luego, los dichos Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e<br />

Dyego Martynes <strong>de</strong> Maestu e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> dixeron al dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> / que,<br />

por quanto el dicho Anton Gomes Lobo les avia <strong>en</strong>bargado dos sacas <strong>de</strong> <strong>la</strong>na, por<br />

virtud <strong>de</strong> un mandamy<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> por razon <strong>de</strong> çierto portasgo que<br />

<strong>de</strong>zia que pret<strong>en</strong>dya aver e cobrar d'ellos e <strong>de</strong> cada uno d'ellos por <strong>la</strong>s carretadas que<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad t<strong>en</strong>yan, <strong>de</strong>l qual ellos heran es<strong>en</strong>/ tos por virtud <strong>de</strong> un previllejo<br />

concedydo a <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya e a los vezinos e moradores d'el<strong>la</strong>, segund<br />

que <strong>en</strong> el (Fol. 1v.) dicho previllejo se conti<strong>en</strong>e. El qual dicho previllejo pres<strong>en</strong>taron<br />

luego ant'el dicho alcal<strong>de</strong> e le pydieron e requyryeron que le vea; e vysto le man<strong>de</strong><br />

guardar <strong>en</strong> todo e por todo, segund que <strong>en</strong> el se conty<strong>en</strong>e. E, <strong>en</strong> mandandole /<br />

guardar, apremye al dicho Anton Gomes Lobo, ansy como portasguero <strong>de</strong>l dicho<br />

portasgo, que non les pyda agora el dicho portasgo nin <strong>de</strong> aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, nin les<br />

fatygue, nin moleste sobr'el e les man<strong>de</strong> dar <strong>la</strong>s dichas sacas, libres e<br />

<strong>de</strong>s<strong>en</strong>bargar<strong>la</strong>s, e <strong>la</strong>s fyanças que ty<strong>en</strong><strong>en</strong> / dadas por ningunas; lo qual fazi<strong>en</strong>do farya<br />

lo que hera obligado <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho. En otra manera prostetaron contra el <strong>de</strong> aver e<br />

cobrar d'el e <strong>de</strong> <strong>sus</strong> by<strong>en</strong>es todas <strong>la</strong>s costas, e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>la</strong><br />

dicha razon se les recreçies<strong>en</strong>, e mas e all<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>de</strong>l dicho pre/villejo. E<br />

asymismo requyryeron al dicho Anton Gomes Lobo, portasguero, que conplyese el<br />

dicho previllejo segund que <strong>en</strong> el se conty<strong>en</strong>e e, em cunpli<strong>en</strong>dole, les buelva <strong>la</strong>s<br />

dichas sacas e <strong>la</strong>s dichas fyanças dyese por ningunas, lo qual fazi<strong>en</strong>do farya bi<strong>en</strong> e<br />

<strong>de</strong>recho. En otra manera dyxeron que le / <strong>en</strong>p<strong>la</strong>zavan <strong>de</strong>s<strong>de</strong> alli con el dicho previllejo<br />

para ante <strong>la</strong> corte e chançelleria <strong>de</strong>l rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores. E luego, el dicho<br />

Anton Gomes Lobo dixo que, por temor <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> el dicho previllejo,<br />

que le obe<strong>de</strong>çia, e obe<strong>de</strong>çio, e estava presto <strong>de</strong> lo conplir <strong>en</strong> todo e por todo, segund<br />

/ que <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e. E, <strong>en</strong> conpli<strong>en</strong>dole e obe<strong>de</strong>çi<strong>en</strong>dole, dixo al dicho s<strong>en</strong>nor<br />

alcal<strong>de</strong> qu'el <strong>de</strong>termynase lo que fal<strong>la</strong>se por justo (Fol. 2r.) e que concluya e concluyo.<br />

E luego, los dichos Pero Martynes, e Dyego Martynes e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> dixeron que<br />

ansymismo concluyan e pydyeron lo que pedydo t<strong>en</strong>yan. E luego, el dicho s<strong>en</strong>nor<br />

alcal<strong>de</strong> vio el dicho previllejo e visto pydyo <strong>la</strong>s cartas <strong>de</strong> vezindad a / los <strong>sus</strong>odichos e


a cada uno d'ellos <strong>de</strong> commo heran vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya para que<br />

pudyes<strong>en</strong> gozar <strong>de</strong>l dicho previllejo. E luego, <strong>en</strong> contyn<strong>en</strong>te, los sobredichos<br />

pres<strong>en</strong>taron ant'el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas cartas <strong>de</strong> vezindad e el dicho<br />

previllejo, su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quales dichas cartas <strong>de</strong> ve/zindad e <strong>de</strong>l dicho previllejo uno<br />

<strong>en</strong> pos <strong>de</strong> otro es este que se sygue.<br />

A todos los concejos, alcal<strong>de</strong>s, corregidores, e alguaziles e regidores, e<br />

merynos, e justiçias, e ofiçiales qualesquyer; e a todos los duques, con<strong>de</strong>s,<br />

marqueses e a todos los maestres / <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>es, priores, com<strong>en</strong>dadores, alcai<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> los castillos e casas fuertes e l<strong>la</strong>nas e aportil<strong>la</strong>das; e a todos los portasgueros, e<br />

cogedores e sobrecogedores qualesquyer <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>reçidos, muy<br />

altos e muy po<strong>de</strong>rosos, prinçipes rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, a quy<strong>en</strong> Dyos<br />

mant<strong>en</strong>ga / e guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> mal, e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s, e vil<strong>la</strong>s, e logares e jurediçiones<br />

<strong>de</strong> todos los <strong>sus</strong> reynos e s<strong>en</strong>norios; al concejo, alcal<strong>de</strong>, justiçias, regidores, boz <strong>de</strong>l<br />

concejo e <strong>de</strong>putados, cavalleros e escu<strong>de</strong>ros fyjosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> leal çibdad <strong>de</strong> Bytorya,<br />

nos vos mucho recom<strong>en</strong>damos e vos fazemos / saber que Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e<br />

Fernand Martynes <strong>de</strong> Ali e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, merca<strong>de</strong>res que esta nuestra carta<br />

trah<strong>en</strong>, son nuestros vezinos e naturales d'esta çibdad. E tal es que por ser nuestros<br />

vezinos non <strong>de</strong>v<strong>en</strong> portazgo nin (Fol. 2v.) montazgo, nin peaje, nin pasaje, nin çocaje,<br />

nin çelemynaje, nin portaje, nin ronda, nin ve<strong>la</strong>, nin almoxaryfazgo, nin veynt<strong>en</strong>a, nin<br />

almontaç<strong>en</strong>ya, nin castil<strong>la</strong>je, nin asadura, nin cucharaje, nin suelo, nin remaje, nin<br />

contaje, nin pasada, nin / aguazi<strong>la</strong>sgo, nin exido, nin barra, nin rasura, nin tributo, nin<br />

<strong>de</strong>recho alguno por <strong>la</strong> merçed que los dichos rey e reyna e los reyes don<strong>de</strong> ellos<br />

vy<strong>en</strong><strong>en</strong> nos fyzieron e faz<strong>en</strong> que nuestros vezinos nin alguno d'ellos non pagu<strong>en</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

cosa alguna <strong>de</strong> los sobredichos, nin <strong>de</strong> otros algunos, <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> rey/nos e<br />

s<strong>en</strong>norios. Por que vos rogamos e <strong>de</strong> graçia espeçial e merçed pedymos e, sy<br />

m<strong>en</strong>ester es, vos requerymos e afrontamos que, cada e quando los dichos Pero<br />

Martynes, e Ferrand Martynes, e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, e <strong>sus</strong> moços, e cryados, e fatores,<br />

e <strong>sus</strong> fazi<strong>en</strong>das e by<strong>en</strong>es acaesçiere e / llegare <strong>en</strong> vuestros logares e jurediçiones, o<br />

<strong>sus</strong> merca<strong>de</strong>rias, e <strong>sus</strong> ganados e otros by<strong>en</strong>es qualesquyer <strong>de</strong> yda, e v<strong>en</strong>yda e<br />

estada, que los anpara<strong>de</strong>s, e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s e non consynta<strong>de</strong>s que les sea llevado nin<br />

<strong>de</strong>mandado cosa alguna d'ello, nin <strong>de</strong> t<strong>en</strong>ydos, nin <strong>en</strong>bargados por los dichos<br />

dyneros, nin presos,/ nin maltraydos, ni les sea fecho mal nin <strong>de</strong>saguisado alguno a<br />

ellos nin a <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>ryas, e fazi<strong>en</strong>das, e ganados e by<strong>en</strong>es que traxer<strong>en</strong> e<br />

llevar<strong>en</strong>, <strong>en</strong>on consynta<strong>de</strong>s que les sea levado <strong>de</strong>recho alguno <strong>de</strong> los sobredichos.<br />

Ca sabed que los sobredichos son nuestros vezinos e contrybuy<strong>en</strong> e an contrybuydo /<br />

con nos, el dicho concejo, <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s contrybuçiones que nos fazemos a los dichos<br />

rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores lo que les cabe <strong>de</strong> pagar, e <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s otras<br />

contruybuçiones que nos fazemos e neçesyda<strong>de</strong>s que nos avemos m<strong>en</strong>ester, lo qual<br />

fazi<strong>en</strong>do fareys vuestro <strong>de</strong>ver e all<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> aquesto (Fol. 3r.) somos prestos <strong>de</strong> fazer<br />

por vosotros <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cosas e casos semejantes. En fe y testymonyo <strong>de</strong> lo qual<br />

<strong>en</strong>byamos e les damos esta nuestra carta abyerta e sel<strong>la</strong>da con nuestro sello <strong>de</strong> çera<br />

colorada e synada <strong>de</strong>l syno <strong>de</strong> Pero Marty<strong>en</strong>s <strong>de</strong> / Marquyna, escryvano <strong>de</strong>l rey e<br />

reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, e escryvano publico <strong>de</strong> los <strong>de</strong> numero d'esta çibdad e<br />

escryvano fyel <strong>de</strong> camara <strong>de</strong> los fechos <strong>de</strong>l concejo e <strong>de</strong>putaçion d'esta çibdad, al<br />

qual mandamos que <strong>la</strong> dé synada <strong>de</strong> su syno e sel<strong>la</strong>da <strong>de</strong> nuestro sello. Que fue<br />

fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, <strong>en</strong> dos dyas / <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e un annos. E yo, el dicho Pero Martynes <strong>de</strong> Marquina,<br />

escryvano <strong>sus</strong>odicho, por mandado <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong>l ayuntami<strong>en</strong>to e<br />

dyputaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya e a ruego e pedymy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los <strong>sus</strong>odichos


Pero Martynes / <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong>, e Ferrand Martynes <strong>de</strong> Ali e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong> <strong>la</strong> fyz escrevyr<br />

e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fy aquy ese mio syno <strong>en</strong> testymonyo <strong>de</strong> verdad. (signo) A todos los<br />

concejos, alcal<strong>de</strong>s, e corregidores, e alguaziles e regydores, e merynos, e justiçias e<br />

ofiçiales qualesquyer; e a / todos los duques, con<strong>de</strong>s, marqueses e a todos los<br />

maestros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hord<strong>en</strong>es, priores, com<strong>en</strong>dadores, alcai<strong>de</strong>s <strong>de</strong> los castillos e casas<br />

fuertes e l<strong>la</strong>nas e aportil<strong>la</strong>das; e a todos los portasgueros, e cogedores e<br />

sobrecogedores qualesquyer <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> los esc<strong>la</strong>reçidos, muy altos e muy<br />

po<strong>de</strong>rosos, / prinçipes rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, a qui<strong>en</strong> Dyos mant<strong>en</strong>ga e<br />

guar<strong>de</strong> <strong>de</strong> mal, e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s, e vil<strong>la</strong>s, (Fol. 3v.) e logares jurediçiones <strong>de</strong><br />

todos los <strong>sus</strong> reynos e s<strong>en</strong>noryos; al concejo, alcal<strong>de</strong>, justiçias, regidores, boz <strong>de</strong>l<br />

concejo e <strong>de</strong>putados, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, fyjosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> leal çibdad <strong>de</strong> Bytorya,<br />

nos vos mucho recom<strong>en</strong>damos e fazemos saber que Garçia Martynes / <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, e<br />

Dyego Martynes <strong>de</strong> Maestu e Dyego Peres <strong>de</strong> Manarya, que esta nuestra carta<br />

trah<strong>en</strong>, son nuestros vezinos e naturales d'esta çibdad e tal que por ser nuestros<br />

vezinos non <strong>de</strong>v<strong>en</strong> portazgo, nin montazgo, nin peaje, nin pasaje, nin çocaje, nin<br />

çeleminaje, nin portaje, nin ronda, nin ve<strong>la</strong>, nin almoxaryfazgo, nin veyn/t<strong>en</strong>a, nin<br />

almontaç<strong>en</strong>ya, nin castil<strong>la</strong>je, nin asadura, nin cucharaje, nin suelo, nin remaje, nin<br />

potaje, nin pasada, nin alguazi<strong>la</strong>zgo, nin exigo, nin barra, nin rasura, nin trybuto, nin<br />

<strong>de</strong>recho alguno por <strong>la</strong> merçed que los dichos rey e reyna e los reyes on<strong>de</strong> ellos<br />

vi<strong>en</strong><strong>en</strong> nos fyzieron e faz<strong>en</strong> que nuestros vezinos nin alguno d'ellos / non pagu<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> cosa alguna <strong>de</strong> los sobredichos nin <strong>de</strong> otros algunos e <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> reynos e<br />

s<strong>en</strong>norios. Por que vos rogamos e <strong>de</strong> graçia espeçial e merçed pedymos e, sy<br />

m<strong>en</strong>ester es, vos requerymos e afrontamos que, cada e quando los dichos Garçia<br />

Martynes, e Dyego Martynes <strong>de</strong> Maestu, e Dyego Peres <strong>de</strong> Mannaria, / e <strong>sus</strong> moços,<br />

cryados e fatores, e su fazi<strong>en</strong>da e by<strong>en</strong>es que acaesçiere e llegare <strong>en</strong> vuestros<br />

logares e jurediçiones con <strong>sus</strong> merca<strong>de</strong>ryas, e <strong>sus</strong> ganados e otros by<strong>en</strong>es<br />

qualesquyer <strong>de</strong> yda, e v<strong>en</strong>yda o estada, que los anpara<strong>de</strong>s, e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s e non<br />

consynta<strong>de</strong>s que les sea llevado nin <strong>de</strong>mandado cosa alguna / d'ello, nin <strong>de</strong>t<strong>en</strong>ydo,<br />

nin <strong>en</strong>bargado por los dichos dyneros, nin preso, nin maltraydo, nin les sea fecho mal<br />

nin <strong>de</strong>saguisado alguno a el nin a <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>ryas, e fazi<strong>en</strong>das, ganados e<br />

by<strong>en</strong>es que traxere e llevare, e non consynta<strong>de</strong>s que les sean llevados <strong>de</strong>rechos<br />

algunos <strong>de</strong> los sobredichos. (Fol. 4r.) Ca sabed que los sobredichos son nuestros<br />

vezinos e contrybuy<strong>en</strong> e an contrybuydo con nos, el concejo, e <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s otras<br />

contrybuçiones que nos fazemos e neçesida<strong>de</strong>s que nos avemos a los dichos rey e<br />

reyna nuestros s<strong>en</strong>nores lo que les cabe / <strong>de</strong> pagar, e <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s otras<br />

contrybuçiones que nos fazemos e neçesyda<strong>de</strong>s que nos avemos m<strong>en</strong>ester, lo qual<br />

fazi<strong>en</strong>do fareys vuestro <strong>de</strong>ver e all<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> aquesto somos prestos <strong>de</strong> fazer por<br />

vosotros <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cosas e casos semejantes. En fe e testymonyo <strong>de</strong> lo qual <strong>en</strong>byamos /<br />

e le damos esta nuestra carta abyerta e sel<strong>la</strong>da con nuestro sello e synada <strong>de</strong>l syno<br />

<strong>de</strong> Pero Martynes <strong>de</strong> Marquyna, escryvano <strong>de</strong>l rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, e<br />

escryvano publico <strong>de</strong> los <strong>de</strong> numero <strong>en</strong> esta çibdad e escryvano fyel <strong>de</strong> camara <strong>de</strong> los<br />

fechos <strong>de</strong>l concejo e <strong>de</strong>putaçion d'esta çibdad, al qual manda/mos que <strong>la</strong> dé si nada<br />

<strong>de</strong> su syno e sel<strong>la</strong>da <strong>de</strong> nuestro sello. Fue fecha <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bytorya, <strong>en</strong> syete<br />

dyas <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l nasçimy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Nuestro S<strong>en</strong>nor e Salvador Ihesu<br />

Christo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e un annos. Va sobre raydo o dyz man e o<br />

dyz Martyn <strong>de</strong> Sagyva<strong>la</strong>. / E yo, el dicho Pero Martynes <strong>de</strong> Marquyna, escryvano<br />

<strong>sus</strong>odicho, por mandado <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong>l ayuntamy<strong>en</strong>to e dyputaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya, a ruego e pedym<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los <strong>sus</strong>odichos Garçia Martynes<br />

d'Estel<strong>la</strong>, e Dyego Martyn <strong>de</strong> Maestu e Dyego Peres <strong>de</strong> Mannarya, merca<strong>de</strong>res, <strong>la</strong> fyz<br />

escrevyr e, / por <strong>en</strong><strong>de</strong>, fyz aquy este mio syno <strong>en</strong> testymonyo <strong>de</strong> verdad. Pero Martin.


(signo) (Fol. 4v.) En <strong>la</strong> leal çibdad <strong>de</strong> Bytorya, catorze dyas <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> febrero anno<br />

<strong>de</strong>l nasçimy<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Nuestro Salvador Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta<br />

e tres annos. En este dicho dya, ant'el honrrado Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>ba, alcal<strong>de</strong><br />

hordynaryo <strong>en</strong> <strong>la</strong> / dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya e su tierra e s<strong>en</strong>noryo e jurediçion por el<br />

concejo d'el<strong>la</strong>, e <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi, Lope Martynes <strong>de</strong> Haeli, escryvano <strong>de</strong>l rey e<br />

reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, e su notario publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> su corte e <strong>en</strong> todos los <strong>sus</strong> reynos<br />

e s<strong>en</strong>noryos e escryvano <strong>de</strong> camara <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e <strong>de</strong> los testigos<br />

<strong>de</strong> yuso escrytos paresçio y / pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el dicho logar Juan Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

Paternyna, vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya, procurador <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Bytorya, por sy e <strong>en</strong> boz e nonbre <strong>de</strong> los vezinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Bytorya e su tierra e jurediçion, ant'el dicho alcal<strong>de</strong>, e mostro e pres<strong>en</strong>to e<br />

leher fyzo a mi, / el dicho escryvano, dos cartas <strong>de</strong> previllejos e confyrmaçiones <strong>de</strong>l<br />

rey e reyna nuestros s<strong>en</strong>nores e <strong>de</strong> los reyes <strong>de</strong> gloryosa memorya on<strong>de</strong> ellos vi<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

escrytos <strong>en</strong> pargamyno <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>dos con su sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

fylos <strong>de</strong> seda e fyrmados <strong>de</strong> <strong>sus</strong> ofyçiales, e conçertadores e escryvanos / mayores<br />

<strong>de</strong> los previllejos e confyrmaçiones, que su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas cartas, e previllejos e<br />

confyrmaçiones, una <strong>en</strong> pos <strong>de</strong> otra, es este que se sygue. En el nonbre <strong>de</strong> Dyos<br />

Padre, Fyjo, Espirytu Santo, que son tres personas <strong>en</strong> un Dyos verda<strong>de</strong>ro que byve e<br />

reyna por si<strong>en</strong>pre jamas, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> By<strong>en</strong> Av<strong>en</strong>turada / Vyrg<strong>en</strong> Gloriosa Santa Marya, su<br />

madre, a quy<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por S<strong>en</strong>nora e por Abogada <strong>en</strong> todos nuestros fechos,<br />

<strong>en</strong> honrra e serviçio <strong>de</strong> todos los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte çelestyal. Queremos que sepan<br />

por este nuestro previllejo todos los (Fol. 5r.) om<strong>en</strong>es que agora son o seran <strong>de</strong> aquy<br />

<strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte commo nos, don Juan, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong><br />

Toledo, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong><br />

Algezira, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> La Ara, e <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong> Molina, <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna / donna<br />

Leonor mi muger, vimos un previllejo <strong>de</strong>l rey don Enrrique, nuestro padre, escryto <strong>en</strong><br />

pargamyno <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>do con su sello <strong>de</strong> plomo colgado, fecho <strong>en</strong> esta guisa. En<br />

el nonbre <strong>de</strong> Dyos Padre, e Fyjo e Espirytu Santo, que son tres personas e un Dyos<br />

verda<strong>de</strong>ro que byve e reyna por sy<strong>en</strong>pre jamas, e a honrra e ser/viçio <strong>de</strong><strong>la</strong> Vyrg<strong>en</strong><br />

Gloryosa S<strong>en</strong>nora Santa Marya, su madre, a quy<strong>en</strong> nos t<strong>en</strong>emos por S<strong>en</strong>nora e por<br />

Abogada <strong>en</strong> todos nuestros fechos, e <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> corte çelestial, Porque natural cosa<br />

es que todas <strong>la</strong>s cosas que na<strong>en</strong> f<strong>en</strong>esç<strong>en</strong>, todos quantos <strong>en</strong> <strong>la</strong> vida d'este mundo<br />

cada uno a su ti<strong>en</strong>po sabydo e non fynca otra cosa, / que fyn non aya salvo Dyos que<br />

nunca ovo comi<strong>en</strong>ço nin avra fyn e a semejança <strong>de</strong> sy fyzo los angeles e toda <strong>la</strong> corte<br />

çelestial e dyoles, commo quiera que oviese comi<strong>en</strong>ço, que nunca ovyes<strong>en</strong> fyn e<br />

duras<strong>en</strong> por sy<strong>en</strong>pre. Porque natural cosa es que todo omme que by<strong>en</strong> haze quyere<br />

que gelo lie/v<strong>en</strong> cabo a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e por eso lo mandaron los reyes poner por escrytura<br />

porque se non olvy<strong>de</strong> e aquellos que reynas<strong>en</strong> <strong>de</strong>spues d'ellos e tovyes<strong>en</strong> el su lugar<br />

guardas<strong>en</strong> aquello confyrmandogelo por <strong>sus</strong> previllejos. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos, actando esto,<br />

queremos que sepan por este nuestro / previllejo los que agora son o seran <strong>de</strong> aquy<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte commo nos, don Enrryque, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong><br />

Toledo, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong><br />

Algezira, (Fol. 5v.) e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina, <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna donna Juana, mi muger, e<br />

con el ynfante don Juan, mi fyjo primero here<strong>de</strong>ro, vimos un previllejo <strong>de</strong>l rey don<br />

Alonso, nuestro padre, que Dyos perdone, fecho <strong>en</strong> esta guisa. En el nonbre (<strong>de</strong>)<br />

Dyos Padre, Fyjo, Espirytu / Santo, que son tres personas e un Dyos verda<strong>de</strong>ro que<br />

byve e reyna por sy<strong>en</strong>pre jamas, e a honrra e serviçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> By<strong>en</strong> Av<strong>en</strong>turada Vyrg<strong>en</strong><br />

Gloryosa Santa Marya, su madre, que nos t<strong>en</strong>emos por s<strong>en</strong>nora e por Abogada <strong>en</strong><br />

todos nuestros fechos, e a honrra e serviçio <strong>de</strong> todos / los santos <strong>de</strong> <strong>la</strong> corte çelestial.<br />

Queremos que sepan por este nuestro previllejo todos los ommes que agora son o


seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte commo nos, don Alonso por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

<strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, / <strong>de</strong>l<br />

Algarve, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Molina, <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna donna Maria, mi muger, e con<br />

nuesfyjo, el ynfante don Pedro primero here<strong>de</strong>ro, vymos un previllejo <strong>de</strong>l rey don<br />

Sancho, nuestro aguelo, que Dyos perdone, escryto <strong>en</strong> pargamino <strong>de</strong> cuero rodado e<br />

sel<strong>la</strong>do <strong>de</strong> plomo, fecho <strong>en</strong> esta / guisa. En el nonbre <strong>de</strong>l Padre e <strong>de</strong>l Fyjo e <strong>de</strong>l<br />

Espirytu Santo, que son tres personas e un Dyos, e a honrra e serviçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> By<strong>en</strong><br />

Av<strong>en</strong>turada Gloryosa Santa Marya, su madre, a qui<strong>en</strong> t<strong>en</strong>emos por S<strong>en</strong>nora e por<br />

Abogada <strong>en</strong> todos nuestros fechos. Sepan / quantos este nuestro previllejo vier<strong>en</strong> e<br />

oyer<strong>en</strong> commo nos, don Sancho, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo,<br />

(Fol. 6r.) <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l<br />

Algarve, vimos un previllejo <strong>de</strong>l rey don Alonso, nuestro padre que Dyos perdone,<br />

fecho <strong>en</strong> esta guysa. Conoçida cosa sea a todos los ommes que esta carta vier<strong>en</strong><br />

commo yo, / don Alonso, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos, rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, zetera, vi un<br />

previllejo <strong>de</strong>l rey don Ferrnando, mi padre, fecho <strong>en</strong> esta guisa. Por que los fechos <strong>de</strong><br />

los prinçipes e reyes que son dynos <strong>de</strong> memorya sean conseguidos es razon que se<br />

man<strong>de</strong> <strong>en</strong>com<strong>en</strong>dar a <strong>la</strong> escrytura. Por <strong>en</strong><strong>de</strong>, por <strong>la</strong> pre/s<strong>en</strong>te, asy a los que agora<br />

son commo a los que seran <strong>de</strong> aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, quyero sea manifiesto que yo, el rey<br />

don Ferrando, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Toledo, conosçi<strong>en</strong>do que vos,<br />

el concejo <strong>de</strong> Bytorya, <strong>de</strong> mi s<strong>en</strong>nor aguelo ganastes libertad e portasgo, <strong>la</strong> qual<br />

libertad / <strong>de</strong>spues su fyjo, el rey don Enrrique, mi tio, vos otorgo, por cons<strong>en</strong>tymy<strong>en</strong>to,<br />

e by<strong>en</strong>p<strong>la</strong>zer e mandado <strong>de</strong> <strong>la</strong> s<strong>en</strong>nora reyna, mi madre, vos fago libertad e<br />

avsoluçion, otorgamy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> confyrmaçion e <strong>de</strong> fyrmeza a vos el dicho concejo que<br />

agora soys e sereys vale<strong>de</strong>ra para si<strong>en</strong>pre, e vos quyto e fago libres para / que non<br />

pague<strong>de</strong>s algund portadgo <strong>de</strong> vuestras propyas cosas andando por todas <strong>la</strong>s tierras<br />

<strong>de</strong> mi rreyno. En tal manera que ninguno sea osado <strong>en</strong> todo mi reyno <strong>de</strong> algund<br />

vezino o merca<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Bytorya <strong>de</strong> <strong>sus</strong> propias cosas e merca<strong>de</strong>ryas <strong>de</strong>mandar algund<br />

portadgo, nin sobre lo tal fazerles alguna molestad o agraiedad. E / sy alguno contra<br />

este previllejo <strong>de</strong> mi avsoluçion e libertad <strong>en</strong> alguna cosa presumyere <strong>de</strong> yr, <strong>en</strong> <strong>la</strong> yra<br />

<strong>de</strong> Dyos todopo<strong>de</strong>roso conplidam<strong>en</strong>te yncurra e con Judas, que v<strong>en</strong>dyo a Nuestro<br />

S<strong>en</strong>nor, (Fol. 6v.) <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>de</strong>l ynfyerno sost<strong>en</strong>ga e pague mill dob<strong>la</strong>s pra <strong>la</strong> camara<br />

rreal e rrestituya el danno dob<strong>la</strong>do a vosotros o a vuestros vezinos e moradores. Que<br />

fue fecha esta carta <strong>en</strong> Burgos, dyez dyas <strong>de</strong> seti<strong>en</strong>bre <strong>en</strong> <strong>la</strong> hera <strong>de</strong> mill e dozi<strong>en</strong>tos<br />

e quar<strong>en</strong>ta e çinco annos. / Yo, el rey don Ferrnando, reynante <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong> e Toledo, a<br />

quy<strong>en</strong> esta carta man<strong>de</strong> fazer, con my propya mano <strong>la</strong> roboro e confyrmo con<br />

Rodrigro, arçobyspo <strong>de</strong> Toledo pryvado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Espannas. Confyrma don Enrrique,<br />

obyspo <strong>de</strong> Burgos. Confyrma don Tello, obyspo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>çia. Lo confyrma don<br />

Mel<strong>en</strong>/do, obyspo <strong>de</strong> Osma. Lo confyrma don Rodrigo, obyspo <strong>de</strong> Segovia. Lo<br />

confyrma don (ilegible), obyspo <strong>de</strong> Cont<strong>en</strong>a. Lo confyrma don Geraldo, obyspo <strong>de</strong><br />

Santiago. Lo confyrma don Dyego, obyspo <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong>. Lo confyrma don Dyego, obyspo<br />

<strong>de</strong> P<strong>la</strong>z<strong>en</strong>çia. Lo confyrma Rodrigo Dyaz. Lo confyrma Alvar Dyaz. Lo confyrma /<br />

Alfonso Tello. Lo confyrma Rodrigo Rodrigues. Lo confyrma Juan Gonçales. Lo<br />

confyrma Suero Tello. Lo confyrma Guyllermo Peller. Lo confyrma Gonçalo Peres,<br />

merino mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>. Lo confyrma Lope Dyaz <strong>de</strong> Haro. Lo confyrma el alferyz <strong>de</strong>l<br />

s<strong>en</strong>nor rey. Lo confyrma don Juan, chançi/ller <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor rey. Lo confyrma el<br />

chançiller Estevan, prior <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>. Lo fyzo algo el sobredicho rey don Alonso,<br />

rreynante <strong>en</strong> uno contra <strong>la</strong> reyna donna Vio<strong>la</strong>nte, mi muger, e con mis fyjos, <strong>la</strong> ynfanta<br />

dona Beryungue<strong>la</strong> e <strong>la</strong> ynfanta donna Beatryz, <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong> e <strong>en</strong> Leon e çetera. Otorga<br />

este previ/llejo e confyrmole. Fecha <strong>la</strong> carta <strong>en</strong> Burgos por mandado <strong>de</strong>l rey veynte e<br />

quatro dyas andados <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> dyzi<strong>en</strong>bre hera <strong>de</strong> mill e dozi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e dos


annos. En el anno que don Du (Fol. 7r.) randarte, fijo primero here<strong>de</strong>ro <strong>de</strong>l rey don<br />

Enrrique <strong>de</strong> Ynga<strong>la</strong>terra, rreçibyo cavallerya <strong>en</strong> Burgos <strong>de</strong>l rrey don Alfonso el<br />

sobredicho. Alvar Garçia <strong>de</strong> Fromesta lo escrivyo. E el concejo <strong>de</strong> Bytorya<br />

pedyeronnos merçed que les confyrmasemos este pre/villejo. E yo, el sobredicho rey<br />

don Sancho, por les hazer by<strong>en</strong> e merced, confyrmamosgelo e mandamos que va<strong>la</strong> e<br />

<strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos que ninguno non sea osado <strong>de</strong> <strong>la</strong> quebrantar <strong>en</strong> alguna cosa, ca<br />

qualquyer que lo fyziese avrya <strong>la</strong> nuestra yra e pecharnos ha ia <strong>en</strong> coto los mill<br />

maravedis <strong>sus</strong>odichos, e a ellos todo el / danno dob<strong>la</strong>do. E, porque esto sea fyrme e<br />

estable, mandamos sel<strong>la</strong>r este previllejo con nuestro sello <strong>de</strong> plomo. Fecho <strong>en</strong><br />

Val<strong>la</strong>dolid, vyernes primero dya <strong>de</strong> dyzi<strong>en</strong>bre hera <strong>de</strong> mill e trezi<strong>en</strong>tos e vy<strong>en</strong>te e dos<br />

annos. E yo, el sobredicho rey don Sancho, <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna donna Marya, mi<br />

muger, e con <strong>la</strong> ynfanta donna Ysabel, mi/ fyja primera here<strong>de</strong>ra, reynante <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

e <strong>en</strong> Toledo, e <strong>en</strong> Leon, <strong>en</strong> Galizia, <strong>en</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>en</strong> Cordova, <strong>en</strong> Murçia, <strong>en</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />

Baeça, <strong>en</strong> Badajos, <strong>en</strong> el Algarve, otorgamos este previllejo e confyrmamoslos. Yo<br />

(ilegible)Martynes lo fyze escrevyr por mandado <strong>de</strong>l rey <strong>en</strong> el primero anno que'el<br />

sobre/dicho rey reyno. Johan Peres. E agora <strong>en</strong> (sic) concejo <strong>de</strong> Bytorya <strong>en</strong>byanos<br />

pedyr merçed que les confyrmasemos este dicho previllejo e gelo mandasemos<br />

guardar. E nos, por fazer by<strong>en</strong> e merçed al dicho concejo, tovymoslo por by<strong>en</strong>, e<br />

confyrmamos este previllejo, e mandamos que va<strong>la</strong> e sea guardado segund se <strong>en</strong> el<br />

conti<strong>en</strong>e / e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos fyrmem<strong>en</strong>te por este nuestro previllejo o por el tras<strong>la</strong>do d'él<br />

synado <strong>de</strong> escryvano publico sacado con avtoridad <strong>de</strong> juez o <strong>de</strong> alcal<strong>de</strong> que ningunos<br />

nin algunos non sean osados <strong>de</strong> yr nin <strong>de</strong> pasar (Fol. 7v.) contra este nuestro<br />

previllejo para quebrantarlo nin m<strong>en</strong>guarlo <strong>en</strong> nynguna manera, ca qualquyer o<br />

qualesquyer que lo fyzies<strong>en</strong> avryan nuestra yra e <strong>de</strong>mas pecharnos y an <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que<br />

<strong>en</strong> el previllejo se conti<strong>en</strong>e, e al concejo, e vezinos, e merca<strong>de</strong>res <strong>de</strong> Bytorya, quy<strong>en</strong><br />

su / boz toviese, todo el danno e m<strong>en</strong>oscabo que por <strong>en</strong><strong>de</strong> rreçibyes<strong>en</strong>, dob<strong>la</strong>do. E,<br />

porque esto sea fyrme e estable para sy<strong>en</strong>pre jamas, mandamosles <strong>en</strong><strong>de</strong> dar este<br />

nuestro previllejo rodado e sel<strong>la</strong>do con nuestro sello <strong>de</strong> plomo. Fecho el previllejo <strong>en</strong><br />

Madrid, treze dyas andados <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abryl hera <strong>de</strong> mill e trezi<strong>en</strong>/tos e set<strong>en</strong>ta e<br />

siete annos. E nos, el sobredicho rey don Alfonso, reynante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna<br />

donna Marya mi muger e con el ynfante don Pedro, primero here<strong>de</strong>ro, <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>en</strong><br />

Toledo, <strong>en</strong> Leon, <strong>en</strong> Galizia, <strong>en</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>en</strong> Cordova, <strong>en</strong> Murçia, <strong>en</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>en</strong> Baeça,<br />

<strong>en</strong> Badajos, <strong>en</strong> el Algarve e Mo/lina, otorgamos este previllejo e confyrmamoslo. E<br />

agora el concejo <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Bytorya <strong>en</strong>byaronnos pedyr merçed que les<br />

confyrmasemos el dicho previllejo e que lo mandasemos fyrmar. E nos, por les hacer<br />

merçed, tovymoslo por by<strong>en</strong> e confyrmamoslos el dicho previllejo, e manda/mos que<br />

les va<strong>la</strong> e que les sea guardado <strong>en</strong> todo by<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te, segund que <strong>en</strong> él<br />

dyze e segund mejor e mas conplidam<strong>en</strong>te les valio e les fue guardado <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l<br />

dicho rey mi padre, e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos fyrmem<strong>en</strong>te que alguno nin algunos non sean<br />

osados <strong>de</strong> lo yr nin <strong>de</strong> les pasar contra / el dicho previllejo dyze nyn contra lo que <strong>en</strong><br />

el dyze <strong>en</strong> todo nin <strong>en</strong> parte por gelo quebrantar nin m<strong>en</strong>guar, ca qualquyer que lo<br />

fyziese avrya <strong>la</strong> nuestra yra e pecharnos y a <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que <strong>en</strong> el (Fol. 8r.) dicho<br />

previllejo dyze, e a los <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, o a quy<strong>en</strong> su boz toviese, todo el danno que<br />

por <strong>en</strong><strong>de</strong> rreçibyes<strong>en</strong> dob<strong>la</strong>do. E d'esto les man<strong>de</strong> dar este nuestro previllejo rrodado<br />

e sel<strong>la</strong>do con nuestro sello <strong>de</strong> plomo colgado. Fecho el previllejo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

muy noble çibdad <strong>de</strong> / Burgos, doze dyas <strong>de</strong> febrero hera <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

çinco anno (sic). E agora el concejo <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Bytorya <strong>en</strong>byaronnos pedyr por<br />

merçed que lon (sic) confyrmasemos el dicho previllejo e que lo mandasemos<br />

guardar. E nos, el sobredicho rey, don Juan, reynante <strong>en</strong> uno con <strong>la</strong> reyna donna<br />

Leonor, mi muger, por fazer by<strong>en</strong> e merçed / al dicho concejo <strong>de</strong> Bytorya, tovymoslo


por by<strong>en</strong>, e confyrmamosles el dicho previllejo, e mandamos que les va<strong>la</strong> e sea<br />

guardado <strong>en</strong> todo, segund <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e e segund que le fue guardado <strong>en</strong> tiempo<br />

<strong>de</strong> los reyes on<strong>de</strong> nos b<strong>en</strong>ymos e <strong>en</strong> el tiempo <strong>de</strong>l rey don Enrryque, nuestro padre<br />

que Dyos perdone, e <strong>en</strong> el nuestro fasta aquy e <strong>de</strong>/f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos fyrmem<strong>en</strong>te que<br />

ninguno nin algunos non sean osados <strong>de</strong> les yr nin <strong>de</strong> les pasar contra el nin contra<br />

parte d'el por gelo quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po por alguna manera, ca<br />

qualquyer que lo fyziese, contra el les fuese o pasase, pecharnon y a <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que <strong>en</strong><br />

el dicho previllejo se conti<strong>en</strong>e, e al dicho concejo <strong>de</strong> / Bytorya, o a qui<strong>en</strong> su boz<br />

tovyese, todos los dannos e m<strong>en</strong>oscabos e (sic) por <strong>en</strong><strong>de</strong> rreçibyes<strong>en</strong>, dob<strong>la</strong>dos, e<br />

<strong>de</strong>mas a ellos e a los que ovies<strong>en</strong> nos tornaryamos por ello. E <strong>de</strong>'esto les mandamos<br />

dar estes nuestro previllejo rrodado e sel<strong>la</strong>do con nuestro sello <strong>de</strong> plomo colgado.<br />

Fecho el previllejo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s Cortes (sic) nos mandamos fazer / <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble çibdad<br />

<strong>de</strong> Burgos, cabeça <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> e nuestra camara, dyez dyas <strong>de</strong> agosto hera <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e dyez e syete annos. El ynfante don Deonys, fyjo <strong>de</strong>l rey <strong>de</strong> Portogal,<br />

s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Alva <strong>de</strong>Torys, confyrma. Don Fadryque, hermano <strong>de</strong>l rey, duque <strong>de</strong><br />

B<strong>en</strong>av<strong>en</strong>te, confirma. Don Alonso hermano <strong>de</strong>l rey, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> (Fol. 8v.) Noru<strong>en</strong>a,<br />

confyrma. Don Enrrique, hermano <strong>de</strong>l rey, s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Alca<strong>la</strong>, e <strong>de</strong> Moron e <strong>de</strong> Cabra,<br />

confyrma. Don Pedro, primo <strong>de</strong>l rey, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Trastamara, e <strong>de</strong> Lemos e <strong>de</strong> Sarria,<br />

confyrma. Don Alfonso, fyjo <strong>de</strong>l ynfante don Pedro <strong>de</strong> Aragon, marques <strong>de</strong> Vill<strong>en</strong>a,<br />

con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ry/bagorça e <strong>de</strong> Derra, vasallo <strong>de</strong>l rey, confyrma. Don Beltran <strong>de</strong><br />

C<strong>la</strong>vsquyn, con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Françia, vasallo <strong>de</strong>l rey, confyrma. Don Pedro, arçobyspo<br />

<strong>de</strong> Toledo, privado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Espannas, confyrma. Don Rodrygo, arçobispo <strong>de</strong> Santyago,<br />

capel<strong>la</strong>n mayor <strong>de</strong>l rey e notaryo <strong>de</strong>l reyno <strong>de</strong> Leon, confyrma. Don Pedro,/arçobyspo<br />

<strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, confyrma. Don Juan, obyspo <strong>de</strong> Çigu<strong>en</strong>ça, chanciller mayor <strong>de</strong>l rey e <strong>de</strong> su<br />

consejo, confyrma. Don Domingo, obyspo <strong>de</strong> Burgos, confyrma. Don (<strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco)<br />

obyspo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>çia, confyrma. Don Garçia, obyspo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra, confyrma. Don (<strong>en</strong><br />

b<strong>la</strong>nco), obyspo <strong>de</strong> Osma, confyrma. Don Hugo, obyspo <strong>de</strong> Segovia, confyrma./ Don<br />

Alfonso, obypso <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong>, chançiller mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna, confyrma. Don Nico<strong>la</strong>s,<br />

obyspo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>ca, confyrma. Don Pedro, obyspo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>çia, confyrma. Don Pedro,<br />

obyspo <strong>de</strong> Cordova, confyrma. Don Nico<strong>la</strong>s, obyspo <strong>de</strong> Cartag<strong>en</strong>a, confyrma. Don<br />

Juan, obyspo <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, confyrma. Don fray Gomes, obyspo <strong>de</strong> Caliz (sic) confyrma.<br />

Don Pero Manrrique, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, confyrma. Don Juan Saes<br />

Manuel, con<strong>de</strong> Carrion, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l reyno <strong>de</strong> Murçia, confyrma. Don Bernal<br />

<strong>de</strong> Bearve, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Medyna, vasallo <strong>de</strong>l rey, confyrma. Don Dyego Gomez<br />

Manrryque, confyrma. Don Juan Rodrigues Castanneda, confyrma. Don Juan<br />

Rodrigues <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>lobos, confyrma. Don Juan Remyres <strong>de</strong> Arel<strong>la</strong>nos, s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> los<br />

camareros, confyrma. Don Beltran <strong>de</strong> Gueva, confyrma. Sancho Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Tovar,<br />

guarda mayor <strong>de</strong>l rey, confirma. Don Juan Martynes <strong>de</strong> Luna, vasallo <strong>de</strong>l rey,<br />

confyrma. Don Herminio Nunnes Daça, confyrma. Don Nunno Alvares Daça,<br />

confyrma. Don (Fol. 9r.) Pero Suares <strong>de</strong> Quesynones, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l reyno <strong>de</strong><br />

Leon, confyrma. Don Ferrando, obyspo <strong>de</strong> Leon, confyrma. Don Gutierre, obyspo <strong>de</strong><br />

Oviedo, confyrma. Don Alfonso, obyspo <strong>de</strong> Astorga, confyrma. Don Alvaro, obyspo <strong>de</strong><br />

Çamora, confyrma. Don (<strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco),/ obyspo <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca, confyrma. Don Alonso,<br />

obyspo <strong>de</strong> Çibdad Rodrigo, confyrma. Don Ferrando, obyspo <strong>de</strong> Sorya, confyrma.<br />

Don Ferrando, obyspo <strong>de</strong> Badajos, confyrma. Don Ferrando, obyspo <strong>de</strong> M<strong>en</strong>don<strong>en</strong>do,<br />

confyrma. Don Juan, obyspo <strong>de</strong> Tuy, confyrma. Don Garçia, obyspo <strong>de</strong> Or<strong>en</strong>se,<br />

confyrma. Don / Pedro, obyspo <strong>de</strong> Lugo, confyrma. Don Ferrando Osores, maestre <strong>de</strong><br />

cavallerya <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Santyago, confyrma. Don Dyego Martines, maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Hord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Alcantara, confyrma. Don Ruy Lopes Sarmy<strong>en</strong>to, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l<br />

reyno <strong>de</strong> Galizia, confyrma. Don Juan Alonso <strong>de</strong> Guzman, con<strong>de</strong> / <strong>de</strong> Nieb<strong>la</strong>,


confyrma. Don Pero Ponçe <strong>de</strong> Leon, confyrma. Don Alvar Peres, alguazil mayor <strong>de</strong><br />

Sevil<strong>la</strong>, confyrma. Don Ramyr Munnos <strong>de</strong> Guzman, confyrma. Don Pero <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>res,<br />

con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ryba<strong>de</strong>o, vasallo <strong>de</strong>l rey, confyrma. Don Alfonso Telles Giron, confyrma.<br />

Don Alfonso Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Monte/mayhor, confyrma. Don Gonçalo Ferran<strong>de</strong>s, s<strong>en</strong>nor<br />

<strong>de</strong> Agui<strong>la</strong>r, confyrma. Don Pero Munnos, maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong> Hord<strong>en</strong> <strong>de</strong> cavallerya <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>trava, confyrma. Don fray Lope Saes, prior <strong>de</strong>l ospital <strong>de</strong> San Juan, confyrma. El<br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> frontera, confirma. Juan Munnos <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>z<strong>en</strong>, justiçia mayor<br />

<strong>de</strong> / casa <strong>de</strong>l rey, confyrma. Don Ferrando Saes <strong>de</strong> Tovar, almyrante mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> mar,<br />

confyrma. Don Dyego Lopes Pacheco, notaryo mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, confyrma. Pero<br />

Suares <strong>de</strong> Toledo, alcal<strong>de</strong> mayor <strong>de</strong> Toledo (Fol. 9v.) e notaryo mayor <strong>de</strong>l reyno <strong>de</strong><br />

To<strong>de</strong>lo, confyrma. Pero Suares <strong>de</strong> Guzman, notaryo mayor <strong>de</strong> Andaluzia, confyrma.<br />

Don Pedro, obyspo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>çia, notario mayor <strong>de</strong>l rey <strong>de</strong> los previllejos rrodados, lo<br />

mando fazer <strong>de</strong> parte <strong>de</strong>l rey <strong>en</strong> el primero / anno qu'el dicho s<strong>en</strong>nor rey reyno e fyzo<br />

Cortes <strong>en</strong> Burgos. (<strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco), cavallero, e yo, Pero Rodrigues <strong>de</strong> Çamora, su<br />

escryvano lo fyze escrevyr. Gonçalo Ferran<strong>de</strong>s. Juan Ferran<strong>de</strong>s. En <strong>la</strong> rueda <strong>de</strong>l<br />

dicho previllejo estava escryto lo sygui<strong>en</strong>te: syno <strong>de</strong>l rey don Juan; don Pero Gomes<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça, mayordomo mayor / <strong>de</strong>l rey, e confyrma; Juan Hurtado, alferes mayor<br />

<strong>de</strong>l rey, confyrma. E <strong>en</strong> <strong>la</strong>s espaldas <strong>de</strong>l dicho previllejo <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>nor rey estavan<br />

escrytos estos nonbres que se sygu<strong>en</strong>: Alvar Martynes e Alfonso Yannes.<br />

Sepan quantos esta carta <strong>de</strong> previllejo e confyrmaçion vier<strong>en</strong> commo nos, don<br />

Ferrando / e donna Ysabel, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey e reyna <strong>de</strong> Castyl<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong><br />

Aragon, <strong>de</strong> Çeçilia, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>çia, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong> Mallorcas, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong><br />

Çerd<strong>en</strong>na, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Corçega, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong> los Algarves, <strong>de</strong><br />

Algezira, <strong>de</strong> Gybraltar, e con<strong>de</strong> e con<strong>de</strong>sa <strong>de</strong> Barce/lona, e s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong><br />

Molina, duques <strong>de</strong> At<strong>en</strong>as e <strong>de</strong> Neopatrya, con<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Rosellon e <strong>de</strong> Çerdanya,<br />

marqueses <strong>de</strong> Orestan e <strong>de</strong> Goçiano, vimos una carta <strong>de</strong> previllejo <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor rey don<br />

Juan, nuestro padre que santa glorya aya, escryta <strong>en</strong> pargamyno <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da<br />

con su sello / <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>te <strong>en</strong> fylos <strong>de</strong> seda e librado <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> contadores e<br />

escryvanos mayores <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> previllejos e confyrmaçiones e otros ofyçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> su<br />

casa, su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es fecho <strong>en</strong> esta guisa. Sepan quantos esta (Fol. 10r.) vier<strong>en</strong><br />

commo yo, don Juan, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dios rey Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Galizia, <strong>de</strong><br />

Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong> Algezira, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> Viscaya e <strong>de</strong><br />

Molina, vy una carta <strong>de</strong>l rey don Enrryque, mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dyos dé Santo<br />

Parayso, escryta / <strong>en</strong> pargamyno <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con su sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> fylos <strong>de</strong> seda, fecha <strong>en</strong> esta guisa. Sepan quantos esta carta vyer<strong>en</strong> commo yo,<br />

don Enrryque, por <strong>la</strong> graçia <strong>de</strong> Dyos rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Galizia,<br />

<strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Jah<strong>en</strong>, <strong>de</strong>l Algarve, <strong>de</strong> Algezira, e s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong><br />

Visca/ya e <strong>de</strong> Molina, por fazer by<strong>en</strong> e merçed al concejo, e ommes bu<strong>en</strong>os, vezinos<br />

e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya que agora son o seran <strong>de</strong> aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte,<br />

otorgoles e confyrmoles todos los bu<strong>en</strong>os fueros, e bu<strong>en</strong>os usos e bu<strong>en</strong>as costunbres<br />

que an e ovieron, <strong>de</strong> que usaron e acostunbraron <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong> los reyes / on<strong>de</strong> yo<br />

v<strong>en</strong>go y <strong>en</strong> el mio fasta aquy; e otrosy les otorgo e confymo todos los previllejos, e<br />

cartas, e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias, e franquezas, e liberta<strong>de</strong>s, e graçias, e merçe<strong>de</strong>s e donaçiones<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> los reyes on<strong>de</strong> yo v<strong>en</strong>go, o <strong>de</strong> mi, o dados o confyrmados <strong>de</strong>l rey don<br />

Juan, mi padre (sic) mi s<strong>en</strong>nor Dyos / perdone, e <strong>de</strong> mi. E mando que les va<strong>la</strong>n e les<br />

sean guardadas <strong>en</strong> todo by<strong>en</strong> e conplidam<strong>en</strong>te, segund que les valieron e fueron<br />

guardadas <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l rey don Enrryque, mi abuelo que Dyos perdone, e <strong>de</strong>l dicho<br />

rey mi padre e mi s<strong>en</strong>nor, e <strong>en</strong> el mio fasta aquy, e <strong>de</strong>fy<strong>en</strong>do fyrmem<strong>en</strong>te por esta mi<br />

carta,/ o por el tras<strong>la</strong>do d'el<strong>la</strong> sygnado <strong>de</strong> escryvano publico, que alguno nin algunos


non sean osados <strong>de</strong> les yr nin <strong>de</strong> les pasar contra el<strong>la</strong>s nin contra parte d'el<strong>la</strong>s <strong>en</strong><br />

ti<strong>en</strong>po alguno por ge<strong>la</strong>s quebrantar nin m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po, nin por alguna<br />

manera nin por (Fol. 10v.) razon que sea. E sobre esto mando a Gomez Manrrique,<br />

mi a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado <strong>en</strong> Castil<strong>la</strong>, e a otros qualesquyer <strong>en</strong> mis a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntados, <strong>de</strong> los mis<br />

reynos e al meryno, o merynos, juez o jueces, que por mi, o por ellos, andan e<br />

andovyer<strong>en</strong> agora e <strong>de</strong> / aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> los dichos a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntamy<strong>en</strong>tos, o <strong>en</strong><br />

qualquyer d'ellos, e a los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya, e a todos los concejos,<br />

e a toros qualesquyer alcal<strong>de</strong>s, jurados, e juezes, justiçias, merynos, e alguaziles,<br />

maestres <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ord<strong>en</strong>es, priores, e com<strong>en</strong>dadores, e <strong>sus</strong>com<strong>en</strong>dadores, alcai<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

los /castillos e casas fuertes, e a todos los otros ofyçiales e aportil<strong>la</strong>dos qualesquyer<br />

<strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los mis reynos e s<strong>en</strong>noryos que agora son<br />

o seran <strong>de</strong> aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, e a qualquyer o qualesquyer d'ellos a qui<strong>en</strong> esta mi carta<br />

mostrada fuere o el / tras<strong>la</strong>do d'el<strong>la</strong> sygnado commo dicho es, que los anpares e<br />

<strong>de</strong>fy<strong>en</strong>das con esta merçed que les yo fago, e que les non vayan nin pas<strong>en</strong> contra<br />

el<strong>la</strong>, nin contra parte d'el<strong>la</strong>, so <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que <strong>en</strong> los dichos previllejos, e cartas, e<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias, e merçe<strong>de</strong>s, e donaçiones se conti<strong>en</strong>e. E a qualquyer que lo fyziese o<br />

pasase avrya / <strong>la</strong> mi yra e <strong>de</strong>mas pecharme y an <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a por cada vegada mill<br />

maravedis d'esta moneda, e al dicho concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Bytoria, o a quy<strong>en</strong> vuestra boz tovyese, todas <strong>la</strong>s costas, e dannos e m<strong>en</strong>oscabos<br />

que por <strong>en</strong><strong>de</strong> reçibyes<strong>en</strong>, dob<strong>la</strong>dos, e <strong>de</strong>mas a ellos <strong>de</strong> a lo que ovies<strong>en</strong> me tornarya<br />

por / ello, e <strong>de</strong>mas por qualquyer o qualesquyer por qui<strong>en</strong> fyncare <strong>de</strong> lo asy fazer. E<br />

conplir mando al omme que les esta mi carta mostrare, o el dicho su tras<strong>la</strong>do synado<br />

commo dicho es, que los (Fol. 11r.) <strong>en</strong>p<strong>la</strong>z<strong>en</strong> e parescan ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte, <strong>de</strong>l<br />

dya que los <strong>en</strong>p<strong>la</strong>zare a quynze dyas primeros sygui<strong>en</strong>tes, so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> seysçi<strong>en</strong>tos<br />

maravedis a cada uno, a <strong>de</strong>zir por qual razon non cunpl<strong>en</strong> mi mandado. E d'esto les<br />

man<strong>de</strong> dar al dicho concejo e / ommes bu<strong>en</strong>os esta mi carta escryta <strong>en</strong> pargamyno<br />

<strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>te. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid, a<br />

veynte e seys dyas <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero anno <strong>de</strong>l nasçimy<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Nuestro S<strong>en</strong>nor Ihesu Christo<br />

<strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e dos annos. Yo, Juan Gomes <strong>de</strong> P<strong>en</strong>na, escryvano <strong>de</strong><br />

nuestro s<strong>en</strong>nor. E lo fyz escrevir por su / mandado. Didacus Rrodrerici, yn legibus<br />

baca<strong>la</strong>rius. Didacus Santa, yn legibus baca<strong>la</strong>rius. Martyn Ferran<strong>de</strong>s, regystrada. E<br />

agora el dicho concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya <strong>en</strong>byaronme<br />

pedyr merçed que <strong>la</strong> confyrmase <strong>la</strong> dicha carta e <strong>la</strong> merçed <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>yda, e que<br />

<strong>la</strong>s mandase guar/dar e conplir. E yo, el sobredicho rey don Juan, por fazer bi<strong>en</strong> e<br />

merçed al dicho concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya, tovelo por by<strong>en</strong><br />

e confyrmoles <strong>la</strong> dicha carta e <strong>la</strong> merçed <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>yda, e mando que les va<strong>la</strong> e<br />

sea guardada, sy e segund que mejor e mas conplidam<strong>en</strong>te les valio e fue / guardada<br />

<strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l rey don Enrrique, mi padre e mi s<strong>en</strong>nor que Dyos dé Santo Parayso, e<br />

<strong>de</strong>fy<strong>en</strong>do fyrmem<strong>en</strong>te que alguno nin algunos non sean osados <strong>de</strong> les yr nin pasar<br />

contra <strong>la</strong> dicha carta, nin contra lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido, nin contra parte d'el<strong>la</strong>, por gelo<br />

quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> algund ti<strong>en</strong>po, nin por alguna manera. Ca qual/quyer que lo<br />

fyziese avrya <strong>la</strong> mi yra e pecharme y an <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta cont<strong>en</strong>yda, e al<br />

dicho concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya, o a quy<strong>en</strong> su boz<br />

tovyese, todas <strong>la</strong>s costas e danos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> reçibyes<strong>en</strong>, (Fol. 11v.)<br />

dob<strong>la</strong>dos. E sobr'esto mando a todas <strong>la</strong>s justiçias e ofyçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi corte, e a todos<br />

los otros alcal<strong>de</strong>s e ofyçiales <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s e logares <strong>de</strong> los mis reynos do<br />

esto acaesçiere, asy a los que agora son commo a los que seran <strong>de</strong> aquy / <strong>en</strong><br />

a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, e cada uno d'ellos, que gelo non consy<strong>en</strong>tan, más que les <strong>de</strong>fi<strong>en</strong>dan e<br />

anpar<strong>en</strong> con <strong>la</strong> dicha merçed <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es, e que pr<strong>en</strong>dan <strong>en</strong> by<strong>en</strong>es <strong>de</strong><br />

aquel o aquellos que contra ello fuer<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a e <strong>la</strong> guard<strong>en</strong> para fazer


d'el<strong>la</strong> lo que <strong>la</strong> mir merçed fuere, e que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong><strong>de</strong> e fagan h<strong>en</strong>m<strong>en</strong>/ dar al dicho<br />

concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bytorya, o a quy<strong>en</strong> su boz tovyere, todas<br />

<strong>la</strong>s costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> recreçier<strong>en</strong>, dob<strong>la</strong>dos, commo dicho<br />

es, e <strong>de</strong>mas por qualquyer o qualesquyer por qui<strong>en</strong> fyncar<strong>en</strong> <strong>de</strong> lo asy fazer e conplir.<br />

E mando al omme que les esta mi carta mostrare, o el / tras<strong>la</strong>do d'el<strong>la</strong> synado <strong>de</strong>l<br />

escryvano publico avtoryzado, <strong>en</strong> manera que fagase que los <strong>en</strong>p<strong>la</strong>ze que parescan<br />

ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte <strong>de</strong>l dya que los <strong>en</strong>p<strong>la</strong>zare fasta quynze dyas primeros<br />

sygui<strong>en</strong>tes, so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a a cada uno, a <strong>de</strong>zir por qual razon non cunple mi<br />

mandado. E d'esto les man<strong>de</strong> dar / esta mi carta escryta <strong>en</strong> pargamyno <strong>de</strong> cuero e<br />

sel<strong>la</strong>da con mi sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>te <strong>en</strong> fylos <strong>de</strong> seda. Dada <strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid, doze<br />

dyas <strong>de</strong> abryl anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Nuestro S<strong>en</strong>nor Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e veynte annos. Martyn Garçia <strong>de</strong> Vergara, escryvano mayor <strong>de</strong> los<br />

previllejos <strong>de</strong> los reynos e s<strong>en</strong>norios / <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor el rey, lo fyze escrevir por su<br />

mandado. Ferrandus baca<strong>la</strong>rius yn legibus. Martyn Garçia, registrada. E <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

espaldas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> previllejo estan escrytos estos nonbres que se sygu<strong>en</strong>:<br />

Alfon<strong>sus</strong> baca<strong>la</strong>rius yn <strong>de</strong>cretos. Ferrandos baca<strong>la</strong>rius yn legibus. Conçertado. Agora,<br />

por quanto por (Fol. 12r.) parte <strong>de</strong> vos, el dicho concejo e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad<br />

<strong>de</strong> Bytorya, nos fue suplicado e pedydo por merçed que vos confyrmasemos e<br />

aprovasemos <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> previllejo que <strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada e <strong>la</strong> merçed <strong>en</strong> el<strong>la</strong><br />

cont<strong>en</strong>yda e vos <strong>la</strong> mandasemos guardar e conplir / <strong>en</strong> todo e por todo, segund que<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> previllejo que <strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada e <strong>en</strong> cada una cosa e parte<br />

d'el<strong>la</strong> se conty<strong>en</strong>e e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra <strong>de</strong> sy mismo vos confyrmasemos e aprovasemos todos<br />

los bu<strong>en</strong>os fueros, e usos e bu<strong>en</strong>as costunbres, e todos los previllejos, e cartas, e<br />

previllejos, e franquezas, e liberta<strong>de</strong>s, e gra/çias, e merçe<strong>de</strong>s, e donaçiones que <strong>la</strong><br />

dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya ty<strong>en</strong>e confyrmadas por los reyes <strong>de</strong> gloryosa memorya<br />

nuestros anteçesores que santa glorya ayan e segund que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong><br />

previllejo, <strong>sus</strong>o <strong>en</strong>corporada, se conty<strong>en</strong>e, e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ramos los dichos reyes don<br />

Ferrando e reyna donna Ysabel, por fazer bi<strong>en</strong> / e merçed a vos, el dicho conçejo e<br />

ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibad <strong>de</strong> Bytorya, tovymoslo por by<strong>en</strong> e por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te<br />

vos confyrmamos e aprovamos <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> previllejo que <strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada e<br />

<strong>la</strong> merçed <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>yda, e todos los bu<strong>en</strong>os fueros, e bu<strong>en</strong>os usos, e bu<strong>en</strong>as<br />

costunbres, e todos los pre/villejos, e cartas, e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias, e franquezas, e liberta<strong>de</strong>s,<br />

e graçias, e merçe<strong>de</strong>s e donaçiones que <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya e (sic) ty<strong>en</strong>e<br />

confyrmados por los dichos reyes nuestros anteçesores, e mandamos que vos va<strong>la</strong>n<br />

e sean guardadas <strong>en</strong> todo e por todo, segund que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha carta <strong>de</strong> previllejo que<br />

<strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada / se conti<strong>en</strong>e e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ra, sy e segund que mejor e mas<br />

conplidam<strong>en</strong>te vos valio e fue guardada <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor rey don Juan, nuestro<br />

padre, e <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor rey don Enrrique, nuestro hermano, que santa glorya ayan, e <strong>en</strong><br />

el nuestro fasta aquy, e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos fyrmem<strong>en</strong>te que alguno nin algunos non sean<br />

osados <strong>de</strong> vos yr, nin (Fol. 12v.) pasar contra esta dicha carta <strong>de</strong> previllejo e<br />

confyrmaçion que vos nos asy fazemos, nin contra cosa alguna, nin parte d'el<strong>la</strong> por<br />

vos lo quebrantar o m<strong>en</strong>guar <strong>en</strong> todo o <strong>en</strong> parte d'el<strong>la</strong> <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po alguno que sea nin<br />

por alguna manera. Ca qualquyer o qualesquyer que lo fy/zies<strong>en</strong>, o contra alguna<br />

cosa o parte d'ello fuer<strong>en</strong> o pasar<strong>en</strong>, avran <strong>la</strong> nuestra yra, e <strong>de</strong>mas pecharnos y an <strong>la</strong><br />

p<strong>en</strong>a <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha nuestra carta <strong>de</strong> previllejo cont<strong>en</strong>yda, e a vos, el dicho concejo e<br />

ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya, o a quy<strong>en</strong> vuestra boz tovyere, todas<br />

<strong>la</strong>s costas e dannos e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> / reçibyere<strong>de</strong>s, dob<strong>la</strong>dos, commo<br />

dicho es. E <strong>de</strong>mas, mandamos a todas <strong>la</strong>s justiçias e ofyçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra casa, e<br />

corte, e chaçelleria, e <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s çibda<strong>de</strong>s, e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los nuestros reynos<br />

e s<strong>en</strong>norios do esto acaesçiere, asy a los que agora son commo a los que seran <strong>de</strong>


aquy a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, e / a cada uno d'ellos, que gelo non consy<strong>en</strong>tan, más, que vos<br />

<strong>de</strong>fy<strong>en</strong>dan e anpar<strong>en</strong> con esta vya <strong>de</strong><strong>la</strong>nte e cada uno d'ellos e con esta dicha<br />

merçed <strong>en</strong> <strong>la</strong> manera que dicha es, e que pr<strong>en</strong>dan <strong>en</strong> by<strong>en</strong>es <strong>de</strong> aquel o aquellos que<br />

contra ello fuer<strong>en</strong> o pasar<strong>en</strong> por <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a e <strong>la</strong> guard<strong>en</strong> para fazer d'el<strong>la</strong> lo que <strong>la</strong><br />

nuestra merçed fuere,/ e que <strong>en</strong>y<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e fagan em<strong>en</strong>dar a vos, el dicho concejo e<br />

ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya, o a quy<strong>en</strong> vuestra boz tovyere, todas<br />

<strong>la</strong>s costas, e dannos, e m<strong>en</strong>oscabos que por <strong>en</strong><strong>de</strong> reçibyere<strong>de</strong>s, dob<strong>la</strong>dos, commo<br />

dicho es, e <strong>de</strong>mas por qualquyer o qualesquyer que fyncar<strong>en</strong> <strong>de</strong> lo asy fazer e /<br />

conplir, mandamos al omme que les esta dicha nuestra carta <strong>de</strong> previllejo e<br />

confyrmaçion mostrare o el tras<strong>la</strong>do d'el<strong>la</strong> synado <strong>de</strong> escryvano publico <strong>en</strong> manera<br />

que fagase que los <strong>en</strong>p<strong>la</strong>ze que parescan ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte doquyer que<br />

nos seamos. (Fol. 13r.) <strong>de</strong>l dya que los <strong>en</strong>p<strong>la</strong>zare fasta quynze dyas primeros<br />

sygui<strong>en</strong>tes, so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a e cada uno, a <strong>de</strong>zir por qual razon non cunple nuestro<br />

mandado. E <strong>de</strong>mas, mandamos a qualquyer escryvano publico que para esto fuere<br />

l<strong>la</strong>mado que dé <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> / mostrare testymonyo synado con su signo,<br />

porque nos sepamos <strong>en</strong> commo se cunple nuestro mandado. E d'esto vos mandamos<br />

dar esta nuestra carta <strong>de</strong> previllejo e confymaçion, escryta <strong>en</strong> pargamyno <strong>de</strong> cuero, e<br />

sel<strong>la</strong>da con nuestro sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong>dy<strong>en</strong>te <strong>en</strong> nuestros fylos <strong>de</strong> seda a colores, e<br />

li/brada <strong>de</strong> los nuestros cortadores e escryvanos mayores <strong>de</strong> los nuestros previllejos e<br />

confyrmaçiones e <strong>de</strong> otros ofyçiales <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra casa. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> muy noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Madrid, a syete dyas <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> dyzi<strong>en</strong>bre, anno <strong>de</strong>l nasçimy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Nuestro<br />

Salvador Ihesu Christo <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta e dos annos./ Yo, Gonçalo<br />

<strong>de</strong> Baeça, contador <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>çiones <strong>de</strong>l rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestros s<strong>en</strong>nores,<br />

resyd<strong>en</strong>te el ofyçio <strong>de</strong><strong>la</strong> escryvanya mayor <strong>de</strong> los <strong>sus</strong> previllejos e confyrmaçiones, <strong>la</strong><br />

fyz escrevir por su mandado. Gonçalo <strong>de</strong> Baeça. Antonyo, dottor, Rodrygo, dottor.<br />

Ferrando Alvares. Antonyo,/ dottor. Conçertado. Por el lic<strong>en</strong>çíado Gutierre<br />

conçertado. Registrada. Gonçalo <strong>de</strong> Cordova. E asy mostradas e pres<strong>en</strong>tadas <strong>la</strong>s<br />

dichas cartas <strong>de</strong> previllejos e confyrmaçiones <strong>de</strong> los reyes nuestros s<strong>en</strong>nores por el<br />

dicho Alonso Ruys <strong>de</strong> Gamys, e'nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e vezinos d'el<strong>la</strong>. E dixo al<br />

dicho alcal<strong>de</strong> qu'el, por / quanto a rruego <strong>de</strong> los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e (sic) les<br />

conplya andar por los reynos e s<strong>en</strong>norios <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>nores rey e reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores <strong>en</strong> <strong>sus</strong> tratos e merca<strong>de</strong>ryas. (Fol. 13v.) e (sic) les conplya traher consygo<br />

los tras<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> los dichos previllejos para que les fues<strong>en</strong> guardadas <strong>la</strong>s lyberta<strong>de</strong>s e<br />

franquezas, <strong>en</strong> los dichos previllejos cont<strong>en</strong>ydas. Por <strong>en</strong><strong>de</strong>, que pedya al dicho<br />

alcal<strong>de</strong> su merçed mandase a mi, el dicho escryvano, sacar <strong>de</strong> los dichos previllejos /<br />

todos los tras<strong>la</strong>dos que d'ellos me fues<strong>en</strong> pedydos e <strong>de</strong>mandados por qualquyer<br />

vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, punto por punto, segund <strong>en</strong> ellos se cont<strong>en</strong>ya, e los<br />

sygnase <strong>de</strong> my syno e publica forma <strong>en</strong> los quales dichos tras<strong>la</strong>dos que yo asy<br />

sacase e synase <strong>de</strong> mi signo <strong>en</strong> publica forma; <strong>en</strong> los quales dichos tras<strong>la</strong>dos que yo<br />

asy sacase / e synase <strong>de</strong> mi sygno, su merçed pusyese su avtoridad e <strong>de</strong>creto e<br />

mandase que aquellos valies<strong>en</strong> e fyzies<strong>en</strong> fe <strong>en</strong> todos e qualesquyer lugares que<br />

paresçies<strong>en</strong> asy <strong>en</strong> juyzio commo fuera <strong>de</strong> by<strong>en</strong>, asy commo faryan los dichos<br />

previllejos e confyrmaçiones oregynales. E luego el dicho alcal<strong>de</strong> tomo <strong>la</strong>s dichas<br />

cartas <strong>de</strong> previllejos e confyrma/çiones <strong>en</strong> <strong>sus</strong> manos, e violos, e esamynolos e dixo<br />

que vi a <strong>la</strong>s dichas cartas <strong>de</strong> previllejos e confyrmaçiones non rotos, nin chançel<strong>la</strong>dos,<br />

nin viçiosos, nin <strong>en</strong> lugar alguno sospechosos. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixo que mandava e mando<br />

a mi, el dicho escryvano, que a pedymy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> qualquyer vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad<br />

sacare o faga sacar e escrevyr los tras<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> los / dichos previllejos punto por<br />

punto, segund por el<strong>la</strong> se cont<strong>en</strong>ya, e los sygnase <strong>de</strong> ni sygno <strong>en</strong> publica forma; <strong>en</strong><br />

los quales dichos tras<strong>la</strong>dos que yo asi sacase o fyziese sacar e synase <strong>de</strong> my syno,


dixo que ponya e puso su avtorydad e <strong>de</strong>creto <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejor forma e manera que podya<br />

e <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>vya, e que mandava e mando que aquellos tras<strong>la</strong>dos o qualquyer d'ellos<br />

que yo asy sinase valies<strong>en</strong> e fyzies<strong>en</strong> fe <strong>en</strong> todos e qualesquyer logares que<br />

paresçies<strong>en</strong> asy <strong>en</strong> juyzio commo fuera <strong>de</strong> by<strong>en</strong>, asy e a tan conplidam<strong>en</strong>te commo lo<br />

faryan <strong>la</strong>s dichas cartas <strong>de</strong> previllejos oreginales. E por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia dyfynytiva asy<br />

dixo que lo pronunçiava e manda (sic) e pronunçio e mando,/ <strong>en</strong> estos escrytos e por<br />

ellos. E el dicho Juan Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paternyna, (Fol. 14r.) <strong>en</strong> el dicho nonbre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad e vezinos d'el<strong>la</strong>, pydyolo por testyonyo. De lo qual fueron testigos<br />

pres<strong>en</strong>tes Lope Martynes <strong>de</strong> Aldava, regidor <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e Ferrand Ruy <strong>de</strong><br />

Arcabte, e Dyego Martyn <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, escryvano el drey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores, vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> / dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya. E otrosy va escryto sobre raydo o<br />

dyz donna Beryngue<strong>la</strong>, e o dyz rodado, e o dyz les va<strong>la</strong>; non les <strong>en</strong>pesca que <strong>en</strong><br />

corrygi<strong>en</strong>do lo fyze. E yo, el dicho Lope Martynes <strong>de</strong> Heali, escryvano e notaryo<br />

publico sobredicho, que pres<strong>en</strong>te fuy <strong>en</strong> uno con los dichos testigos a todo lo que<br />

dicho es que por muy su<strong>en</strong>a. E por mandamy<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l / dicho alcal<strong>de</strong> e a pedymy<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l dicho Juan Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Paternina, procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, este tras<strong>la</strong>do<br />

<strong>de</strong> los dichos previllejos oregynales fyz sacar e escrevyr <strong>en</strong> estas quatro fojas <strong>de</strong><br />

pargamino <strong>de</strong> cuero con esta <strong>en</strong> que va mio sygno, e <strong>en</strong> fyn <strong>de</strong> cada p<strong>la</strong>na va<br />

s<strong>en</strong>na<strong>la</strong>do <strong>de</strong> una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s s<strong>en</strong>nales <strong>de</strong> my robryca,/ e fyz tornar el previllejo, que<br />

estava escryto <strong>en</strong> <strong>la</strong>tyn, <strong>en</strong> su l<strong>en</strong>gua castel<strong>la</strong>na. Lo qual todo va çierto e verda<strong>de</strong>ro. E<br />

por <strong>en</strong><strong>de</strong> fiz aquy este myo sygno <strong>en</strong> testymonio <strong>de</strong> verdad. Lope Martines.<br />

E asy mostradas, e pres<strong>en</strong>tadas e vistas por el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong>, dixo que<br />

fal<strong>la</strong>va e fallo qu'el dicho previllejo <strong>de</strong>ve ser guardado e, guar/dandole, que los<br />

vezinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya sean es<strong>en</strong>tos con <strong>sus</strong><br />

merca<strong>de</strong>ryas <strong>de</strong>l dicho portazgo, para agora e para sy<strong>en</strong>pre jamas, e que <strong>de</strong>vya<br />

mandar e mando e nynguna persona non vaya contra el t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l dicho<br />

previllejo, so <strong>la</strong>s p<strong>en</strong>as <strong>en</strong> el cont<strong>en</strong>ydas, e que mandava e mando al dicho Anton<br />

Gomes que a los dichos / Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e Dyego <strong>de</strong> Maestu Dyego <strong>de</strong><br />

Estel<strong>la</strong>, <strong>la</strong>s dos sacas <strong>de</strong> <strong>la</strong>na, libros e quytas, e que dava e dyo <strong>la</strong>s dichas fyanças<br />

por ningunas, e mandava e mando que los sobredichos, e cada uno d'ellos, fagan<br />

juram<strong>en</strong>to sy <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>ryas ay alguna persona <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad/ (Fol. 14v.) que t<strong>en</strong>ga parte <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>ryas, dyrete o yndyrete. Los<br />

quales juraron, <strong>en</strong> forma e so cargo <strong>de</strong>l juram<strong>en</strong>to que fyzieron, asolvyeron e dixeron<br />

que non t<strong>en</strong>ya parte <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s persona alguna <strong>de</strong> fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> çiudad <strong>de</strong> Bytorya, salvo<br />

que heran suyas propyas d'ellos, so / cargo <strong>de</strong>l juram<strong>en</strong>to que fyzieron. E el dicho<br />

Anton Gomes Lobo pydyolo por testymonyo. E los dichos Pero Martynes <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, e<br />

Dyego Martynes <strong>de</strong> Maestu e Dyego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, asymismo dixeron que pedyan e<br />

pydyeron a mi, el dicho esryvano, que gelo dyese por testymonyo synado <strong>de</strong> mi syno<br />

para guarda <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho; e a los pres<strong>en</strong>tes rrogaron que fues<strong>en</strong> d'ello testigos./ Los<br />

quales son estos: Ferrando <strong>de</strong> Velliça, escryvano publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e alonso<br />

<strong>de</strong> Segovia, vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, e Dyego Camarero, vezino <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid. Va<br />

sobre raydo o dyz <strong>de</strong> Bytorya, e o dyz here<strong>de</strong>ro, e o dyz set<strong>en</strong>ta, e o dyz Marya, e o<br />

dyz Corya, e o dyz <strong>de</strong>l reyno; <strong>de</strong> los (sic) va<strong>la</strong> e non les <strong>en</strong>pesca. E yo, Juan<br />

Ferran<strong>de</strong>s, escryvano / publico <strong>sus</strong>odicho a <strong>la</strong> merçed <strong>de</strong>l rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores <strong>en</strong> el noble çibdad <strong>de</strong> Segovia e su tierra, fuy pres<strong>en</strong>te a lo que dicho es<br />

ant'el dicho alcal<strong>de</strong> con los dichos testigos, e vi e ley <strong>la</strong>s dichas cartas <strong>de</strong> vezindad e<br />

el dicho previllejo e confyrmaçion don<strong>de</strong> este tras<strong>la</strong>do fise sacar e lo conplire / con el<strong>la</strong><br />

ante los dichos testigos; e va çierto. E a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos Pero Martynes<br />

d'A<strong>la</strong>ba, e Diego Martines <strong>de</strong> Maestu e Diego <strong>de</strong> Estel<strong>la</strong>, lo requyryeron. E por <strong>en</strong><strong>de</strong>


fise aquy este mio signo. Juan escryvano. (Rubricado) (Fol. 15r.) En <strong>la</strong> noble çibdad<br />

<strong>de</strong> Segovya, diez dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> mayo, anno <strong>de</strong>l nasçimy<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Nuestro S<strong>en</strong>nor<br />

Ihesu Christo <strong>de</strong> myll e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e seys annos. Estando pres<strong>en</strong>tes el<br />

honrrado bachi/ller Juan <strong>de</strong> Ar<strong>en</strong>il<strong>la</strong>s, alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Segovya e su<br />

tierra por el honrrado cavallero Diego Ruyz <strong>de</strong> Montalvo, corregidor d'el<strong>la</strong>s por el rey e<br />

<strong>la</strong> reyna nuestros s<strong>en</strong>nores, e <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> my, Alonso <strong>de</strong> Vale/ra, escryvano<br />

publico <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Segovya e su tierra por el rey e reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores, e atne los testigos <strong>de</strong> yuso escritos, e paresçio pres<strong>en</strong>te un onbre que le<br />

l<strong>la</strong>mo por su nonbre, Diego Peres <strong>de</strong> Legarda, merca<strong>de</strong>r / vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong><br />

Bytorya. E pres<strong>en</strong>to e leer él fizo por my, el dicho escryvano, ant'el dicho s<strong>en</strong>nor<br />

alcal<strong>de</strong>, este tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong> previllejo e confirmaçion <strong>de</strong>l rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestros<br />

s<strong>en</strong>nores e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia dada e pronunçiada / por el alcal<strong>de</strong> Alonso <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>nueva,<br />

alcal<strong>de</strong> que fue <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, todo lo uno e lo otro d'esta otra parte cont<strong>en</strong>ydo. E<br />

dixo que, por quanto el se t<strong>en</strong>ya e reçibido, que Anton Gomes Lobo, vezino <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha (Fol. 15v.) çibdad e recaudador <strong>de</strong> los portazgos d'esta dicha çibdad, otras<br />

personas que tovyer<strong>en</strong> e ti<strong>en</strong><strong>en</strong> el dicho portazgo querran ynt<strong>en</strong>tar, e pedir y<br />

<strong>de</strong>mandar algund portazgo o <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> / algunas merca<strong>de</strong>rias qu'el o otros por él o<br />

otros algunos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bytorya que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> biv<strong>en</strong> e moran e son o fuer<strong>en</strong><br />

vezinos d'el<strong>la</strong>, qu'ellos o qualquyer d'ellos traxer<strong>en</strong> o pasar<strong>en</strong> o <strong>en</strong>biar<strong>en</strong> por esa<br />

dicha çibdad o por / su tierra. Y pro <strong>en</strong><strong>de</strong> dixo que pedia e pidio al dicho s<strong>en</strong>nor<br />

alcal<strong>de</strong>, por sy e <strong>en</strong> nonbre <strong>de</strong> todos los vezinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad, que<br />

vea el dicho previllejo e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia, e vysto lo faga e man<strong>de</strong> guardar e / conplir <strong>en</strong> todo<br />

e por todo segund que <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e. E luego, el dicho s<strong>en</strong>nor alcal<strong>de</strong> tomo el<br />

dicho previllejo e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia, e violo e leyolo, e dixo que mandava, e mando, que fuese<br />

guardado e conplido e todo e por todo,/ segund que <strong>en</strong> el se conti<strong>en</strong>e e <strong>sus</strong> altezas<br />

por el lo mandan guardar. E sy neçesario fuera, dixo que arpovava e aprovo e<br />

confirmava e confirmo <strong>la</strong>s <strong>sus</strong>odichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias e que mandava e mando dar su<br />

man/damy<strong>en</strong>to para el dicho Anton Gomes Lobo e para otras (Fol. 16r.) qualesquyer<br />

personas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> o tovyer<strong>en</strong> cargo <strong>de</strong> reçebyr e recasdar los dichos portazgos que<br />

non sean osados <strong>de</strong> los pedir, nin <strong>de</strong>mandar al dicho Diego Peres <strong>de</strong> Legarda, nin / a<br />

<strong>sus</strong> fatores, nin criados, nin a <strong>la</strong>s otras personas vezinos e moradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad, sy<strong>en</strong>do suyas propias <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>rias e non <strong>de</strong> otros vezinos <strong>de</strong> otras<br />

partes, nin gelos <strong>en</strong>bargu<strong>en</strong>, nin molest<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha / çibdad nin <strong>en</strong> su tierra, salvo<br />

que los <strong>de</strong>x<strong>en</strong> pasar libres e quytos syn cosa alguna, so p<strong>en</strong>a que sean t<strong>en</strong>idos e<br />

obligados <strong>de</strong> pagar mill dob<strong>la</strong>s <strong>de</strong> horo para <strong>la</strong> camara e fisco <strong>de</strong> <strong>sus</strong> altezas e más<br />

todas <strong>la</strong>s costas e dap/nos que a <strong>la</strong> parte se le recreçier<strong>en</strong>, con el doblo, segun que<br />

todo ello <strong>en</strong> el dicho previllejo se conti<strong>en</strong>e. E luego, <strong>en</strong> el dicho Diego Peres <strong>de</strong><br />

Legarda dixo que lo pedia e pidio por testimonyo testigos que a todo lo <strong>sus</strong>odicho<br />

fueron pres<strong>en</strong>tes./ Ynigo Sastre, e Thomas Mor<strong>en</strong>o, tondidor, e Diego <strong>de</strong> M<strong>en</strong>dieta,<br />

criado <strong>de</strong> Bonyfaçio <strong>de</strong> Almaçan, escryvano publico, vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong><br />

Segovya. E yo, el dicho (Fol. 16v.) Alonso <strong>de</strong> Vare<strong>la</strong>, escryvano publico <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Segovia, sobredicho pres<strong>en</strong>te fui a todo lo que dicho es con el dicho s<strong>en</strong>nor<br />

alcal<strong>de</strong>. E a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho / Diego Peres <strong>de</strong> Legarda <strong>la</strong> fise escrevyr, e por<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> fise aquy este mio signo <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad. Alonso <strong>de</strong> Vare<strong>la</strong>.<br />

(Rubricado).


60<br />

1497. Mayo. 13. Burgos<br />

Lic<strong>en</strong>cia para <strong>la</strong> insta<strong>la</strong>ción <strong>en</strong> Vitoria <strong>de</strong> ses<strong>en</strong>ta te<strong>la</strong>res que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser<br />

repartidos <strong>en</strong>tre aquellos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong> proveerlos y según el<br />

parecer <strong>de</strong> los miembros <strong>de</strong>l Ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

A.M. <strong>de</strong> Vitoria. Secc. 24, leg. 40. N.º 1. Orig. papel.<br />

Don Fernando y doña Ysabel &. A vos los alcal<strong>de</strong>s y regidores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad <strong>de</strong> Bitoria salud e graçia. Sepa<strong>de</strong>s que por parte <strong>de</strong>l conçejo e justiçia,<br />

cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, ofiçiales / e ommes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad nos fue fecha<br />

re<strong>la</strong>çion dizi<strong>en</strong>do que esa dicha çibdad esta situada <strong>en</strong> tierra muy esterile e non ti<strong>en</strong>e<br />

propios algunos ni cosa <strong>de</strong> que <strong>de</strong> su propio suelo se puedier<strong>en</strong> sost<strong>en</strong>er los vecinos<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> si non lo fues<strong>en</strong> a buscar e tratar a otras partes a cuya cabsa esa dicha çibdad<br />

esta muy <strong>de</strong>spob<strong>la</strong>da e disipada e diz que algunas vezes <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s personas que<br />

hasta agora lo han regido e governado se ha fab<strong>la</strong>do e p<strong>la</strong>ticado que seria bu<strong>en</strong>o dar<br />

hord<strong>en</strong> <strong>en</strong> que oviese <strong>en</strong> el<strong>la</strong> ofiçiales panneros e que por premia oviese ses<strong>en</strong>ta<br />

te<strong>la</strong>res para <strong>la</strong>brar pannos con que los pobres tuvies<strong>en</strong> <strong>en</strong> que trabajar e bivir e que<br />

estos dichos ses<strong>en</strong>ta te<strong>la</strong>res fues<strong>en</strong> repartidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s personas por/diputaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha çibdad se hal<strong>la</strong>s<strong>en</strong> que los podian t<strong>en</strong>er e proveer <strong>de</strong> <strong>la</strong>nas e <strong>de</strong> todo lo<br />

nesçesario. E porque sy nos no mandamos fazer lo <strong>sus</strong>o dicho avria <strong>en</strong>tre los vezinos<br />

d<strong>en</strong><strong>la</strong> dicha çibdad algunas difer<strong>en</strong>çias, por su parte nos fue suplicado e pedido por<br />

merçed que vos mandasemos dar liç<strong>en</strong>çia e facultad para ello como <strong>la</strong> nuestra<br />

merçed fuese, e nos tovimoslo por bi<strong>en</strong>. Porque vos mandamos que luego <strong>en</strong>t<strong>en</strong>days<br />

<strong>en</strong> lo <strong>sus</strong>o-dicho e sy toda esa dicha çibdad consyntiere <strong>en</strong> ello <strong>de</strong>ys ord<strong>en</strong> como aya<br />

<strong>en</strong> el<strong>la</strong> los dichos ses<strong>en</strong>ta te<strong>la</strong>res para <strong>la</strong>brar pannos e lo repartays e man<strong>de</strong>ys que<br />

los t<strong>en</strong>gan <strong>la</strong>s personas que a vosotros mejor visto fuere o sy alguna dubda o<br />

difer<strong>en</strong>çia oviere o se os recresçiere / sobre lo <strong>sus</strong>odicho lo <strong>en</strong>bieis ante nos e vuestro<br />

paresçer, porque visto vos embiemos mandar lo que sobre ello ayays <strong>de</strong> hazer e los<br />

unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> diez mill<br />

mrs. para <strong>la</strong> nuestra camara e <strong>de</strong>mas mandamos al omne que vos esta nuestra carta<br />

mostrare que vos emp<strong>la</strong>ze que pareça<strong>de</strong>s ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte do quier que<br />

nos seamos <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>zare fasta quinze dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong><br />

qual mandamos a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio sygnado con su sygno porque nos sepamos<br />

<strong>en</strong> como se cumple nuestro mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Burgos a tresse dias <strong>de</strong>l<br />

mes <strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> mill e quatro/çi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e syete annos.=<br />

Firmas=.


1498. Diciembre. 13.<br />

61<br />

Cédu<strong>la</strong> <strong>de</strong> los Reyes Católicos, para que ces<strong>en</strong> los bandos y parcialida<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong>tre los clérigos y que se elijan a los más idóneos para ocupar los b<strong>en</strong>eficios que<br />

qued<strong>en</strong> vacantes.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 3, leg. 10, n.º 40. Original papel.<br />

El Rey e <strong>la</strong> Reyna = Chantre et cabildo e <strong>la</strong> yglesia colegial <strong>de</strong> Santa Maria <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Cibdad <strong>de</strong> Bitoria et curas et clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras yglesias <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha cibdad por<br />

parte <strong>de</strong>l conçejo, justiçia, regidores, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, ofiçiales et omnes bu<strong>en</strong>os<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha Cibdad, nos fue fecha re<strong>la</strong>çion que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad solia aver muchos<br />

vandos antiguos et que para quitar <strong>la</strong>s questiones / 5 e difer<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> <strong>en</strong>tre ellos nos<br />

los mandamos quitar, et que agora <strong>en</strong>tre vosotros estan mas <strong>en</strong>ç<strong>en</strong>didos los dichos<br />

vandos et parçialida<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> otro tiempo, et que sey<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s dichas Yglesias <strong>de</strong><br />

patronadgo Real quando vacan algunas calongias et b<strong>en</strong>efiçios pres<strong>en</strong>tais a ellos<br />

personas ynabiles <strong>de</strong>xando otros ydoneos et sufiçi<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> que nuestro s<strong>en</strong>nor es<br />

mucho <strong>de</strong>serbido et <strong>la</strong> dicha çibdad reçibe mucho <strong>de</strong>trim<strong>en</strong>to et que los que lo / 10 ve<strong>en</strong><br />

mal exemplo por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos bos rogamos y <strong>en</strong>cargamos que fagais vuesro<br />

ayuntami<strong>en</strong>to como t<strong>en</strong>eys cotumbre et <strong>de</strong><strong>de</strong>s ord<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre vosotros como <strong>de</strong>l todo<br />

ces<strong>en</strong> los dichos bandos et parçialida<strong>de</strong>s poni<strong>en</strong>do p<strong>en</strong>as que ninguno sea osado<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r mas <strong>en</strong> semejantes parçialida<strong>de</strong>s, et quando acaesçier<strong>en</strong> vacar algunas<br />

calongias et b<strong>en</strong>efiçios provea<strong>de</strong>s <strong>de</strong>llos a los mas ydoneos e sufiçi<strong>en</strong>tes que all<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

quisiereis a nuestro / 15 s<strong>en</strong>nor e a nos fariais mucho p<strong>la</strong>ser et serviçio et fasi<strong>en</strong>do lo<br />

contrario, mandaremos poner como cump<strong>la</strong> a serviçio <strong>de</strong> Dios et nuestro <strong>de</strong> corona a<br />

XII dias <strong>de</strong> <strong>de</strong>ziembre nov<strong>en</strong>ta e ocho annos = Yo el Rey = Yo <strong>la</strong> Reyna = Por<br />

mandado <strong>de</strong>l Rey e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reyna = Miguel Peres Dalmara.<br />

Al cabildo <strong>de</strong> Bitoria e a los clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras parroquias <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad que<br />

çes<strong>en</strong> <strong>en</strong> los vandos e parçialida<strong>de</strong>s que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>tre si quando vacas<strong>en</strong> algunas<br />

calongias et b<strong>en</strong>efiçios pres<strong>en</strong>te personas ydoneas e sufiçi<strong>en</strong>tes.<br />

62<br />

1499. Mayo. 8. Madrid<br />

Nombrami<strong>en</strong>to vitalicio <strong>de</strong> Diputado G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va y Juez Ejecutor <strong>de</strong> los<br />

monarcas <strong>en</strong> <strong>la</strong> Provincia para Lope López <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong>, oficio <strong>en</strong> el que se prevee le<br />

suce<strong>de</strong>rá Diego Martínez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va mi<strong>en</strong>tras sea voluntad <strong>de</strong> los Reyes.


A. Provincial <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va. D.239-25.1. Orig. papel.<br />

Don Fernando e donna Ysabel. A vos <strong>la</strong> junta alcalles comisarios e<br />

procuradores, conçejeros, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, hijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> provinçia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Vitoria e hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e nos / a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>tes salud e graçia. Sepa<strong>de</strong>s<br />

que vimos vuestra peticion que con Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e con Diego Lopes <strong>de</strong><br />

Montoya e Urtunno <strong>de</strong> Murga, vuestros procuradores, nos <strong>en</strong>biastes por <strong>la</strong> qual nos<br />

(fisieron) saber que ha mucho tiempo que esa dicha çibdad e provinçia e<br />

hermanda<strong>de</strong>s e <strong>sus</strong> a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>tes aveys estado e estays <strong>en</strong> hermandad vieja e nueba<br />

con <strong>la</strong>s condiçiones con que cada vil<strong>la</strong> e logar e hermandad <strong>en</strong>tro <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

hermanda<strong>de</strong>s e que aveys t<strong>en</strong>ido e t<strong>en</strong>eis diputado provinçial e escribano e los otros<br />

ofiçios con que se han regido e governado fasta aqui estas dichas hermanda<strong>de</strong>s e<br />

que asy aveys estado e estays <strong>en</strong> mucha paz e sosiego e se a executado <strong>la</strong> nuestra<br />

justiçia <strong>en</strong> los <strong>de</strong>linqu<strong>en</strong>tes e malfechores que han cometydo e comet<strong>en</strong> <strong>de</strong>litos e<br />

robos e faz<strong>en</strong> otros muchos dapnos <strong>en</strong> eso / dicha provinçia e <strong>sus</strong> comarcas e <strong>de</strong><br />

pocos dias aca algunas personas <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do se procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha hermandad e<br />

provinçia han ganado <strong>de</strong> nos algunas nuestras cartas sobre <strong>la</strong> eleçion e provision <strong>de</strong><br />

los ofiçios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas hermanda<strong>de</strong>s sin les ser mandado nin <strong>en</strong>com<strong>en</strong>dado por <strong>la</strong><br />

yunta <strong>de</strong>llos e contra el uso e costumbre <strong>en</strong> que fasta aqui aveis estado e que por<br />

esta cabsa a avido <strong>en</strong>tre vosotros algunas difer<strong>en</strong>cias e algunas tierras e conçejos an<br />

t<strong>en</strong>tado <strong>de</strong> salir <strong>de</strong> esa hermandad e non estar <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e espeçialm<strong>en</strong>te dis que sobre<br />

el proveer <strong>de</strong> diputado provinçial e escribanos a avido <strong>en</strong>tre esa çibdad <strong>de</strong> Vitoria e<br />

esa yunta <strong>de</strong> <strong>la</strong> provinçia algunas difer<strong>en</strong>çias sobre lo qual <strong>de</strong>spues distes sobre ellos<br />

conçierto e asi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> una / conformidad segund paresçe por ciertos capitulos que los<br />

dichos vuestros procuradores ante nos pres<strong>en</strong>taron los quales dichos mandamos ver<br />

<strong>en</strong> el nuestro consejo e asy vistos e con nos (consi<strong>de</strong>rados) mandamos dar sobre ello<br />

esta nuestra carta. Por <strong>la</strong> qual mandamos que Lope Lopes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> <strong>en</strong> tanto quanto<br />

nuestra merçed e voluntad fuere sea diputado <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad e provinçia e<br />

hermanda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> nuestro jues executor <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> <strong>sus</strong> dias sea diputado<br />

provinçial e executor <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas hermanda<strong>de</strong>s el dicho Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va <strong>en</strong><br />

quanto nuestra merçed e voluntad fuere e luego <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> los dias <strong>de</strong>l dicho Lope<br />

Lopes sea resçibido al dicho ofiçio el dicho Diego Martines <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> nuestra carta<br />

syn pedir nin esperar para ello otra nuestra carta nin mandami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> segunda jusion<br />

e asy resçibido que vosotros / <strong>en</strong> vuestra yunta elija<strong>de</strong>s e nombre<strong>de</strong>s escrivanos<br />

fieles <strong>de</strong> tres <strong>en</strong> tres annos segund que pro una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas nuestras cartas fue<br />

mandado. Et otrosy elija<strong>de</strong>s e nombre<strong>de</strong>s los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> hermandad segund e como<br />

e por el tiempo e por <strong>la</strong>s leyes e ord<strong>en</strong>anças <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad nueva lo ovimos<br />

mandado. Lo qual vos mandamos que faga<strong>de</strong>s e comp<strong>la</strong><strong>de</strong>s <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> todo<br />

e por todo <strong>en</strong> quanto nuestra merçed e voluntad fuere syn embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

nuestras cartas que antes <strong>de</strong>sta ovimos dado e <strong>en</strong> todo lo otro cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas leyes e ord<strong>en</strong>anças <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vuestra hermandad vieja e nueva confirmamos<br />

<strong>en</strong> quanto nuestra merçed e voluntad fuere e por esta nuestra carta damos po<strong>de</strong>r<br />

complido al dicho Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va para que <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> los dias <strong>de</strong>l / dicho<br />

Lope Lopes <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> <strong>en</strong> quanto nuestra merçed e voluntad fuere luego pueda usar e<br />

use <strong>de</strong>l dicho ofiçio <strong>de</strong> diputado e nuestro juez executor <strong>de</strong> esa dicha çibdad e<br />

provinçia e hermanda<strong>de</strong>s e <strong>sus</strong> a<strong>de</strong>r<strong>en</strong>tes segund e como fasta aquil lo ha seydo e<br />

usado el dicho Lope Lopes e pueda aver e levar e lieve (roto original) como el dicho<br />

Lope Lopes fasta aqui lo ha levado. E por todo ello le damos otro tal e tanto complido<br />

es bastante po<strong>de</strong>r como el dicho Lope Lopes ty<strong>en</strong>e. E los unos nin los otros non


faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e diez mill mrs. para<br />

<strong>la</strong> nuestra camara e <strong>de</strong>mas mandamos al ome que vos esta carta mostrare que vos<br />

emp<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong>s ante nos <strong>en</strong> <strong>la</strong> nuestra corte doquier que nos seamos <strong>de</strong>l /<br />

dia que vos emp<strong>la</strong>sare fasta quinze dias primeros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a. Por <strong>la</strong><br />

qual mandamos a qualquier escribano publico que para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su signo porque nos sepamos <strong>en</strong><br />

como se cumple nuestro mandando. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Madrid a ocho dias <strong>de</strong>l mes<br />

<strong>de</strong> mayo anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador Ihesu Xpo. <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos<br />

e nov<strong>en</strong>ta e nueve annos. =Firmas=.<br />

63<br />

1500. Marzo. 13. Sevil<strong>la</strong>.<br />

Real cédu<strong>la</strong> para <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> alcaba<strong>la</strong>s. Vitoria paga 219.825 mrs.,<br />

cantidad que se reparte <strong>en</strong> los tercios <strong>de</strong> ese año. La cédu<strong>la</strong> incluye a<strong>de</strong>más el<br />

nombrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Diego Martínez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va como recaudador, así como se<br />

contemp<strong>la</strong>n algunas exepciones.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 15, leg. 4, n.º 39. Original papel.<br />

Dona Ysabel por <strong>la</strong> gracia <strong>de</strong> Dios Reyna <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Leon, <strong>de</strong> Aragon, <strong>de</strong><br />

Seçilia, <strong>de</strong> Granada, <strong>de</strong> Toledo, <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>çia, <strong>de</strong> Galisia, <strong>de</strong> Mallorcas, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong><br />

Çerd<strong>en</strong>na, <strong>de</strong> Cordova, <strong>de</strong> Corçega, <strong>de</strong> Murçia, <strong>de</strong> Ja<strong>en</strong>, <strong>de</strong> los Algarves, <strong>de</strong><br />

Algesyra, <strong>de</strong> Gibraltar e <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Ys<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Canaria, con<strong>de</strong>sa <strong>de</strong> Barçelona e s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong><br />

Viscaya e <strong>de</strong> Molina, duquesa <strong>de</strong> At<strong>en</strong>as e <strong>de</strong> Neopatria, con<strong>de</strong>sa <strong>de</strong> Rosellon / 5 e <strong>de</strong><br />

Çerdania, marquesa <strong>de</strong> Oristan e <strong>de</strong> Goçiano, a vos el conçejo, alcal<strong>de</strong>s, regidores,<br />

cavalleros, escu<strong>de</strong>ros e ofiçiales e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>de</strong> los<br />

lugares que con el<strong>la</strong> andan <strong>en</strong> r<strong>en</strong>ta e a cada uno e qualquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta mi<br />

carta fuere mostrada o un tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong> synado <strong>de</strong> escribano publico, salud e gracia.<br />

Bi<strong>en</strong> sabe<strong>de</strong> <strong>en</strong> como me <strong>de</strong>ve<strong>de</strong>s e ave<strong>de</strong>s a dar e pagar este pres<strong>en</strong>te anno<br />

<strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos annos por razon <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mis r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> alcavales / 10 <strong>de</strong>sa dicha<br />

çibdad e <strong>de</strong> los otros lugares que con el<strong>la</strong> andan <strong>en</strong> r<strong>en</strong>ta dozi<strong>en</strong>tos e diez e nueve<br />

mill e ochoçi<strong>en</strong>tos e veynte e çinco maravedis, los quales dichos dozi<strong>en</strong>tos e diez e<br />

nueve mill e ochoçi<strong>en</strong>tos e veynte e çinco maravedis me avyes <strong>de</strong> dar e pagar por los<br />

terçios <strong>de</strong>ste dicho anno, el primero <strong>en</strong> fin <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abril, e el segundo <strong>en</strong> fin <strong>de</strong>l<br />

mes <strong>de</strong> agosto e el postrimero <strong>en</strong> fin <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>de</strong>ziembre <strong>de</strong>ste dicho anno, puestos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha / 15 çibdat <strong>de</strong> Bitoria a vuestra costa e misyon e vos ha <strong>de</strong> ser resçibidos <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta todos los maravedis e pan e vino e otras cosas que asy <strong>de</strong> sytuado e salvado<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas asy <strong>de</strong> juro como <strong>de</strong> por vida, si<strong>en</strong>do los tales maravedis e otras<br />

cosas sytuados por nuestras cartas <strong>de</strong> privillejos e confirmaçiones que no sean <strong>de</strong> los<br />

revocados por nos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cartas que mandamos faser e fesymos <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong>


Toledo el anno pasado <strong>de</strong> mill e / 20 quatroçi<strong>en</strong>tos e och<strong>en</strong>ta annos, e <strong>de</strong> los sytuados<br />

<strong>de</strong> por vida aveys <strong>de</strong> tomar testimonios <strong>de</strong> como son bivas <strong>la</strong>s personas que lo han <strong>de</strong><br />

aver e los tales testimonios con los tres<strong>la</strong>dos synados <strong>de</strong> los dichos privillejos aveys<br />

<strong>de</strong> dar al thesorero <strong>de</strong> los dichos <strong>en</strong>cabeçami<strong>en</strong>tos, <strong>en</strong> mi merçed e voluntad es que<br />

Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va vesino <strong>de</strong> Bitoria como mi thesrorero <strong>de</strong> los dichos<br />

<strong>en</strong>cabeçami<strong>en</strong>tos e recab<strong>de</strong> / 25 e recab<strong>de</strong> (sic) <strong>de</strong> vos los dichos maravedis para faser<br />

<strong>de</strong> ello lo que yo le mandare porque vos mando a todos e a cada uno <strong>de</strong> vos que<br />

recabda<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s recabdar al dicho Diego Martines <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va o a qui<strong>en</strong> su po<strong>de</strong>r<br />

oviere con los dichos maravadis <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rados <strong>de</strong>scontando <strong>de</strong>llos el sytuado e<br />

salvado que le mostrare<strong>de</strong>s que asy <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas segund dicho es, por quanto<br />

non ha <strong>de</strong> reçibir nin cobrar el dicho / 30 sytuado e salvado el dicho thesorero nin le<br />

esta nin le sera hecho cargo alguno <strong>de</strong>llo salvo so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los maravedis restantes<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas r<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>scontando el dicho sytuado, el qual dicho sytuado ha <strong>de</strong><br />

quedar <strong>sus</strong>p<strong>en</strong>dido <strong>en</strong> vos el dicho conçejo para acodir con ello a qui<strong>en</strong> lo oviere <strong>de</strong><br />

aver e <strong>de</strong> lo que asy <strong>de</strong>vie<strong>de</strong>s e pagare<strong>de</strong>s e fisiere<strong>de</strong>s dar e pagar al dicho mi<br />

thesorero o al quel dicho su po<strong>de</strong>r / 35 oviere tomad e tom<strong>en</strong> <strong>sus</strong> cartas <strong>de</strong> pago por<br />

don<strong>de</strong> vos son resçibidos <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta e vos non sean pedidos nin <strong>de</strong>mandados otra<br />

vez, e sy lo asy faser e cumplir non quisier<strong>de</strong>s, por esta dicha mi carta o por el dicho<br />

su tres<strong>la</strong>do synado como dicho es, mando e do po<strong>de</strong>r complido a los alcal<strong>de</strong>s e<br />

alguaziles e otras justiçias qualesquier <strong>de</strong> qualesquier çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong><br />

los mis regnos e s<strong>en</strong>norios / 40 e a cada uno <strong>de</strong>llos <strong>en</strong> su jurediçion e a los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria al qual yo hago mi Juez mero ejecutor para lo que dicho es<br />

e a cada uno <strong>de</strong>llos que vos costringa e apremi<strong>en</strong> por todo rigor <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho a lo que<br />

asy faser e cumplir hasy<strong>en</strong>do <strong>en</strong> vos e <strong>en</strong> vuestros bi<strong>en</strong>es todas <strong>la</strong>s esecuçiones,<br />

presiones, v<strong>en</strong>çiones, remates <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es e todas <strong>la</strong>s /(Fol. 1v.) otras cosas e cada<br />

una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s que conv<strong>en</strong>ga e m<strong>en</strong>ester sea <strong>de</strong> se fazer fasta ser complido e pagado<br />

todo lo <strong>sus</strong>o dicho con mas <strong>la</strong>s costas que a vuestra culpa se fisier<strong>en</strong> <strong>en</strong> los cobrar,<br />

ca yo por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te hago sanos e <strong>de</strong> paz los bi<strong>en</strong>es que por esta razon fuer<strong>en</strong><br />

v<strong>en</strong>didos e rematados a qui<strong>en</strong> los comprare, para lo qual todo que dicho es do po<strong>de</strong>r<br />

cumplido a <strong>la</strong>s dichas justiçias e esecutor / 5 contodas <strong>sus</strong> inçid<strong>en</strong>çias e <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>çias,<br />

emerg<strong>en</strong>çias, anexida<strong>de</strong>s e conexida<strong>de</strong>s. E los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

al por alguna manera, so p<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed.<br />

Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdat <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong> a tres dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> março, anno <strong>de</strong>l<br />

nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>or Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos anos = Yo <strong>la</strong> Reina. / 10<br />

Yo Gaspar <strong>de</strong> Geizio, secretario <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reina nuestra s<strong>en</strong>nora <strong>la</strong> fise escrevir por su<br />

mandado (signo). = Firmas =<br />

@<br />

Conçejos, alcal<strong>de</strong>s, regidores, cavalleros, escu<strong>de</strong>ros, ofiçiales e omes bu<strong>en</strong>os<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>de</strong> los otros lugares que con el<strong>la</strong> andan <strong>en</strong> r<strong>en</strong>ta. En esta<br />

carta <strong>de</strong><strong>la</strong> Reyna nuestra s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong>sta otra parte escrita cont<strong>en</strong>idos e cada uno <strong>de</strong><br />

vos, ve<strong>de</strong>s esta dicha carta <strong>de</strong> su Alteza e conplid<strong>la</strong> segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e.<br />

/ 15 (Firmas) Guevara M(...) = Juan Lopes = Diego <strong>de</strong> Lamueta = Fernando <strong>de</strong><br />

Quedina (?) = J. Motoro = Luis Peres = Pedro <strong>de</strong> Arbo<strong>la</strong>ncha = Francisco Dias,<br />

chançiller.


64<br />

1502. Julio. 15. Val<strong>la</strong>dolid<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> revista confirmada por los Reyes Católicos <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Santa Crus <strong>de</strong> Campezo y Orbiso con María <strong>de</strong> Rojas, señora <strong>de</strong> ambos lugares,<br />

<strong>en</strong> torno al requerimi<strong>en</strong>to que esta última hace a los vecinos <strong>de</strong> prestaciones <strong>en</strong><br />

trabajo y c<strong>en</strong>sos <strong>en</strong> especie así como <strong>de</strong> realizar una serie <strong>de</strong> prestaciones<br />

especiales: acogida <strong>de</strong> huéspe<strong>de</strong>s, arreglo <strong>de</strong> caminos, etc...<br />

A.M. <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo, Leg. 3, n.º 46. Orig. pergamino.<br />

Don Fernando e donna Ysabel & Al nuestro justiçia mayor e a vuestros logares<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes e a los alcal<strong>de</strong>s e alguaziles <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra corte e chancilleria e a los<br />

nuestros corregidores e juezes e alcal<strong>de</strong>s e merinos e alguaziles e otras justiçias e<br />

ofiçiales qualesquier <strong>de</strong> <strong>la</strong>s çibdads e vil<strong>la</strong>s e logares <strong>de</strong> los nuestros regnos e<br />

s<strong>en</strong>norios e <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos que agora son o seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada<br />

uno e a qualquier <strong>de</strong> vos a qui<strong>en</strong> esta nuestra carta fuere mostrada o el tres<strong>la</strong>do <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

signado <strong>de</strong> escribano publico <strong>en</strong> ma/nera que faga fee <strong>en</strong> vuestros lugares e<br />

jurisdiçiones salud e gra. Sepa<strong>de</strong>s que pleyto paso e se tabto <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha nuestra<br />

corte e chancilleria ante el nuestro presid<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra abdi<strong>en</strong>çia real<br />

que se com<strong>en</strong>ço ante ellos por <strong>de</strong>manda e rrespuesta e era <strong>en</strong>tre partes conv<strong>en</strong>ia a<br />

saber: <strong>de</strong>/<strong>la</strong> una abtores <strong>de</strong>mandantes los conçejos e justiçia e regidores e ombres<br />

bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los logares <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço e Orviso su al<strong>de</strong>a e <strong>sus</strong><br />

procuradores <strong>en</strong> <strong>sus</strong> nombres, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra rea <strong>de</strong>f<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te donna Maria <strong>de</strong> Rojas fija<br />

<strong>de</strong> Lope <strong>de</strong> Rojas <strong>de</strong>funto e su tutor e abtor/procurador <strong>en</strong> su nombre sobre rrason<br />

que Juan Sanchez, clerigo, <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos concejos e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong><br />

los dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço e Orviso e <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su al<strong>de</strong>a <strong>de</strong><br />

Orviso e <strong>de</strong> Juan Dias <strong>de</strong> Medrano alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong><br />

Campeço, <strong>de</strong> Juan/<strong>de</strong> Zarauz e <strong>de</strong> Martin <strong>de</strong> Quintana e <strong>de</strong> los otros vesinos e<br />

<strong>la</strong>bradores e personas particu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> (Fol. 1v.) Santa Cruz e logar <strong>de</strong><br />

Orviso e pres<strong>en</strong>to ante los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores contra <strong>la</strong> dicha<br />

donna Maria <strong>de</strong> rrojas una petiçion e <strong>de</strong>manda a diez dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> noviembre<br />

anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e qua/troçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta<br />

e çinco annos por <strong>la</strong> qual dicha <strong>de</strong>manda <strong>en</strong>tre otras coasas dixo que los dichos <strong>sus</strong><br />

partes eran libres e ex<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pagar a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas e lo fueran <strong>de</strong><br />

pagar a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas, e lo fueran <strong>de</strong> pagar a su padre e abuelo<br />

veredad e obreros/e jornaleros e azemi<strong>la</strong>s e guias e posadas nin cabritos nin otro<br />

tributo nin ymposiçion nueba al s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> mas <strong>de</strong> los pechos e <strong>de</strong>rechos ordinarios<br />

que los vasallos eran obligados <strong>de</strong> dar a su s<strong>en</strong>nor. E que asy era que el dicho Lope<br />

<strong>de</strong> Rojas e su padre por fuerça e contra voluntad <strong>de</strong>/los dichos <strong>sus</strong> partes <strong>de</strong> quar<strong>en</strong>ta<br />

o çinqu<strong>en</strong>ta annos aca poco mas o m<strong>en</strong>os apremio e compelio a los dichos conçejos<br />

e <strong>la</strong>bradores e vesinos e a <strong>sus</strong> padres e anteçesores cuyos here<strong>de</strong>ros eran a que les<br />

dies<strong>en</strong> peones para cavar e vinnar <strong>sus</strong> vinnas e bestias e obreros para <strong>la</strong>s<br />

v<strong>en</strong>dimiar/e acarrear <strong>la</strong> v<strong>en</strong>dimia e para limpiar <strong>sus</strong> cubas e <strong>en</strong>çerrar el vino e que le<br />

dies<strong>en</strong> bestias a p<strong>en</strong>os para <strong>en</strong>viar a los caminos que queria e acarrear <strong>la</strong>s cosas a e<br />

nesçesarias e les davan posadas e les tomaban camas e ropa e can<strong>de</strong><strong>la</strong> e que cada<br />

vesino le diese una carga <strong>de</strong>/l<strong>en</strong>na por navidad e camas e ropa para <strong>la</strong> fortaleza. En


lo qual todo el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas e su padre disieron <strong>de</strong> dannos a los dichos <strong>sus</strong><br />

padres <strong>en</strong> cada un anno e les levara e les fisiera per<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>sus</strong> fasi<strong>en</strong>das dies mill<br />

mrs. poco mas o m<strong>en</strong>os <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> lo qual fallesçiera el dicho/Lope <strong>de</strong> Rojas e<br />

<strong>de</strong>xara por su fija legitima e universal here<strong>de</strong>ra a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas <strong>la</strong><br />

qual aceptara e quisiera e t<strong>en</strong>ia <strong>sus</strong> bi<strong>en</strong>es e her<strong>en</strong>cia que asy mismo pedia e levaba<br />

<strong>la</strong>s veredas e nuevas ymposiçiones. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio e suplico que mandasemos<br />

faser/e fiziesemos a los dichos <strong>sus</strong> partes cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia. E sy otro<br />

pedimi<strong>en</strong>to era nesçesario mandasemos <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rar e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rasemos <strong>sus</strong> partes ser<br />

libres e es<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> pagar <strong>la</strong>s dichas veredas e ympusyçiones que el dicho (Fol. 2r.)<br />

Lope <strong>de</strong> Rojas e su padre pusyeron e llevaron a <strong>sus</strong> partes e non t<strong>en</strong>er <strong>de</strong>recho<br />

alguno <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas a pedir nin levar <strong>la</strong>s dichas veredas nin lo aver<br />

t<strong>en</strong>ido el dicho su padre nin abuelo e cond<strong>en</strong>asemos a <strong>la</strong> dicha donna/Maria a que<br />

non pidiese nin levase <strong>la</strong>s dichas veredas e ympusyçiones nuevas a <strong>sus</strong> partes e a<br />

que les diese e pagase veynte o treynta mill mrs. que los dichos <strong>sus</strong> partes avian<br />

pagado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s veredas a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong>spues <strong>de</strong> que murio el dicho su<br />

padre e a que como here<strong>de</strong>ra / <strong>de</strong> su padre pagase a los dichos <strong>sus</strong> partes los dichos<br />

diez mill mrs. <strong>en</strong> cada un anno <strong>de</strong> los que el dicho Lope <strong>de</strong> Rojas e su padre llevaron<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas veredas e nuevas ympusyçiones. Para lo qual todo imploro nuestro rreal<br />

ofiçio e pidio complimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia e <strong>la</strong>s costas segund que / esto e otras cosas<br />

mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion e <strong>de</strong>manda. E <strong>de</strong>spues a veynte e<br />

dos dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong>l anno <strong>de</strong> mill e quatroçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e seys annos<br />

ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong><br />

Rojas pres<strong>en</strong>to una/petiçion <strong>en</strong> que <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que non se <strong>de</strong>bia mandar<br />

faser cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>en</strong> contrario pedido e <strong>de</strong>mandado por <strong>la</strong>s partes contrarias por<br />

lo sigui<strong>en</strong>te: lo uno porque <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda non era puesta por parte bastante, que<br />

non era el dicho Juan Sanchez clerigo, nin/m<strong>en</strong>os aquellos <strong>en</strong> cuyo nombre se<br />

pusiera. Lo otro porque lo cont<strong>en</strong>ido e rre<strong>la</strong>tado <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>mandad non era<br />

verda<strong>de</strong>ro e negolo con animo <strong>de</strong> lo contestar. Lo otro porque sy <strong>la</strong>s otras partes<br />

algunos peones avian dado a <strong>la</strong> dicha donna Maria su parte e a <strong>sus</strong> padre e avuelo<br />

para/cavar <strong>sus</strong> vinnas como para faser <strong>la</strong>s otras cosas aquellos le avrian dado como<br />

vasallos a s<strong>en</strong>nor, sey<strong>en</strong>do a ello t<strong>en</strong>udos e obligados por ser como eran vasallos<br />

so<strong>la</strong>riegos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su parte e lo fueran <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> padre e avuelo e <strong>de</strong> los<br />

otros <strong>sus</strong> anteçesores. Lo otro porque/<strong>la</strong>s otras partes como vasallos <strong>de</strong> su parte e <strong>de</strong><br />

su padre e avuelo e anteçesores <strong>de</strong> uno e dies e veynte e treynta e quar<strong>en</strong>ta e<br />

çinqu<strong>en</strong>ta annos a aquel<strong>la</strong>s parte e <strong>de</strong> tanto tiempo aca que memoria <strong>de</strong> ombres non<br />

era <strong>en</strong> contrario (Fol. 2v.) avian estado <strong>en</strong> posesion <strong>de</strong> cavar <strong>la</strong>s vinnas e <strong>la</strong>s<br />

v<strong>en</strong>dimiar e dar los peones que eran m<strong>en</strong>ester para el<strong>la</strong>s e <strong>de</strong> les dar posadas a ellos<br />

e a los que con ellos avian ydo a los dichos logares e bestias todas <strong>la</strong>s otras cosas<br />

que vasallos a s<strong>en</strong>nor <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong> comarca se acostumbra dar e <strong>la</strong> dicha su/ parte e<br />

<strong>sus</strong> padre e avuelo antepasados avian estado e estaban <strong>de</strong>l dicho tiempo aca <strong>en</strong><br />

paçifica posesyon <strong>de</strong> lo lebar por tanto tiempo que puesto que <strong>la</strong>s otras partes algund<br />

<strong>de</strong>recho tovieran lo avrian perdido e <strong>la</strong> dicha su parte lo avria / ganado por legitima<br />

prescripçion. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio e suplico que pronunçiasemos e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rasemos al<br />

dicho Juan Sanchez clerigo e aquellos <strong>en</strong> cuyo nombre pusyera <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda por<br />

non partes e su <strong>de</strong>manda non proce<strong>de</strong>r asolviese a <strong>la</strong> dicha su parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> ynstançia<br />

<strong>de</strong> su juysio / e d esto çesase <strong>la</strong> diese por libre e quita <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda poni<strong>en</strong>do<br />

perpetuo sil<strong>en</strong>çio a <strong>la</strong>s otras partes cond<strong>en</strong>ando<strong>la</strong>s <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas. E para lo necesario<br />

ymploro vuestro real ofiçio segund que esto mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se cont<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

petiçion. E <strong>de</strong>spues los/procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes consintieron que los dichos<br />

nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores ovies<strong>en</strong> el dicho pleito por concluso e resçibies<strong>en</strong> a <strong>la</strong>s


dichas partes a <strong>la</strong> prueba por lo qual los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores ovi/eron<br />

el dicho pleyto por concluso e dieron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> que a pedimi<strong>en</strong>to e<br />

cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes resçibieron a <strong>la</strong>s dichas<br />

partes e a cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s conjuntam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> prueva <strong>de</strong> los por el<strong>la</strong>s e por cada<br />

una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s dicho e alegado e que provandoles salvo jure,/ para <strong>la</strong> qual prueva les<br />

asygnaron cierto p<strong>la</strong>zo e termino e asy mismo manadaron a <strong>la</strong>s dichas partes que<br />

fisier<strong>en</strong> juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> calopnia <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vida e so virtud <strong>de</strong>l respondies<strong>en</strong> a los<br />

articulos e pusyçiones que <strong>la</strong> una parte pusyese contra <strong>la</strong> otra e <strong>la</strong> otra contra <strong>la</strong> otra<br />

si quisyese / <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vida segund que esto e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se<br />

cont<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qualdicho termino amas <strong>la</strong>s dichas partes<br />

fisieron (Fol. 3r.) <strong>sus</strong> provanças e <strong>la</strong>s traxieron e pres<strong>en</strong>taron ante los dichos nuestro<br />

presyd<strong>en</strong>te e oydores çerradas e sel<strong>la</strong>das <strong>en</strong> prueva <strong>de</strong> <strong>sus</strong> yntinçiones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quales<br />

fue mandada faser e fecha publicaçion a pedimi<strong>en</strong>to e cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> / los dichos<br />

procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes e asygnado el p<strong>la</strong>so <strong>de</strong> <strong>la</strong> ley para <strong>de</strong>sir <strong>la</strong>s partes<br />

su <strong>de</strong>recho, por los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores e <strong>de</strong>spues con el<strong>la</strong>s <strong>la</strong><br />

parte <strong>de</strong> los dichos conçejos e alcal<strong>de</strong>s e regidores e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos<br />

logares <strong>de</strong> Santa Crus <strong>de</strong> Campeço e Orviso pres<strong>en</strong>to una petiçion <strong>en</strong> que <strong>en</strong>tre otras<br />

cosas dixo que fal<strong>la</strong>rian que los dichos <strong>sus</strong> partes provaran bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te su<br />

yntinçion e todo lo que les conv<strong>en</strong>ia probar asy por los testigos que ahora<br />

nuevam<strong>en</strong>te son pres<strong>en</strong>tados como por los testigos que pre/s<strong>en</strong>taron <strong>en</strong> otro pleyto<br />

que traxieran los dichos <strong>sus</strong> partes sobre <strong>la</strong>s mismas causas con Ruy Dias <strong>de</strong> con<br />

Juan Hurtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça que a <strong>la</strong> sason t<strong>en</strong>ia e poseia los bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong>l dicho Lope <strong>de</strong><br />

Rojas e que <strong>la</strong> otra parte non provara cosa alguna <strong>de</strong> su yntinçion que le rrelevase nin<br />

es<strong>en</strong>tase <strong>de</strong> / ser cond<strong>en</strong>ada como here<strong>de</strong>ra <strong>de</strong>l dicho su padre e avuelo. Por <strong>en</strong><strong>de</strong><br />

syn embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su provança pidio que mandas<strong>en</strong> faser e fesies<strong>en</strong> <strong>en</strong> todo<br />

segund que por el <strong>en</strong> el dicho nombre <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o era pedido e para ello ymploro su ofiçio<br />

segund que esto e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se cont<strong>en</strong>ia / <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion. E<br />

<strong>de</strong>spues ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha nuestra abdi<strong>en</strong>çia<br />

paresçio <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas e pres<strong>en</strong>to una petiçion <strong>en</strong> que<br />

otras cosas dixo que fal<strong>la</strong>rian que <strong>la</strong> dicha su parte provara bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te su<br />

yntinci/on e todo aquello que provar <strong>de</strong>via e le conv<strong>en</strong>ia para aver vitoria <strong>en</strong> esta<br />

causa e que <strong>la</strong>s dichas partes contrarias non provaran su yntinçion nin cosa alguna<br />

que les aprovechase. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio e suplico que diesemos <strong>la</strong> yntinçion <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha su parte por bi<strong>en</strong> provada e / <strong>la</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras partes por non provada e fisies<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> todo segund que por el <strong>en</strong> el dicho nombre <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o estava pedido lo qual se <strong>de</strong>via<br />

faser syn embargo <strong>de</strong> los testigos <strong>en</strong> contrario pres<strong>en</strong>tados que non fasian fee (Fol.<br />

3v.) nin prueva alguna por çiertas rrasones que contra ellos alego. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixo e<br />

pidio <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o. E para ello ymploro nuestro real ofiçio segund que esto<br />

e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se cont<strong>en</strong>ian <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion/. Sobre lo qual todo<br />

amas <strong>la</strong>s dichas partes cont<strong>en</strong>dieron a tanto <strong>en</strong> el dicho pleyto fasta que concluyeron<br />

e los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores ovieron el dicho pleito por concluso e por<br />

ellos visto e esaminado el proçeso <strong>de</strong>l dicho pleyto dieron e pronunçiaron <strong>en</strong><br />

el/s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva. En que fal<strong>la</strong>ron que los dichos conçejos justiçia regidores e<br />

ombres bu<strong>en</strong>os vesinos e moradores <strong>de</strong> los dichos lugares <strong>de</strong> Santa Crus <strong>de</strong><br />

Campeço e Orviso e su procurador <strong>en</strong> su nombre provaran bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te su<br />

yntinçion e <strong>de</strong>manda puesta contra/ <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas fija <strong>de</strong>l dicho Lope<br />

<strong>de</strong> rrojas <strong>de</strong>funto e dieron e pronunçiaron su yntinçion e <strong>de</strong>manda por bi<strong>en</strong> e<br />

cumplidam<strong>en</strong>te probada. E que <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> rrojas e su procurador <strong>en</strong> su<br />

nombre non provaran <strong>sus</strong> exepçiones e <strong>de</strong>f<strong>en</strong>siones nin cosa alguna que se<br />

aprovecha/se e dieron e pronunçiaron su yntinçion por non provada. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> que


<strong>de</strong>bian cond<strong>en</strong>ar e cond<strong>en</strong>aron a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas e a su procurador <strong>en</strong><br />

su nombre a que agora e d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte el<strong>la</strong> nin <strong>sus</strong> subcesores e <strong>de</strong>sç<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes<br />

non pidies<strong>en</strong> nin llevas<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas veredas/e obreros e jornaleros e asemi<strong>la</strong>s e<br />

guias e posadas e cabritos e l<strong>en</strong>na nin otro tributo nin ympusyçiones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda sobre que era el dicho pleyto a los dichos conçejos<br />

justiçia e regidores e ombres bu<strong>en</strong>os e moradores <strong>de</strong> los dichos loga/res <strong>de</strong> Santa<br />

Cruz <strong>de</strong> Campeço e Orviso nin a alguno <strong>de</strong> ellos. E ellos por esta su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia les<br />

dieron por libres e quitos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas veredas e ympusyçiones <strong>sus</strong>odychas e <strong>de</strong><br />

cada una cosa e parte <strong>de</strong>llos e pusieron perpetuo sil<strong>en</strong>çio a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong><br />

rrojas e a <strong>sus</strong> /<strong>de</strong>sç<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> qui<strong>en</strong> subçedies<strong>en</strong> los dichos logares que les non<br />

pidies<strong>en</strong> nin llevas<strong>en</strong> agora nin d<strong>en</strong><strong>de</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong>s dichas veredas e ympusyçiones<br />

sobredichas nin alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s e cond<strong>en</strong>aron mas a <strong>la</strong> dihca donna Maria <strong>de</strong> Rojas.<br />

(Fol. 4r.) <strong>en</strong> persona <strong>de</strong> su procurador a que <strong>de</strong>l dia que con <strong>la</strong> carta esecutoria <strong>de</strong>sta<br />

su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia fuese requerida fasta nueve dias primeros sigui<strong>en</strong>tes diese e pagase e<br />

restituyese a los dichos conçejos, justiçia, regidores e ombres/bu<strong>en</strong>os, vesinos e<br />

moradores <strong>de</strong> los dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço e Orviso o a qui<strong>en</strong> su<br />

po<strong>de</strong>r oviese todas <strong>la</strong>s cosas <strong>sus</strong>odichas e cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s o su justo valor e<br />

estimaçion que les avia levado e le avian dado por <strong>la</strong>s dichas veredas e<br />

ympusyçiones <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dia <strong>de</strong> <strong>la</strong> contestaçion/por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria fecha<br />

a <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda contra el<strong>la</strong> puesta por los dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz e Orviso<br />

e vesinos e moradores <strong>de</strong>llos fasta el dia <strong>de</strong><strong>la</strong> data <strong>de</strong>sta <strong>sus</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. E por esta su<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia alçaron qualquier secresto e embar/go que estoviese puesto <strong>en</strong> qualesquier<br />

cosas e bi<strong>en</strong>es por rrason <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas veredas e impusyçiones <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dicho dia<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha contestaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda. E mandaron a <strong>la</strong>s personas <strong>en</strong> qui<strong>en</strong><br />

asy fue fecho secreto e ambargo <strong>de</strong> qualesquier cosas ovier<strong>en</strong>/ sobre lo <strong>sus</strong>odicho e<br />

por rrazon <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas veredas e ympusyçiones que luego que con <strong>la</strong> carta<br />

executoria fues<strong>en</strong> requeridos acudies<strong>en</strong> con todo ello a los dichos conçejos justiçia<br />

regidores e ombres bu<strong>en</strong>os vesinos e moradores <strong>de</strong> los dichos logares <strong>de</strong>/Santa Cruz<br />

<strong>de</strong> Campeço e Orviso. E asy dados e <strong>en</strong>tregados ellos por esta su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dieron<br />

por libres e quitos a los dichos secrestadores <strong>de</strong> lo que <strong>en</strong> ellos fuera secretado. E por<br />

quanto <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas litigara mal e como non <strong>de</strong>via cond<strong>en</strong>aron<strong>la</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s / costas <strong>de</strong>rechas fechas <strong>en</strong> el dicho pleyto <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dia <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha contestaçion<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda contra el<strong>la</strong> puesta por parte <strong>de</strong> los dichos conçejos justiçia<br />

regidores e ombres bu<strong>en</strong>os vesinos e moradores <strong>de</strong>sos dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz<br />

e Orviso. La tasaçion / <strong>de</strong> <strong>la</strong>s quales reservaron <strong>en</strong> sy. E por su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>finitiva<br />

juzgando lo pronunçiaron e mandaron todo ansy. De <strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>la</strong> parte<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas synti<strong>en</strong>dose agraviado suplico (Fol. 4v.) e pres<strong>en</strong>to<br />

contra el<strong>la</strong> una petiçion <strong>de</strong> suplicaçion e agravios ante los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te<br />

e oydores por do <strong>la</strong> dixo ser ninguna e muy agraviada por <strong>la</strong>s razones sigui<strong>en</strong>tes: lo<br />

uno por todas <strong>la</strong>s razones <strong>de</strong> nulidad e agravio/que <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e proçeso e<br />

pleyto se podian colegir. Lo otro proque non se diera a pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> parte bastante<br />

porque <strong>en</strong> el dicho proçeso non avia po<strong>de</strong>r <strong>de</strong>l dicho conçejo salvo <strong>de</strong> personas<br />

particu<strong>la</strong>res, por lo qual todo lo fecho fuera ninguno e asy pidio que / se diese por tal<br />

por el dicho proçeso non se pudiera dar s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia salvo con los particu<strong>la</strong>res. Lo otro<br />

porque dieran porque dieran <strong>la</strong> yntinçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras partes por bi<strong>en</strong> provada non<br />

avi<strong>en</strong>do provado cosa alguna antes estaba provado e se provaria mas cumplidam<strong>en</strong>te<br />

nesçesario sey<strong>en</strong>do / que <strong>de</strong> tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte <strong>la</strong>s partes contrarias<br />

avian fechom <strong>la</strong>s dichas veredas e dados los obreros e jornaleros e azemi<strong>la</strong>s e quias<br />

e posadas e davan los dichos cabritos e que lo avian fecho syn premia e <strong>de</strong> su libre e<br />

agradable voluntad reconosçi<strong>en</strong>do ser aquellos / pechos ordinarios e serviçios


<strong>de</strong>vidos por rrazon <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>norio. E pues lo <strong>sus</strong>odicho se avia pagado a los<br />

anteçesores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha su parte e cada uno <strong>en</strong> su tiempo subçesyvam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> tiempo<br />

ynmemorial a aquel<strong>la</strong> parte aquello era avido por titulo. Lo otro por que se nin ovieran<br />

por/çiertos testigos que <strong>de</strong>sian que aquello se asia por fuerça lo qual non era<br />

provança concluy<strong>en</strong>te porque non <strong>de</strong>ponian <strong>de</strong> abto alguno que fuese <strong>de</strong> fuerça nin<br />

viol<strong>en</strong>çia çierto era que non pagando ellos avian <strong>de</strong> ser apremiados a que pagas<strong>en</strong><br />

aquello mas <strong>de</strong>re / cho dava a <strong>la</strong> dicha su parte porque non podian <strong>de</strong>sir que era por<br />

liberalidad sy su parte e <strong>sus</strong> anteçesores llevaron era usando <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho. La<br />

verdad era que nunca se fiso fuerça alguna nin premia salvo que lo pagaran<br />

librem<strong>en</strong>te. Lo otro porque <strong>la</strong> provança <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras/partes non se fesiera <strong>en</strong> esta<br />

ynstançia por carta <strong>de</strong> reçebtoria referianse a una provança <strong>de</strong> otro proçeso fecho<br />

ante personas syn su parte e sy aquellos <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> oviera titulo e cauda el proçeso<br />

que se fy (Fol. 5r.) ziera con Juan Hurtado aquel non perjudicava a su parte porque el<br />

non era s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra nin jamas lo fuera nin su parte fuera atada nin<br />

l<strong>la</strong>mada para ver jurar e conosçer los dichos testigos. Lo otro porque <strong>sus</strong> dichos non<br />

les/fueran mostrados lo qual se rrequeria <strong>de</strong> otra manera porque se referieran non<br />

perjudicavan <strong>sus</strong> dichos. Lo otro porque el dicho proçeso e abtos fueran dados por<br />

ningunos. Lo otro porque <strong>la</strong>s dichas guias e veredas e obrereros e <strong>la</strong>s otras cosas non<br />

so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te se solian e acos/tumbraban dar <strong>en</strong> el dicho logar pero <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s e<br />

logares <strong>de</strong> <strong>la</strong>s comarcas que eran <strong>de</strong> s<strong>en</strong>norio. Lo otro porque <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>en</strong> quanto<br />

a <strong>la</strong>s posadas non se le podia quitar a <strong>la</strong> dicha su parte e <strong>de</strong>mas <strong>de</strong> ser <strong>de</strong>recho era<br />

costumbre g<strong>en</strong>eral <strong>en</strong> nuestros reynos e s<strong>en</strong>norios. Lo/otro porque le mandaron<br />

restituir lo que avian llevado e le cond<strong>en</strong>aron <strong>en</strong> costas t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do justiçia e justa causa<br />

<strong>de</strong> lytigar e avy<strong>en</strong>dose poseydo <strong>de</strong> tiempo ynmemorial a aquel<strong>la</strong> parte. Por <strong>la</strong>s quales<br />

rrazones nos pidio e suplico que dies<strong>en</strong> por ninguna <strong>la</strong> dicha/ s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e do alguna<br />

como injusta e agraviada se revocase e absolviesemos a <strong>la</strong> dicha su parte e <strong>la</strong><br />

diesemos por libre e quita mandano<strong>la</strong> amparar <strong>en</strong> <strong>la</strong> posesyon que avia estado <strong>de</strong><br />

llevar <strong>la</strong>s cosas <strong>sus</strong>odychas sobre que era el dicho pleyto fazi<strong>en</strong>dole sobretodo /<br />

cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia. E dixo que <strong>en</strong> non aver provado su parte cumplidam<strong>en</strong>te su<br />

yntinçion avia seydo gravem<strong>en</strong>te lesa e dampnificada por culpa e cabsa <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

procuradores e adm<strong>en</strong>istradores por lo qual por ser como era m<strong>en</strong>or e huerfana <strong>de</strong>bia<br />

ser restituyda/yn yntregund. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> nos pidio e suplico que <strong>de</strong> nuestro rreal ofiçio<br />

que para ello imploro recudiesemos e quitasemos <strong>de</strong> <strong>en</strong>medio todos e qualesquier<br />

<strong>la</strong>bssos e transcursos <strong>de</strong> tiempos e asygnaçiones <strong>de</strong> terminos e conclusyones e otros<br />

qualesquier abtos que / a lo <strong>sus</strong>odicho pudies<strong>en</strong> embargar e lo respusiesemos <strong>en</strong> el<br />

punto e estado <strong>en</strong> que estaba antes al tiempo que pudiera faser <strong>la</strong> dicha provança<br />

complidam<strong>en</strong>te e <strong>de</strong>sir e alegar lo <strong>sus</strong>odicho e asy rrespuesta rresti (Fol. 5v.) tuyda<br />

dixo e pidio <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o para lo qual <strong>en</strong> lo nesçesario ymploro vuestro<br />

real ofiçio e ofreçiose a probar lo nesçesario e lo alegado e non provado <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera<br />

ynstançia e lo nuevam<strong>en</strong>te alegado por/aquel<strong>la</strong> via <strong>de</strong> prueba que logar oviese<br />

segund que esto e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se cont<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha petiçion. E <strong>la</strong><br />

parte <strong>de</strong> los dichos conçejos e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos lugares <strong>de</strong> Santa Cruz<br />

<strong>de</strong> Campeço <strong>de</strong> Orviso concluyo sin embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha suplicaçion/negando lo<br />

perjudiçial sobre lo qual ambas <strong>la</strong>s dichas partes concluyeron <strong>en</strong> los dichos nuestros<br />

oydores lo ovieron por concluso. E por ellos visto el proçeso <strong>de</strong>l dicho pleyto dieron e<br />

pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> que pronunçiaron aver logar <strong>la</strong> rrestitu / çion pedida<br />

por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas e otrogaronge<strong>la</strong> e que gozas<strong>en</strong> <strong>de</strong>l<strong>la</strong> <strong>la</strong>s<br />

otras partes sy quisies<strong>en</strong>. E asy otorgada resçibieron a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna<br />

Maria <strong>de</strong> Rojas a prueva <strong>de</strong> lo por el<strong>la</strong> e <strong>en</strong> su nombre dicho e alegado que<br />

provar/<strong>de</strong>viese e provado le aprovecharia e a <strong>la</strong>s otras partes a provar lo contrario


<strong>de</strong>llo sy quisyes<strong>en</strong>. Para lo qual provar les asygnaron treynta dias primeros<br />

sygui<strong>en</strong>tes e asy mismo mandaron faser juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> calopnia a <strong>la</strong>s dychas partes<br />

<strong>en</strong> forma e que / respondies<strong>en</strong> a los articulos e pusyçiones que les pusyes<strong>en</strong> segund<br />

e como e <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma e manera e so<strong>la</strong> p<strong>en</strong>a que <strong>la</strong> ley queria e mandava. E pusyeron<br />

p<strong>en</strong>a a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha Maria <strong>de</strong> Rojas <strong>de</strong> tres mill mrs. que provase lo que se<br />

ofresçio a provar/ o tanta parte <strong>de</strong>llo que bastase para fundar su yntinçion <strong>en</strong> çierta<br />

forma segund que esto e otras cosas mas <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te se cont<strong>en</strong>ia <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia. E <strong>de</strong>spues <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas pidio çierta restituçion<br />

<strong>en</strong> forma pa/ra fazer su provança. E los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores lo<br />

ovieron por concluso. E por ellos visto el dicho proçeso dieron e asygnaron a <strong>la</strong> parte<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria termino <strong>de</strong> quar<strong>en</strong>ta dias (Fol. 6r.) por via <strong>de</strong> restituçion. E<br />

cumplidas mandaron que se fiziese publicaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong>s provanças. E <strong>de</strong>s<strong>de</strong> alli <strong>la</strong> avian<br />

por fecha. E asy mismo mandaron que diez ombres <strong>de</strong> los dichos logares <strong>de</strong> Santa<br />

Cruz e Orvi/so quales fues<strong>en</strong> nombrados por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria juras<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> calopmia e rrespondies<strong>en</strong> a los articulos e pusyçiones que les pusyes<strong>en</strong> d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l<br />

qual dicho termino <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria fizo cierta provança e <strong>la</strong> traxo e<br />

pres<strong>en</strong>to an/te los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>en</strong> prueva <strong>de</strong> su yntinçion<br />

çerrada e sel<strong>la</strong>da <strong>la</strong> qual fue abierta e publicada e <strong>de</strong>spues por amas <strong>la</strong>s dichas<br />

partes fue cont<strong>en</strong>dido e altercado a tanto <strong>en</strong> el dicho pleyto ante los dichos nuestros<br />

presyd<strong>en</strong>tes e oydores / fasta que concluyeron. E los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e<br />

oydores ovieron el dihco pleyto por concluso e por ellos visto e esaminado el proçeso<br />

<strong>de</strong>l dicho pleyto dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevista<br />

En que fal<strong>la</strong>ron que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia/dificitiva <strong>en</strong> el dicho pleyto dada e pronunçiada por<br />

algunos <strong>de</strong> los nuestros oydores <strong>de</strong> que por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas<br />

fuera suplicado que era bu<strong>en</strong>a e justa e <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te dada e pronunçiada. E que<br />

syn em/bargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s rrazones a manera <strong>de</strong> agravios contra el<strong>la</strong> dichas e alegadas que<br />

<strong>la</strong> <strong>de</strong>vian confirmar e confirmaron <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevista con este aditam<strong>en</strong>to e<br />

emi<strong>en</strong>da: Que agora e d<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas e <strong>sus</strong><br />

subçesores cuyos eran e / fues<strong>en</strong> los dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço e<br />

Orviso dos meses <strong>de</strong> cada anno e non mas pudies<strong>en</strong> dar huespe<strong>de</strong>s a los vesinos <strong>de</strong><br />

los dichos logares e <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> ellos. E por algunas justas causas que a ello les<br />

movian non fesieron cond<strong>en</strong>açion alguna / <strong>de</strong> costas contra ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

partes. E por esta su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia juzgado lo pronunçiaron e mandaron todo ansy <strong>la</strong>s<br />

quales dichas costas <strong>en</strong> que los dichos nuestros oydores cond<strong>en</strong>aron a <strong>la</strong> dicha<br />

donna (Fol. 6v.) Maria <strong>de</strong> Rojas por <strong>la</strong> dicha primera s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva tasaron con<br />

juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos conçejos e alcal<strong>de</strong>s e regidores e ombres bu<strong>en</strong>os<br />

<strong>de</strong> los dichos logares <strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço e Orviso e retasados <strong>en</strong> diez mill/e<br />

dozi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e seys maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda usual segund que por m<strong>en</strong>udo<br />

etsan escriptas e tasadas <strong>en</strong> el proçeso <strong>de</strong>l dicho pleyto. E mandaron dar esta<br />

nuestra carta executoria <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas <strong>sus</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias por ellos dadas a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los<br />

dichos conçejos e alcal<strong>de</strong>s e regidores e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos logares para<br />

vos los dichos jueses e justiçias sobre <strong>la</strong> dicha razon <strong>en</strong> <strong>la</strong> forma sobre dicha e <strong>en</strong> al<br />

sigui<strong>en</strong>te. E nos tovimoslo por bi<strong>en</strong>. Por que vos mandamos vista esta nuestra carta<br />

executoria o el dicho su tras/<strong>la</strong>do sygnado como dicho es a todos e cada uno <strong>de</strong> vos e<br />

vuestros lugares e jurisdiçiones que vea<strong>de</strong>s <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias por los dichos<br />

nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores dadas e pronunçiadas <strong>en</strong> vista e <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> rrevista e<br />

cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s / e <strong>en</strong> el dicho pleyto <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes sobre <strong>la</strong> dicha rrazon<br />

que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o van <strong>en</strong>corporadas e guardaldas e cumplildas e secutaldas e fazeldas<br />

guardar e cumplir e esecutar e llevar a pura e <strong>de</strong>vida execuçion con efecto <strong>en</strong> todo e<br />

por todo bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te / fasta que realm<strong>en</strong>te sea fecho e esecutado e


complidam<strong>en</strong>te / fasta que realm<strong>en</strong>te sea fecho e esecutado e cumplido lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s e<br />

<strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s cont<strong>en</strong>ido. E contra el t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s nin <strong>de</strong> alguna <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s<br />

non vaye<strong>de</strong>s nin paseds nin cosnynta<strong>de</strong>s yr nin pasar <strong>en</strong> tiempo alguno nin por<br />

alguna manera. E otrosy / por esta dicha nuestra carta o por el dicho su tres<strong>la</strong>do<br />

sygnado como dicho <strong>en</strong> mandamos a <strong>la</strong> dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas que faga e<br />

cump<strong>la</strong> todo lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias e <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s <strong>en</strong> que <strong>la</strong><br />

cond<strong>en</strong>aron e mandaron que fiziese e cumplise. E /otrosy que <strong>de</strong> e pague a los dichos<br />

conçejos e alcal<strong>de</strong>s e regidores e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos logares o al que su<br />

po<strong>de</strong>r para ello oviere los dichos diez mill e (Fol. 7r.) dozi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e seys<br />

maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas costas <strong>en</strong> que los dichos nuestros presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>la</strong><br />

cond<strong>en</strong>aron e contra el<strong>la</strong> tasaron segund dicho es <strong>de</strong>l dia que fuere requerida <strong>en</strong> su<br />

persona sy pudiere / ser avida e sy non a Juan Dias <strong>de</strong> Medrano su curador e su<br />

procurador <strong>en</strong> <strong>sus</strong> nombre fasta nueve dias primeros sigui<strong>en</strong>tes los quales pasados<br />

syn dar e pagar non ge los quisyere por esta dicha nuestra carta o por el dicho su<br />

tras<strong>la</strong>do sygnado como dicho/es mandamos a vos los dichos juezes e justiçias e a<br />

cada uno <strong>de</strong> vos que con el<strong>la</strong> fuere<strong>de</strong>s requeridos cada uno e su juridiçion que<br />

<strong>en</strong>tre<strong>de</strong>s e tome<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s e man<strong>de</strong><strong>de</strong>s <strong>en</strong>trar e tomar tantos <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha donna Maria <strong>de</strong> Rojas cond<strong>en</strong>ada / muebles muebles sy ge los fal<strong>la</strong>re<strong>de</strong>s e sy<br />

non rayses do quier que ge los fal<strong>la</strong>re<strong>de</strong>s con fiança <strong>de</strong> saneami<strong>en</strong>to bastante que<br />

valgan los dichos diez mill e dozi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e seys maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas<br />

costas que los dichos nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydores <strong>la</strong>/cond<strong>en</strong>aron e contra el<strong>la</strong><br />

tasaron segund dicho es e los v<strong>en</strong>da<strong>de</strong>s e remate<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s v<strong>en</strong><strong>de</strong>r e rematar <strong>en</strong><br />

publica almoneda segund fuero e <strong>de</strong> los maravedis que valier<strong>en</strong> <strong>en</strong>tregad e fased<br />

pago a los dichos conçejos e alcal<strong>de</strong>s e regidores e ombres/bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos<br />

logares <strong>de</strong> los dichos mrs. <strong>de</strong> costas con mas toas <strong>la</strong>s otras costas que a causa e<br />

culpa <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha donna Maria fuer<strong>en</strong> fechas e se recresçies<strong>en</strong> <strong>en</strong> los aver e cobrar<br />

<strong>de</strong>l<strong>la</strong> <strong>de</strong> todo luego bi<strong>en</strong> e complidam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> guisa que les / non m<strong>en</strong>gue <strong>en</strong><strong>de</strong> cosa<br />

alguna E los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> nin fagan <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna<br />

manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> nuestra merçed e <strong>de</strong> diez mil mrs para <strong>la</strong> nuestra camara a<br />

cada uno por qui<strong>en</strong> fincare <strong>de</strong> lo asy faser e complir. E <strong>de</strong>mas/mandamos al ombres<br />

que vos esta nuestra carta mostrare o el dicho su tras<strong>la</strong>do sygnado com o dicho es<br />

que vos emp<strong>la</strong>se que paresca<strong>de</strong>s ante el nuestro presyd<strong>en</strong>te e oydo (Fol. 7v.) (fasta<br />

quinse dias pri)meros sigui<strong>en</strong>tes so <strong>la</strong> dicha o<strong>en</strong>a a cada uno <strong>de</strong>sir por qual rason non<br />

cumpli<strong>de</strong>s nuestro mandado. So <strong>la</strong> qual mandamos a qualquier escribano publico que<br />

para esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare/testimonio sygnado con<br />

su sygno porque nos sepamos <strong>en</strong> como se cumple nuestro mandado. E <strong>de</strong>sto<br />

mandamos dar esta nuestra carta executoria a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos conçejos e<br />

ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los dichos logares escripta <strong>en</strong> pergamino <strong>de</strong> cuero e sel<strong>la</strong>da con<br />

nuestro sello <strong>de</strong> plomo p<strong>en</strong> / di<strong>en</strong>te <strong>en</strong> filos <strong>de</strong> seda a colores. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid a quinze dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Julio anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador<br />

Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e dos annos = Firmas =.


65<br />

1503. Abril. 21. La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

Arbitraje <strong>de</strong>l Bachiller Nicolás <strong>de</strong> Ibarra, alcal<strong>de</strong> mayor <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arganzón por el duque <strong>de</strong> Frías, <strong>en</strong>tre el cabildo <strong>de</strong> curas y clérigos y el concejo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

misma sobre impuestos y v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> vino.<br />

Archivo Parroquial <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón, Iglesia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Asunción. S/s. Original papel.<br />

En <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> argançon a veynte e un dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> abril, anno<br />

<strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salbador Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e tres annos, este<br />

dia <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> mi Juan Peres <strong>de</strong> Chavarri escribano et notario publico por <strong>la</strong>s<br />

abtorida<strong>de</strong>s apostolicas e real e <strong>de</strong> los tes- / 5 tigos yuso escriptos ante el noble e<br />

virtuoso bachiller Nicho<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Ibarra, vesino <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> alcal<strong>de</strong><br />

maior que es <strong>de</strong>l yllustre e muy magnifico s<strong>en</strong>or don Vernaldino Hurtado <strong>de</strong> Ve<strong>la</strong>sco,<br />

con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, duque <strong>de</strong> Frias, con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Aro, paresçieron pres<strong>en</strong>tes, <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

una parte Juan Martines Garrydo, clerigo b<strong>en</strong>efiçiado / 10 <strong>en</strong> <strong>la</strong> Iglesia parrochial <strong>de</strong><br />

nuestra s<strong>en</strong>ora Santa Maria <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> por sy e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los s<strong>en</strong>ores<br />

Cavildo, Curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte; e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte Juan<br />

Gonçales <strong>de</strong> Turiso, el moço, procurador g<strong>en</strong>eral que es <strong>de</strong>l conçejo, alcal<strong>de</strong>,<br />

regidores, ofiçiales, escu<strong>de</strong>ros, hijosdalgo, vesinos e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e<br />

contra juntam<strong>en</strong>te Lopez / 15 Martines <strong>de</strong> Turiso, alcal<strong>de</strong> hordinario <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>. E<br />

asi pres<strong>en</strong>tes sey<strong>en</strong>do los <strong>sus</strong>o dichos dixieron al dicho s<strong>en</strong>nor bachiller, alcal<strong>de</strong><br />

mayor <strong>sus</strong>o dicho que ya sabian como <strong>en</strong> <strong>sus</strong> manos t<strong>en</strong>ian puestas <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>çias<br />

que resçibian <strong>en</strong>tre ellos e sobre <strong>la</strong>s cosas <strong>en</strong> que los dichos cavildo, curas e clerigos<br />

heran hobligados a con- / 20 trybuir e pagar, e le t<strong>en</strong>ian dada facultad e po<strong>de</strong>r para que<br />

lo <strong>de</strong>terminase como quisyese e por vi<strong>en</strong> tobiese <strong>de</strong> manera que los quitase <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas difer<strong>en</strong>çias para agora e para a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte, e que por anbas partes estaban <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>seo y voluntad <strong>de</strong> se apartar e quitar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas difer<strong>en</strong>çias e t<strong>en</strong>er los unos con<br />

los otros / 25 mucho amor como vesinos e <strong>de</strong>udos pari<strong>en</strong>tes. Por <strong>en</strong><strong>de</strong> dixieron que<br />

pedian por merçed e sy es neçesario requerian e pedian al dicho s<strong>en</strong>or alcal<strong>de</strong> mayor<br />

diese su <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçion e s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia çerca <strong>de</strong>llo por que por lo que su merçed <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rase<br />

estarian e quedarian <strong>la</strong>s partes, e asi lo <strong>de</strong>sian. Luego el dicho s<strong>en</strong>or alcal<strong>de</strong> mayor<br />

dixo que por serviçio / 30 <strong>de</strong> Dios nuestro S<strong>en</strong>or, e por quitar <strong>la</strong>s dichas partes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas difer<strong>en</strong>çias le p<strong>la</strong>sia <strong>de</strong> dar e pronunçiar su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçion <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s<br />

sobre dichas partes sobre <strong>la</strong>s dichas difer<strong>en</strong>çias, <strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dio, reso e<br />

pronunçio, escripta <strong>en</strong> papel fyrmado <strong>de</strong> su nombre, su t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> / 35 qual dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia es esta que se sigue (signo):<br />

/(Fol. 1v.) (Signo) Visto por mi, el bachiller Nicho<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Ybarra, alcal<strong>de</strong> mayor<br />

<strong>de</strong>l yllustre, muy magnifico s<strong>en</strong>or con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, duque <strong>de</strong> Frias, e etc.; mi<br />

s<strong>en</strong>or juez dado por su s<strong>en</strong>orya, e asi mismo juez <strong>de</strong> ygua<strong>la</strong> e aban<strong>en</strong>çia elegido e<br />

tomado <strong>en</strong>tre partes e por partes, a saver es <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte <strong>de</strong> los s<strong>en</strong>ores cavildo,<br />

curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> / 5 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Aegançon, e <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra el conçejo,<br />

alcal<strong>de</strong>, regidores, escu<strong>de</strong>ros, hijosdalgo, vezinos e omes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>.<br />

Sobre cavsa e rason <strong>de</strong> <strong>la</strong>s contribuçiones pechieras y <strong>de</strong>ramas <strong>en</strong> que avian e han<br />

<strong>de</strong> contrybuir e pechar los dichos cavildo, curas e clerigos b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha


vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>ramas, / 10 contrybuçiones e pech(e)ras que <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

e su al<strong>de</strong>a e jurisdiçion se <strong>de</strong>ramas<strong>en</strong> e hobies<strong>en</strong> <strong>de</strong> cojer e <strong>de</strong>ramar asi por costas<br />

comunes para <strong>la</strong> çerca e reparami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, e pu<strong>en</strong>te e fu<strong>en</strong>te e <strong>de</strong>frasion <strong>de</strong><br />

terminos e todas <strong>la</strong>s otras costas comunes; como por rason quel dicho conçejo dize<br />

quel dicho conçejo dize quel dicho cavildo, curas e clerigos son hobligados a<br />

contrybuir e pagar / 15 <strong>en</strong> el pecho <strong>de</strong> los quatro mill y tantos maravedis por ser tributo<br />

supuesto e a fixo sobre el suelo e heredami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e su terra; al m<strong>en</strong>os<br />

por los heredami<strong>en</strong>tos que compr<strong>en</strong>d<strong>en</strong> e que es publico, pues <strong>de</strong>zian que no hera ni<br />

es variable e que asi lo avian pagado <strong>de</strong>sd tiempo ynmemorial aca; e los dichos<br />

cavildo, curas e clerigos b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / 20 vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>zian ser libres y exs<strong>en</strong>tos e<br />

ynmunes <strong>de</strong> dicho pecho e que so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te avian <strong>de</strong> contrybuir e pagar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s costas<br />

comunes, lo qual todo visto e oidas <strong>la</strong>s partes, fue por ellos acordado que yo hobiese<br />

<strong>de</strong> dar por via <strong>de</strong> medio <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias non esx<strong>en</strong>a<strong>la</strong>ndo<br />

probanças ni aquel<strong>la</strong>s resçibi<strong>en</strong>do salvo por via <strong>de</strong> medio <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias non esx<strong>en</strong>a<strong>la</strong>ndo probanças ni aquel<strong>la</strong>s resçibi<strong>en</strong>do salvo por via <strong>de</strong><br />

medio, lo qual pratycandolo e / 25 comunicandolo con <strong>la</strong>s partes e tanvi<strong>en</strong> resçibi<strong>en</strong>do<br />

ynformaçion <strong>de</strong> personas viejas e antyguas e conformadam<strong>en</strong>te con lo que <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s<br />

supe e pu<strong>de</strong> conpreh<strong>en</strong><strong>de</strong>r e mirado y p<strong>en</strong>sado lo uno y lo otro para poner vi<strong>en</strong> e paz<br />

e concordia <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes, e que aquel<strong>la</strong> dure para agora e para sy<strong>en</strong>pre<br />

jamas; e que esta concordia a pedimi<strong>en</strong>to / 30 <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes sea confyrmada por<br />

el con<strong>de</strong>stable mi s<strong>en</strong>or, como s<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, e por el s<strong>en</strong>or obispo <strong>de</strong>sta<br />

dioçesis <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada como s<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> Iglesia, para que t<strong>en</strong>ga<br />

perpetua fyrmeza, mirado todo lo que se <strong>de</strong>bia mirar fallo que por quitar <strong>la</strong>s dichas<br />

partes <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>idas e difer<strong>en</strong>çias que <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s dichas partes ha abido e gastos e <strong>de</strong><br />

otros mayores que se esperaban <strong>en</strong> a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte / 35 quel dicho cavildo, curas e clerigos<br />

b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ayan <strong>de</strong> pagar <strong>en</strong> cada un año para agora e para<br />

sy<strong>en</strong>pre jamas mill maravedis <strong>de</strong> <strong>la</strong> moneda que corryere al tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> pagar por<br />

todos los pechos e <strong>de</strong>rechos e costas comunes e por toas <strong>la</strong>s (signo) /(Fol. 2r.) cosas<br />

a que heran e son t<strong>en</strong>ydos e obligados a contrybuir e pechar e pagar e quel dicho<br />

conçejo no les pueda <strong>de</strong>rramar ni pedir mas <strong>de</strong> los dichos mill maravedis <strong>en</strong> cada un<br />

año por todas <strong>la</strong>s sobre dichas costas a que son t<strong>en</strong>idos e hobligados a contrybuir e<br />

pagar mas que estos mill maravedis di<strong>en</strong><strong>de</strong> e pagan- / 5 do el dicho cavildo sea libre e<br />

quito <strong>de</strong> todas el<strong>la</strong>s exçebto quel dicho cavildo, curas e clerigos sean t<strong>en</strong>idos e<br />

hobligados quando fuer<strong>en</strong> a linpiar el monte <strong>de</strong> <strong>en</strong>biar <strong>sus</strong> moços e moças por su<br />

vereda e sy <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> heziere alguna calera e que aquello asi mismo su vereda e a<br />

rondar <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e guardar <strong>la</strong>s puertas <strong>en</strong> ti<strong>en</strong>po <strong>de</strong> nesçesidad e guerra. / 10 Otrosi quel<br />

dicho conçejo e vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e ofiçiales <strong>de</strong>l<strong>la</strong> puedan hazer todos los<br />

repartimi<strong>en</strong>tos e <strong>de</strong>rams syn que aya <strong>de</strong> interb<strong>en</strong>ir <strong>en</strong> el<strong>la</strong> clerigo ni persona alguna<br />

por ellos, ni el tomar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cu<strong>en</strong>tas ni <strong>en</strong> otra cosa alguna. Otrosy que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e<br />

ofiçiales <strong>de</strong>l<strong>la</strong> sean t<strong>en</strong>idos e hobligados <strong>de</strong> les hazer bu<strong>en</strong>a vesindad al dicho<br />

cavildo, curas / 15 e clerigos b<strong>en</strong>efiçiados <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, e guardarles <strong>sus</strong> liverta<strong>de</strong>s e<br />

exs<strong>en</strong>çiones e asy mismo les ayan <strong>de</strong> hazer v<strong>en</strong><strong>de</strong>r su vino e <strong>la</strong>s otras cosas por <strong>la</strong><br />

tasa <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> al preçio e por su r<strong>en</strong>que como v<strong>en</strong>iere <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> quando<br />

el vino fuese <strong>de</strong> tasa, e quando no fuere tal que valga el preçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> tasa, e quando<br />

no fuere tal que valga el preçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> tasa que gelo abax<strong>en</strong> y d<strong>en</strong> salida para que lo / 20<br />

como los otros vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, e para esto ayan <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er y t<strong>en</strong>gan su fiel<br />

clerigo juntam<strong>en</strong>te con el fiel lego <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que <strong>en</strong> cada año le nonbre el<br />

cavildo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> como el conçejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> el suyo e que <strong>en</strong>tre anbos a<br />

dos fieles <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dan <strong>en</strong> el dicho ofiçio <strong>de</strong> <strong>la</strong> fyeldad <strong>de</strong>l dicho vino. E por esta / 25 mi<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> composyçion ygua<strong>la</strong> e ab<strong>en</strong>i<strong>en</strong>çia, asy lo pronunçio e mando <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte


<strong>de</strong>l con<strong>de</strong>stable mi s<strong>en</strong>or, por el po<strong>de</strong>r que <strong>de</strong> su snoria t<strong>en</strong>go, que <strong>la</strong>s dichas partes<br />

guard<strong>en</strong> e cunp<strong>la</strong>n esta dicha set<strong>en</strong>çia e todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido, e pido e suplico al<br />

muy magnifico e reber<strong>en</strong>do s<strong>en</strong>or, el s<strong>en</strong>or obispo <strong>de</strong>se obispado <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra instar,<br />

/ 30 confyrmar, ratyficar e conprobar esta dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia, e para <strong>en</strong> ello man<strong>de</strong><br />

ynterponeer ynterponga su <strong>en</strong>oria su abtoridad episcopal; e por lo que a mi toca asi lo<br />

pronunçio e mando <strong>en</strong> estos escriptos e por ellos el bachiller Nicho<strong>la</strong>s <strong>la</strong> qual dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> ygua<strong>la</strong> e conposiçion arryba yncorporada, asi resada e leyda, dada e<br />

pronunçiada por el dicho s<strong>en</strong>or bachiller Nicho<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Ybarra, alcal<strong>de</strong> mayor e jues<br />

<strong>sus</strong>o / 35 dicho. Luego el dicho Juan Martines Garrido, clerigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> dixo que<br />

por si e <strong>en</strong> nonbre <strong>de</strong>l cavildo, curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>sus</strong> partes apee<strong>la</strong>ba e<br />

rec<strong>la</strong>maba <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia y el dicho Juan Gonsales <strong>de</strong> Turiso (signo) /(Fol. 2v.)<br />

procurador g<strong>en</strong>eral que es <strong>de</strong>l dicho conçejo e vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, dixo que <strong>en</strong> lo<br />

que por <strong>sus</strong> partes hasia <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia, <strong>la</strong> cons<strong>en</strong>tya e <strong>de</strong> lo contrario rec<strong>la</strong>maba<br />

e apel<strong>la</strong>ba. E luego a <strong>la</strong> hora Lope <strong>de</strong> Montoya e algunos otros curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

dicha vil<strong>la</strong> dixieron que cons<strong>en</strong>tian / 5 <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e le abrian por bu<strong>en</strong>a,<br />

testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes a lo <strong>sus</strong>o dicho Pero Ruis <strong>de</strong>l Campo e Juan Saes <strong>de</strong><br />

Ybarra e Juan Martinez Garrydo vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueba e otros. E yo el<br />

dicho Juan Peres, escrivano e notario publico <strong>sus</strong>o dicho por <strong>la</strong>s abtorida<strong>de</strong>s<br />

apostolica e real que a <strong>la</strong> pronunçiaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha / 10 s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e abtos <strong>en</strong> eta<br />

escriptura cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> uno con los dichos testigos pres<strong>en</strong>te fuy por <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

predimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>ores cavildo, curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Pueb<strong>la</strong> esta escriptura fyelm<strong>en</strong>te escrivi segund e como ante mi e por mi testeimonio<br />

paso, <strong>la</strong> qual va escripta <strong>de</strong> mi propia mano e letra / 15 <strong>en</strong> estas quatro p<strong>la</strong>nas <strong>de</strong> pliego<br />

<strong>en</strong>tero con esa <strong>en</strong> que ba mi sygno, e <strong>en</strong> fyn <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s va s<strong>en</strong>a<strong>la</strong>do <strong>de</strong> una<br />

<strong>de</strong> mis rubricas con que acostunbro fyrmar, e por <strong>en</strong><strong>de</strong> fyse aqui este mi<br />

acostunbrado sygno a tal (signo) <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad (signo). Iohan Peres<br />

(signo). /(Fol. 3r.) (Signo) Despues <strong>de</strong> asi dada e pronunçiada <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>sus</strong>o<br />

yncorporada por el dicho s<strong>en</strong>or bachiller Nico<strong>la</strong>s, alcal<strong>de</strong> mayor <strong>sus</strong>o dicho, arriba <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s casas don<strong>de</strong> al pres<strong>en</strong>te bybe el dicho s<strong>en</strong>or alcal<strong>de</strong> mayor, dixo el dicho s<strong>en</strong>or<br />

alcal<strong>de</strong> mayor que mandaba a mi el dicho escrivano diese por testimonio sygnado <strong>de</strong><br />

/ 5 mi sygno <strong>en</strong> como <strong>de</strong>mas <strong>de</strong> lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>zia que por que<br />

tanvi<strong>en</strong> estaba difer<strong>en</strong>çia <strong>en</strong>tre los dichos s<strong>en</strong>ores cavildo, curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueb<strong>la</strong> y el dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>, regidores e vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, dizi<strong>en</strong>do el<br />

dicho cavildo quel dicho conçejo, alcal<strong>de</strong>, regidores e vesinos <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, dizi<strong>en</strong>zo el dicho<br />

cavildo quel dicho conçejo es hobligado a contribuyr e pagar <strong>en</strong> <strong>la</strong> visitaçion <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>or<br />

obispo <strong>de</strong>ste obispado, / 10 y el dicho conçejo e vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, dixi<strong>en</strong>do qe no<br />

son hobligados a ello, que açerca <strong>de</strong>sto por ebitar otros yncob<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes e daños que<br />

no sy conçertado se podria seguir a <strong>la</strong>s partes, era su pareçer e asi lo <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raba. E sy<br />

es nesçesario mandaba que açerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> contribuçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha bysytaçion se haga<br />

tres partes para <strong>la</strong> paga <strong>de</strong>l<strong>la</strong>, es a saver que / 15 <strong>la</strong> una parte pague el dicho cavildo, e<br />

<strong>la</strong> otra <strong>la</strong> fabrica <strong>de</strong> <strong>la</strong> Yglesia como los <strong>de</strong>rechos quier<strong>en</strong>, e <strong>la</strong> otra parte el dicho<br />

conçejo e vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong>, e que <strong>de</strong>sta forma e manera se pague <strong>la</strong> dicha<br />

visytaçion para agora e para sy<strong>en</strong>pre jamas, e asi lo <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raba e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ro, e mando a<br />

mi el dicho escrivano, lo diese asy por testimonio sygnado a cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s / 20<br />

partes, testigos que fueron pres<strong>en</strong>tes a lo <strong>sus</strong>o dicho, para ello l<strong>la</strong>mados e reogados<br />

Juan Sanches <strong>de</strong> Ybarra e Juan Martines Garrido e Garçia <strong>de</strong> rio <strong>de</strong> Pedro <strong>de</strong><br />

Hazana, vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueba e otros. E yo el dicho Juan Peres <strong>de</strong><br />

Chabarri, escrivano e notario publico <strong>sus</strong>o dicho, que a lo que dicho es <strong>en</strong> uno con los<br />

dischos testi- / 25 gos pres<strong>en</strong>te fuy, por <strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> mandami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l dicho s<strong>en</strong>or alcal<strong>de</strong><br />

mayor, e <strong>de</strong> pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos s<strong>en</strong>ores cabildo, curas e clerigos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha


vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Pueba, lo <strong>sus</strong>o dicho escrivi <strong>en</strong> esta publica forma segund ante mi paso e<br />

fize aqui este mi acostunbrado sygno que es / 30 a tal (signo) <strong>en</strong> testimonio <strong>de</strong> verdad<br />

(signo). Johan Peres.<br />

1507<br />

66<br />

Ingresos y gastos <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> Salvatierra.<br />

A.G.S./Cámara <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, Pueblos, Leg. 16. Orig. papel.<br />

Muy po<strong>de</strong>rosa s<strong>en</strong>nora<br />

La razon que dan el alcal<strong>de</strong> e oficiales que fueron <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Salvatierra <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>ba <strong>en</strong> el anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete annos açerca <strong>de</strong> los gastos por ellos echos e<br />

<strong>la</strong>s <strong>de</strong>bdas que pagaron sobre lo que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> suplicado a v.a. les man<strong>de</strong> dar liç<strong>en</strong>çia<br />

para repartir lo gastado <strong>en</strong>tre los vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra e los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> su<br />

tierra es lo sigui<strong>en</strong>te:<br />

Primeram<strong>en</strong>te que ellos pagaron çi<strong>en</strong>to e ses<strong>en</strong>ta mill mrs al Con<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Salvatierra por cabsa que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> su tierra <strong>de</strong>bian al dicho<br />

Con<strong>de</strong> porque <strong>en</strong> ocho annos pasados non le pagaron <strong>en</strong> cada un anno veynte mill<br />

mrs. que le avian a pagar por razon <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s e fueron cond<strong>en</strong>ados a <strong>la</strong> paga<br />

<strong>de</strong>llos por el corregidor <strong>de</strong> Guipuzcoa. Asi que estos çi<strong>en</strong>to e ses<strong>en</strong>ta mill mrs. son<br />

<strong>de</strong>uda que pagaron y no consta que los dichos ofiçiales yzieron.<br />

Otrosi que el alcal<strong>de</strong> e ofiçiales que fueron <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> el anno <strong>de</strong><br />

quini<strong>en</strong>tos e seys al tiempo que yzyieron repartimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los mrs. por ello gastados<br />

<strong>de</strong>xaron <strong>de</strong> repartir set<strong>en</strong>ta e çinco mill mrs. e cargaron los dichos mrs. al alcal<strong>de</strong> e<br />

ofiçiales <strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete para que los dies<strong>en</strong> e pagas<strong>en</strong> a <strong>la</strong>s<br />

personas que t<strong>en</strong>ian que resçibir et que si dieron et pagaron los dichos set<strong>en</strong>ta e<br />

çinco mill mrs. que es <strong>de</strong>bda que se pago e non consta que se fizo por los ofiçiales<br />

<strong>de</strong>l dicho anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete.<br />

Otrosi diz<strong>en</strong> que el dicho anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete los onze mill e dozi<strong>en</strong>tos<br />

mrs. que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e tierra <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong>l pedido real que los pagaron por dos bezes.<br />

Una vez al corregidor <strong>de</strong> Santo Domingo por mandami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> v.a. por çiertas costas<br />

<strong>en</strong> que fue cond<strong>en</strong>ado el dicho conçejo e que otra vez el dicho Con<strong>de</strong> les yzo pagar<br />

<strong>de</strong> manera que onze mill e dozi<strong>en</strong>tos mrs. pagaron los dichos ofiçiales <strong>de</strong>l dicho anno<br />

<strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete sin los gastar ellos <strong>de</strong> manera que montan los mrs. que han<br />

pagado los ofiçiales <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete sin los pagar ellos e por <strong>de</strong>bdas que <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> e tierra <strong>de</strong>bian dozi<strong>en</strong>tas e quar<strong>en</strong>ta e seys mill e dozi<strong>en</strong>tos mrs.


Todo lo otro que se al<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> re<strong>la</strong>çion <strong>de</strong> los dichos gastos diz<strong>en</strong> que ellos lo<br />

as<strong>en</strong>taron <strong>en</strong> los gastos ordinarios e estraordinarios que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e tierra tuvieron<br />

el dicho anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete e que <strong>en</strong> ello no ay dolo nin frau<strong>de</strong> et que asi es el<br />

echo <strong>de</strong> <strong>la</strong> verdad. Suplican a v.a. quiera mandar dar <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia para hazer el<br />

dicho repartimi<strong>en</strong>to conforme a <strong>sus</strong> usos e costumbres e hord<strong>en</strong>anças. E para ello el<br />

real ofiçio <strong>de</strong> v.a. ymploran.<br />

Otrosi <strong>en</strong> quanto a lo quini<strong>en</strong>tos castel<strong>la</strong>nos que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> pago al con<strong>de</strong><br />

por <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s, los quales ti<strong>en</strong><strong>en</strong> puestos por costa, diz<strong>en</strong> que los quatroçi<strong>en</strong>tos<br />

castel<strong>la</strong>nos los pago <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> con <strong>sus</strong> arrabales por <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s <strong>en</strong> que puso <strong>la</strong> ygua<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> ese anno e que <strong>de</strong> esto non les cabe a pagar cosa alguna a los <strong>la</strong>bradores porque<br />

sobre si pagaron <strong>la</strong> alcaba<strong>la</strong> <strong>de</strong> ese anno, pero porque los çi<strong>en</strong>t castel<strong>la</strong>nos para<br />

cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los dichos quini<strong>en</strong>tos castel<strong>la</strong>nos dio e pago <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> al dicho<br />

Con<strong>de</strong> por <strong>la</strong>s costas que avia echo por rason <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas alcaba<strong>la</strong>s <strong>en</strong> que <strong>la</strong> dicha<br />

vil<strong>la</strong> e los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra litigaron con el dicho Con<strong>de</strong> estos çi<strong>en</strong>t castel<strong>la</strong>nos<br />

juntam<strong>en</strong>te con los otros gastos e <strong>de</strong>bdas pagadas pagadas se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> repartir <strong>en</strong>tre<br />

los vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e los <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra e asy suplican a v.a. lo man<strong>de</strong><br />

probeer.<br />

Et si esta re<strong>la</strong>çion no es bastante para que les conçeda <strong>la</strong> dicha liç<strong>en</strong>çia et otra<br />

informaçion e solemnidad fuere nesçesario suplican a v.a. les man<strong>de</strong> dar abdi<strong>en</strong>çia<br />

para que d<strong>en</strong> razon e cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> todo lo sobredicho. Et bi<strong>en</strong> asy para ello el real ofiçio<br />

<strong>de</strong> v.a. ymploran.<br />

* * *<br />

Lo que por <strong>la</strong> pesquisa que fue fecha sobre el repartimi<strong>en</strong>to que pi<strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Salvatierra paresçe <strong>en</strong> brebe es esto:<br />

- Que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> propios este anno <strong>de</strong> quini<strong>en</strong>tos e siete çi<strong>en</strong>to<br />

e quinse mill mrs. contando cada fanega <strong>de</strong> trigo a çi<strong>en</strong>to e<br />

diez mrs. como los testigos diz<strong>en</strong> que comunm<strong>en</strong>te vale .................. C xv V<br />

GASTO ORD<strong>IN</strong>ARIO<br />

- Al alcal<strong>de</strong> ordinario dos mill mrs ............................................................ ii V<br />

- Al <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad quini<strong>en</strong>tos mrs ....................................................... d<br />

- Al syndico tres mill mrs ............................................................................ iii V<br />

- A dos resgidores tres mill mrs ................................................................ iii V<br />

- Al bolsero tres mill mrs ............................................................................ iii V<br />

- A dos jurados dos mill mrs ...................................................................... ii V<br />

- A dos letrados <strong>de</strong>l conçejo seys mill mrs .............................................. vi V<br />

- A quatro diputados tres mill mrs ............................................................. iii V<br />

- Al carçelero dos mill mrs ......................................................................... ii V<br />

- A dos merinos mill e dozi<strong>en</strong>tos mrs ....................................................... i Vcc<br />

- A dos pregoneros mill e quini<strong>en</strong>tos mrs ................................................ i V d<br />

- A catorse mayorales <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> quatroçi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e seys<br />

mars. A real a cada uno <strong>de</strong> ellos ............................................................ ccccl xxvi<br />

- A dos veedores dosi<strong>en</strong>tos mrs ............................................................... cc


- Al medico seys mill mrs ........................................................................... vi V<br />

- Al reloxero mill e çi<strong>en</strong>to e veynte çinco ................................................. i V c xxv<br />

- A <strong>la</strong> partera seysçi<strong>en</strong>tos mrs .................................................................. d c<br />

- A los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>ves <strong>de</strong> <strong>la</strong>s puertas <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

ochoçi<strong>en</strong>tos mrs ....................................................................................... d ccc<br />

- A los que dan papel e tynta queha m<strong>en</strong>ester el conçejo e çera<br />

para sellos quatroçi<strong>en</strong>tos e veynte e çinco mrs ................................... cccc xxv<br />

- A los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargo <strong>de</strong> pesar el trigo e <strong>la</strong> farina e el oro<br />

nueveçi<strong>en</strong>tos çinqu<strong>en</strong>ta .......................................................................... d cccc l<br />

- Al maestre escue<strong>la</strong> e al que ti<strong>en</strong>e cargo <strong>de</strong> conjurar <strong>la</strong>s nuves<br />

e a <strong>la</strong> que guarda <strong>la</strong> yglesia <strong>de</strong> San Martin tres mill mrs .................... iii V<br />

- A <strong>la</strong> cofradia <strong>de</strong> Sant Martin dos mill mrs <strong>de</strong>l voto .............................. ii V<br />

- A los coros <strong>de</strong> Sant Juan e <strong>de</strong> Santa Maria por <strong>la</strong>s misas que<br />

dis<strong>en</strong> <strong>de</strong>l alva ............................................................................................ d c<br />

- Al monasterio <strong>de</strong> San Jorge e a los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargo <strong>de</strong>l<br />

quatro fanegas <strong>de</strong> trigo<br />

- Al bachiller Rodrigo Xim<strong>en</strong>es e al doctor <strong>de</strong>l Elmedil<strong>la</strong> e al<br />

doctor Ordunna por abogados dose mill mrs ....................................... x ii V<br />

- A Paternina por procurador tres mill mrs .............................................. iii V<br />

- Al liç<strong>en</strong>çiado <strong>de</strong> Leon çinco mill mrs ...................................................... v V<br />

- A los que ve<strong>la</strong>n <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> noche por el fuego quatro mill mrs ........... iiii V<br />

*- Que se gasto el dia <strong>de</strong> San Miguel <strong>en</strong> <strong>la</strong> elecion <strong>de</strong> los ofiçios<br />

<strong>de</strong> vino e fruta mill mrs ............................................................................ i V<br />

*- Que se gasto el dicha <strong>de</strong> Navidad <strong>en</strong>tre los ofiçios <strong>de</strong>l<br />

regimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> vino e carne mill e set<strong>en</strong>ta mrs ...................................... i V l xx<br />

- Que se gasto el dia <strong>de</strong> <strong>la</strong> asç<strong>en</strong>sion <strong>en</strong> <strong>la</strong> caridad que se<br />

acostumbra a dar iVdlxxvii mrs. y quar<strong>en</strong>ta e dos fanegas <strong>de</strong><br />

trigo.<br />

*- Que se gasto <strong>en</strong> el comer que se suele dar a los vasallesteros<br />

que ay <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> con el sa<strong>la</strong>rio iii V ccc ii ............................................. iii V ccc ii<br />

*- Que se gasto mas <strong>en</strong> otra comida que e da a los<br />

vasallesteros quando has<strong>en</strong> a<strong>la</strong>r<strong>de</strong> ....................................................... i V d<br />

*- Que se gasto mas <strong>en</strong> <strong>la</strong> comida que se dio a los ofiçiales que<br />

tomaron <strong>la</strong>s qu<strong>en</strong>tas tres mill çi<strong>en</strong>t ........................................................ i V d<br />

- Que se gasto mas con los clerigos que echan el agua b<strong>en</strong>dita<br />

por los terminos que se dis<strong>en</strong> <strong>la</strong>s ledania con (...) que se<br />

fas<strong>en</strong> .......................................................................................................... i V c<br />

- A los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargo <strong>de</strong>l arca <strong>de</strong><strong>la</strong> misericordia seys<br />

fanegas <strong>de</strong> trigo e a <strong>la</strong> ospitalera quatro.<br />

- Asi que montan los dichos gastos ordinarios contando <strong>la</strong>s<br />

fanegas <strong>de</strong> trigo a çi<strong>en</strong>to e diez och<strong>en</strong>ta e un mill çi<strong>en</strong>to e<br />

treinta e quatro mrs .................................................................................. lxxxi V c xxx iv<br />

- Asi que sacados los dichos och<strong>en</strong>ta e un mill çinto treinta e<br />

quatro mrs resta para los gastos extraordinarios xxii V d xxx v<br />

ii .................................................................................................................. xxii V d xx vii<br />

GASTO EXTRAORD<strong>IN</strong>ARIO


(1)- El alcançe que los ofiçiales <strong>de</strong>l anno pasado fisieron a los <strong>de</strong><br />

este 1 anno l x iii V xc viii e medio segund paresçe por un<br />

testimonio <strong>de</strong> dicho alcançe ................................................................. lx iii V xc viiimº<br />

(2) Que se pagaron al con<strong>de</strong> <strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l anno pasado<br />

dozi<strong>en</strong>tas e dos mill e quini<strong>en</strong>tos mrs. syn otros quar<strong>en</strong>ta<br />

mill mrs. que el dicho con<strong>de</strong> tomo <strong>de</strong> lo que avian r<strong>en</strong>tado<br />

<strong>la</strong>s alcaba<strong>la</strong>s antes que se pres<strong>en</strong>tase el <strong>en</strong>cabeçami<strong>en</strong>to ............ cc ii V d<br />

- Que pagaron mas al dicho Con<strong>de</strong> çi<strong>en</strong>to e ses<strong>en</strong>ta mill mrs.<br />

que fueron cond<strong>en</strong>ados segund <strong>la</strong> carta <strong>de</strong> pago <strong>de</strong>l dicho<br />

Con<strong>de</strong> que esta <strong>en</strong> el proçeso ............................................................. clx V<br />

(7) Que diz<strong>en</strong> que el tal Con<strong>de</strong> les pi<strong>de</strong> otros quar<strong>en</strong>ta mill mrs.<br />

<strong>en</strong> que diz<strong>en</strong> que <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> fue cond<strong>en</strong>ada por el corregidor <strong>de</strong><br />

Guipuzcoa sobre el pleyto <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te ............................................. xl V<br />

(3) Que se dieron a Miguell Sanchez procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

por nov<strong>en</strong>ta dias que se ocupo <strong>en</strong> <strong>la</strong> Corte, por cada dia<br />

medio florin <strong>de</strong> sa<strong>la</strong>rio e a un peon que llevo quar<strong>en</strong>ta mrs.<br />

cada dia que con el estovo e con los dineros <strong>de</strong> çinco<br />

provisiones que saco e con otras pres<strong>en</strong>taçiones <strong>de</strong><br />

escrituras catorse mill e setesi<strong>en</strong>tos e set<strong>en</strong>ta e ocho mrs.<br />

Non dise sobre que negosios fue......................................................... xiv V d cc l xx viii<br />

(3) Que se pagaron a Martin Diaz <strong>de</strong> Santa Cruz, procurador <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> que diz<strong>en</strong> que se ocupo <strong>en</strong> <strong>la</strong> Corte sobre los<br />

alborotos que ovo <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> a razon <strong>de</strong> medio florin <strong>de</strong><br />

sa<strong>la</strong>rio por cada dia e a un peon que fue con <strong>la</strong> ses<strong>en</strong>ta mrs.<br />

por dia e con los dineros <strong>de</strong> <strong>la</strong>s provisiones que saco e con<br />

otros dineros que pago a los secretarios e re<strong>la</strong>tores xxi V dcc<br />

li................................................................................................................. xxi V d cc l i<br />

(3) Que se dieron mas a Pero Lopes <strong>de</strong> Luçuriaga por veynte<br />

dias que se ocupo <strong>en</strong> <strong>la</strong> corte por negoçios <strong>de</strong>l conçejo<br />

espeçialm<strong>en</strong>te sobre el <strong>en</strong>cabeçami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> alcaba<strong>la</strong>s <strong>en</strong><br />

razon <strong>de</strong> medio florin cada dias e con los dineros que pago a<br />

un letgrado iii V dccc xxx vii mrs .......................................................... iii V d ccc xxx vii<br />

(3) Que se dieron a Ruy Garçia <strong>de</strong> Çuaço por çi<strong>en</strong>to veynte e<br />

çinco dias que se ocupo <strong>en</strong> negoçios <strong>de</strong>l conçejo asi <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Corte como <strong>en</strong> Vitoria quando fue el corregidor <strong>de</strong> Santo<br />

Domingo sobre lo <strong>de</strong> los alborotos a razon <strong>de</strong> medio florin<br />

los dias que se ocupo <strong>en</strong> <strong>la</strong> Corte e a çi<strong>en</strong>t mrs. por los que<br />

se ocupo <strong>en</strong> Vitoria e con el sa<strong>la</strong>rio que se dio a otro su<br />

compannero e con <strong>la</strong>s provisiones que saco xvii V dccc c<br />

lxxxi .......................................................................................................... xvii V d ccc l xxx i<br />

(4) Que se dio mas al corregidor <strong>de</strong> Santo Domingo <strong>de</strong> su<br />

sa<strong>la</strong>rio e <strong>de</strong>l escribano y <strong>de</strong> los dineros <strong>de</strong>l proçeso x V d liii .......... x V d l iiii


(5) Que se dieron a Miguell Lopez escribano dos ducados por<br />

una procuraçion que saco sobre el embargo .................................... d cc l<br />

(6) Que se dieron mas a Marin Ruiz procurador <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> por<br />

ses<strong>en</strong>ta dias que se ocupo <strong>en</strong> negoçios <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong>s provanças que se fizieron sobre los<br />

alborotos a razon <strong>de</strong> çi<strong>en</strong>t mrs. por cada e a otro<br />

compannero que andovo con el çierto dias seysçi<strong>en</strong>tos mrs.<br />

6 con mas mill e quini<strong>en</strong>tos mrs. que se gastaron <strong>en</strong> traer los<br />

testigos <strong>de</strong> una parte a otra e con otros dos mill e treçi<strong>en</strong>tos<br />

mrs. que se dieron a un interprete que son todos ocho mill e<br />

quar<strong>en</strong>ta mrs ......................................................................................... viii V x l<br />

- Item que se dieron a veynte e un m<strong>en</strong>saque <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>en</strong>vio a<br />

<strong>la</strong> Corte e a <strong>la</strong> Chancilleria e <strong>sus</strong> procuradores con cartas <strong>de</strong>l<br />

conçejo, que cada uno se <strong>de</strong>tuvo dies dias uno con otro a<br />

razon <strong>de</strong> un recada dia siete mill çi<strong>en</strong>to e veynte mrs ..................... vii V c xx<br />

(5) Item se dieron a Lope Garçia <strong>de</strong> Çuaço honse mill e<br />

dozi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong>l pedido que el con<strong>de</strong> ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

................................................................................................................... xi V cc<br />

(6) Que se dieron a Pero Sanchez <strong>de</strong> Alb<strong>en</strong>iz por çieros viajes<br />

que fizo por <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> y<strong>en</strong>do al bachiller Esquivel por çiertos<br />

tras<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> escripturas que saco çinco mill mrs............................... v V<br />

- Que se dieron a Juan Ortiz <strong>de</strong> Urbina diputado por dos<br />

viajes que fizo para traher al corregidor <strong>de</strong> Guipuzcoa <strong>en</strong><br />

que se ocupo nueve dias a dos reales cada dia seysçi<strong>en</strong>tos<br />

e ddiez mrs .............................................................................................. d c x<br />

(4) E mas que se dio al corregidor <strong>de</strong> Guipuzcoa ea un<br />

escribano que llevo por los dias que se ocuparon <strong>en</strong> façer<br />

<strong>la</strong>s provanças sobre <strong>la</strong>s s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias que dio çinco mill e<br />

dozi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta mrs..................................................................... v V cc l<br />

- Que se dio mas al bachiller <strong>de</strong> Vicuna por quinse dias que<br />

se ocupo <strong>de</strong> los negosios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vil<strong>la</strong>s asi <strong>en</strong> Vitoria como <strong>en</strong><br />

Tolosa quando el corregidor <strong>de</strong> Guipuzcoa dio <strong>la</strong>s<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o <strong>de</strong>c<strong>la</strong>radas los seys dias a razon <strong>de</strong><br />

dozi<strong>en</strong>tos mrs. cada dia razon <strong>de</strong> çi<strong>en</strong>to e çinqu<strong>en</strong>ta mrs.<br />

con el sa<strong>la</strong>rio que se dio a otro su compannero que estovo<br />

con el los dichos nueve dias a qui<strong>en</strong> dieron çi<strong>en</strong>t mrs. cada<br />

dia que son por todos tres mill tresçi<strong>en</strong>tos e çinqu<strong>en</strong>ta mrs ............. iii V cccl<br />

(4) Que se gastaron <strong>en</strong> <strong>la</strong>s onras <strong>de</strong>l s<strong>en</strong>nor rey don Felipe<br />

çinco mill e dozi<strong>en</strong>tos mrs...................................................................... v V cc<br />

(4) Que costo mas el r<strong>en</strong>ovar <strong>la</strong>s ruedas a los molinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

e alimpar los calzes diez mill e noveçi<strong>en</strong>tos mrs................................ x V dcccc<br />

(5) E mas que se gasto con çiertos soliçitadores que eran un<br />

alcal<strong>de</strong> e un procurador e un regidor e Martin Ruiz con los<br />

testigos que llevan a <strong>de</strong>poner <strong>en</strong> <strong>la</strong> cabsa asy <strong>en</strong> lo <strong>de</strong> los<br />

çi<strong>en</strong>to e ses<strong>en</strong>ta mill mrs. como <strong>en</strong> lo <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te estando<br />

el corregidor <strong>de</strong> Guipuscoa <strong>en</strong> Calduoldo (sic) dos mill e<br />

quini<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e çinco mrs ......................................................... ii V dxc v


(4) Que se dio <strong>en</strong> el promedio quando se arr<strong>en</strong>daron <strong>la</strong>s r<strong>en</strong>tas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> dos mill e noveçi<strong>en</strong>tos e nov<strong>en</strong>ta e nueve mrs ................. ii V dcccc xc<br />

(4) Que se gasto <strong>en</strong> acarrear e medir el trigo <strong>de</strong>l arca <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

misericordia a casa <strong>de</strong>l bolsero <strong>de</strong> l..................................................... d l<br />

(4) Que se gasto <strong>en</strong> el adobo <strong>de</strong>l horno <strong>de</strong> <strong>la</strong> çapateria dccc<br />

lxxiii........................................................................................................... dcccclxx ii<br />

(4) Que se gasto mas <strong>de</strong> lo que se dio a los que tovieron a<br />

cargo <strong>de</strong> <strong>en</strong>terrar los muertos al tiempo <strong>de</strong> <strong>la</strong> pestil<strong>en</strong>çia e a<br />

lo que se dio a otros que eran pobres e los echaron <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

vil<strong>la</strong> iiiV d lix ............................................................................................. iii V d l ix<br />

(4) Que se gasto çinco mill e çi<strong>en</strong>to e nov<strong>en</strong>ta mrs. <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte<br />

que les copo <strong>de</strong>l repartimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> hermandad ............................... v V cxc<br />

(4) Que se dio a Pero <strong>de</strong>l Oçio escribano mill e çi<strong>en</strong>t mrs. por un<br />

proçeso que antepuso e lo saco <strong>en</strong> limpio para lo pes<strong>en</strong>tar<br />

<strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid con otros que se dieron al m<strong>en</strong>sajero que lo<br />

levo a Val<strong>la</strong>dolid que es todo ................................................................ i V ccclxxi<br />

(4) Que se dieron a Martin <strong>de</strong> Oqueruri e a Diego Ruiz <strong>de</strong><br />

Gauna escribano por <strong>la</strong> provança que ante ellos paso sobre<br />

los çi<strong>en</strong>to e ses<strong>en</strong>ta mill mrs. mill e çi<strong>en</strong>to e veynte mrs................... i V c xx<br />

(4) Que se dieron a Juan Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Marieta e a Marti<strong>en</strong> Diaz<br />

e a Juan Martinez <strong>de</strong> Jauregui e a otros escribanos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

vil<strong>la</strong> sobre los proçesos que dieron asi sobre lo <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te<br />

como <strong>de</strong> los veynte mill cada anno por otras escripturas tres<br />

mill e çi<strong>en</strong>to e veynte mrs ...................................................................... iii V c xx<br />

(4) Que se gasto <strong>en</strong> tres pu<strong>en</strong>tes que se adobaron tres mill mrs .......... iii V<br />

(4) Que se dio a los que hizieron <strong>la</strong> ca<strong>la</strong> <strong>de</strong>l pan dos mill e<br />

quini<strong>en</strong>tos mrs ........................................................................................ ii V d<br />

(7) Que se ha <strong>de</strong> dar a los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargo <strong>de</strong> faser <strong>la</strong>s<br />

calçadas que <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> ti<strong>en</strong>e acordadas <strong>de</strong> faser x V.................. x V<br />

(7) Que costar a se faser çierto reparo <strong>de</strong> que ay nesçesidad <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> çerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha nesçesidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> çerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong><br />

veynte mill mrs ........................................................................................ xx V<br />

(4) Que costaron <strong>la</strong>s co<strong>la</strong>ciones que se dieron a los vesinos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha vil<strong>la</strong> e <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra quando se fisieron los a<strong>la</strong>r<strong>de</strong>s iiiV<br />

cc............................................................................................................... iii V cc<br />

(4) Que se dio a un alguasil <strong>de</strong> Santo Domingo quando llevo<br />

çiertos presos quini<strong>en</strong>tos mrs ............................................................... d<br />

(4) Que se gastaron mill mrs. <strong>en</strong> <strong>la</strong> yda que fizieron un regidor e<br />

un bolsero quando fueron por çiertos dineros que presto a <strong>la</strong><br />

vil<strong>la</strong> el corregidor <strong>de</strong> Guipuscoa mas otros ochoçi<strong>en</strong>tos mrs.<br />

que se gasto el dicho regidor <strong>en</strong> traer otros dineros prestdos<br />

<strong>de</strong> otra parte qe son iVdccc................................................................... i V d ccc<br />

(4) Que se gasto <strong>en</strong> otra co<strong>la</strong>çion que se dio a çiertos dos<br />

ombres que fueron man rados para yr a <strong>la</strong> guerra<br />

seysçi<strong>en</strong>tos treynta mrs ......................................................................... d c xxx<br />

(7) Mas que sera m<strong>en</strong>ester <strong>de</strong> se gastar <strong>en</strong> los pleitos y otras<br />

neçesida 7 <strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> aqui al dia <strong>de</strong> San Miguell xxxiiii V ........ xxxiiii V<br />

Notas al marg<strong>en</strong>:<br />

* “Que se quite” (Posteriorm<strong>en</strong>te fue tachado).


1.- “Que se <strong>de</strong> razon como se fisieron los gastos”<br />

2.- “Esto <strong>de</strong>b<strong>en</strong> pagar <strong>la</strong>s personas que faz<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha alcaba<strong>la</strong> e son vesinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> e non se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> repartir<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> tierra porque el<strong>la</strong> por su parte paga el alcaba<strong>la</strong>”.<br />

3.- “Que se <strong>de</strong>c<strong>la</strong>re sobre que negoçios fue y que bastaba <strong>en</strong>biar una persona y con dos reales cada dia”.<br />

4.- "'No estan <strong>de</strong>c<strong>la</strong>cros los dias que ocuparon nin el sa<strong>la</strong>rio que llevaba”.<br />

5.- “Que muestre carta <strong>de</strong> pago” / “Que lo muestre”.<br />

6.- “Que un procurador bastaba con dos reales cada dia y <strong>en</strong> lo que gastaron que muestre como lo gastaron”.<br />

7.- “Que quando gastase se probeera” / “Que quando se reparse se probeera” / “Que quando vinier<strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

neçesid<strong>de</strong>s se probeera”.<br />

67<br />

1508. Febrero. 19. Burgos.<br />

Sobrecarta <strong>de</strong> <strong>la</strong> reina Juana al Corregidor <strong>de</strong> Vizcaya para que haga <strong>de</strong>volver<br />

<strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das que tomó el preboste <strong>de</strong> Bilbao a algunos merca<strong>de</strong>res vitorianos al<br />

negarse estos a pagar los portazgos, peajes, etc... que se les requerían,<br />

argum<strong>en</strong>tando t<strong>en</strong>er privilegios que les eximían <strong>de</strong> aquellos. Se incluye otra carta<br />

anterior (1508. I. 30. Burgos) con este mismo motivo.<br />

A.M. Vitoria, Secc. 8, leg. 9, n.º 4. Original papel.<br />

Donna Juana & A vos el liç<strong>en</strong>çiado Rodrigo Ve<strong>la</strong>n Nunnez mi corregidor <strong>de</strong>l<br />

muy noble e leal s<strong>en</strong>norio e condado <strong>de</strong> Vizcaya salud e gracia. Bi<strong>en</strong> sabe<strong>de</strong>s como<br />

yo man<strong>de</strong> dar para vos una mi carta sel<strong>la</strong>da con mi sello / e librada <strong>de</strong> los <strong>de</strong>l mi<br />

consejo su th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es este que se sygue:<br />

Donna Juana & a vos el mio corregidor <strong>de</strong>l muy noble e leal s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong><br />

Vizcaya salud e gracia. Sepa<strong>de</strong>s que Diego Martinez <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va diputado g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

provinçia <strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Bitoria e <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l conçejo e justiçia, regimi<strong>en</strong>to,<br />

cavalleros, fijosdalgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Bitoria me hizo/re<strong>la</strong>çion por su petiçion<br />

que ante mi <strong>en</strong> el mio consejo fue pres<strong>en</strong>tada <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do que los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdad e<br />

su tierra son libres <strong>de</strong> todo portazgo e pontajes e peajes e prebostajes e tr<strong>en</strong>tazgos e<br />

otros <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> ymposiçiones que se acostumbran a pagar <strong>en</strong> algunas partes <strong>de</strong><br />

mis reynos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s merca<strong>de</strong>rias e mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>tos e otras cosas segund paresçe por<br />

un privillejo oreginal que ante mi <strong>en</strong> el mi consejo fiso pres<strong>en</strong>taçion el qual diz<strong>en</strong> le ha<br />

sido guardado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> tiempo ynmemorial aca <strong>en</strong> todos los mis reynos syn<br />

contrsdicción alguna e que agora nuevam<strong>en</strong>te tray<strong>en</strong>do los merca<strong>de</strong>res <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

çibdad e otros tratantes para <strong>la</strong> dicha çibdad e su tierra algunas provisiones e<br />

merca<strong>de</strong>rias sobremanera espeçialm<strong>en</strong>te azeyste e çera e otras mer/ca<strong>de</strong>rias <strong>de</strong> que


<strong>en</strong> aquel<strong>la</strong> tierra ay mucha neçesidad e Tristan <strong>de</strong> Leguiçamon e <strong>sus</strong> fatores <strong>de</strong>zi<strong>en</strong>do<br />

que <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>rias <strong>de</strong>v<strong>en</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> portazgo les han tomado e ocupado<br />

<strong>la</strong>s tales merca<strong>de</strong>rias llevando<strong>la</strong>s para <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria salteandolos <strong>en</strong> el<br />

camino real a manera <strong>de</strong> robo e <strong>la</strong>s azemi<strong>la</strong>s que <strong>la</strong>s llevaban que se <strong>la</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

embargadas e restadas e non ge <strong>la</strong>s quier<strong>en</strong> bolver a m<strong>en</strong>os que pagu<strong>en</strong> los dichos<br />

<strong>de</strong>rechos lo qual diz<strong>en</strong> que es contra <strong>de</strong>recho pues diz<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad resçibiria<br />

mucho agravio e danno e me pidio e suplico por merçed que sobre ello proveyese<br />

mandando que el dicho privillejo les / fuese guardado e mandanoles volver <strong>la</strong>s dichas<br />

merca<strong>de</strong>rias que asy les fueron tomadas e <strong>la</strong>s azemi<strong>la</strong>s con <strong>la</strong>s costas que sobre ello<br />

<strong>sus</strong>odicho ha fecho e <strong>en</strong>tre tanto <strong>de</strong>terminaba que dando <strong>la</strong> dicha çibdad fianças <strong>de</strong><br />

para lo juzgado se les volviese <strong>la</strong>s dichas pr<strong>en</strong>das e que sobre ello proveyese como <strong>la</strong><br />

mi merçed fuese. Lo qual visto <strong>en</strong> el mi consejo fue acordado que <strong>de</strong>via mandar esta<br />

mi carta par vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha razon e yo tovelo por bi<strong>en</strong>. Por que vos<br />

mando que luego l<strong>la</strong>madas <strong>la</strong>s partes ayays vuestra ynformaçion <strong>de</strong> todo lo <strong>sus</strong>odicho<br />

e como el dicho privillejo se a usado e guardado fasta aqui <strong>en</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bilbao e todo<br />

lo otro que nos ovier<strong>de</strong>s ser nesçesario para mejor saber <strong>la</strong> verdad çerca <strong>de</strong>llo. E <strong>la</strong><br />

ynformaçion/avida e <strong>la</strong> verdad savida, escripta <strong>en</strong> limpio e signada <strong>de</strong> escribano<br />

publico ante qui<strong>en</strong> pasare, çerrada e sel<strong>la</strong>da <strong>en</strong> publica forma e manera que hafa fe <strong>la</strong><br />

<strong>en</strong>biad ante mi al mi consejo para que <strong>en</strong> el visto se haga lo que fuere justiçia. E <strong>en</strong>tre<br />

tando dando <strong>la</strong> dicha çibdad fianças bastantes <strong>de</strong> todo lo <strong>sus</strong>odicho les fagays tornar<br />

e restituyr <strong>la</strong>s dichas merca<strong>de</strong>rias e pr<strong>en</strong>das syn que <strong>en</strong> ello ni <strong>en</strong> parte <strong>de</strong>llo embargo<br />

ni contrario le non pongays nin consintays poner. E non faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna<br />

manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> diez mill mrs. para <strong>la</strong> mi camara. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

çibdad <strong>de</strong> Burgos a treynta dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro<br />

s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e ocho annos. Con<strong>de</strong> Alferez = Lic<strong>en</strong>cia/tus<br />

Moxica= Doctor Carvajal = Lic<strong>en</strong>ciatus Santiago = Lic<strong>en</strong>ciatus Po<strong>la</strong>nco = Franciscus<br />

Lic<strong>en</strong>ciatus = Yo Alfonso <strong>de</strong>l Marmol escribano <strong>de</strong> camara <strong>de</strong> <strong>la</strong> reyna nuestra<br />

s<strong>en</strong>nora <strong>la</strong> fiz escribir por su mandado con el acuerdo <strong>de</strong> los <strong>de</strong> su consejo. En <strong>la</strong>s<br />

espaldas <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha real carta estaban escritos los nombres sigui<strong>en</strong>tes. Registrada<br />

Juan Ramirez Castaneda, Chanciller.<br />

Con <strong>la</strong> qual dicha carta paresçe que fuystes requerido y <strong>en</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

mandastes al dicho Tristan <strong>de</strong> Leguiçamon preboste <strong>de</strong> <strong>la</strong> vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Bilbao que tornase<br />

e restituyese sobre fiadores <strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das que avia tomado a los vezinos <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

pu<strong>en</strong>te e <strong>de</strong>recho e prebostaje. De lo qual / por su parte fue ape<strong>la</strong>do ante mi e se<br />

pres<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el mi consejo <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> ape<strong>la</strong>çion <strong>de</strong> lo que vos mandastes e <strong>de</strong><br />

suplicaçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha mi carta e alego algunas raçones por don<strong>de</strong> dixo que non era<br />

obligado <strong>de</strong> complir lo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi carta ni lo por virtud <strong>de</strong>l<strong>la</strong> mandado<br />

por vos el dicho corregidor e por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha çibdad <strong>de</strong> Vitoria me fue suplicado<br />

e pedido por merçed que mandase llevar a <strong>de</strong>vido efecto <strong>la</strong> dicha mi carta syn<br />

embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha suplicaçion e ape<strong>la</strong>çion q e que sobre ello proveyese como <strong>la</strong> mi<br />

merçed fuese. Lo qual todo visto <strong>en</strong> el consejo fue acordado que <strong>de</strong>via mandar dar<br />

esta mi carta para vos <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha raçon, e yo tovelo por bi<strong>en</strong>. Por que vos man/do<br />

que vea<strong>de</strong>s <strong>la</strong> dicha mi carta que <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o va <strong>en</strong>corporada syn embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

suplicaçion e ape<strong>la</strong>çion <strong>la</strong> qual <strong>de</strong>ys e cump<strong>la</strong>ys e executeys e fagays guardar e<br />

cumplir e executar <strong>en</strong> todo e por todo segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se conti<strong>en</strong>e e contra el<br />

th<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong>l<strong>la</strong> non vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin consinta<strong>de</strong>s yr nin pasar. E non<br />

faga<strong>de</strong>s <strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> diez mill mrs. para<br />

<strong>la</strong> mi camara. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> çibdad <strong>de</strong> Burgos a dies e nueve dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> febrero


anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro s<strong>en</strong>nor Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e ocho annos<br />

= firmas =.<br />

68<br />

1508. Noviembre. 23. Val<strong>la</strong>dolid<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia arbitraria <strong>en</strong> el pleito <strong>en</strong>tre los vecinos <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Arriba y Hueto<br />

<strong>de</strong> Abajo con Luis <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza, señor <strong>de</strong> ambos lugares, <strong>en</strong> torno a <strong>la</strong> elección y<br />

nombrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los alcal<strong>de</strong>s, servicios <strong>de</strong>bidos al señor, formas <strong>de</strong> pago <strong>de</strong> los<br />

mismos, etc....<br />

A. Parroquial Hueto <strong>de</strong> Abajo, s/s. Orig. pergamino.<br />

Donna Johana & A los <strong>de</strong>l mi consejo e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi abdi<strong>en</strong>çia alcal<strong>de</strong>s e<br />

alguasiles <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi casa/e corte e chancelleria e a todos los corregidores e asist<strong>en</strong>tes,<br />

juezes e alcal<strong>de</strong>s, alguasiles e merinos e otros jueses e justiçias qualesquier <strong>de</strong> todas<br />

e qualesquier çibda<strong>de</strong>s e vil<strong>la</strong>s e lugares <strong>de</strong> los mis regnos e s<strong>en</strong>norios que agora son<br />

o seran <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte e a cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros lugares e jurisdiçiones a<br />

qui<strong>en</strong>/esta mi carta fuere mostrada o su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escribano publico,<br />

sacado <strong>en</strong> publica forma <strong>en</strong> manera que faga fee saldu e graçia. Sepa<strong>de</strong>s que pleito<br />

paso <strong>en</strong> <strong>la</strong> mi corte e chançelleria ante el presid<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi abdi<strong>en</strong>çia que<br />

estan e resid<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Val<strong>la</strong>dolid el qual se com<strong>en</strong>ço ante ellos por<br />

<strong>de</strong>manda e respuesta <strong>en</strong>tre el conçeio e vesinos e moradores <strong>de</strong> <strong>de</strong> los logares <strong>de</strong><br />

Gueto <strong>de</strong> Yuso e Gueto <strong>de</strong> Suso que son <strong>en</strong> tierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va e su procurador <strong>en</strong> su<br />

nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça cuyos son los dichos logares <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong><br />

Suso e <strong>de</strong> Yuso e su procurador <strong>en</strong> su nombre /<strong>de</strong> <strong>la</strong> otra parte sobre rason <strong>de</strong> una<br />

<strong>de</strong>manda que por parte <strong>de</strong> los dichos conçejo e vesinos e moradores <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong><br />

<strong>sus</strong>o e <strong>de</strong> yuso fue puesta e pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia ante los dichos<br />

presid<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong>l<strong>la</strong> contra el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e su procurador <strong>en</strong> su<br />

nom/bre <strong>en</strong> que <strong>en</strong> efecto dixo que pert<strong>en</strong>esçi<strong>en</strong>do como pert<strong>en</strong>esçia al dicho conçejo<br />

e vesinos nombrar alcall<strong>de</strong>s cada anno ve (Fol. 1v.) sinos <strong>de</strong>l dicho logar <strong>de</strong> çiertos<br />

annos aquel<strong>la</strong> parte el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça se avia <strong>en</strong>tremetido a poner alcalles<br />

<strong>en</strong> el dicho logar a qui<strong>en</strong> queria el qual ponia a su voluntad e le t<strong>en</strong>ia por ocho o diez<br />

annos e por todos los tiempos que queria/avi<strong>en</strong>dose <strong>de</strong> poner cada anno <strong>de</strong> ser l<strong>la</strong>no<br />

e abonado e vesinos <strong>de</strong>l dicho logar. E no so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te ponia el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça<br />

alcal<strong>de</strong> sin hacer m<strong>en</strong>çion <strong>de</strong>l conçeio mas apremiaba a los dichos <strong>sus</strong> partes e por<br />

fuerça les fasia pagar seisçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong> alcaldia cada anno por lo qual el dicho /<br />

alcal<strong>de</strong> pr<strong>en</strong>daba luego a los vesinos <strong>de</strong>l dicho conçeio e a qui<strong>en</strong> el lo mandaba coger<br />

sy no ge lo dava pagado. E otrosi el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça llevava <strong>en</strong> cada anno por<br />

fuerça e contra voluntad <strong>de</strong> <strong>sus</strong> partes veynte hanegas <strong>de</strong> trigo disi<strong>en</strong>do que ge lo<br />

avian <strong>de</strong> dar <strong>de</strong> serviçio y porque <strong>sus</strong> partes non ge lo/pagaron aquel pres<strong>en</strong>te anno<br />

porque non ge lo <strong>de</strong>vian nin avia causa alguna por don<strong>de</strong> ge lo pagar les t<strong>en</strong>ia


pr<strong>en</strong>dados tres bueyes <strong>de</strong> arada. Otrosi apremiava a <strong>sus</strong> partes a que pusies<strong>en</strong><br />

cogedores a su costa para que cogies<strong>en</strong> aquel pan e los seisçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong> alcaldia<br />

e ge lo die/s<strong>en</strong> cogido. Y el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça y el dicho alcal<strong>de</strong> que por el<br />

estava puesto <strong>en</strong> el dicho logar por fuerça tomo e avia tomado los carneros e gallinas<br />

e cabritos <strong>de</strong> los vesinos <strong>de</strong>l dicho logar syn lo pagar e sy alguna cosa pagaban non<br />

era <strong>la</strong> meytad nin el terçio <strong>de</strong> lo que valia e les tomavan. Otro/sy çebada e vino que<br />

<strong>sus</strong> partes trayan para <strong>sus</strong> provisiones syn lo pagar pudi<strong>en</strong>do el aver qui<strong>en</strong> v<strong>en</strong>diese<br />

trigo e çevada e otros bastimi<strong>en</strong>tos si los pagase e sy alguna cosa pagava era muy<br />

poca e tar<strong>de</strong> e sy perdises o liebres los dichos <strong>sus</strong> partes caçavan <strong>en</strong> los terminos <strong>de</strong>l<br />

dicho logar/e non ge lo davan todo luego los hasia pr<strong>en</strong>dar por seysçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong><br />

p<strong>en</strong>a <strong>de</strong>si<strong>en</strong>do que non podian caçar sy non para el e les vedava. Otrosy que non<br />

pescas<strong>en</strong> <strong>en</strong> los rios e presas <strong>de</strong> los terminos <strong>de</strong>l dicho logar non lo podi<strong>en</strong>do hazer<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>recho e les hasia otros muchos agravios e los alcal<strong>de</strong>s / por el puestos<br />

sabi<strong>en</strong>dolo el e mandandolo e como quiera que <strong>sus</strong> partes avia seido requerido çerca<br />

<strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>odicho el dicho Luis <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça para que lo remediase como era justiçia<br />

non lo avia querido faser porque me pidio e suplico mandase haser e fisiese a los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes çerca <strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>o (Fol. 2r.) dicho conplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia e que sy<br />

otro o mayor pedimi<strong>en</strong>to o conclusion era nesçesario que avi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> re<strong>la</strong>çion por el<br />

fecha por verda<strong>de</strong>ra por nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia dificnitiva mandase que el alcal<strong>de</strong> que <strong>de</strong><br />

alli a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte se oviese <strong>de</strong> poner <strong>en</strong> el dicho/logar fuese elegido por <strong>sus</strong> partes e<br />

vesino e ombre l<strong>la</strong>no e abonado e que durase su ofiçio so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te un anno como era<br />

<strong>de</strong>recho e leyes <strong>de</strong> nuestros regnos e que non llevase nin <strong>sus</strong> partes fues<strong>en</strong><br />

obligados a le dar nin pagar los dichos seisçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong> aldia nin otra cosa alguna<br />

salvo los <strong>de</strong>rechos/hordinarios que juez hordinario <strong>de</strong>via llevar e quel dicho Luis <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça non llevase nin pidiese <strong>de</strong> alli a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>la</strong>s veinte fanegas <strong>de</strong> trigo que <strong>de</strong>sia<br />

<strong>de</strong> serviçio e volviese a los dichos <strong>sus</strong> partes lo que <strong>en</strong> esta parte les avia llevado<br />

ynjustam<strong>en</strong>te e a que non apremiase a <strong>sus</strong> partes a que pusies<strong>en</strong> cogedor / para esto<br />

nin para otra cosa alguna e a que diese <strong>la</strong>s seys quartas que cada vesino <strong>de</strong> <strong>sus</strong><br />

partes pagava <strong>de</strong> pan al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça <strong>de</strong> somoyo traidas e medidas e non<br />

colmadas e aquel pan se pagase como se cogia <strong>de</strong> dar e tomar e no limpio nin<br />

açer<strong>en</strong>dado como se avia <strong>de</strong> moler / nin fues<strong>en</strong> <strong>sus</strong> partes obligados a lo dar mas<br />

limpio <strong>de</strong> como lo trayan para <strong>sus</strong> casas e a que non les tomase nin mandase tomar<br />

gallinas nin cabritos nin carneros otra persona para el salvo <strong>de</strong> aquel que lo quisiese<br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>r pagandole su justo presçio por ello e que pudies<strong>en</strong> <strong>sus</strong> partes caçar e pes /<br />

car <strong>en</strong> los terminos e rios <strong>de</strong>l dicho logar sin p<strong>en</strong>a alguna. E juro <strong>en</strong> forma que <strong>la</strong><br />

dicha <strong>de</strong>manda non <strong>la</strong> ponia maliçiosam<strong>en</strong>te e que <strong>la</strong> t<strong>en</strong>ia por verda<strong>de</strong>ra e que al<br />

pres<strong>en</strong>te non t<strong>en</strong>ia con que <strong>la</strong> probar e protesto <strong>de</strong> <strong>la</strong> provar por testigos e por<br />

escripturas v<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do a notiçia <strong>de</strong> <strong>sus</strong> partes e que el / conosçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

causa me pert<strong>en</strong>esçia oyr e conosçer e a los dichos mi presid<strong>en</strong>te e oydores por ser<br />

el dicho pleito <strong>en</strong>tre los dichos <strong>sus</strong> partes con el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça que t<strong>en</strong>ia <strong>la</strong>s<br />

justiçias <strong>de</strong> su mano <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha tierra sey<strong>en</strong>do como era persona po<strong>de</strong>rosa <strong>de</strong><br />

manera que sobre <strong>la</strong>s cosas <strong>en</strong> <strong>la</strong> di/cha <strong>de</strong>manda cont<strong>en</strong>idas <strong>sus</strong> partes non podrian<br />

aver nin alcançar cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justiçia salvo ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia lo<br />

qual alego por notorio caso <strong>de</strong> corte e por tal me pidio e suplico lo oviese. Otrosy me<br />

pidio e suplico que mandase dar mi carta e provision <strong>en</strong> forma para que dando / (Fol.<br />

2v.) <strong>sus</strong> partes pr<strong>en</strong>das muertas les diese los bueyes que t<strong>en</strong>ia pr<strong>en</strong>dados. Lo qual<br />

visto por los dichos nuestro presid<strong>en</strong>te e oydo mandaron dar mi carta <strong>de</strong><br />

emp<strong>la</strong>çami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> forma contra el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça para que d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> terçero<br />

dia <strong>de</strong>spues que fuese / requerido diese e tornase <strong>la</strong>s tres vacas que les t<strong>en</strong>ia<br />

tomadas dando pr<strong>en</strong>das muertas que valies<strong>en</strong> aquello porque <strong>la</strong>s dichas vacas fueron


pr<strong>en</strong>dadas e sey<strong>en</strong>dole notificada <strong>la</strong> dicha carta al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça fizo su<br />

procurador e lo <strong>en</strong>vio ante los dichos mis presid<strong>en</strong>te/e oydores e v<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do pres<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia una petiçion <strong>en</strong> que <strong>en</strong>tre otras cosas dixo que çierta sobre<br />

carta que se avia mandado contra el dicho su parte para que restituyese a <strong>la</strong>s partes<br />

contrarias çiertos bueyes que <strong>de</strong>sian que les fueron tomados que yo non <strong>de</strong>via<br />

mandar/dar <strong>la</strong> dicha mi sobre carta nin haser cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>en</strong> contrario pedido e<br />

suplicado por lo sigui<strong>en</strong>te: primero por que los dichos conçejos non eran partes; lo<br />

otro porque si los dichos bueyes fueron tomados seria e fue justam<strong>en</strong>te por via <strong>de</strong><br />

esecuçion segund forma <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho segund fuero e uso e costum/bre ynmemorial <strong>en</strong><br />

que avia estado e estava el dicho su parte e <strong>sus</strong> anteçesores <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> t<strong>en</strong>ia titulo e<br />

causa <strong>de</strong> cobrar <strong>sus</strong> tributos e serviçios e <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> los dichos conçeios e vesinos<br />

<strong>de</strong>llos; lo otro porque <strong>la</strong>s partes contrarias no pagaron al dicho su parte çiertas<br />

fanegas <strong>de</strong> pan e serviçios que eran obli/gados e <strong>de</strong>vian e avian pagado ellos e <strong>sus</strong><br />

anteçesores <strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial a aquel<strong>la</strong> parte por los quales el dicho su<br />

parte e <strong>sus</strong> justiçias pudieron hazer <strong>la</strong> dicha esecuçion e tomar los dichos bueyes por<br />

<strong>la</strong> forma que lo fisieron segund <strong>la</strong> costumbre <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha tierra e posesion <strong>de</strong>l dicho su<br />

parte; lo otro porque los dichos bueyes se v<strong>en</strong>dieron e remataron <strong>en</strong> publica<br />

almoneda <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes contrarias vey<strong>en</strong>dolo e sabi<strong>en</strong>dolo e<br />

consynti<strong>en</strong>dolo e non lo contradisi<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s dichas partes contrarias; lo otro porque los<br />

dichos bueyes eran muertos e comidos e el dicho su parte non los podria restituyr con<br />

pr<strong>en</strong>das nin syn el<strong>la</strong>s/.Lo qual todo se ofresçia a provar e me pedia e suplicava<br />

mandase dar <strong>la</strong> sobredicha carta e los dichos mis oydores mandaron dar <strong>la</strong> dicha mi<br />

sobrecarta a <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> los dichos conçejos <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso<br />

dirigida al dicho Luis <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça con mayores p<strong>en</strong>as para que fisiese e cumpliese lo<br />

que estava man/ (Fol. 3r.) dado por <strong>la</strong> dicha primera carta segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se<br />

cont<strong>en</strong>ia e sy los dichos tres bueyes que fueron tomados a los vesinos <strong>de</strong>l dicho<br />

conçeio eran muertos e comidos como <strong>de</strong>sia <strong>en</strong> su petiçion que les diese otros tales<br />

bueyes e tan bu<strong>en</strong>os e <strong>de</strong>l mismo valor / e presçio por constava por testimonio que le<br />

t<strong>en</strong>ian <strong>de</strong> positados dos taças <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ta <strong>en</strong> po<strong>de</strong>r <strong>de</strong>l escrivano por non <strong>la</strong>s aver<br />

querido resçibir por pr<strong>en</strong>das <strong>de</strong> los dichos bueyes. Despues <strong>de</strong> lo qual el procurador<br />

<strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça alegando mas complidam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los dichos<br />

<strong>sus</strong> partes e respondi<strong>en</strong>do/a <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda e oponi<strong>en</strong>do exepçiones contra el<strong>la</strong><br />

pres<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia otra petiçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas <strong>en</strong> el<strong>la</strong><br />

cont<strong>en</strong>idas dixo que non se podia nin <strong>de</strong>via mandar fazer cosa alguna <strong>de</strong> lo <strong>en</strong><br />

contrario pedido e suplicado por <strong>la</strong>s razones sigui<strong>en</strong>tes: lo uno porque los dichos<br />

conçeios/<strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o non eran partes <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda<br />

e era malformada e non cont<strong>en</strong>ia verda<strong>de</strong>ra re<strong>la</strong>çion e <strong>la</strong> n<strong>en</strong>guna como <strong>en</strong> el<strong>la</strong> se<br />

cont<strong>en</strong>ia como negado t<strong>en</strong>ia lo otro porque el dicho su parte era s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong> los dichos<br />

lugares <strong>de</strong> Hueto <strong>de</strong> Suso e Hueto <strong>de</strong> Yuso e los t<strong>en</strong>ia / e poseya por suyos e como<br />

suyos e <strong>la</strong> jurediçion çevil e creminal mero mixto ymperio <strong>de</strong> los dichos lugares era <strong>de</strong>l<br />

dicho su parte e fue <strong>de</strong> su padre e abuelo e anteçesores los quales <strong>en</strong> su tiempo e el<br />

dicho su parte <strong>en</strong> el suyo <strong>de</strong> tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte nombraron e pusieron<br />

alcal<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los dichos lugares que por ellos/<strong>en</strong> su nombre usas<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurediçion<br />

çevil e creminal <strong>de</strong>l dicho logar tiempo ynmemorial el dicho conçeio nunca se<br />

<strong>en</strong>tremetio nin tuvo que haçer <strong>en</strong> el nombrar e poner <strong>de</strong> los dichos alcal<strong>de</strong>s e siempre<br />

lo fiso e uso el dicho su parte e <strong>sus</strong> anteçesores <strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial como<br />

s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha jurediçion e s<strong>en</strong>norio <strong>de</strong> / los dichos lugares a qui<strong>en</strong> pert<strong>en</strong>esçia<br />

proveer lo <strong>sus</strong>odicho; lo otro porque <strong>de</strong>l dicho tiempo inmemorial aquel<strong>la</strong> parte los<br />

dichos conçeios pagaron e avian pagado <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> alcaldia quatroçi<strong>en</strong>tos e<br />

ses<strong>en</strong>ta mrs. librem<strong>en</strong>te syn fuerça e con avçion e titulo verda<strong>de</strong>ro porque <strong>la</strong>s veinte


fanegas <strong>de</strong> trigo que el dicho su parte avia llevado llevaron <strong>sus</strong> anteçesores sin<br />

<strong>de</strong>rechos hordinarios que los dichos conçejo e vesinos <strong>de</strong>llos avian pagado al dicho<br />

su parte e a sua anteçesores <strong>de</strong> tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte e como tal <strong>de</strong>recho<br />

hordinario lo avian llevado los dichos s<strong>en</strong>nores <strong>de</strong> los dichos logares quieta e<br />

paçificam<strong>en</strong>te; lo otro porque sy / (Fol. 3v.) a <strong>la</strong>s partes contrarias fueron tomado<br />

algunos bueyes seria seria e fue por via <strong>de</strong> execuçion porque non avian querido pagar<br />

nin pagavan <strong>la</strong>s dichas veinte fanegas <strong>de</strong> trigo que ellos e <strong>sus</strong> padres e avuelos e<br />

anteçesores pagaron al dicho su parte e a los suyos / <strong>la</strong> qual execuçion se haria e fizo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s partes contrarias segund <strong>la</strong> costumbre <strong>de</strong> los dichos logares e como se avia<br />

usado e acostumbrado fazer <strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte quando <strong>la</strong>s<br />

partes contrarias non avian pagado nin pagaban <strong>la</strong>s dichas veynte fanegas <strong>de</strong> trigo<br />

que <strong>de</strong>vian e eran obligados / a pagar al dicho su parte; lo otro porque <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el dicho<br />

tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte <strong>la</strong>s partes contrarias avian puesto cogedor por si<br />

mismos para coger el dicho pan e lo pagaron al dicho su parte e m a <strong>sus</strong> anteçesores<br />

e los dichos mrs. <strong>de</strong> alcaldia; lo otro porque su parte non avia tomado nin tomava pro<br />

fuerça / los carneros e gallinas e cabritos <strong>de</strong> los vesinos <strong>de</strong>l dicho logar sin los pagar e<br />

si algunos carneros e cabritos e gallinas el dicho su parte les avia tomado aquello les<br />

avria mandado pagar e pagaria a su justo presçio porque el dicho su parte nunca<br />

comio a <strong>la</strong>s partes contrarias <strong>la</strong> çevada e vino que trayan para/ <strong>sus</strong> provisiones e sin<br />

se los pagar antes les proveyria e proveyo <strong>de</strong> <strong>la</strong> çevada e vino e mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>tos que<br />

el avia t<strong>en</strong>ido para su casa e si <strong>la</strong>s partes contrarias alguna çevada e vino avian dado<br />

al dicho su parte aquel<strong>la</strong> les avia pagado e pago a su justo presçio; lo otro porque el<br />

dicho su parte nunca ve/do a los dichos vesinos <strong>de</strong> los dichos lugares que caças<strong>en</strong><br />

los dichos terminos nin por ello nin por caçar los pr<strong>en</strong>do <strong>en</strong> p<strong>en</strong>a alguna nin por<br />

dineros algunos nin les tomo <strong>la</strong>s perdizes e liebres que ovies<strong>en</strong> caçado <strong>en</strong> los dichos<br />

terminos ; lo otro porque asi mesmo el dicho su parte nunca vedo nin vedara a <strong>la</strong>s<br />

par/tes contrarias que pescas<strong>en</strong> <strong>en</strong> los rios e presas que eran los terminos <strong>de</strong> los<br />

dichos logares nin avia rios nin presas <strong>en</strong> que pudies<strong>en</strong> pescar; lo otro proque el pan<br />

que <strong>la</strong>s partes contrarias avian pagado e pagavan al dicho su parte e pagaron a <strong>sus</strong><br />

anteçesores <strong>de</strong> <strong>sus</strong> <strong>de</strong>rechos e serviçios e tributos como/a s<strong>en</strong>nores lo avian pagado<br />

<strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte limpio e bu<strong>en</strong>o segund <strong>la</strong> medida e<br />

costumbre que fasta alli lo avian acostumbrado pagar por <strong>la</strong>s quales rasones e por<br />

cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s me pidio e suplico mandase asolver e asolviese al dicho su parte <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha <strong>de</strong>manda e <strong>de</strong> todo lo <strong>en</strong> el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>ido / (Fol. 4r.) con<strong>de</strong>pnando <strong>en</strong> costas a<br />

<strong>la</strong>s partes contrarias. Contra lo qual por parte <strong>de</strong> los dichos conçeios fue pres<strong>en</strong>tado<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia otra petiçion <strong>de</strong> replicaçion por <strong>la</strong> qual <strong>en</strong>tre otras cosas <strong>en</strong><br />

el<strong>la</strong> cont<strong>en</strong>idas dixo que se <strong>de</strong>via fazer <strong>en</strong> to/do segund e como por <strong>sus</strong> partes me<br />

estaba pedido e suplicado sin embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s razones <strong>en</strong> contrario alegadas que non<br />

eran juredicas nin verda<strong>de</strong>ras e a el<strong>la</strong>s respondi<strong>en</strong>do dixo que aunque <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong><br />

los dichos logares fue <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça por eso non se quitava que los<br />

alcal<strong>de</strong>s/ non ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong> ser <strong>en</strong> cada un anno e que fues<strong>en</strong> ombres l<strong>la</strong>nos e<br />

abonados a voluntad <strong>de</strong> los conçejos como se hasia <strong>en</strong> todos los lugares <strong>de</strong> s<strong>en</strong>norio<br />

porque lo contrario fasi<strong>en</strong>do vernia mucho dapno a los dichos <strong>sus</strong> partes pagaron<br />

algund tiempo aquello que l<strong>la</strong>maban <strong>de</strong>rechos/<strong>de</strong> alcaldia aquello seria por fuerça<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e <strong>sus</strong> anteçesores el s<strong>en</strong>norio e mando <strong>en</strong> <strong>la</strong> dich<br />

tierra sey<strong>en</strong>do <strong>sus</strong> partes <strong>sus</strong> vasallos a qui<strong>en</strong> non podian resistir por lo qual aunque<br />

fuese por tiempo ynmemorial se <strong>de</strong>sia e <strong>de</strong> <strong>de</strong>rcho presumia ser por viol<strong>en</strong>çia / e<br />

nunca se uso perescriçion contra <strong>sus</strong> partes e eso mismo dixo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s veynte fanegas<br />

<strong>de</strong> pan <strong>la</strong>s quales no eran <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho hordinario salvo ympusiçion causada e<br />

continuada por viol<strong>en</strong>çia como dicho t<strong>en</strong>ia e eso mismo era ympusiçion e tributo


extrahordinario e viol<strong>en</strong>to que el dicho con/çejo oviese <strong>de</strong> poner cogedores a su costa<br />

para coger e llevar a casa <strong>de</strong>l mayordomo el pan que le davan por ympossiçion e<br />

todas esas ymposiçiones e tributos eran viol<strong>en</strong>tos e extrahordinarios e por tales los<br />

avia el <strong>de</strong>recho e pormi <strong>de</strong>vian ser quitados e <strong>sus</strong> partes remediados con justiçia<br />

co/mo pedido t<strong>en</strong>ia pues <strong>la</strong> parte contraria negava lo <strong>de</strong> los carneros e aves e çevada<br />

e vino e cabritos se ofresçio a lo probar e asi dixo e pidio <strong>en</strong> todo segund <strong>de</strong> <strong>sus</strong>o<br />

sobre lo qual el dicho pleito fue avido por concluso e por los dichos mis oydores visto<br />

dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia / <strong>en</strong> que mandaron a <strong>la</strong>s dichas partes e a cada<br />

na <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s que fisies<strong>en</strong> juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> calupnia e respondies<strong>en</strong> a <strong>la</strong>s pusiçiones que <strong>la</strong><br />

una parte pusiese contra <strong>la</strong> otra e <strong>la</strong> otra contra <strong>la</strong> otra segund e al t<strong>en</strong>or e forma <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ley <strong>de</strong> Madrid e so <strong>la</strong> p<strong>en</strong>a <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e para hazer el dicho juram<strong>en</strong>to / (Fol. 4v.) e<br />

absoluçion les fue dado e asignado çierto termino e p<strong>la</strong>zo e <strong>la</strong> parte <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça saco e llevo mi carta para que el dicho conçeio e ombres bu<strong>en</strong>os e çiertos<br />

<strong>de</strong> los vesinos <strong>de</strong>l fisies<strong>en</strong> juram<strong>en</strong>to <strong>de</strong> calupnia e asolvies<strong>en</strong> a los / articulos e<br />

pusiçiones que por parte <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça fueron puestas e por virtud <strong>de</strong>l<strong>la</strong><br />

fisieron çierta absoluçion e <strong>de</strong>c<strong>la</strong>raçion <strong>de</strong>l dicho conçeio e por parte <strong>de</strong>l dicho Luys<br />

<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça fue traydo e pres<strong>en</strong>tado a <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia ante los dichos mis<br />

oidores e asumi<strong>en</strong>do por ellos / fue mandado abrir e publicar e se dio copia e tras<strong>la</strong>do<br />

a <strong>la</strong>s partes para que dixes<strong>en</strong> e alegas<strong>en</strong> su <strong>de</strong>recho e <strong>de</strong>spues <strong>la</strong>s dichas partes<br />

fueron resçebidas a <strong>la</strong> prueba con cierto termino d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual amas <strong>la</strong>s dichas<br />

partes e cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s fisieron <strong>sus</strong> provanças por testigos e <strong>la</strong>s traxeron e<br />

pres<strong>en</strong>taron ante los dichos mis oidores e fueron publicadas e por parte <strong>de</strong>l dicho<br />

Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça fueron puestos tachas e objetos contra los testigos e provanças<br />

pres<strong>en</strong>tados por parte <strong>de</strong> los dichos conçeios e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e<br />

<strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso/ <strong>la</strong>s quales tachas se ofresçio a provar e sobre ello fue avido por<br />

los dichos mis oidores el dicho pleito por concluso el qual por ellos visto resçibieron a<br />

<strong>la</strong>s dichas partes e a cada una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s a <strong>la</strong> prueba <strong>de</strong> tachas e abonos <strong>en</strong> forma e con<br />

cierto termino d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l qual asi mismo fue/ron echas provanças e fueron publicadas<br />

e dicho e alegrado <strong>de</strong> bi<strong>en</strong> probado e sobre ello los procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes<br />

cont<strong>en</strong>dieron e alegaron <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho <strong>en</strong> el dicho pleito e causa ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

mi abdi<strong>en</strong>çia todo lo que <strong>de</strong>sir e alegar quisieron fasta que conluyeron e por los<br />

dichos mis presid<strong>en</strong>te e oidores fue avido el dicho pleito por concluso el qual por los<br />

dichos visto e esaminado e todos los actos e meritos <strong>de</strong>l dieron e pronunçiaron <strong>en</strong> el<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia difinitiva el th<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es este que se sigue. En el pleito que es <strong>en</strong>/tre<br />

el conçeio e ombres bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> los logares <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e Gueto <strong>de</strong> Suso <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

una parte e Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça cuyos son los dichos logares <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra ffal<strong>la</strong>mos<br />

at<strong>en</strong>tos los abtos e meritos <strong>de</strong> lo proçesado que <strong>en</strong> lo que toca a lo <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurediçion<br />

/(Fol. 5r.) <strong>de</strong> los dichos logares <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e Gueto <strong>de</strong> Suso e poner alcal<strong>de</strong>s<br />

que <strong>de</strong>vemos mandar e mandamos que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> cada un anno el dicho<br />

conçeio elija e nombre quatro omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong>l dicho conçeio e asy elegidos e<br />

nombra/dos el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e <strong>sus</strong> subçesores ayan <strong>de</strong> escoger e elegir <strong>de</strong><br />

los dichos quatro omnes dos <strong>de</strong>llos quales el e los dichos <strong>sus</strong> subçesores quisier<strong>en</strong><br />

para alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l dicho conçeio e que les confirme e les <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>vida <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>recho para que us<strong>en</strong> e exerçan <strong>de</strong> <strong>la</strong> jurediçion / çevil e creminal <strong>de</strong> los dichos<br />

logares <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça. E otrosi que <strong>de</strong>vemos mandar e<br />

mandamos e con<strong>de</strong>pnar e con<strong>de</strong>pnamos al dicho conçeio e omnes bu<strong>en</strong>os <strong>de</strong> Gueto<br />

<strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso a que agora e <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> todo tiempo d<strong>en</strong> e<br />

pagu<strong>en</strong> <strong>en</strong> cada una anno al / dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça <strong>de</strong> serviçio e trebuto<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos e ses<strong>en</strong>ta mrs. e alcaldia. E otrosi que <strong>de</strong>bemos con<strong>de</strong>pnar e<br />

con<strong>de</strong>pnamos e mandar e mandamos que el dicho conçeio <strong>de</strong> e pague al dicho Luys


<strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e a <strong>sus</strong> here<strong>de</strong>ros e subçesores <strong>en</strong> cada un anno veynte fanegas<br />

<strong>de</strong>/trigo e para coger e recabdar lo <strong>sus</strong>odicho mandamos que el dicho conçeio aya <strong>de</strong><br />

nombrear e nombre <strong>en</strong> cada un anno cogedores que lo cog<strong>en</strong> e recabd<strong>en</strong> e le d<strong>en</strong> e<br />

pagu<strong>en</strong> al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça. Otrosi que <strong>de</strong>vemos mandar e mandamos que <strong>la</strong>s<br />

seys quartas <strong>de</strong> pan que ha <strong>de</strong> pagar* al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça que ge <strong>la</strong>s d<strong>en</strong> e<br />

pagu<strong>en</strong> raydas e non colmadas. Otrosy <strong>en</strong> quanto a lo <strong>de</strong>l caçar e pesca que<br />

<strong>de</strong>vemos mandar e mandamos que el dicho conçeio e ombres bu<strong>en</strong>os puedan caçar<br />

e caç<strong>en</strong> e pescar e pesqu<strong>en</strong> por los terminos e rios <strong>de</strong> los dichos conçios guardando<br />

e otemperando <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha caça e pesca <strong>la</strong>s leyes <strong>de</strong>l reino que çerca <strong>de</strong>sto fab<strong>la</strong>n e<br />

proybimos e <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>mos al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>oça que non perturbe nin contradiga a<br />

los vesinos <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> veynte mill mrs. por<br />

cada vez que lo contradixere e embargo <strong>en</strong> ello les pusiere. Otrosi que <strong>de</strong>vemos<br />

con<strong>de</strong>pnar e con<strong>de</strong>pnamos al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça a que <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte a los<br />

vezinos <strong>de</strong>l dicho conçejo nin alguno <strong>de</strong>llos non les tome nin haga tomar carneros nin<br />

cabritos nin gallinas nin çevada nin trigo nin otras cosas algunas /(Fol. 5v.) contra<br />

voluntad <strong>de</strong> los vesinos e moradores <strong>de</strong>l dicho conçeio salvo que los que quisier<strong>en</strong><br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>r por justo presçio e non <strong>en</strong> otra manera lo qual todo mandamos que asi se faga<br />

e cump<strong>la</strong> agora e <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte/ e non vayan nin pas<strong>en</strong> contra ello nin contra parte<br />

<strong>de</strong>llo sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> veynte mill mrs. para los estrados <strong>de</strong> <strong>la</strong> abdi<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> <strong>la</strong> reina nuestra<br />

s<strong>en</strong>nora <strong>en</strong> tiempo alguno e por esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia judgando asy lo<br />

pronunçiamos e mandamos. Ro<strong>de</strong>ricus lic<strong>en</strong>ciatus <strong>de</strong> Ribera./ Fer<strong>en</strong>inandus<br />

lic<strong>en</strong>ciatus. Dada e registrada fue esta s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia por los oydores <strong>de</strong>l abid<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

reina nuestra s<strong>en</strong>nora estando <strong>en</strong> abdi<strong>en</strong>çia publica <strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid a dies e ocho dias<br />

<strong>de</strong>l anno <strong>de</strong> mil e quini<strong>en</strong>tos e siete annos estando pres<strong>en</strong>tes Juan <strong>de</strong> Lazcano e<br />

Juan Lopes <strong>de</strong> / Arrieta procuradores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes. De <strong>la</strong> qual dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia<br />

por amas partes fue suplicado e <strong>en</strong> el dicho grado <strong>de</strong> suplicaçion por una petiçion que<br />

el procurador <strong>de</strong> los dichos conçeios <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso pres<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi abdi<strong>en</strong>çia <strong>en</strong>tre otras cosas / dixo que <strong>en</strong> quanto <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia era<br />

o podia ser <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes <strong>en</strong> çiertos capítulos <strong>de</strong>l<strong>la</strong> el <strong>la</strong> cons<strong>en</strong>tia<br />

<strong>en</strong> nombre <strong>de</strong> los dichos <strong>sus</strong> partes e pidia mi carta executoria <strong>de</strong>l<strong>la</strong>. Pero <strong>en</strong> quanto<br />

por <strong>la</strong>dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia los dichos mis oydores cond<strong>en</strong>aron a los dichos/<strong>sus</strong> partes a<br />

que dies<strong>en</strong> e pagas<strong>en</strong> al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça <strong>la</strong>s veynte fanegas <strong>de</strong> trigo <strong>de</strong><br />

serviçio e pusies<strong>en</strong> cogedores e tovies<strong>en</strong> cargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s coger e asy mismo <strong>en</strong> quanto<br />

mandaron a los dichos <strong>sus</strong> partes que dies<strong>en</strong> e pagas<strong>en</strong> los quatroçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong>l<br />

alcaldia e/<strong>en</strong> todo lo otro que <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia era o podia ser <strong>en</strong> perjuysio <strong>de</strong> los<br />

dichos <strong>sus</strong> partes suplicaron <strong>de</strong>l<strong>la</strong> e hab<strong>la</strong>ndo con <strong>la</strong> rever<strong>en</strong>çia que <strong>de</strong>via <strong>la</strong> dixo<br />

ninguna e <strong>de</strong> ningund valor e efecto e do alguna ynjusta e muy agraviada e <strong>de</strong> anu<strong>la</strong>r<br />

e revocar por <strong>la</strong>s razones sigui<strong>en</strong>tes /. Lo uno porque <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia se dio e<br />

pronunçio a ynstançia e pedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> non parte bastante nin <strong>en</strong> tiempo nin <strong>en</strong> forma;<br />

lo otro porque los dichos mis oidores condpnaron a los dichos <strong>sus</strong> partes a que dies<strong>en</strong><br />

e pagas<strong>en</strong> al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça <strong>la</strong>s dichas veinte fa/(Fol. 6r.) negas <strong>de</strong> trigo <strong>de</strong><br />

serviçio non lo podi<strong>en</strong>do nin <strong>de</strong>vi<strong>en</strong>do hazer <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho porque el dicho Luys <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça non t<strong>en</strong>ia <strong>de</strong>recho alguno para po<strong>de</strong>r llevar <strong>la</strong>s dichas veynte fanegas <strong>de</strong><br />

trigo nin m<strong>en</strong>os para que <strong>sus</strong> partes fues<strong>en</strong>/obligados a poner cogedores para <strong>la</strong>s<br />

coger nin tal estava provado por el tal proçeso por el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça por<br />

escripturas nin m<strong>en</strong>os por testigos que toviese titulo alguno para <strong>la</strong>s po<strong>de</strong>r llevar e<br />

caso que por su parte se provara que algunt tiempo <strong>la</strong>s / oviera llevado non podria<br />

aprovechar para obt<strong>en</strong>er <strong>en</strong> el dicho pleito e causa e ganar <strong>de</strong>recho para <strong>la</strong>s llevar <strong>de</strong><br />

alli a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte; lo uno porque non pasaria nin paso tanto tiempo para que se pudiese<br />

causar legitima perescriçion e <strong>en</strong> caso que oviera corrido e pasado non podria


aprove/char al dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça para causarse <strong>la</strong> dicha perescriçion porque si<br />

algund tiempo lo llevo <strong>en</strong> <strong>sus</strong> partes pagaron el dicho trigo e lo avian pagado aquello<br />

seria e fue por fuerça e viol<strong>en</strong>çia e por <strong>la</strong>s am<strong>en</strong>zas e temores que se les podian para<br />

que lo pagas<strong>en</strong> por ser como era/el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>l dicho logar e<br />

los dichos <strong>sus</strong> partes non po<strong>de</strong>r mas hazer nin osar hazer e asi se presumia <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>recho e estava <strong>de</strong>terminado que <strong>en</strong> tal caso <strong>de</strong> ningund tiempo el dicho Luys <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça se podia ayudar para llevar e aver <strong>la</strong>s dichas veynte fanegas/<strong>de</strong> trigo <strong>de</strong><br />

serviçio que pedia pues <strong>en</strong> cond<strong>en</strong>ar a que ge <strong>la</strong>s dies<strong>en</strong> e pagas<strong>en</strong> se les fizo notorio<br />

agravio; lo otro porque con<strong>de</strong>pnaron a los dichos <strong>sus</strong> partes asi mesmo a que<br />

pusies<strong>en</strong> los cogedores para coger el dicho pan non se <strong>de</strong>vi<strong>en</strong>do hazer segund e por<br />

lo que dicho/t<strong>en</strong>ia; lo otro porque asi mesmo los con<strong>de</strong>pnaron a que pagas<strong>en</strong> los<br />

quatroçi<strong>en</strong>tos mrs. <strong>de</strong> alcaldia non se podi<strong>en</strong>do nin <strong>de</strong>vi<strong>en</strong>do mandar lo sobredicho<br />

segund e por <strong>la</strong>s razones que estavan dichas e alegadas <strong>en</strong> otras petiçiones e <strong>en</strong><br />

caso que lo sobredicho oviera logar/<strong>de</strong>vieran <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rar los dichos mis oidores <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia que asi los fidalgos como los <strong>la</strong>bradores pagaran a los dichos mrs. <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dicha alcaldia pues a todos conçernia e a todos tocava e atannia e <strong>en</strong> no se aver<br />

fecho asi <strong>sus</strong> partes resçibieron agravio por /(Fol. 6v.) <strong>la</strong>s quales razones e por cada<br />

una <strong>de</strong>l<strong>la</strong>s me pidio e suplico mandase h<strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia quanto a los<br />

<strong>sus</strong>odichos capitulos e para <strong>la</strong> hem<strong>en</strong>dar <strong>la</strong> mandase revocar e haser <strong>en</strong> todo segund<br />

que por <strong>sus</strong> partes estava pedido./ Contra lo qual <strong>en</strong> prosecuçion <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha<br />

suplicaçion por parte <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça fue pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha mi<br />

abdi<strong>en</strong>çia otra petiçion <strong>en</strong> que <strong>en</strong>tre otras cosas dizo que <strong>en</strong> quanto a <strong>la</strong> dicha<br />

s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia era <strong>en</strong> favor <strong>de</strong>l dicho su parte que era bu<strong>en</strong>a e justa e <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te dada<br />

e pronunçiada/pero <strong>en</strong> quanto por el<strong>la</strong> los dichos mis oydor<strong>en</strong>s pronunçiaron que <strong>de</strong><br />

alli a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong> cada un anno el dicho conçeio eligiese para alcal<strong>de</strong>s quatro ombres<br />

<strong>de</strong>l dicho conçeio e que <strong>de</strong>stos asy nombrados el dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça <strong>en</strong><br />

subçesores ovies<strong>en</strong> <strong>de</strong> nombrar e escoger por alcal<strong>de</strong>s los dos <strong>de</strong>llos e / confirmarlos<br />

e darles po<strong>de</strong>r para que usas<strong>en</strong> los dos <strong>de</strong>llos e / confirmarlos e darles po<strong>de</strong>r para<br />

que usas<strong>en</strong> <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong> los dichos logares <strong>en</strong> nombre <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça<br />

e <strong>en</strong> quanto mandaron que <strong>la</strong>s seys quartas <strong>de</strong> pan que avia <strong>de</strong> pagar cada vesino al<br />

dicho su parte que ge <strong>la</strong>s dies<strong>en</strong> raydas e non colmadas quanto a estos articulos /<br />

que <strong>en</strong> el dicho nombre suplicava e suplico <strong>de</strong> <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e <strong>la</strong> dixo ninguna e<br />

injusta e agraviada por lo sigui<strong>en</strong>te. Lo primero porque <strong>de</strong>recho <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong> los<br />

dichos logares era <strong>de</strong>l dicho Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça su parte como s<strong>en</strong>nor <strong>de</strong>llos e como<br />

tal s<strong>en</strong>nor <strong>en</strong> cada un anno ovo puesto e nombrado <strong>sus</strong> alcal<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los dichos<br />

logares sin previa eleçion <strong>de</strong> los dichos conçeios asy <strong>de</strong> los dichos conçejos como<br />

estrangeros a qui<strong>en</strong> el avia querido; lo otro porque sy los dichos conçejos algund<br />

<strong>de</strong>recho e facultad pudieran t<strong>en</strong>er para elegir e nombrar los dichos quatro ombres<br />

para/alcal<strong>de</strong>s avia <strong>de</strong> ser por costumbre o uso ynmemorial <strong>la</strong> qual ellos nunca<br />

tuvieron nin jamas usaron antes <strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial el dicho Luys <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça e <strong>sus</strong> anteçesores usaron e acostumbraron e exerçieron <strong>la</strong> jurediçion <strong>de</strong> los<br />

dichos logares por los alcal<strong>de</strong>s por el nom/brados puestos sin parte e nombrami<strong>en</strong>to<br />

alguno <strong>de</strong>l dicho conçeio e asi estava provado <strong>en</strong> el dicho proçeso por confision <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s partes e por testigos; lo otro porque <strong>de</strong>l dicho tiempo ynmemorial aquel<strong>la</strong> parte el<br />

dicho su parte e <strong>sus</strong> anteçesores avian llevado <strong>de</strong> los vezinos <strong>de</strong> los dichos /(Fol. 7r.)<br />

logares <strong>la</strong>s dichas quartas <strong>de</strong> pan colmadas e non raydas e asi <strong>la</strong>s avian pagado los<br />

dichos vesinos quieta e paçificam<strong>en</strong>te e asi estava provado por el dicho proçeso por<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> me pidio e suplico que <strong>en</strong> quanto a los dichos articulos man/dase h<strong>en</strong>m<strong>en</strong>dar <strong>la</strong><br />

dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e h<strong>en</strong>m<strong>en</strong>dando <strong>la</strong> mandase revocar e fasi<strong>en</strong>do lo que <strong>de</strong> justiçia<br />

<strong>de</strong>via ser fecho mandase que el dicho Luis <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e <strong>sus</strong> subçesores pusies<strong>en</strong>


<strong>en</strong> los dichos logares los alcal<strong>de</strong>s que ellos quisies<strong>en</strong> e por ellos usas<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>/dicha<br />

jurediçion e que el dicho conçeio non se <strong>en</strong>tremetiese <strong>en</strong> nombrar personas algunas<br />

por alcal<strong>de</strong>s nin el dicho su parte fuese obligado a los confirmar nin darles <strong>la</strong>s dichas<br />

alcaldias con<strong>de</strong>pnando a <strong>la</strong>s partes contrarias a que pagas<strong>en</strong> <strong>la</strong>s dichas quartas <strong>de</strong><br />

trigo a su parte colmadas/e non raydas como fasta aqui ge <strong>la</strong>s avian pagado a el e a<br />

<strong>sus</strong> anteçesores. Sore lo qual <strong>la</strong>s dichas partes e <strong>sus</strong> procuradores <strong>en</strong> <strong>sus</strong> nombres<br />

concluyeron e fue avido el dicho pleito por concluso el qual por los dichos mis<br />

presid<strong>en</strong>te e oydores visto e examinado e todos los actos e / meritos <strong>de</strong>l dieron e<br />

pronunçiaron <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> revista el t<strong>en</strong>or <strong>de</strong> <strong>la</strong> qual es este que se<br />

sigue: En el pleito que es <strong>en</strong>tre los conçeios <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso e<br />

su procurador <strong>en</strong> su nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> una parte e Luys <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doça e su procu/rador <strong>en</strong><br />

su nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra ffal<strong>la</strong>mos que <strong>la</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia <strong>de</strong>finitiva <strong>en</strong> este pleito dada e<br />

pronunçiada por algunos <strong>de</strong> nos los oydores <strong>de</strong> <strong>la</strong> abdi<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> <strong>la</strong> Reina nuestra<br />

s<strong>en</strong>nora <strong>de</strong> que por amas <strong>la</strong>s dichas partes fue suplicado que fue e es bu<strong>en</strong>a e justa e<br />

<strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te dada / e pronunçiada e que sin embargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s razones a manera <strong>de</strong><br />

agravios contra <strong>la</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia e alegadas e por algunas causas e rasones que a<br />

ello nos muev<strong>en</strong> non fazemos con<strong>de</strong>pnaçion alguna <strong>de</strong> costas/a ninguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

dichas partes e por esta nuestra s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia juzgandolo lo pronunçiamos e mandamos<br />

todo asy <strong>en</strong> estos escriptos e por ellos Martinus Archidianus. Didacus Doctor.<br />

Ro<strong>de</strong>ricus lic<strong>en</strong>ciatus. Lic<strong>en</strong>ciatus <strong>de</strong> Roera. Petrus Manuel lic<strong>en</strong>ciatus. Dada e<br />

registrada fue esa s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çia /(Fol. 7v.) por los s<strong>en</strong>nores presid<strong>en</strong>te e oydores <strong>de</strong>l<br />

abdi<strong>en</strong>çia <strong>de</strong> su alteza estando <strong>en</strong> abdi<strong>en</strong>çia publica <strong>en</strong> Val<strong>la</strong>dolid a veinte e siete dias<br />

<strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> octobre <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e ocho annos estando pres<strong>en</strong>tes Juan <strong>de</strong><br />

Lezcano e Juan Lopes <strong>de</strong> Arrieta procu/radores <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas partes. E agora por<br />

parte <strong>de</strong> los dichos conçeios <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso me fue pedido e<br />

suplicado que les mandase dar e diese mi carta executoria <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias<br />

difinitiva e <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> revista <strong>en</strong> el dicho pleito dadas e pronunçiadas para que / <strong>en</strong><br />

aquello que fues<strong>en</strong> <strong>en</strong> su favor fueran guardadas e cumplidas e executadas e traydas<br />

a pura e <strong>de</strong>vida execuçion con efecto por todo y con todo lo que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e<br />

o como <strong>la</strong> mi merçed fuese. E los dichos mis presid<strong>en</strong>te e oydores visto el dicho<br />

pedimi<strong>en</strong>to fue por ellos acordado / que <strong>de</strong>vian mandar dar esta mi carta executoria<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias para vos los sobredichos juezes e justizias <strong>en</strong> <strong>la</strong> dicha razon<br />

e yo tovelo por bu<strong>en</strong>. Por que vos mando a todos e cada uno <strong>de</strong> vos <strong>en</strong> vuestros<br />

logares e jurediçiones a qui<strong>en</strong> esta carta fuere mostrada que luego que con el<strong>la</strong> o con<br />

el dicho su tres<strong>la</strong>do signado <strong>de</strong> escribano publico como dicho es por parte <strong>de</strong> los<br />

dichos conçeios <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Yuso e <strong>de</strong> Gueto <strong>de</strong> Suso fuere<strong>de</strong>s requeridos vea<strong>de</strong>s<br />

<strong>la</strong>s dichas s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>çias difinitiva e <strong>en</strong> grado <strong>de</strong> revista por dichos mis presid<strong>en</strong>te e<br />

oydores sobre razon <strong>de</strong> lo <strong>sus</strong>o/dicho <strong>en</strong> el dicho pleito dadas e pronunçiadas que <strong>de</strong><br />

<strong>sus</strong>o van <strong>en</strong>corporadas e <strong>la</strong>s guar<strong>de</strong><strong>de</strong>s e cump<strong>la</strong><strong>de</strong>s e esecuta<strong>de</strong>s e faga<strong>de</strong>s<br />

guardar e cumplir e executar e llevar e lleva<strong>de</strong>s a pura e <strong>de</strong>vida execuçion con efecto<br />

<strong>en</strong> todo e por todo segund que <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s se conti<strong>en</strong>e e contra el th<strong>en</strong>or e forma/<strong>de</strong>l<strong>la</strong>s<br />

non vaya<strong>de</strong>s nin pase<strong>de</strong>s nin consynta<strong>de</strong>s yr nin pasar agora e <strong>de</strong> aqui a<strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>en</strong><br />

tiempo alguno nin por alguna manera. E los unos nin los otros non faga<strong>de</strong>s nin fagan<br />

<strong>en</strong><strong>de</strong> al por alguna manera sop<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> mi merçed e <strong>de</strong> diez mill mrs. para <strong>la</strong> mi<br />

camara a cada uno por qui/<strong>en</strong> fincare <strong>de</strong> lo asi fazer e cumplir e <strong>de</strong>mas mando al<br />

omne que vos esta mi carta mostrare que vos emp<strong>la</strong>se que paresce<strong>de</strong>s ante mi <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

corte e chancilleria <strong>de</strong>l dia que vos emp<strong>la</strong>sare fasta quinze dias primeros sigui<strong>en</strong>te<br />

so<strong>la</strong> dicha p<strong>en</strong>a. So <strong>la</strong> qual mando a qualquier escribano publico /(Fol. 8r.) que para<br />

esto fuere l<strong>la</strong>mado que <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> al que vos <strong>la</strong> mostrare testimonio signado con su<br />

signo porque yo sepa <strong>en</strong> como se cumple mi mandado. Dada <strong>en</strong> <strong>la</strong> noble vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>


Valldolid a treze dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> noviembre anno <strong>de</strong>l nasçimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nuestro salvador<br />

Ihesu Xto. <strong>de</strong> mill e quini<strong>en</strong>tos e ocho annos.<br />

* cada vezino/


NORMAS SEGUIDAS EN LA ELABORACION DE LOS <strong>IN</strong>DICES<br />

• Las <strong>en</strong>tradas se otrec<strong>en</strong> por ord<strong>en</strong> alfabético. Para ello, se han actualizado los<br />

nombres, señalándose a continuación <strong>la</strong> forma o formas antigoas que aparec<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> el texto, con su correspondi<strong>en</strong>te paginación.<br />

• En los antropónimos aparece <strong>en</strong> primer lugar el locativo, si lo hubiera; a<br />

continuación, el apellido y, finalm<strong>en</strong>te, el nombre <strong>de</strong> pi<strong>la</strong>. Cuando, por existir<br />

roturas o manchas <strong>en</strong> el texto original, falta alguno <strong>de</strong> estos elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>l<br />

antropónimo, ello se advierte con tres puntos <strong>en</strong>tre corchetes: [...]. Reseñamos,<br />

asimismo, el oficio y los datos <strong>de</strong> filiación que constan <strong>en</strong> los <strong>textos</strong><br />

docum<strong>en</strong>tales.<br />

• Si una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>tradas fuera registrada <strong>en</strong> varias páginas contigoas, haríamos<br />

constar <strong>la</strong>s extremas separadas por un guión.<br />

• En el indice toponimico no se han reseñado los nombres <strong>de</strong> lugar cuando<br />

formaban parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> titu<strong>la</strong>ción regia (Enrique III, rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> León, <strong>de</strong><br />

Galicia, <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>, <strong>de</strong> Córdoba, etc.), nobiliaria (Juan Manuel, Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Carrión,<br />

por ejemplo) o eclesiástica (Pedro, Obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia).<br />

MIGUEL LARRANAGA ZULUETA Y<br />

JOSÉ ANGEL LEMA PUEYO


A<br />

Abeazsarri, <strong>de</strong>hesas <strong>de</strong>: 57<br />

Abechuco, lugar <strong>de</strong>: 43<br />

Aberasturi<br />

Haverasturi: 11<br />

Acilu.<br />

Açilu: 10<br />

A<strong>la</strong>va.<br />

A<strong>la</strong>ba, pecheros <strong>de</strong>: 25<br />

A<strong>la</strong>ba, término <strong>de</strong> 41<br />

A<strong>la</strong>va, arciprestazgo <strong>de</strong>: 3,<br />

5-6<br />

A<strong>la</strong>ua, fijosdalgo <strong>de</strong>: 16-18,<br />

42<br />

A<strong>la</strong>ua, confradria <strong>de</strong> 16<br />

A<strong>la</strong>ua, berra <strong>de</strong>: 16, 18, 24,<br />

40, 53, 133-134<br />

A<strong>la</strong>ua, caualleros <strong>de</strong>: 18<br />

A<strong>la</strong>va, <strong>la</strong>bradores <strong>de</strong>:<br />

24-25<br />

A<strong>la</strong>va, clerigos y<br />

escu<strong>de</strong>ros <strong>de</strong>: 25<br />

A<strong>la</strong>va, término <strong>de</strong>: 33, 35<br />

A<strong>la</strong>va, merinos <strong>de</strong>: 40<br />

A<strong>la</strong>va, merindad <strong>de</strong> 58<br />

A<strong>la</strong>va, concejos <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra<br />

<strong>de</strong>: 49, 94, 97<br />

A<strong>la</strong>va, vil<strong>la</strong>, merino y<br />

alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong>: 50<br />

A<strong>la</strong>va, hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>:<br />

52, 107, 133, 150<br />

A<strong>la</strong>va, provincia <strong>de</strong>: 134<br />

Archipresbitis, vicaris, etc<br />

A<strong>la</strong>vem: 3<br />

Albéniz, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 57<br />

Alcalá <strong>de</strong> H<strong>en</strong>ares: 101<br />

Alegria<br />

Fortaleza <strong>de</strong>: 97<br />

Vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 99<br />

Ali.<br />

Healy, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 26<br />

Ali: 59<br />

Alvina: 49<br />

All<strong>en</strong><strong>de</strong> Ebro, merindad <strong>de</strong>.<br />

Merindad <strong>de</strong> All<strong>en</strong> Ebro:<br />

21-22<br />

All<strong>en</strong><strong>de</strong> Ebro: 37, 69, 133<br />

Amárita<br />

Amarita: 59<br />

Andía, sierra <strong>de</strong>: 57<br />

Andicana: 10<br />

Andozqueta: 10<br />

Ania: 11<br />

Antezana.<br />

Anteçana: 11<br />

Antezana.<br />

Anteçaana: 11<br />

Antoñana.<br />

<strong>IN</strong>DICE TOPONIMICO<br />

Antonnana, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 46,<br />

101-103<br />

Añua<br />

Año: 10<br />

Apodaca: 11<br />

Arana<br />

Término <strong>de</strong>: 64<br />

Valle e tierra <strong>de</strong>: 95-96<br />

Aránguez.<br />

Aranguiz, lugar <strong>de</strong> 40, 43<br />

Aranvina, monte <strong>de</strong>: 40<br />

Arbullo<br />

Arbulu: 11<br />

Arcaute.<br />

Arcaut: 11<br />

Arcaute: 59<br />

Arcaya, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 11, 59,<br />

112-113<br />

Arechavaleta.<br />

Arechavaleta, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>:<br />

26-27<br />

Arévalo: 52<br />

Vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 67<br />

Argandoña<br />

Argandonna: 59<br />

Argómaniz: 10<br />

Aríñez<br />

Har<strong>en</strong>iz: 11<br />

Arm<strong>en</strong>tia<br />

Arm<strong>en</strong>tia: 11<br />

Arm<strong>en</strong>tia, eglesia <strong>de</strong>: 3, 5<br />

Arm<strong>en</strong>tia, cabildo <strong>de</strong>: 3-4,<br />

6<br />

Arm<strong>en</strong>lia, cabilo <strong>de</strong>: S<br />

Arm<strong>en</strong>tia, cavillo <strong>de</strong>: 4, 29<br />

Arm<strong>en</strong>lia, canonigos <strong>de</strong>:<br />

9,14,106<br />

Arm<strong>en</strong>tia, chanlre <strong>de</strong>: 64<br />

Arm<strong>en</strong>tia, eglesia <strong>de</strong> Sant<br />

Andres <strong>de</strong>: 3-4, 6-7, 14, 29<br />

103-106<br />

Armiñón<br />

Arminnon, pu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> 133<br />

Arrarain<br />

Harrarayn: 10<br />

Arriaga<br />

Arriaga, campo <strong>de</strong> 16<br />

Arriaga, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> 26<br />

Arriaga, prado <strong>de</strong>: 64<br />

Arrieta .<br />

Harrie<strong>la</strong>: 10<br />

Arrio<strong>la</strong><br />

Harrio<strong>la</strong>: 10<br />

Artaza<br />

Artaçaa 11<br />

Asteguieta<br />

Hazteguie<strong>la</strong>: 11<br />

Atiega<br />

Al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 23<br />

Ausillo, lugar <strong>de</strong>: 41<br />

Axona: 10<br />

Ayago, monte <strong>de</strong>: 40<br />

Aya<strong>la</strong><br />

Aya<strong>la</strong>: 10<br />

Hermandad <strong>de</strong>: 107<br />

Ayuda<br />

Somo <strong>de</strong> Yuda, al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>:<br />

14<br />

Azua<br />

Açua: 10<br />

B<br />

Badayoz<br />

Badayaoz, hermandad <strong>de</strong>:<br />

40<br />

Badayaoz, merindad <strong>de</strong>:<br />

43<br />

Badayoz, hermandad <strong>de</strong>:<br />

44<br />

Barcelona<br />

Conv<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Trinidad y<br />

<strong>de</strong> Santa Eu<strong>la</strong>lia <strong>de</strong>: 76<br />

Ciudad <strong>de</strong>: 109, 117<br />

Barrio<br />

En Val<strong>de</strong>govia: 98<br />

Basquinue<strong>la</strong>s.<br />

Vasconiel<strong>la</strong>s: 11<br />

B<strong>en</strong>ea, lugar <strong>de</strong>: 43<br />

Bergara<br />

Vergara: 5<br />

Berricano: 10<br />

Berrosteguieta<br />

Berrozteguieta: 11<br />

Berrostiguieta, lugar <strong>de</strong>:<br />

104-106<br />

Berrostiguieta, <strong>de</strong>hesa <strong>de</strong><br />

Lasarte <strong>de</strong>: 106<br />

Berganchaga, <strong>en</strong><br />

Berrosteguie<strong>la</strong>: 106<br />

Betoño<br />

Betonnu, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 26-27<br />

Betonna, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> 115<br />

Vetonu, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 109<br />

Vetonu, iglesia <strong>de</strong> San<br />

Esteban <strong>de</strong>: 109<br />

Betríquez: 11<br />

Bilbao, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 107, 169<br />

Biru<strong>la</strong>n, lugar <strong>de</strong>: 40<br />

Bolivar.<br />

Bollivar: 11<br />

Bonaga, monle <strong>de</strong>: 40<br />

Briviesca<br />

Briviesca, cortes <strong>de</strong>: 71<br />

Burgos<br />

Burgis: 9<br />

Burgos: 12, 22, 24-25, 33,<br />

36, 46, 49, 53, 80, 82,


91-93,<br />

108,112,139-140,148,170<br />

Burgos, corles <strong>de</strong> <strong>la</strong> çibdat<br />

<strong>de</strong>: 47, 141-142<br />

Burgos, obispo <strong>de</strong>: 139<br />

Buruaga: 11<br />

C<br />

Caicedo Yoso<br />

Cayzedo <strong>de</strong> Yuso: 11<br />

Ca<strong>la</strong>horra.<br />

Obispado <strong>de</strong>: 13, 38, 80,<br />

85, 161, 162<br />

Arcediano <strong>de</strong>: 15, 24<br />

Episcopus Ca<strong>la</strong>gurreitane:<br />

39<br />

Ca<strong>la</strong>horra, çibdat <strong>de</strong>: 46<br />

Cárcamo: 11<br />

Castil<strong>la</strong><br />

Castiel<strong>la</strong>, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntados <strong>de</strong>:<br />

12<br />

Castiel<strong>la</strong>, reino <strong>de</strong>: 16, 25<br />

Castiel<strong>la</strong> fuero <strong>de</strong>: 18<br />

Casiiel<strong>la</strong> merino mayor <strong>de</strong>:<br />

21<br />

Castiel<strong>la</strong>, infanzones <strong>de</strong>:<br />

21<br />

Castil<strong>la</strong>, a<strong>de</strong><strong>la</strong>ntados: 30<br />

Castil<strong>la</strong>, reino <strong>de</strong>: 32-36,<br />

91-93, 128, 141<br />

Castil<strong>la</strong> y León,<br />

hermandad <strong>de</strong> los reinos<br />

<strong>de</strong>: 98<br />

Castil<strong>la</strong>, prior <strong>de</strong>: 140<br />

Castillo<br />

Castillo, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 26-27<br />

Cerio<br />

Çerio: 11, 59<br />

Cigoitia<br />

Çigoytia: 38<br />

Cigoitia, hermandad <strong>de</strong>:<br />

40, 44<br />

Cigoitia, merindad <strong>de</strong>: 43<br />

Ciriano<br />

Çiriano: 10<br />

Cont<strong>en</strong>a<br />

Obispo <strong>de</strong>: 139<br />

Contrasta<br />

Logar <strong>de</strong> 21<br />

Vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 95, 97<br />

Córdoba<br />

Cordoua: 10<br />

Cordova, cortes <strong>de</strong>: 86<br />

Corro.<br />

En Val<strong>de</strong>govia: 98<br />

Crispijana: 11<br />

Cuartango: 11<br />

Cumuñón: 11<br />

D<br />

Daliñaday, monte <strong>de</strong>: 40<br />

Dalmaday, término <strong>de</strong>: 40, 43<br />

Almaday 41<br />

Doipa.<br />

Doypa 59<br />

Du<strong>la</strong>nci<br />

Du<strong>la</strong>nce: 10<br />

Durana: 11<br />

Durango: 50-51<br />

E<br />

Echagu<strong>en</strong><br />

Echagoy<strong>en</strong>: 10<br />

Echavarri-Viña<br />

Echaverre <strong>de</strong> Viha: 11<br />

Elburgo: 99<br />

Elguea<br />

Helguea: 10<br />

Elorriaga: 64<br />

Elosu<br />

Helossua: 11<br />

Heloso: 40<br />

Helloso, lugar <strong>de</strong>: 41<br />

Enguereño: 10<br />

Er<strong>en</strong>chun<br />

Her<strong>en</strong>chyon: 10<br />

Ereha: 11<br />

Estarrona<br />

Hezarrona: 11<br />

Estavillo<br />

Estabillo, logar <strong>de</strong>: 133<br />

Estel<strong>la</strong><br />

Stel<strong>la</strong>m: 3<br />

Etura<br />

Heztura: 10<br />

F<br />

Fresneda<br />

Frezneda: 11<br />

G<br />

Gaceta<br />

Gaçaeta: 10<br />

Gamarra Mayor.<br />

Gamarra <strong>la</strong> mayor: 59<br />

Gamarra M<strong>en</strong>or: 59<br />

Gamiz: 11<br />

Garayo: 10<br />

Gar<strong>de</strong>ley<br />

Gar<strong>de</strong>ley al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 26-27<br />

Garona: 10<br />

Gobeo.<br />

Goveyo: 11<br />

Gobeo: 59<br />

Gomecha<br />

Gumecha: 11<br />

Gopegui<br />

Gopehegui: 10<br />

Goyay, lugar <strong>de</strong>: 41<br />

Guereha: 11<br />

Guernica: 10<br />

Guevara<br />

Guevara: 10<br />

Gueuara, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 18<br />

Guipúzcoa<br />

Corregidor <strong>de</strong>:<br />

163,167-168<br />

Ferrerías <strong>de</strong>: 42-43<br />

Fueros, usos y costumbres<br />

<strong>de</strong>: 42-43<br />

Guipuscoa: 49-51<br />

Guipuzcoa: 57, 133<br />

Guipuzcoa, merindad <strong>de</strong>:<br />

58<br />

H<br />

Haeli, Haely Ver Ali<br />

Haro<br />

Con<strong>de</strong> <strong>de</strong>: 70<br />

Heali Healy. Ver Ali<br />

Heredia<br />

Herey<strong>de</strong>e: 11<br />

Higahegui: 11<br />

Hueto Abajo<br />

Hueto <strong>de</strong> Yuso, lugar <strong>de</strong>:<br />

11, 78<br />

Iglesia <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong>:<br />

78-79<br />

Fortaleza <strong>de</strong>: 78<br />

Gueto <strong>de</strong> Yuso: 171-178<br />

Hueto Arriba<br />

Huesto <strong>de</strong> Suso: 11<br />

Hueto <strong>de</strong> Suso, lugar <strong>de</strong>:<br />

78<br />

Gueto <strong>de</strong> Suso: 171-178<br />

Hurarte Vi<strong>de</strong> Urarte<br />

Hurnaga Ver Urrunaga<br />

I<br />

Igueleta<br />

Ygueleta: 10<br />

Yl<strong>la</strong>rraza<br />

Y<strong>la</strong>rrasaa<br />

Illescas<br />

Ylliescas: 50<br />

J<br />

Jáuregui<br />

Jauregue: 10<br />

L


Laguardia: 101,117,121-124,<br />

126-127, 129-132<br />

La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzon<br />

La Pueb<strong>la</strong> d'Argançon: 12<br />

La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganson,<br />

vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 12-14, 29, 49, 160,<br />

162<br />

La Pueb<strong>la</strong>, iglesia <strong>de</strong><br />

Santa María <strong>de</strong>: 160<br />

La Pueb<strong>la</strong>, concejo <strong>de</strong>: 160<br />

La Ribera, hermandad <strong>de</strong>: 53<br />

Lanc<strong>la</strong>res. Ver Nanc<strong>la</strong>res.<br />

Larrauri<br />

Larrahuri: 13<br />

Larraza: 10<br />

Larrinua: 10<br />

Lasarte .<br />

Lasarte, al<strong>de</strong>a o lugar <strong>de</strong>:<br />

26-27, 118, 120<br />

Leciñana.<br />

Leziniana: 11<br />

Legarda: 11<br />

Legartagutia: 1 1<br />

Legubano. Vi<strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>rreal <strong>de</strong><br />

A<strong>la</strong>va<br />

L<strong>en</strong>iz<br />

L<strong>en</strong>iz: 5<br />

León, reino <strong>de</strong>: 16, 32-35, 70<br />

Lermanda: 11, 59<br />

Letona: 10<br />

Letu, monte <strong>de</strong>: 40<br />

Logroño<br />

Logronno: 7, 39, 121<br />

Iglesia <strong>de</strong> Sanbago: 76<br />

Lubiano<br />

Luviano: 11<br />

Loviano: 59<br />

Lumbreras, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 30<br />

Lupidana: 10<br />

LL<br />

L<strong>la</strong>no: 10<br />

M<br />

Madrid<br />

Madrid, cortes <strong>de</strong>: 48, 70<br />

Madrid, vil<strong>la</strong> o ciudad <strong>de</strong>:<br />

36, 45, 66, 71-72, 140,<br />

145, 151<br />

Mantojana<br />

Mantoyana: 11<br />

Manzanos 11<br />

Maranchona: 10<br />

Margarita: 11<br />

Marieta: 10<br />

Marquina <strong>de</strong> Suso: 13<br />

Marquina <strong>de</strong> Yuso: 13<br />

Martioda, lugar <strong>de</strong>: 78<br />

Casa fuerte <strong>de</strong>: 78<br />

Matauco<br />

Mataucu: 11<br />

Matauqu: 59<br />

Maturana: 10<br />

Meana: 11<br />

Meciebia, monte <strong>de</strong>: 40<br />

Medina <strong>de</strong>l Campo: 95-97<br />

Vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 134<br />

Melie<strong>de</strong>s: 11<br />

M<strong>en</strong>darozqueta: 11<br />

M<strong>en</strong>digur<strong>en</strong>, lugar <strong>de</strong>: 10, 40,<br />

43<br />

M<strong>en</strong>dijur.<br />

M<strong>en</strong>dixur: 10<br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong><br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong>, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 8,<br />

26-27<br />

M<strong>en</strong>doza<br />

M<strong>en</strong>doça, so<strong>la</strong>r <strong>de</strong>: 18<br />

M<strong>en</strong>doça, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 18<br />

M<strong>en</strong>doça, señor <strong>de</strong>: 115<br />

M<strong>en</strong>dívil<br />

M<strong>en</strong>diuil, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 18<br />

Miñano Mayor.<br />

Meñano Mayor: 10<br />

Miñano M<strong>en</strong>or<br />

Meñano M<strong>en</strong>or: 10<br />

Minnano m<strong>en</strong>or: 59<br />

Miranda <strong>de</strong> Ebro<br />

Miranda: 49<br />

Miranda <strong>de</strong> Ebro: 50, 133<br />

Miranda, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 133-134<br />

Monasteriogur<strong>en</strong><br />

Monesteriogur<strong>en</strong>: 11<br />

Monasteriogur<strong>en</strong>: 59<br />

Mondragón: 50-51<br />

Molinil<strong>la</strong><br />

Moliniel<strong>la</strong>: 11<br />

Moreda<br />

Mura<strong>de</strong>he: 10<br />

Moyo: 10<br />

Murua: 10<br />

N<br />

Nanc<strong>la</strong>res <strong>de</strong> Gamboa.<br />

Lanc<strong>la</strong>res <strong>de</strong> Gamboa: 10<br />

Nanc<strong>la</strong>res <strong>de</strong> <strong>la</strong> Oca.<br />

Lanc<strong>la</strong>res: 11<br />

Narana: 10<br />

Narvaja<br />

Narvaxa: 10<br />

Navarra.<br />

Cuarteles <strong>de</strong>: 117<br />

Inianzones <strong>de</strong>: 21<br />

Fuero <strong>de</strong>: 101<br />

Nabarra, reino <strong>de</strong>:<br />

123-124, 128<br />

Navarrete<br />

Navarrate 11<br />

Nasarrat, lugar <strong>de</strong>: 41<br />

O<br />

O<strong>la</strong>rizu<br />

O<strong>la</strong>riçu, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 8, 27<br />

Olga: 10<br />

Ollávarre<br />

Hol<strong>la</strong>varri: 11<br />

Ondategui.<br />

Hondategui: 10<br />

Oñate. Señorío <strong>de</strong><br />

Onnate: 15<br />

Onate: 57<br />

Orduña.<br />

Ordunna: 107<br />

Oreitia.<br />

Oretia: 11<br />

Oreitia: 59<br />

Ortigosa, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 30<br />

Orbiso. Al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> Santa Cruz<br />

<strong>de</strong> Campezo<br />

Orviso: 153, 155-158<br />

Orviso, concejo <strong>de</strong>: 157<br />

Oreñain.<br />

Oreñayn: 10<br />

Otaza<br />

Otaça: 10<br />

O<strong>la</strong>za.<br />

Otaçaa: 11<br />

Otazu<br />

Hotaçu: 11<br />

Otaçu: 59<br />

P<br />

Pal<strong>en</strong>cia<br />

Pal<strong>en</strong>çia, eglesia <strong>de</strong>: 47<br />

Piédro<strong>la</strong>, so<strong>la</strong>r <strong>de</strong>: 18<br />

Pudil<strong>la</strong><br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>n<strong>la</strong>do <strong>de</strong>: 102<br />

Pu<strong>en</strong>te León: 64<br />

Q<br />

Quilchano: 10<br />

R<br />

Retana: 59<br />

Roma: 38<br />

S<br />

Salinas <strong>de</strong> Añana.<br />

Salinas <strong>de</strong> Annana,<br />

conçejo <strong>de</strong>: 22-23<br />

Salvatierra.<br />

Con<strong>de</strong> <strong>de</strong>: 164


Iglesia <strong>de</strong> San Martín <strong>de</strong>:<br />

165<br />

Saluatierra: 16<br />

Salvatierra <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va, vil<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>: 37, 163-164<br />

Salvaberra, vil<strong>la</strong> y al<strong>de</strong>as<br />

<strong>de</strong>: 49, 56, 58<br />

San Andrés <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia. Ver<br />

Arm<strong>en</strong>tia<br />

San Bartolomé <strong>de</strong> Zaldierán,<br />

ermita <strong>de</strong><br />

Sant Bartholome <strong>de</strong><br />

Çaldieran: 103, 106<br />

San Il<strong>de</strong>fonso.<br />

Sant Yl<strong>de</strong>fonso: 8<br />

Sant Yl<strong>de</strong>fonso, yglesia <strong>de</strong>:<br />

64<br />

San Julián.<br />

Sant Julyan: 6<br />

San Pedro, iglesia <strong>de</strong> Vitoria:<br />

68, 83<br />

San Miguel, iglesia <strong>de</strong> Vitoria:<br />

63, 83, 85-86<br />

San Miguell: 68<br />

San Vic<strong>en</strong>te, iglesia parroquial<br />

<strong>de</strong> Hueto Abajo<br />

Iglesia <strong>de</strong> S<strong>en</strong>nor San<br />

Vic<strong>en</strong>te: 78<br />

Yglesia <strong>de</strong> Sant Viç<strong>en</strong>te:<br />

79<br />

San Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Arana<br />

Sant Bic<strong>en</strong>te, yglesia <strong>de</strong>:<br />

64-65<br />

Sant Vyçeynte <strong>de</strong> Harrana,<br />

conseio <strong>de</strong>: 21<br />

Sant Viç<strong>en</strong>te, eglessia <strong>de</strong>:<br />

21<br />

Sant Viçeynte, logar <strong>de</strong>: 22<br />

Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo.<br />

Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo:<br />

101-103<br />

Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço:<br />

153, 156, 158<br />

Santa Crus <strong>de</strong> Campeço:<br />

155<br />

Santa Cruz <strong>de</strong> Campeço,<br />

concejo <strong>de</strong>: 157<br />

Santa Ga<strong>de</strong>a, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 122<br />

Santa Lucía: 64<br />

Santa María, iglesia <strong>de</strong>: 63-64<br />

Santa María, iglesia <strong>de</strong> La<br />

Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón:<br />

160<br />

Santa María <strong>de</strong> los Lirios,<br />

monasterio <strong>de</strong>: 39<br />

Santa Pia<br />

Sancta Pia: 10<br />

Iglesia <strong>de</strong>: 64<br />

Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada<br />

Santo Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada:<br />

7, 133<br />

La Calçada Obispado <strong>de</strong><br />

(con Ca<strong>la</strong>horra): 13, 38,<br />

80, 161<br />

Santo Domingo, corregidor<br />

<strong>de</strong>: 166<br />

Santo Domingo,<br />

monasterio <strong>de</strong> Sanlo<br />

Domingo: 8, 68<br />

Sarricuri: 11<br />

Segovia<br />

Segovya o Segovia,<br />

ciudad <strong>de</strong>: 135, 147<br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong>: 135<br />

Corregidor <strong>de</strong>: 135<br />

Portazguero <strong>de</strong>: 135<br />

Obispo <strong>de</strong>: 139<br />

Sevil<strong>la</strong>: 22, 152<br />

Soportiel<strong>la</strong>, fueros <strong>de</strong> Portiel<strong>la</strong>:<br />

16<br />

Soportiel<strong>la</strong>: 16<br />

Subijana<br />

Suvijana: 11<br />

Subijana: 59<br />

Sugu<strong>en</strong>a: 64<br />

T<br />

Ta<strong>la</strong>vera: 51<br />

Tarazona<br />

Taraçona: 100<br />

Toledo.<br />

Toledo, reyno <strong>de</strong>: 102<br />

Toledo, çibdad <strong>de</strong>: 151<br />

Tolosa, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 167<br />

Tor<strong>de</strong>sil<strong>la</strong>s<br />

Vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 69, 75<br />

Toro: 35<br />

Tres Pu<strong>en</strong>tes<br />

Traspu<strong>en</strong>tes: 11<br />

Treviño<br />

Trev<strong>en</strong>nu, eglesias <strong>de</strong>: 5<br />

Trivinno 5<br />

Universitatis Trivini<strong>en</strong>sium:<br />

5<br />

Treviho <strong>de</strong> Uda, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>:<br />

30<br />

Trevinno, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 113<br />

U<br />

Uda<strong>la</strong>: 10<br />

Ullivarri.<br />

Hollivarri: 10<br />

Ullivarri-Arana<br />

Hullivarriarana: 10<br />

Ullivarri-Arrazua<br />

Ullivarri Arraçua: 59<br />

Ullivarri-Doypa: 11<br />

Ullivarri-Gamboa.<br />

Hollivarraigamboa: 10<br />

Ullivarri M<strong>en</strong>or.<br />

Ollivarri M<strong>en</strong>or: 11<br />

Ullivarri <strong>de</strong> los Olleros<br />

Ollivarri <strong>de</strong> los Olleros: 11<br />

Ullivarri <strong>de</strong> los Olleros: 59<br />

Ullivarri-Viña.<br />

Hullivarri <strong>de</strong> Viha: 11<br />

Urarte.<br />

Huriarte: 11<br />

Hurarte: 13<br />

Urbina.<br />

Urbina, lugar <strong>de</strong>: 41<br />

Urbina, fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> 64<br />

Urizar<br />

Huriçar: 10<br />

Urrialdo<br />

Hurrialdo: 11<br />

Urrunaga<br />

Hurnaga, lugar <strong>de</strong>: 11, 41<br />

V<br />

Val<strong>de</strong>govia: 98-99<br />

Val<strong>la</strong>dolid<br />

Val<strong>la</strong>dolit: 13, 36<br />

Val<strong>la</strong>dolid: 44, 54, 56, 63,<br />

73,103, 132, 140, 143-144,<br />

168, 171, 176, 178<br />

Vasconiel<strong>la</strong>s Ver<br />

Basquiñue<strong>la</strong>s<br />

Vergara Ver Bergara.<br />

Vil<strong>la</strong>bezana.<br />

Vil<strong>la</strong>vezana: 11<br />

Vil<strong>la</strong>franca<br />

Vil<strong>la</strong>franca, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 26<br />

Vil<strong>la</strong>rreal <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va: 33, 35,<br />

40-43<br />

Legutiano: 41<br />

Villodas: 11<br />

Villos<strong>la</strong>da<br />

Vil<strong>la</strong>holsada, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong>: 30<br />

Vil<strong>la</strong>lu<strong>en</strong>ga: 11<br />

Vitoria<br />

Bitoria o Vitoria, vil<strong>la</strong> <strong>de</strong>: 6,<br />

8, 18, 26, 38-40, 49, 51-52,<br />

54, 58, 60, 63, 91-93, 167<br />

Bitoria, cabildo <strong>de</strong>: 9<br />

Bitoria, al<strong>de</strong>as <strong>de</strong>: 16-17,<br />

27, 59<br />

Bitoria, fuero <strong>de</strong>: 22, 39<br />

Bitoria o Vitoria, alcal<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 2, 24, 80-81, 85-86,<br />

148<br />

Bitoria, Bytorya, o Vitoria,<br />

concejo <strong>de</strong>: 27, 38, 50,<br />

66-67, 85-89, 138-141<br />

Bitoria, iglesia <strong>de</strong> San<br />

Vic<strong>en</strong>te <strong>de</strong>: 38<br />

Bitoria, Bytorya, Victoria o<br />

Vitoria, ciudad <strong>de</strong>: 66-67,<br />

73, 74, 76-76, 80-81,<br />

82-85, 86, 90, 94, 97-100,<br />

108-110, 116, 118, 125,


135-138, 143-145, 150-<br />

151, 169<br />

Bitoria, iglesia <strong>de</strong> San<br />

Pedro <strong>de</strong>: 68. 83, 103, 105<br />

Bitoria, iglesia <strong>de</strong> Santa<br />

María <strong>de</strong>: 149<br />

Bitoria, monaslerio <strong>de</strong><br />

Santo Domingo <strong>de</strong>: 8, 68<br />

Bitoria, calleja <strong>de</strong> San<br />

Pedro <strong>de</strong>: 68<br />

Bitoria, provincia <strong>de</strong>: 101<br />

Bytorya, merca<strong>de</strong>res <strong>de</strong>:<br />

135-140<br />

Bytorya, ayuntami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>:<br />

138<br />

Bytorya, alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong>: 138<br />

Vitoria, iglesia parroquial<br />

<strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong>: 63, 68,<br />

76, 83, 85<br />

Vitoria, iglesias <strong>de</strong>: 64-65<br />

Vitoria, cogedores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

"mi<strong>en</strong>da" <strong>de</strong>: 6<br />

Vitoria, parroquianos <strong>de</strong>: 3<br />

Vitoria, castillo y alcázar<br />

<strong>de</strong>: 26-27,<br />

Vititoria, merinos <strong>de</strong>: 40<br />

Vitoria, monasterios <strong>de</strong><br />

San Francisco y Santo<br />

Domingo <strong>de</strong>: 76<br />

Vitoria, conv<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Santa<br />

C<strong>la</strong>ra: 76<br />

Vitoria, portal <strong>de</strong> San<br />

Pedro <strong>de</strong>: 64<br />

Vitoria, hermanda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

provincia <strong>de</strong>: 107<br />

Vizcaya<br />

Viscaya: 49-51<br />

Viscaya, prestamero <strong>de</strong>:<br />

102<br />

Vizcaya, condado <strong>de</strong>: 58,<br />

107<br />

Y<br />

Yurre.<br />

Yhurre: 10<br />

Yurreta.<br />

Yhurrie<strong>la</strong>: 49<br />

Z<br />

Zaitegui.<br />

Çahytagin: 10<br />

Zambrana .<br />

Çambrana, al<strong>de</strong>a <strong>de</strong> 14<br />

Zamora: 38<br />

Çamora, cortes <strong>de</strong>: 86, 88<br />

Zaragoza.<br />

Caragoça Arzobispo <strong>de</strong>:<br />

80<br />

Zuazo.<br />

Çuaçu: 10, 119<br />

Zuazo.<br />

Çuaçu: 11<br />

Zuya, valle <strong>de</strong><br />

Çuya, valle <strong>de</strong>: 99


A<br />

Abad, Lope: 78<br />

Abechuco, Gonzalo <strong>de</strong><br />

Abechuquo, Goncalo: 114<br />

Abechuco, Gonzalo Diaz <strong>de</strong>.<br />

Avechuquo, Gonçalo Dias<br />

<strong>de</strong>: 116<br />

Aberásturi, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Regidor <strong>de</strong> Vitoria<br />

Averasturi, Juan Martinez<br />

<strong>de</strong>: 118, 120<br />

Abda<strong>la</strong> Hijo <strong>de</strong> Amir<br />

Amuzlemin, rey <strong>de</strong> Granada.<br />

Don Adbal<strong>la</strong>: 18<br />

Acevedo, Juan González <strong>de</strong>.<br />

Oidor <strong>de</strong> <strong>la</strong> Audi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

Enrique III.<br />

Asevedo, Johannes<br />

Gonçalez <strong>de</strong>: 55<br />

Agamar, Micer. Doctor y<br />

miembro <strong>de</strong>l Consejo Real:<br />

82-83<br />

Agui<strong>la</strong>r, Gonzalo Ibáñez <strong>de</strong>.<br />

Agui<strong>la</strong>r, Goncal Yannes<br />

<strong>de</strong>: 19<br />

Aicoa, Juan <strong>de</strong>. Morador <strong>de</strong><br />

Marboda: 78<br />

A<strong>la</strong>va, Diego <strong>de</strong> T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

merino <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va: 120<br />

A<strong>la</strong>va, Diego Martin <strong>de</strong>.<br />

Escribano y vecino <strong>de</strong> Vitoria<br />

A<strong>la</strong>va, Dyego Martyn <strong>de</strong>:<br />

146<br />

A<strong>la</strong>va, Diego Marbnez <strong>de</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> y escribano <strong>de</strong> Vitoria<br />

A<strong>la</strong>va, Diego Marbnez <strong>de</strong>:<br />

82-83, 89, 108, 169<br />

A<strong>la</strong>va, Diego Martines <strong>de</strong>:<br />

105-106, 114, 119, 150,<br />

152<br />

A<strong>la</strong>va Diego Martynes <strong>de</strong>:<br />

93<br />

A<strong>la</strong>va, Pedro Martínez <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria.<br />

A<strong>la</strong>va, Pero Martines <strong>de</strong>:<br />

103, 105, 118, 120<br />

A<strong>la</strong>va, Pero Martynes <strong>de</strong>:<br />

135-136, 146-147<br />

Avi<strong>la</strong> (sic), Pero Martynes<br />

<strong>de</strong>: 137<br />

A<strong>la</strong>ba, Pero Martynes <strong>de</strong>:<br />

138<br />

A<strong>la</strong>va "el Mozo", Pedro<br />

Martínez <strong>de</strong> Diputado <strong>de</strong><br />

Vitoria.<br />

A<strong>la</strong>va "el Moço", Pero<br />

Marbnes <strong>de</strong>: 118-119<br />

<strong>IN</strong>DICE ANTROPONIMICO<br />

Albéniz, Pedro Sánchez<br />

<strong>de</strong>. Vecino <strong>de</strong> Salvatierra.<br />

Albéniz, Pero Sanchez <strong>de</strong>:<br />

167<br />

Alburquerque, Juan Alfonso<br />

<strong>de</strong><br />

Mayordomo mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

reina doña Leonor<br />

Alburquerque, Johan<br />

Altionso <strong>de</strong>: 20<br />

Alcocer, Juan Diaz <strong>de</strong> Doctor<br />

y miembro <strong>de</strong>l Consejo Real:<br />

82-83<br />

Alda, Lope Martinez <strong>de</strong><br />

Alda, Lope Martines <strong>de</strong><br />

119<br />

Aldava, Lope Martinez <strong>de</strong><br />

Regidor <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Aldava, Lope Martynes <strong>de</strong>:<br />

146<br />

Alegría, Andrés <strong>de</strong>: 77<br />

Alegría, Juan <strong>de</strong>: 77<br />

Allonso Bachiiler <strong>en</strong> <strong>de</strong>cretos.<br />

Allon<strong>sus</strong>: 144<br />

Allonso. Hermano <strong>de</strong> Juan I.<br />

Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Noreña,<br />

señor <strong>de</strong> Cabrera<br />

Don Alfon: 47<br />

Don Alonso: 141<br />

Allonso Fraile, obispo <strong>de</strong><br />

Sigü<strong>en</strong>za: 18<br />

Don frey Allionso: 18<br />

Alfonso Hijo <strong>de</strong>l inianle don<br />

Fernando<br />

Don Alfonso: 18<br />

Alionso Hijo <strong>de</strong>l in<strong>la</strong>nte don<br />

Pedro <strong>de</strong> Aragón.<br />

Marqués <strong>de</strong> Vill<strong>en</strong>a,<br />

con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Ribagorza y<br />

D<strong>en</strong>ia<br />

Don Alfon: 47<br />

Don Alfonso: 141<br />

Alfonso Obispo <strong>de</strong> Astorga:<br />

141<br />

Alfonso Obispo <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong><br />

Canciller mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

reina Dª. Leonor,<br />

esposa <strong>de</strong> Juan I.<br />

Don Alfon: 47<br />

Don Alfonso: 141<br />

Alfonso Obispo <strong>de</strong> Coria.<br />

Don Alfonso: 19<br />

Alfonso VIII Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

etc.<br />

Don Alffonsso: 7<br />

Alfonso X Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Alffonso: 6-8<br />

Don Alfonso: 13, 140<br />

Don Alfon: 14, 29<br />

Don Alffonsso: 21<br />

Don Alonso: 138, 140<br />

Alfonso XI Rey <strong>de</strong> Caslil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Alfonso: t5, t8, 20, 22,<br />

24-25, 33, 40, 43, 50, 140<br />

Don Alffonsso: 21<br />

Don Alfon: 29<br />

Don Alonso: 139<br />

Ali, Fernando <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Zuazo<br />

Healy, Fernando <strong>de</strong>: 119<br />

Ali, Fernando Martinez <strong>de</strong><br />

Merca<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Vitoria<br />

Ali, Fernand Martynes <strong>de</strong>:<br />

136<br />

Ali, Ferrand Martynes <strong>de</strong>:<br />

136 137<br />

Ali, Fernando Martínez <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Vitoria<br />

Heale, Fernand Martines<br />

<strong>de</strong>: 105<br />

Ali, Lope Martinez <strong>de</strong><br />

Escribano<br />

Haeli, Lope Martynes <strong>de</strong>:<br />

138<br />

Heali, Lope Martynes <strong>de</strong>:<br />

146<br />

Ali, Martin Martínez <strong>de</strong><br />

Corredor <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Heali, Martin Martines <strong>de</strong><br />

39<br />

Almazán, Bonifacio <strong>de</strong><br />

Escribano <strong>de</strong> Segovia<br />

Almaçan, Bonytaçio <strong>de</strong>:<br />

147<br />

Alonso Abad <strong>de</strong> Ullívarri: 105<br />

Alonso Obispo <strong>de</strong> Ciudad<br />

Rodrigo: 142<br />

Alvarez, Alfonso Morador <strong>en</strong><br />

O<strong>la</strong>zu.<br />

Alvares, Alfonso 59<br />

Alvarez, Fernando<br />

Escribano.<br />

Alvarez, Fernand: 101<br />

Alvarez, Fernando<br />

Alvares, Ferrant: 39<br />

Alvarez, Fernando Morador <strong>en</strong><br />

Arcaya<br />

Alvares, Ferrant 59<br />

Alvarez, Juan Morador <strong>de</strong><br />

Huelo Abajo.<br />

Alvaro Obispo <strong>de</strong> Mondoñedo.<br />

Don Aluaro 19<br />

Alvaro Obispo <strong>de</strong> Zamora<br />

Don Alvaro: 48, 142<br />

Alvis, Fernando <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia: 121


Amilibia, Juan Ibáñez <strong>de</strong>.<br />

Escribano<br />

Amilibia, Juan Ibannes <strong>de</strong>:<br />

134<br />

Amir Amuzlemin, rey <strong>de</strong><br />

Granada: 18<br />

Anda, Martin Pérez <strong>de</strong>. Vecino<br />

<strong>de</strong> Vitoria<br />

Anda, Martin Peres <strong>de</strong>:<br />

91-93<br />

Andrés Abad <strong>de</strong><br />

Berrosteguieta: 106<br />

Anstru, Fernando Pérez <strong>de</strong>.<br />

Anstru, Fernan Peres <strong>de</strong>:<br />

116<br />

Anuncieta, Juan Lopez <strong>de</strong><br />

Arcediano <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va y<br />

capellán <strong>de</strong> San<br />

Julian Annunçi<strong>la</strong>,<br />

Johan Lopes <strong>de</strong> 6<br />

Anuncieta, Lupo <strong>de</strong><br />

Archidiácono <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va.<br />

Anuncie<strong>la</strong>, Lupi <strong>de</strong>.<br />

Archidiagnus A<strong>la</strong>vem: 3<br />

Añastro, Fernando Pérez <strong>de</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> Vitoria<br />

Annastro, Fernand Peres<br />

<strong>de</strong>: 103, 106<br />

Añua, Lope Alvárez <strong>de</strong><br />

Caballero.<br />

Dannu, Lope Alvarez <strong>de</strong>:<br />

13<br />

Lope Alvares: 14<br />

Apodaca Lope Díaz <strong>de</strong>: 78<br />

Aralza, Pedro Ibáhez <strong>de</strong>.<br />

Canónigo <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia.<br />

Aralça, Pero Ybannes <strong>de</strong>:<br />

8<br />

Arana, Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Abogado<br />

Arana, Pero Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong>:<br />

118<br />

Arana, Pero Fernan<strong>de</strong>s <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Arcaute, Fernando Ruiz <strong>de</strong>.<br />

Escribano y notario público.<br />

Arcabate, Fernan Ruis <strong>de</strong>:<br />

110<br />

Arcabate, Ferrand Ruys<br />

<strong>de</strong>: 115<br />

Arcaute, Fernand Ruiz <strong>de</strong>:<br />

116<br />

Arcabte, Ferrand Ruy <strong>de</strong>:<br />

146<br />

Arcaute, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Arcaute, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

64<br />

Arcaya, Fernando Alvarez <strong>de</strong>.<br />

Arcaia, Fernan Alvares <strong>de</strong>:<br />

109-110, 1 15-1 16<br />

Arcaya, Gonzalo Pérez <strong>de</strong>.<br />

Arcipreste <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia.<br />

Arcaya, Gonçalo Peres <strong>de</strong>:<br />

65<br />

Arcaya, Juan López <strong>de</strong><br />

Arcaia, Juan Lopes <strong>de</strong>:<br />

114<br />

Arcaya, Pedro Martinez <strong>de</strong>.<br />

Arcaya, Pero Martines <strong>de</strong>:<br />

64<br />

Arechavaleta, Pedro <strong>de</strong>.<br />

Arechavaleta, Pero <strong>de</strong>: 77<br />

Arel<strong>la</strong>no, Jesús Garcia <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

Arey<strong>la</strong>n, Je<strong>sus</strong> Garçia <strong>de</strong>:<br />

38-39<br />

Arel<strong>la</strong>no, Juan Ramirez <strong>de</strong>.<br />

Sehor <strong>de</strong> Cameros.<br />

Arel<strong>la</strong>no, Juan Ramires <strong>de</strong>:<br />

47<br />

Arel<strong>la</strong>nos, Juan Remyres<br />

<strong>de</strong>: 141<br />

Argómaniz, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Merino<br />

Argomaniz, Juan Martines<br />

<strong>de</strong>: 118, 120<br />

Ariñez, Pedro Martinez <strong>de</strong><br />

Ar<strong>en</strong>is, Pero Martines <strong>de</strong>:<br />

26<br />

Arnao Sehor <strong>de</strong> Vil<strong>la</strong>lpando.<br />

Don Arnao: 47<br />

Arquinin, Pedro Perez <strong>de</strong>.<br />

Notario<br />

Arquinin, Pero Peres <strong>de</strong>:<br />

26, 28<br />

Arta<strong>de</strong>, Juan Orbz <strong>de</strong>: 78<br />

Arrate, Fortún <strong>de</strong>. Hidalgo <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo.<br />

Arrate, Hortunno <strong>de</strong>: 78<br />

Arratia, Francisco A<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Vitoria: 116<br />

Arratia, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Procurador síndico<br />

<strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong><br />

Vitoria.<br />

Arratia, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

105-106<br />

Arratya, Juan Martínes <strong>de</strong>:<br />

120<br />

Arratia, Pedro Martinez <strong>de</strong>.<br />

Regidor <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Aratia, Pero Martínes <strong>de</strong>:<br />

118<br />

Arriaga, Lope Pérez <strong>de</strong><br />

Arriaga, Lope Peres <strong>de</strong>: 39<br />

Arriaga, Miguel Martinez <strong>de</strong><br />

Cuchillero<br />

Arriaga, Miguel Martines<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

Arriaga, Pedro García <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> y t<strong>en</strong><strong>de</strong>ro <strong>de</strong> paños<br />

<strong>de</strong> Vitoria<br />

Arriaga, Pero Garçia <strong>de</strong>:<br />

38 39<br />

Arrieta, Juan López <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong> Luis <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza<br />

Arrieta, Juan Lopes <strong>de</strong>:<br />

176, 178<br />

Asedo, Martin <strong>de</strong> Pregonero<br />

<strong>de</strong> Vitoria: 116<br />

As<strong>en</strong>cio Herrador 77<br />

Asteguieta, Juan Gómez <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Lasarte<br />

Asteguyeta, Juan Gomes<br />

<strong>de</strong> 120<br />

Asturias, Rodrigo Alvarez <strong>de</strong><br />

Merino mayor <strong>de</strong> León y <strong>de</strong><br />

Asturias.<br />

Asturias, Rodrigo Aluarez<br />

<strong>de</strong>: 20<br />

Av<strong>en</strong>daño, Juan <strong>de</strong> Ballestero<br />

mayor<br />

Nieto <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong> San Juan<br />

<strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño.<br />

Ab<strong>en</strong>daño, Juan <strong>de</strong>: 36<br />

Av<strong>en</strong>daño, Juan <strong>de</strong> San Juan<br />

<strong>de</strong>.<br />

Vasallo <strong>de</strong>l infante don<br />

Juan<br />

Av<strong>en</strong>daño, Juan <strong>de</strong> San<br />

Juan <strong>de</strong>: 33 -35<br />

Av<strong>en</strong>danno, Juan <strong>de</strong> San<br />

Juan <strong>de</strong>: 35-36<br />

B<strong>en</strong>daño, Johan <strong>de</strong>: 40<br />

San Johan, Johan <strong>de</strong>: 40<br />

Sant Johan, Johan <strong>de</strong>:<br />

40-44<br />

Av<strong>en</strong>daño, Martin Ruiz <strong>de</strong><br />

Ballestero Mayor. Hijo<br />

<strong>de</strong> Juan <strong>de</strong> San Juan<br />

<strong>de</strong> Av<strong>en</strong>daño<br />

Ab<strong>en</strong>daño, Martin Ruiz <strong>de</strong>:<br />

36<br />

Av<strong>en</strong>daño, Pedro <strong>de</strong><br />

Ab<strong>en</strong>daño, Pedro <strong>de</strong>: 70<br />

Aya<strong>la</strong> Linaje y bando <strong>de</strong>:<br />

83-85<br />

Aya<strong>la</strong>, Diego <strong>de</strong> Criado <strong>de</strong><br />

Juan <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza: 79<br />

Aya<strong>la</strong>, Diego Pérez <strong>de</strong> Alcal<strong>de</strong><br />

real <strong>en</strong> Vitoria<br />

Aya<strong>la</strong>, Diego Peres <strong>de</strong>: 24<br />

Aya<strong>la</strong>, Lope López <strong>de</strong><br />

Diputado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hermanda<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> A<strong>la</strong>va.<br />

Aya<strong>la</strong>, Lope Lopes <strong>de</strong>: 150<br />

Aya<strong>la</strong>, López <strong>de</strong> Canciller<br />

mayor <strong>de</strong> Enrique III<br />

Aya<strong>la</strong>, Lopes <strong>de</strong>: 52<br />

Aya<strong>la</strong>, Fernando Pérez <strong>de</strong><br />

Aya<strong>la</strong>, Fernant Peres <strong>de</strong>:<br />

16<br />

Aya<strong>la</strong>, Pedro Ibáhez <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> y alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria<br />

Aya<strong>la</strong>, Pero Ybannes <strong>de</strong>:<br />

8, 27


Aya<strong>la</strong>, Pedro López <strong>de</strong>: 37-38<br />

Aya<strong>la</strong>, Pedro López <strong>de</strong> Merino<br />

mayor <strong>de</strong> Guipúzcoa.<br />

Aya<strong>la</strong>, Pero Lopes <strong>de</strong>: 70<br />

Aza, Nuño Alvarez <strong>de</strong><br />

Daça, Nunno Alvares: 47,<br />

141<br />

Aza, Nuño Núñez <strong>de</strong>.<br />

Aça, Nunno Nunnez <strong>de</strong>: 19<br />

Aza, Nuño Núñez <strong>de</strong><br />

Aça, Nunno Nunnes <strong>de</strong>: 47<br />

Aça, Herminio (sic)<br />

Nunnes <strong>de</strong>: 141<br />

Aznar, Juan Pérez <strong>de</strong>. Obispo<br />

<strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra .<br />

Aznar, Johan Perez <strong>de</strong>: 5<br />

B<br />

Baeza, Gonzalo <strong>de</strong> Contador<br />

<strong>de</strong> los Reyes Católicos.<br />

Baeça, Gonsalo <strong>de</strong>: 145<br />

Baeza, Lope Ruiz <strong>de</strong><br />

Baeca, Lope Royz <strong>de</strong>: 19<br />

Baños, Pedro <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia<br />

Vannos, Pedro <strong>de</strong>: 121<br />

Bartolomé Obispo <strong>de</strong> Cádiz<br />

Don Bartolome: 19<br />

Bearne, Dernardo <strong>de</strong>. Con<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Medina<br />

Bearne, Bernat <strong>de</strong>: 47<br />

Bearve, Bernal <strong>de</strong>: 141<br />

Beatriz. Esposa <strong>de</strong> Juan I y<br />

reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Donna Beatriz: 37<br />

Beatriz. Infanta real.<br />

Donna Beatryz: 140<br />

Bedia, Juan Ibáhez <strong>de</strong> Clérigo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong> Santa<br />

María <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Bedia, Juan Ybannes <strong>de</strong>:<br />

63, 65<br />

Belmonte, Diego <strong>de</strong>: 69<br />

Beltrán du Guesclin.<br />

Con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Francia<br />

Don Beltran: 47<br />

Don Beltran <strong>de</strong> C<strong>la</strong>vsquyn:<br />

141<br />

Ber<strong>en</strong>gue<strong>la</strong> Infanta real.<br />

Dona Beryungue<strong>la</strong>: 140<br />

Donna Beryngue<strong>la</strong>: 146<br />

Bergara, Matín García <strong>de</strong><br />

Escribano mayor <strong>de</strong> los<br />

privilegios reales.<br />

Vergara, Martyn Garçia <strong>de</strong>:<br />

144<br />

Bernabé Obispo <strong>de</strong> Osma.<br />

Don Bernane 18<br />

Berrosteguieta. Maestro: 76<br />

Betoño, Juan Pérez <strong>de</strong>.<br />

Betonnu, Johan Peres <strong>de</strong>:<br />

26<br />

Betoño, Vali<strong>en</strong>te <strong>de</strong>.<br />

Vetonnu, Vali<strong>en</strong>te <strong>de</strong>: 120<br />

Burgos, Pedro Garcia <strong>de</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corte <strong>de</strong> Juan II<br />

Burgos, Pero Garçia <strong>de</strong>: 63<br />

Burs<strong>en</strong>a, Juan Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Hijo <strong>de</strong><br />

Juan Ruiz <strong>de</strong> Gauna.<br />

Burs<strong>en</strong>na, Juan Sanches<br />

rie: 43<br />

C<br />

Calleja Linaje y bando <strong>de</strong>:<br />

83-85<br />

Calleja, Juan Pérez <strong>de</strong> <strong>la</strong>.<br />

Callexa, Juan Peres <strong>de</strong> <strong>la</strong>:<br />

64<br />

Calleja, Manin Pérez <strong>de</strong> <strong>la</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria<br />

Caleja, Martin Peres <strong>de</strong> <strong>la</strong>:<br />

27<br />

Camarero, Diego. Vecino <strong>de</strong><br />

Val<strong>la</strong>dolid<br />

Camarero, Dyego: 146<br />

Campo, Juan Ortiz <strong>de</strong>l. Vecino<br />

<strong>de</strong> Corro <strong>de</strong> Val<strong>de</strong>govia<br />

Campo, Juan Ortis <strong>de</strong>: 98<br />

Campo, Pedro Ruiz <strong>de</strong>l.<br />

Morador <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arganzón<br />

Campo, Pero Ruis <strong>de</strong>: 162<br />

Canal, Juan.<br />

Canal, Johan: 6<br />

Carlos. Hijo <strong>de</strong> Beltrán <strong>de</strong><br />

Guevara: 30<br />

Carvajal. Doctor: 170<br />

Castañeda, Juan Rodriguez.<br />

Castanneda, Juan<br />

Rodrigues: 141<br />

Castillo, Alonso <strong>de</strong>l Corregidor<br />

<strong>de</strong> Vizcaya: 107<br />

Castillo, Juan Ruiz <strong>de</strong>l.<br />

Secre<strong>la</strong>rio <strong>de</strong><br />

Fernando el Católico:<br />

91<br />

Castro, Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Pregonero mayor <strong>de</strong> Santiago<br />

Castro, Pero Fernan<strong>de</strong>z<br />

<strong>de</strong>: 20<br />

Castro, Rui Garcia <strong>de</strong>. Alcal<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Burgos.<br />

Castro, Rui Garçia <strong>de</strong>: 92<br />

Cifu<strong>en</strong>tes, Juan Diaz <strong>de</strong><br />

Cifu<strong>en</strong>tes, Johan Diaz <strong>de</strong>:<br />

20<br />

Cisneros, Fernando <strong>de</strong><br />

Escribano <strong>de</strong> cámara<br />

<strong>de</strong> los Reyes<br />

Católicos<br />

Çisneros, Ferrando <strong>de</strong>:<br />

108<br />

Cisneros, Juan Rodriguez <strong>de</strong>.<br />

Cisneros, Johan Rodriguez<br />

<strong>de</strong>: 19<br />

Cocolina, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Cocolina, Juan Martinez<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

Coimano, Juan<br />

Coimano, Johan: 6<br />

Colino, Juan <strong>de</strong>. Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia.<br />

Colino, Iohan <strong>de</strong>: 121<br />

Colino, Pedro <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia: 121<br />

Con<strong>de</strong>, Martín: 64<br />

Conoción, Fernando Pérez <strong>de</strong><br />

Connoçion, Ferrand Peres <strong>de</strong>:<br />

56<br />

Contes, Garc<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Corregidor <strong>de</strong> Segovia.<br />

Contes, Garçia <strong>de</strong>: 135<br />

Cortázar, Juan Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Notario: 78-79<br />

Crespijana, Juan Diaz <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Zuazo.<br />

Crespijana, Juan Dias <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Crespijana, Rodrigo <strong>de</strong><br />

Maturana <strong>de</strong>: 119<br />

Cuél<strong>la</strong>r, Alvar Sánchez <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria y<br />

alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong>l castillo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> vil<strong>la</strong><br />

Cuel<strong>la</strong>r, Alvar Sanches <strong>de</strong>:<br />

26-27<br />

Cu<strong>en</strong>ca Don Cu<strong>en</strong>ca: 19<br />

Cucho, Juan Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Diputado <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Cucho, Juan Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 118<br />

Cuchu, Juan Fernan<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 119<br />

CH<br />

Chávarri, Juan Pérez <strong>de</strong><br />

Notario<br />

Chavarri, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

160<br />

Chabarri, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

162<br />

D<br />

Davalos Juan <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia<br />

Davalos, Iohan <strong>de</strong> 121


Dávalos, Rodrigo <strong>de</strong>. Vecino<br />

<strong>de</strong> Laguardia: 121<br />

Dávalos, Rodrigo <strong>de</strong><br />

Escribano y vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia: 121, 127<br />

Díaz, Alvar.<br />

Dyaz, Alvar: 139<br />

Diaz, Fernando Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Dias, Ferrando: 59<br />

Diaz, Hurtado. Hermano <strong>de</strong><br />

Gonzalo Ibáñez <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza.<br />

Dias, Furtado: 16<br />

Diaz, Iñigo Morador <strong>en</strong> Otazu.<br />

Dias, Ynnigo: 59<br />

Díaz, Juan. Barbero <strong>de</strong><br />

Treviño.<br />

Dias, Juan: 76<br />

Diaz, Juan Hijo <strong>de</strong> Diego<br />

López y morador <strong>en</strong> Gamarra<br />

Mayor<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan. Hijo <strong>de</strong> Diego<br />

Martinez y morador<br />

<strong>en</strong> Argandoña<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Hijo <strong>de</strong>l "maestro"<br />

y morador <strong>en</strong> Subijana<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Argandoña.<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Morador <strong>en</strong> Cerio.<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Subijana.<br />

Dias, Johan: 59<br />

Diaz, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Miñano M<strong>en</strong>or<br />

Dias, Johan 59<br />

Diaz "el Mayor", Juan.<br />

Morador <strong>en</strong> Arcaya<br />

Dias "el Mayor", Johan: 59<br />

Diaz, Lope: 25<br />

Diaz, Martín Escribano: 168<br />

Diaz, Pedro Morador <strong>en</strong><br />

Amárita<br />

Dias, Pero: 59<br />

Diaz, Pedro Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute<br />

Dias, Pero: 59<br />

Diaz, Rodrigo.<br />

Dyaz, Rodrigo: 139<br />

Diaz, Rui Morador <strong>en</strong> Amárita.<br />

Dias, Ruy: 59<br />

Diaz, Rui Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor.<br />

Dias, Ruy: 59<br />

Díaz, Rui Morador <strong>en</strong><br />

Matauco.<br />

Dias, Ruy: 59<br />

Diaz, Rui. Morador <strong>en</strong><br />

Monasterio9kSr<strong>en</strong><br />

Dias, Ruy: 59<br />

Diaz, Sancho<br />

Dias, Sancho: 26<br />

Dibio, Juan Pérez <strong>de</strong>.<br />

Escribano<br />

Dibio, Johannes Pelez <strong>de</strong><br />

55<br />

Diego Abad <strong>de</strong> Beto<strong>la</strong>za: 105<br />

Diego. Hijo <strong>de</strong> Diego López y<br />

morador <strong>en</strong> Gamarra Mayor.<br />

Diego: 59<br />

Diego Hijo <strong>de</strong> Diego Ruiz e<br />

hidalgo <strong>de</strong> Marboda: 78<br />

Diego Hijo <strong>de</strong> Pedro Martínez<br />

y morador <strong>en</strong> Gamarra Mayor.<br />

Diego: 59<br />

Diego Morador <strong>en</strong> Gamarra<br />

Mayor: 59<br />

Diego Obispo <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong><br />

Don Dyego: 139<br />

Diego Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra y<br />

<strong>de</strong> La Calzada.<br />

Don Diego: 64<br />

Diego Obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia<br />

Don Dyego 139<br />

Dionis Hijo <strong>de</strong>l rey <strong>de</strong> Porlugal<br />

Señor <strong>de</strong> Alba <strong>de</strong> Tormes.<br />

Don Donis: 47<br />

Don Deonys: 141<br />

Domaiquia, Diego <strong>de</strong>. Morador<br />

<strong>de</strong> Martioda 78<br />

Domingo. Obispo <strong>de</strong> Burgos.<br />

Don Domingo 47, 141<br />

Doipa, Martín Pérez <strong>de</strong>.<br />

Doipa, Martin Peres <strong>de</strong>:<br />

116<br />

Doipa, Pedro Martinez <strong>de</strong><br />

Herrero.<br />

Doypa, Pero Martines <strong>de</strong>:<br />

64<br />

E<br />

Eduardo I Rey <strong>de</strong> Ing<strong>la</strong>terra<br />

Don Durandarte (sic), <strong>en</strong><br />

calidad <strong>de</strong> príncipe<br />

here<strong>de</strong>ro <strong>de</strong>l reino <strong>de</strong><br />

Ing<strong>la</strong>terra: 140<br />

Elejal<strong>de</strong>, Juan <strong>de</strong>. Morador <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo: 78<br />

Elguea, Juan <strong>de</strong> Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor.<br />

Elguea, Johan <strong>de</strong>: 59<br />

Elmedil<strong>la</strong> Doctor <strong>en</strong> leyes: 165<br />

Elvira Hija <strong>de</strong> Pedro López <strong>de</strong><br />

Aya<strong>la</strong>: 37<br />

Enrique. Hermano <strong>de</strong> Juan I<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Señor <strong>de</strong> Alcalá, Morón<br />

Cabra.<br />

Don Enrrique: 47, 141<br />

Enrique. Obispo <strong>de</strong> Burgos.<br />

Don Enrrique: 139<br />

Enrique II Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Enrique: 25, 30, 33,<br />

35, 39-40, 44, 73<br />

Don Enrrique: 44,<br />

52-54,138<br />

Don Enrryque: 138, 141<br />

Enrique III. Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

etc.<br />

Don Enrique En calidad <strong>de</strong><br />

principe here<strong>de</strong>ro: 37, 47<br />

Don Enrique: 36, 39, 44,<br />

48, 70-71<br />

Don Enrrique: 45-46, 49-54<br />

Don Enrryque 142-143<br />

Enrique III Rey <strong>de</strong> Ing<strong>la</strong>terra.<br />

Don Enrrique <strong>de</strong><br />

Ynga<strong>la</strong>terra: 140<br />

Enrique IV Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

etc.<br />

Don Enrique En calidad <strong>de</strong><br />

principe here<strong>de</strong>ro: 72<br />

Don Enrryque: 123, 125,<br />

128<br />

Don Enrrique: 144<br />

Enríquez Domingo.<br />

Enriques, Domingo: 39<br />

Er<strong>en</strong>chun Fernando <strong>de</strong>: 77<br />

Esquivel Bachiller 167<br />

Esquivel, Alonso Diaz <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Exquivel, Alonso Dias <strong>de</strong>:<br />

106<br />

Esquivel, Pedro Diaz <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Exquivel, Pero Diaz <strong>de</strong>:<br />

118<br />

Exquivel, Pero Dias <strong>de</strong>:<br />

120<br />

Estarrona, Pedro Morador <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo: 78<br />

Esteban. Canciller <strong>de</strong><br />

Fernando III y prior <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>.<br />

Estevan: 140<br />

Estebáhez, Juan: 25<br />

Estel<strong>la</strong>, Diego Martinez <strong>de</strong><br />

Merca<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Estel<strong>la</strong>, Dyego Martynes<br />

<strong>de</strong>: 135-138, 146-147<br />

Estel<strong>la</strong>, Fernando <strong>de</strong> Cogedor<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> barra <strong>de</strong> Burgos 91-93<br />

Estel<strong>la</strong>, Garcia Martinez <strong>de</strong>.<br />

Estel<strong>la</strong>, Garçia Martynes<br />

<strong>de</strong>: 137<br />

Estel<strong>la</strong>, Miguel Garcia <strong>de</strong><br />

Regidor <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Estel<strong>la</strong> Miguell Garsia <strong>de</strong>:<br />

26-28<br />

Estuniaga, Iñigo Orliz <strong>de</strong> Juez<br />

y corregidor <strong>de</strong> Burgos.


Estunniaga Ynigo Urtis <strong>de</strong>:<br />

92<br />

Estúñiga, Iñigo <strong>de</strong><br />

Stunniga, Ynnigo <strong>de</strong>: 70<br />

Estuñiga, Leonor <strong>de</strong>. Mujer <strong>de</strong><br />

Juan <strong>de</strong> Lazcano<br />

Stunniga, Leonor <strong>de</strong>: 94-97<br />

F<br />

Fadrique Hermano <strong>de</strong> Juan I<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> Con<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

B<strong>en</strong>av<strong>en</strong>te<br />

Don Fadryque 141<br />

Felipe "el Hermoso": 167<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Diego Escribano.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Diego: 48<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Garcia Escribano.<br />

Ferrna<strong>de</strong>s Garçia: 53<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Gonzalo Con<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Agui<strong>la</strong>r.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Gonçalo: 142<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Iñigo Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Ferrna<strong>de</strong>s, Ynnigo: 59<br />

Fernan<strong>de</strong>z Juan<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Juan: 142<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Johan: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Abechuco<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Johan: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Johan: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Lubiano<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Juan: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Matauco.<br />

Ferran<strong>de</strong>s Johan: 59<br />

Fernan<strong>de</strong>z, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Retana.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Johan: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Lope Escribano.<br />

Fernan<strong>de</strong>z, Lope: 40<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Lope: 53<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Lope Morador <strong>en</strong><br />

Lubiano.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Lope 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Lope Morador <strong>en</strong><br />

Matauco.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Lope: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, María Hija <strong>de</strong><br />

Juan Sánchez <strong>de</strong> Burs<strong>en</strong>a<br />

Ferran<strong>de</strong>s María: 48<br />

Fernán<strong>de</strong>z Martin<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Martin: 143<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Nicolás Escribano<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Nico<strong>la</strong>s: 50<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Ochoa Morador e<br />

Arcaute.<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Ochoa: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Pedro. Morador e<br />

Matauco<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Pero 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Pedro. Morador<br />

<strong>en</strong> Otazu<br />

Ferran<strong>de</strong>s, Pero: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z, Pedro Morador <strong>en</strong><br />

Ullivarri <strong>de</strong> los Olleros<br />

Ferran<strong>de</strong>s Pero: 59<br />

Fernán<strong>de</strong>z Agerón, Juan<br />

Corregidor <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Ferran<strong>de</strong>s Ageron, Johan:<br />

26<br />

Fernán<strong>de</strong>z Manrique, García<br />

Hermano <strong>de</strong> Pedro Manrique<br />

Ferran<strong>de</strong>s Manrrique,<br />

Garcia: 19<br />

Fernan<strong>de</strong>z Manrique,<br />

Garcia 31<br />

Fernán<strong>de</strong>z Serdiel, Pedro<br />

Ferran<strong>de</strong>s Serdiel, Pero:<br />

53<br />

Fernando Arzobispo <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong><br />

Don Fernando: 47<br />

Fernando. Bachiller <strong>en</strong> leyes<br />

Ferrandos: 144<br />

Fernando Hijo <strong>de</strong> Gaceo: 119<br />

Fernando Hijo <strong>de</strong> don Diego.<br />

Don Ferrando: 19<br />

Fernando Hijo <strong>de</strong> Juan I e<br />

infante <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>: 37<br />

Fernar]do Hijo <strong>de</strong> Pedro<br />

López <strong>de</strong> Aya<strong>la</strong> 37<br />

Fernando. Hijo <strong>de</strong> Pedro<br />

López y morador <strong>en</strong> Gamarra<br />

Mayor<br />

Ferrando: 59<br />

Fernando. Hijo <strong>de</strong> Sancho<br />

Ortiz <strong>de</strong> Zuazo: 119<br />

Fernando. In<strong>la</strong>l1te <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong>: 18<br />

Fernando Mo<strong>la</strong>dor <strong>en</strong> Doipa<br />

Ferrando: 59<br />

Fernando Morador <strong>en</strong> Retana<br />

Ferrando: 59<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong> Astorga<br />

Don Fernando: 19<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong> Badajoz<br />

Don Ferrando: 142<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong> Jaén.<br />

Don Ffernando: 19<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong> León.<br />

Don Fernando 48<br />

Don Ferrando: 141<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong><br />

Mondoñedo<br />

Don Ferrando: 142<br />

Fernando Obispo <strong>de</strong> Soria.<br />

Don Ferrando: 142<br />

Fernando III Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

etc.<br />

Don Ferrando: 7<br />

Don Ferrnando: 139<br />

Fernando IV. Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

etc.<br />

Don Fernando: 12-13, 21<br />

Don Ferrando: 15, 29<br />

Fernando V "El Católico", rey<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Fernando: 80 82, 91,<br />

99, 101, 107-108, 117,<br />

121, 133, 144, 148-150,<br />

153<br />

Don Ferrando: 142<br />

Fernando, Juan Ruiz <strong>de</strong>.<br />

Morador <strong>en</strong> Arcaute.<br />

Ferrando, Johan Ruys <strong>de</strong>:<br />

59<br />

Fontecha, Juan <strong>de</strong>. Morador<br />

<strong>de</strong> Hueto Abajo: 78<br />

Frómista, Alvar Garcia <strong>de</strong>.<br />

Escribano.<br />

Fromesta, Alvar Garçia <strong>de</strong>:<br />

140<br />

G<br />

Gaceo. Vecino <strong>de</strong> Zuazo.<br />

Gaçeo: 119<br />

Ga<strong>la</strong>rreta, Martin Sánchez <strong>de</strong><br />

Escribano <strong>de</strong> Salvatierra<br />

Ga<strong>la</strong>rreta, Martin Sanches<br />

<strong>de</strong>: 58<br />

Gamarra, Juan Diaz <strong>de</strong><br />

Morador <strong>en</strong> Gamarra Mayor.<br />

Gamarra, Johan Dias <strong>de</strong>:<br />

59<br />

Gamboa, Juan <strong>de</strong>. Vecino <strong>de</strong><br />

Zuazo: 119<br />

Gámiz, Alfonso Ruiz <strong>de</strong>.<br />

Diputado <strong>de</strong> Vitoria 118-119<br />

Garcia. Obispo <strong>de</strong> Astorga.<br />

Don Garçia: 48<br />

Garcia. Obispo <strong>de</strong> Burgos<br />

Don Garcia: 18<br />

Garcia Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra.<br />

Don Garçia: 141<br />

Garcia Obispo <strong>de</strong> León.<br />

Don Garcia: 19<br />

Garcia Obispo <strong>de</strong> Or<strong>en</strong>se.<br />

Don Garcia: 142<br />

García, Fernando Arcediano<br />

<strong>de</strong> Nieb<strong>la</strong><br />

Garçia, Ferrant Arçediano <strong>de</strong><br />

Nieb<strong>la</strong>: 7-8<br />

Garcia Manrique, Juan.<br />

Garcia Manrrique, Joan: 19<br />

Garcia Pedro Escribano <strong>de</strong>l<br />

concejo <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Garçia, Pero: 26-27


Gauna, Diego Ruiz <strong>de</strong><br />

escribano: 168<br />

Gauna, Ferrán <strong>de</strong>.<br />

Arcediano <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra<br />

Gauna, Ferrant <strong>de</strong>: 24<br />

Gauna, Juan <strong>de</strong><br />

Gauna, Joan: 76<br />

Gauna, Juan Ruiz <strong>de</strong><br />

Gaona, Juan Ruys <strong>de</strong>: 47<br />

Gauna, Iohan Ruys <strong>de</strong>: 46<br />

Gauna, Juan Ruys <strong>de</strong>: 48<br />

Gauna, Martín Ibañez <strong>de</strong>.<br />

Burillero<br />

Burillero, Martin Ybannes<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

Geizio, Gaspar <strong>de</strong> Secre<strong>la</strong>rio<br />

<strong>de</strong> Isabel "<strong>la</strong> Católica" 152<br />

G<strong>en</strong><strong>de</strong>ley, Fernando <strong>de</strong>.<br />

G<strong>en</strong><strong>de</strong>ley, Ferrando <strong>de</strong>: 26<br />

Geraldo Obispo <strong>de</strong> Sanliago:<br />

139<br />

Gomecha, Juan <strong>de</strong>. Morador<br />

<strong>de</strong> Hueto Abajo 78<br />

Gomecha, Juan Pérez <strong>de</strong><br />

Regidor <strong>de</strong>l concejo <strong>de</strong> Vitoria<br />

Gomecha, Johan Peres<br />

<strong>de</strong>: 26, 28<br />

Gómez, Diego Hermano <strong>de</strong><br />

Pedro Manrique: 31<br />

Gómez, Juan Escribano<br />

Gomes, Juan: 54<br />

Gómez, Ve<strong>la</strong>sco Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Corte <strong>de</strong> Juan II<br />

Gomes, Ve<strong>la</strong>sco: 61<br />

Gómez Carrillo Merino mayor<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Gomez Carriello: 21<br />

Gómez Lobo, Antón<br />

Portazguero <strong>de</strong> Segovia<br />

Gomes Lobo, Anlon: 135,<br />

146-147<br />

Gómez Manrique A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>.<br />

Gomez Manrrique: 143<br />

Gómez Manrique, Diego<br />

Gomes Manrrique, Diego:<br />

47<br />

Gómez Ruiz. Alcal<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

provincia <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Gomes Ruys: 62<br />

Gonzalez, Fernando Morador<br />

<strong>en</strong> Matauco<br />

Goncales, Ferrant 59<br />

González, Juan<br />

Gonçales, Juan: 53<br />

González, Juan.<br />

Gonçales, Juan: 139 140<br />

González, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Ullivarri-Arrazua<br />

Gonçales Johan: 59<br />

González, Mari Mujer <strong>de</strong><br />

Martin <strong>de</strong> San Vic<strong>en</strong>te<br />

Gonçales, Mari: 76<br />

González, Martín Escribano<br />

Gonçales, Martin: 72<br />

Gonzalez, Rui Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Gonçales, Ruy: 59<br />

González Manzanedo, Rui<br />

Goncalez Mancanedo,<br />

Ruy: 19<br />

Gonzalo Morador <strong>en</strong><br />

Abechuco<br />

Gonçalo: 59<br />

Gonzaio. Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra<br />

Don Gonçalo: 47<br />

Gonzalo Obispo <strong>de</strong> Or<strong>en</strong>se<br />

Don Goncalo: 19<br />

Granado, Pedro Garcia <strong>de</strong>l<br />

Escribano<br />

Granado, Pero Garçia <strong>de</strong>l:<br />

52<br />

Guer<strong>en</strong>a, Juan <strong>de</strong>. Criado <strong>de</strong><br />

Pedro Martinez <strong>de</strong> Guetaria<br />

Guer<strong>en</strong>na, Juan <strong>de</strong>: 89<br />

Guetaria, Pedro Martinez <strong>de</strong>.<br />

Guetaria, Pedro Martines<br />

<strong>de</strong>: 89<br />

Guevara, Beltrán <strong>de</strong>: 29, 47<br />

Gueva, don Bellran <strong>de</strong>:<br />

141<br />

Guevara, Beltrán Ibáñez <strong>de</strong><br />

Señor <strong>de</strong> Oñate Padre <strong>de</strong> don<br />

Ladrón <strong>de</strong> Guevara<br />

Gueuara, Beltran Yanes<br />

<strong>de</strong>: 15<br />

Yannes, don Beltran: 16<br />

Guevara, Juan Pérez <strong>de</strong>.<br />

Bachiller <strong>en</strong> <strong>de</strong>cretos,<br />

abad <strong>de</strong> Santa Pia,<br />

procurador <strong>de</strong>l<br />

obispado <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra y La<br />

Calzada<br />

Guevara, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

64-65<br />

Guevara, Juan Vélez <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> los Reyes<br />

Calólicos.<br />

Guevara, Juan Veles <strong>de</strong>:<br />

93<br />

Guevara, Ladrón <strong>de</strong> Hijo <strong>de</strong><br />

Beltrán Ibáñez <strong>de</strong> Guevara.<br />

Gueuara, Ladron <strong>de</strong>: 16<br />

Guevara, Pedro Vélez <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> y corregidor mayor <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Guevara, Pedro Veles <strong>de</strong>:<br />

51<br />

Guevara, Pero Veles <strong>de</strong>:<br />

70<br />

Guillén Juan<br />

Guill<strong>en</strong> Ihohan 8<br />

Gutierre Obispo <strong>de</strong> Córdoba.<br />

Don Gulierre: 19<br />

Gutierre Obispo <strong>de</strong> Oviedo<br />

Don Gutierre: 48, 141<br />

Gutiérrez Ouijada, Rui Merino<br />

mayor <strong>de</strong> Caslil<strong>la</strong><br />

Gulierrez Ouixada, Ruy: 19<br />

Guzmán, Beltrán Alfonso <strong>de</strong>.<br />

Guzman, Beltran Allonso<br />

<strong>de</strong> 19<br />

Guzmán, Juan Alonso <strong>de</strong><br />

Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Nieb<strong>la</strong>: 142<br />

Guzmán, Pedro Noñez <strong>de</strong>.<br />

Guzman, Pero Nunnez <strong>de</strong>:<br />

20<br />

Guzmán, Pedro Suárez <strong>de</strong>.<br />

Notario mayor <strong>de</strong> Andalucía<br />

Gusman, Pero Suares <strong>de</strong>:<br />

48<br />

Guzman, Pero Suares <strong>de</strong>:<br />

142<br />

Guzmán, Ramiro Muñoz <strong>de</strong>.<br />

Guzman, Ramyr Munnos<br />

<strong>de</strong>: 142<br />

H<br />

Haro, Alfonso Téllez <strong>de</strong><br />

Haro, Alffonso Tellez <strong>de</strong>:<br />

19<br />

Haro, Alvaro Diaz <strong>de</strong>.<br />

Haro, Aluar Diaz <strong>de</strong>: 19<br />

Haro, Juan Alfonso <strong>de</strong>. Señor<br />

<strong>de</strong> Cameros<br />

Haro, Johan Allonso <strong>de</strong>: 19<br />

Haro, Lope Diaz <strong>de</strong>.<br />

Haro, Lope Dyaz <strong>de</strong>: 140<br />

Hazana, Pedro <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón: 162<br />

Hera, Juan Maninez <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Barrio <strong>de</strong><br />

Val<strong>de</strong>govía.<br />

Hera, Juan Martines <strong>de</strong> <strong>la</strong>:<br />

98<br />

Hore, Juan Perez <strong>de</strong>.<br />

Diputado <strong>de</strong> Vitoria<br />

Hore, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

118-119<br />

Hugo. Obispo <strong>de</strong> Segovia.<br />

Don Hugo: 47,141<br />

Hu<strong>la</strong>te, Pedro <strong>de</strong>. Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia: 121<br />

I<br />

Ibáñez, Alfonso.<br />

Yannes, Alfonso 142<br />

Ibáñez, Aparicio. Alcal<strong>de</strong> De<br />

Vitoria.<br />

Ybannes, Apariçio: 8<br />

Ibañez, Gonzalo. Morador <strong>en</strong><br />

Matauco.


Yvannes, Goçalo: 59<br />

Ibáñez, Iñigo<br />

Ybannes, Y<strong>en</strong>ago: 39<br />

Ibáñez, Juan Sacerdote <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo<br />

Ibannes, Juan: 78<br />

Ibáñez, Lope.<br />

Ybannes, Lope: 26<br />

Ibáñez "Epoluce", Lope.<br />

Morador <strong>de</strong> Hueto Abajo.<br />

Ibannez Epoluce, Lope: 78<br />

Ibáñez, Martin<br />

Ybannes, Martin: 59<br />

Ibañez, Rodrigo:<br />

Ybannes, Rodrigo: 27<br />

Ibarra, Juan Sáez <strong>de</strong> Morador<br />

<strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón.<br />

Ybarra, Saes <strong>de</strong>: 162<br />

Ibarra, Nicolás <strong>de</strong> Alcal<strong>de</strong><br />

Mayor <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arganzón.<br />

Ibarra, Nicho<strong>la</strong>s <strong>de</strong>: 160<br />

Ybarra, Nicho<strong>la</strong>s <strong>de</strong>: 160,<br />

162<br />

I<strong>la</strong>rraza, Pedro Garcia <strong>de</strong>.<br />

Y<strong>la</strong>rrasa, Pero Garçia <strong>de</strong>:<br />

113<br />

Iñiguez, Ochoa Morador <strong>en</strong><br />

Subijana<br />

Ynnigues Ochoa: 59<br />

Iruña, Andrés Martinez <strong>de</strong><br />

Yrunna, Andres Martines<br />

<strong>de</strong>: 76<br />

Iruña, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Yrunna, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

109-110, 112, 115-116<br />

Iruña, Martin Martinez <strong>de</strong><br />

Bachiller<br />

Yrunna, Martin Martines<br />

<strong>de</strong>: 113<br />

Isabel. Hija <strong>de</strong> Sancho IV e<br />

infanta real<br />

Donna Ysabel: 140<br />

Isabel "<strong>la</strong> Católica", reina <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Dona Ysabel: 91. 94-95.<br />

97. 99, 101, 107-108, 117,<br />

121, 133, 142, 144,<br />

148-151, 153<br />

Isunza, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Hermano <strong>de</strong> Martin<br />

Martinez <strong>de</strong> Isunza<br />

Ysunça, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Isunza, Martin Martinez <strong>de</strong>.<br />

Hermano <strong>de</strong> Juan Martinez<br />

<strong>de</strong> Isunza Ysunça, Martin<br />

Martines <strong>de</strong>: 119<br />

Iturrioz, Maltin Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong>.<br />

Yturrioz, Martin Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

J<br />

Jáuregui, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Escribano: 168<br />

Jiménez, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Cerio<br />

Xim<strong>en</strong>es, Diego: 59<br />

Jiménez "el Mozo", Juan<br />

Morador <strong>en</strong> Gobeo<br />

Xim<strong>en</strong>es "el Moço", Johan:<br />

59<br />

Jiménez, Rodrigo. Bachiller <strong>de</strong><br />

Salvatierra<br />

Xim<strong>en</strong>es, Rodrigo: 165<br />

Jim<strong>en</strong>o Arzobispo <strong>de</strong> Toledo,<br />

Primado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

Españas, Canciller<br />

mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Don Xim<strong>en</strong>o: 18<br />

Juan Arzobispo <strong>de</strong> Santiago,<br />

capellán mayor <strong>de</strong><br />

Alfonso XI, canciller<br />

<strong>de</strong>l reino <strong>de</strong> León<br />

Don Iohan: 18<br />

Juan Arzobispo <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>.<br />

Don Iohan: 18<br />

Juan Canciller <strong>de</strong> Fernando III:<br />

140<br />

Juan Hijo <strong>de</strong> Aparicio Otane<br />

<strong>de</strong> Soloa. Morador <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo: 78<br />

Juan Hijo <strong>de</strong>l infante don<br />

Manuel A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado<br />

Mayor <strong>de</strong>l reino <strong>de</strong><br />

Murcia<br />

Don Johan: 18,21<br />

Juan Hijo <strong>de</strong> Juan Ruiz y<br />

morador <strong>en</strong> Retana<br />

Johan: 59<br />

Juan Hijo <strong>de</strong> Lope Abad<br />

Hidalgo <strong>de</strong> Hueto Abajo: 78<br />

Juan Morador <strong>en</strong> Oreitia.<br />

Johan: 59<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Badajoz<br />

Don Johan: 19<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Tuy.<br />

DonJuan: 142<br />

Juan Gómez. Obispo <strong>de</strong> Cádiz<br />

Don Juan: 47<br />

Don fray Gomes: 141<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra<br />

Don Johan: 18<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra<br />

Don Johan: 38<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Ciudad<br />

Rodrigo<br />

Don Johan: 19<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Jaén<br />

Don Juan: 47, 141<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Lugo.<br />

Don Johan: 20<br />

Juan. Obispo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>cia<br />

Don Johan: 18<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia.<br />

DonJohan: 19<br />

Juan. Obispo <strong>de</strong> Pujedo,<br />

DonJohan: 19<br />

Juan Obispo <strong>de</strong> Sigo<strong>en</strong>za<br />

Canciller mayor <strong>de</strong> Juan 1.<br />

Don Juan: 47, 141<br />

Juan I. Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Johan, <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong><br />

in<strong>la</strong>nte y príncipe here<strong>de</strong>ro<br />

30<br />

Don Juan, <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong><br />

infante y principe here<strong>de</strong>ro:<br />

33, 40, 139, 141<br />

Don Juan: 35, 48, 54, 138,<br />

142-143<br />

Don Iuan: 37<br />

Don Johan: 44-47<br />

Don Iohan: 49<br />

Juan II Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>, etc.<br />

Don Iohan: 58, 70-71<br />

Don Johan: 66<br />

Don Juan: 86, 142-143<br />

Juan II Rey <strong>de</strong> Navarra y<br />

Aragón.<br />

Don Iohan: 72<br />

Juan Tutor <strong>de</strong> Alfonso XI.<br />

Don Johan: 21-22<br />

Juan Alfonso Escribano.<br />

Johan Alffonso: 22<br />

Juana. Mujer <strong>de</strong> Juan <strong>de</strong><br />

Gauna<br />

Joana: 76<br />

Juana Reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> y<br />

esposa <strong>de</strong> Enrique II:<br />

30, 33, 139<br />

Juana "<strong>la</strong> Loca"<br />

Donna Juana: 169,171<br />

L<br />

Landaburu, Martin <strong>de</strong>. Hidalgo<br />

<strong>de</strong> Martioda: 78<br />

Langarica, Francisco<br />

Pérez <strong>de</strong>.<br />

Langarica, Francisco Peres<br />

<strong>de</strong>: 116<br />

Langerica, Gonzalo <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia.<br />

Langerica, Gonçalo <strong>de</strong>:<br />

121<br />

Lara, Juan Noñez <strong>de</strong>. Alférez.<br />

Lara, Johan Nunnez <strong>de</strong>: 19<br />

Lara, Iohan Nunnes <strong>de</strong>: 20<br />

Larrea, Antonio Vélez <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Vitoria: 66<br />

Larrea, Domingo Vélez <strong>de</strong>.<br />

Notario apostólico: 65-66<br />

Lasarte, Juan Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong>.<br />

Lasarte, Juan Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 77


Lasarte, Juan López <strong>de</strong>.<br />

Lasarte, Juan Lopes <strong>de</strong>:<br />

118-119<br />

Lasarte, Pedro Ruiz <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Lasarte<br />

Lasarte, Pero Ruis <strong>de</strong>: 120<br />

Lazcano, Juan <strong>de</strong>. Marido <strong>de</strong><br />

Leonor <strong>de</strong> Estúñiga.<br />

Lascano, Juan <strong>de</strong>: 94-97<br />

Lazcano, Juan <strong>de</strong>. Procurador<br />

<strong>de</strong> los concejos <strong>de</strong><br />

Hueto Arriba y Hueto<br />

Abajo: 176, 178<br />

Legarda, Diego Pérez <strong>de</strong><br />

Merca<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Legarda, Diego Peres <strong>de</strong>:<br />

147<br />

Legarda, Juan Pérez <strong>de</strong>.<br />

Legarda, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

77<br />

Leguizamón, Tristán <strong>de</strong>.<br />

Preboste <strong>de</strong> Bilbao<br />

Leguiçamon, Tristan <strong>de</strong>:<br />

169-170<br />

L<strong>en</strong>iz, arcipreste <strong>de</strong><br />

L<strong>en</strong>iz, arcipreste <strong>de</strong>: 5<br />

León. Lic<strong>en</strong>ciado: 165<br />

León, Pedro Ponce <strong>de</strong><br />

Leon, Pero Ponse <strong>de</strong>: 142<br />

Leonor. Esposa <strong>de</strong> Juan I y<br />

reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Donna Leonor: 47, 138,<br />

141<br />

Lequeitio, Diego <strong>de</strong>: 89<br />

Lequeitio, Pedro Pérez <strong>de</strong>.<br />

Doctor <strong>en</strong> leyes<br />

Lequeitio, Pero Peres <strong>de</strong>:<br />

103<br />

Lequeittyo, Pero Peres <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Logroño, Pedro González <strong>de</strong>.<br />

Barbero<br />

Logronno, Pero Gonçales<br />

<strong>de</strong>: 75, 77<br />

Lope, Juan. Morador <strong>en</strong><br />

Matauco<br />

Lope, Johan: 59<br />

López, Diego<br />

Lopes, Diego: 53<br />

López, Diego Hijo <strong>de</strong> don<br />

Fernando<br />

Lopes, Diago: 19<br />

López, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Diego. Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Matauco.<br />

Lopes Diego: 59<br />

López, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Oreitia.<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Otazu<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Ullivarri-Arrazua.<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Diego. Yerno <strong>de</strong> Juan<br />

Díaz <strong>de</strong> Gamarra y<br />

morador <strong>en</strong> Gamarra<br />

Mayor<br />

Lopes, Diego: 59<br />

López, Fernando. Morador <strong>en</strong><br />

Ali.<br />

Lopes, Ferrant: 59<br />

López, Fernando Morador <strong>en</strong><br />

Oreitia<br />

Lopes, Ferrant: 59<br />

López, Gonzalo. Morador <strong>en</strong><br />

Lubiano<br />

Lopes, Gonçalo: 59<br />

López "el Mayor", Iñigo.<br />

Morador <strong>en</strong> Oreitia.<br />

Lopes "el Mayor", Ynnigo:<br />

59<br />

López, Juan Hermano <strong>de</strong><br />

Diego López <strong>de</strong> Salvatierra<br />

Lopes, Juan: 65<br />

López, Juan Morador <strong>en</strong> Ali.<br />

Lopes, Johan 59<br />

López, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Argandoña<br />

Lopes, Johan 59<br />

López, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Lubiano<br />

Lopes, Johan: 59<br />

López, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Otazu<br />

Lopes, Johan: 59<br />

López "el Mozo", Juan<br />

Morador <strong>en</strong> Otazu.<br />

Lopes "el Moço", Johan:<br />

59<br />

López, Martin Morador <strong>en</strong><br />

Ullívarri <strong>de</strong> los Olleros.<br />

Lopes, Martin: 59<br />

López, Miguel Escribano <strong>de</strong><br />

Vitoria.<br />

Lopes, Miguel 116<br />

Lopez, Miguell 166<br />

López, Ochoa Morador <strong>en</strong><br />

O<strong>la</strong>zu<br />

Lopes, Ochoa: 59<br />

López, Rui Hijo <strong>de</strong> Lope <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza.<br />

Lopez, Ruy: 15<br />

López, Rui Morador <strong>en</strong> Arcaya<br />

Lopes, Ruy: 59<br />

López, Sancha Hermana <strong>de</strong><br />

Diego<br />

López <strong>de</strong> Salvatierra.<br />

Lopes, Sancha: 64-65<br />

López Pacheco, Diego.<br />

Notario mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Lopes Pacheco, Diego: 48<br />

Lopes Pacheco, Dyego:<br />

142<br />

López Sarmi<strong>en</strong>to, Rui.<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong> Galicia.<br />

Sarmy<strong>en</strong>to, Lopes: 142<br />

Lor<strong>en</strong>zo Obispo <strong>de</strong><br />

Sa<strong>la</strong>manca<br />

Don Lor<strong>en</strong>cio: 19<br />

Lubiano, Andrés Martinez <strong>de</strong>.<br />

Diputado <strong>de</strong> Vitoria<br />

Lubiano, Andres Martines<br />

<strong>de</strong>: 118<br />

Luna, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Luna, Juan Martines <strong>de</strong>: 47<br />

Luna, Juan Martynes <strong>de</strong>:<br />

141<br />

Luzón, Juan <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia<br />

Luçon, Juan <strong>de</strong>: 121<br />

Luzuriaga, Pedro López <strong>de</strong><br />

Luçuriaga, Pero Lopes <strong>de</strong>:<br />

166<br />

M<br />

Macora: 78<br />

Maeztu, Diego Martinez <strong>de</strong>.<br />

Maeslu, Dyego Martynes<br />

<strong>de</strong>: 135, 138, 146-147<br />

Maeztu, Juan <strong>de</strong> Burillero: 64<br />

Mandojana, Lope Abad <strong>de</strong>.<br />

Clérigo 78<br />

Manrique, Diego Gómez<br />

Manrryque, Dyego Gomez:<br />

141<br />

Manrique, Diego Gómez<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado<br />

Mayor <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> León<br />

Manrique, Diego Gomes<br />

<strong>de</strong>: 70<br />

Manrique, Pedro A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado<br />

Mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Manrique, Pero: 30, 70<br />

Manrique, Pedro: 31-33<br />

Manrrique, Pedro: 47<br />

Manrrique, Pero: 141<br />

Manrique, Pedro Doncel <strong>de</strong><br />

Juan II<br />

Hijo <strong>de</strong>l A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado Pedro<br />

Manrique<br />

Manrique, Pero: 70<br />

Manrique, Rodrigo Hermano<br />

<strong>de</strong> Pedro Manrique: 31<br />

Manuel. Infante <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>.<br />

Don Manuel 18<br />

Mañaria, Diego Perez <strong>de</strong><br />

Merca<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Vitoria


Manarya, Dyego Peres <strong>de</strong>:<br />

137<br />

Mannaria, Dyego Peres<br />

<strong>de</strong>: 137<br />

Mannarya, Dyego Peres<br />

<strong>de</strong>: 138<br />

María Mujer <strong>de</strong> Martin <strong>de</strong> San<br />

Vic<strong>en</strong>te<br />

Mari: 77<br />

María Mujer <strong>de</strong> Vali<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

Betoño: 120<br />

María Reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>.<br />

Donna María: 21<br />

María Esposa <strong>de</strong> Alfonso<br />

XI y reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Donna María: 15, 22,139<br />

Donna Marya: 140<br />

María Esposa <strong>de</strong> Sancho IV y<br />

reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Donna Marya: 140<br />

Marieta, Juan Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

Marieta, Juan Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 168<br />

Marin Ruiz. Procurador <strong>de</strong><br />

Salvatierra 166<br />

Mármol, Alfonso <strong>de</strong>l<br />

Lic<strong>en</strong>ciado: 170<br />

Marquina, Martin Ibáñez <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

Marquina, Martin Ybannes<br />

<strong>de</strong>: 58<br />

Marquina, Pedro Martinez <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

Marquyna, Pero Martynes<br />

<strong>de</strong>: 136-138<br />

Martin. Abad <strong>de</strong> Sarricurri: 64<br />

Martin Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra y<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada.<br />

Don Martino, obispo <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada:<br />

9<br />

Martinez Escribano real <strong>de</strong><br />

Sancho IV.<br />

Martynes: 140<br />

Martinez, Alvar<br />

Martynes, Alvar 142<br />

Martinez, Diego. Maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Alcántara<br />

Martines, Diego: 48<br />

Martynes, Diego: 142<br />

Matínez, Diego. Morador <strong>en</strong><br />

Argandoña<br />

Martines, Diego: 59<br />

Martinez, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Martines, Diego: 59<br />

Martínez, Diego Tornero<br />

Martines, Diego: 76<br />

Martinez, Domingo. Carnicero<br />

Martines, Domingo: 64<br />

Martínez, Fernando Morador<br />

<strong>en</strong> Argandoña<br />

Martines, Ferrant: 59<br />

Martinez, Fernando Morador<br />

<strong>en</strong> Cerio<br />

Martines, Ferrant: 59<br />

Martinez, Fortún Arcipreste.<br />

Martinez, Fortun: 8<br />

Martinez, Juan Escribano<br />

Martines, Johan 8<br />

Martines, Juan: 53<br />

Martinez, Juan Morador <strong>en</strong> Ali.<br />

Martines, Johan: 59<br />

Martínez, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Argandoha<br />

Martines, Johan: 59<br />

Martinez, Juan. Hijo <strong>de</strong> Juan<br />

Martínez y vecino <strong>de</strong> Zuazo.<br />

Martines, Juan: 119<br />

Martinez "el Calvo", Juan<br />

Martines "el Calvo", Johan:<br />

26<br />

Martinez "el Mozo", Juan<br />

Morador <strong>en</strong> Argandoa<br />

Martines "el Moço", Johan:<br />

59<br />

Martinez, Juana Esposa <strong>de</strong><br />

Jesús Garcia <strong>de</strong> Arey<strong>la</strong>n<br />

Martines, donna Johanna:<br />

39<br />

Martines, donna Joanna:<br />

39<br />

Martínez, Martin<br />

Martinez, Martin: 40<br />

Martines, Martin: 53<br />

Martinez, Miguel Arcipreste <strong>de</strong><br />

Cigoitia<br />

Martines, Miguel: 38<br />

Martinez, Pedro Doctor <strong>en</strong><br />

leyes<br />

Martinez, Petrus: 51<br />

Martínez, Pedro Morador <strong>en</strong><br />

Ali<br />

Martines, Pero: 59<br />

Martínez, Pedro. Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Martines, Pero: 59<br />

Martinez, Rui Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Martines, Ruy: 59<br />

Martinez, Sancho Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Martines, Sancho: 27<br />

Martinez, Sancho Hijo <strong>de</strong><br />

Martin Ve<strong>la</strong><br />

Martines, Sancho: 26<br />

Martinez Garrido, Juan.<br />

B<strong>en</strong>eficiado <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

iglesia <strong>de</strong> Santa<br />

María <strong>de</strong> La Pueb<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Arganzón<br />

Martines Garrydo, Juan:<br />

160<br />

Martines Garrido, Juan:<br />

162<br />

Martinez Garrydo, Juan:<br />

162<br />

Matauco, Jesús Pérez <strong>de</strong><br />

Matauqu, Je<strong>sus</strong> Peres <strong>de</strong>:<br />

39<br />

Matauco, Julián Pérez <strong>de</strong><br />

Matauqu, Julian Peres <strong>de</strong>:<br />

64<br />

Matauco, Martin Pérez <strong>de</strong><br />

Matauqu, Martin Peres <strong>de</strong><br />

64<br />

Matauco, Miguel Pérez <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

Matauqu, Miguel Peres <strong>de</strong>:<br />

76-77<br />

Mayor Morador <strong>en</strong> Amárita<br />

Mayor: 59<br />

Medrano, Juan Diaz <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong><br />

María <strong>de</strong> Rojas<br />

Medrano, Juan Dias <strong>de</strong>:<br />

159<br />

Medina, Juan Ruiz <strong>de</strong> Alcal<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Corte <strong>de</strong> Juan II<br />

Medina, Johan Ruys <strong>de</strong><br />

58-63<br />

Mel<strong>en</strong>do Obispo <strong>de</strong> Osma:<br />

139<br />

M<strong>en</strong>daro, Lope <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

M<strong>en</strong>doyai Juan Sánchez <strong>de</strong><br />

Escribano <strong>de</strong> camara <strong>de</strong><br />

Enrique III<br />

M<strong>en</strong><strong>de</strong>yay, Johan Sanches<br />

<strong>de</strong>: 75<br />

M<strong>en</strong>dibil, Juan Doaves <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Betoño: 115<br />

M<strong>en</strong>dieta, Diego <strong>de</strong> Criado<br />

<strong>de</strong> Bonifacio <strong>de</strong> Almazán:<br />

147<br />

M<strong>en</strong>dieta "el M<strong>en</strong>or", Diego<br />

Pérez <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>dieta "el M<strong>en</strong>or",<br />

Diego Peres <strong>de</strong>: 89<br />

M<strong>en</strong>dieta, Juan Pérez <strong>de</strong>.<br />

Merino <strong>de</strong> A<strong>la</strong>va<br />

M<strong>en</strong>dieta, Juan Peres <strong>de</strong>:<br />

106<br />

M<strong>en</strong>dijur, Martin Juan <strong>de</strong><br />

Criado <strong>de</strong> Dª. María <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza: 79<br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong>, Juan <strong>de</strong>: 112-113<br />

M<strong>en</strong>dio<strong>la</strong>, Juan Ortiz <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Betoño: 115<br />

M<strong>en</strong>doza, Diego Hurtado <strong>de</strong>.<br />

M<strong>en</strong>doça, Diago Furtado<br />

<strong>de</strong>: 16<br />

M<strong>en</strong>doza, Diego Hurtado <strong>de</strong><br />

Hijo <strong>de</strong> Pedro Gonzalez <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza<br />

M<strong>en</strong>doza, Diego Furtado<br />

<strong>de</strong>: 44-45<br />

M<strong>en</strong>doza, Domingo Jesús <strong>de</strong>


M<strong>en</strong>doça, Domingo Je<strong>sus</strong><br />

<strong>de</strong>: 39<br />

M<strong>en</strong>doza, García <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doça, Garçia <strong>de</strong>:<br />

109-110 113, 115-116<br />

M<strong>en</strong>doza, Gonzalo Ibáñez <strong>de</strong>.<br />

Hermano <strong>de</strong> Hurtado Diaz.<br />

M<strong>en</strong>doça, Goncalo Yannes<br />

<strong>de</strong>: 16<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan <strong>de</strong> Tío <strong>de</strong><br />

María <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza.<br />

Señor <strong>de</strong> Martioda<br />

Hueto Arriba y Hueto<br />

Abajo Alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan <strong>de</strong>: 78-79,<br />

90<br />

M<strong>en</strong>doça, Juan <strong>de</strong> 79, 81,<br />

96<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan Hurtado <strong>de</strong> (I)<br />

M<strong>en</strong>doça, Iohan Furtado<br />

<strong>de</strong>: 15<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan Hurtado <strong>de</strong> (2)<br />

M<strong>en</strong>doça, Juan Furtado<br />

<strong>de</strong>: 53-54<br />

Hurtado, Juan: 142<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan Hurtado <strong>de</strong><br />

(3). Nieto <strong>de</strong> Juan<br />

Hurtado <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza<br />

(2)<br />

M<strong>en</strong>doça, Juan Hurtado<br />

<strong>de</strong>: 53<br />

M<strong>en</strong>doça, Juan <strong>de</strong><br />

Furtado: 53 54<br />

M<strong>en</strong>dosa, Juan Furtado<br />

<strong>de</strong>: 53-54<br />

M<strong>en</strong>doza, Juan Hurtado <strong>de</strong> (4)<br />

M<strong>en</strong>doça, Juan Hurtado<br />

<strong>de</strong>: 155, 157<br />

M<strong>en</strong>doza, Lope <strong>de</strong> Padre <strong>de</strong><br />

Rui López<br />

M<strong>en</strong>doça, don Lope <strong>de</strong>: 15<br />

M<strong>en</strong>doça, don Lop <strong>de</strong>: 15-16,<br />

19<br />

M<strong>en</strong>doza, Luis <strong>de</strong>. Señor <strong>de</strong><br />

Hueto Arriba y Hueto Abajo<br />

M<strong>en</strong>doça, Luys <strong>de</strong>:<br />

171-177<br />

M<strong>en</strong>doza, María <strong>de</strong>. Esposa<br />

<strong>de</strong> Diego Pérez<br />

Sarmi<strong>en</strong>to. Señora <strong>de</strong><br />

Martioda, Hueto<br />

Arriba y Hueto Abajo<br />

M<strong>en</strong>doça, donna María <strong>de</strong>:<br />

78<br />

M<strong>en</strong>doza, donna María <strong>de</strong>:<br />

79<br />

M<strong>en</strong>doza, Pedro Gómez <strong>de</strong>.<br />

Mayordomo Mayor <strong>de</strong><br />

Juan I<br />

M<strong>en</strong>doça, Pero Gomes <strong>de</strong>:<br />

142<br />

M<strong>en</strong>doza, Pedro González <strong>de</strong>.<br />

Mayordomo <strong>de</strong>l Intante<br />

don Juan.<br />

M<strong>en</strong>doza, Pero Gonzalez<br />

<strong>de</strong>: 40-45<br />

M<strong>en</strong>doza, Rodrigo <strong>de</strong>. Alcai<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Laguardia: 101, 117<br />

Merino, Sancho <strong>de</strong>l Vecino <strong>de</strong><br />

Laguardia: 121<br />

Miguel. Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra.<br />

Don Miguell: 13<br />

Miñano, Ochoa Martinez <strong>de</strong>.<br />

Chantre <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia.<br />

Minanno, Ochoa Martines<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

Mogollón, Fernando <strong>de</strong><br />

Corregidor <strong>en</strong> Santo<br />

Domingo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Calzada: 133<br />

Monasteriogur<strong>en</strong>, Pedro<br />

Manínez <strong>de</strong><br />

Monasteriogur<strong>en</strong>, Pero<br />

Martines <strong>de</strong>: 26<br />

Montalvo, Diego Ruiz <strong>de</strong>.<br />

Corregidor <strong>de</strong> Segovia<br />

Montalvo, Diego Ruyz <strong>de</strong><br />

147<br />

Montemayor, Alfonso<br />

Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong>.<br />

Montemayor, Alfonso<br />

Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong>: 142<br />

Montoya, Diego López <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia<br />

Montoya, Diego López <strong>de</strong>:<br />

121<br />

Montoya, Diego Lopes <strong>de</strong>:<br />

123, 125-127, 150<br />

Montoya, Francisco <strong>de</strong><br />

Diputado <strong>de</strong> Vitoria.<br />

Montoya, Françisco <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Montoya, Lope <strong>de</strong> Clérigo <strong>de</strong><br />

La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón: 162<br />

Mor<strong>en</strong>o, Tomás. Tundidor <strong>de</strong><br />

Vitoria.<br />

Mor<strong>en</strong>o, Thomas: 147<br />

Múgica, Lic<strong>en</strong>ciado.<br />

Moxica: 170<br />

Muñoz, Pedro Maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>trava<br />

Munis, Pero: 48<br />

Munnos, Pero: 142<br />

Murga, Fortún <strong>de</strong><br />

Murga, Urtunno <strong>de</strong>: 150<br />

N<br />

Navarridas, Martin Sánchez<br />

<strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong> Laguardia<br />

Navarridas, Martin<br />

Sanches <strong>de</strong>: 121<br />

Nicolás Obispo <strong>de</strong> Cartag<strong>en</strong>a.<br />

Don Nico<strong>la</strong>s: 47, 141<br />

Nicolás Obispo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>ca.<br />

Don Nico<strong>la</strong>s: 47, 141<br />

Núñez, Juan. Maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>trava.<br />

Johan Nunez: 19<br />

O<br />

Ocio, Pedro <strong>de</strong>l. Escribano.<br />

Oçio, Pero <strong>de</strong>l: 168<br />

Ochoa, Juan. Morador <strong>en</strong><br />

Cerio<br />

Ochoa, Johan: 59<br />

Odón<br />

Don Odon: 19<br />

O<strong>la</strong>rizu, Juan Pérez <strong>de</strong><br />

Arcipreste <strong>de</strong> Arm<strong>en</strong>tia<br />

O<strong>la</strong>riçu, Johan Peres <strong>de</strong>: 29<br />

O<strong>la</strong>rizu, Martín Martínez <strong>de</strong><br />

O<strong>la</strong>riçu Martin Martines <strong>de</strong>:<br />

64<br />

Oña, Pascual Pérez <strong>de</strong><br />

Escribano <strong>de</strong> Vitoria<br />

Honna, Pasqoal Peres <strong>de</strong>:<br />

38-39<br />

Oñate, Miguel Pérez <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Vitoria: 83<br />

Oqueruri, Martín <strong>de</strong>: 168<br />

Oquina, Juan Martínez <strong>de</strong>.<br />

Oquina, Johan Martines<br />

<strong>de</strong>: 56<br />

Ordoñana, Alvaro <strong>de</strong><br />

Escu<strong>de</strong>ro.<br />

Ordonnana, Alvaro <strong>de</strong>: 14<br />

Ordoñana. Juan Martínez <strong>de</strong><br />

Caballero<br />

Ordonnana Juan Martines<br />

<strong>de</strong>: 14<br />

Orduña Doctor <strong>en</strong> leyes<br />

Ordunna: 165<br />

Orduña, Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Ordunna, Pero Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 77<br />

Or<strong>en</strong>eyu, Pedro López <strong>de</strong><br />

Or<strong>en</strong>eyu, Pero Lopes <strong>de</strong>:<br />

27<br />

Ortiz, Iñigo Escribano público<br />

<strong>de</strong> Vitoria<br />

Ortis, Ynnego: 8<br />

Ortiz, Juan Hijo <strong>de</strong> Fortún<br />

Martínez<br />

Ortiz, Johan: 8<br />

Ortiz, Juan, Hijo <strong>de</strong> Juan<br />

Sarmi<strong>en</strong>to<br />

Hidalgo <strong>de</strong> Hueto Abajo:<br />

78<br />

Ortiz, Ladrón. Hijo <strong>de</strong> Fortún<br />

Martínez<br />

Ortiz, Ladron 8<br />

Ortiz, Nicolás Lombar<strong>de</strong>ro real<br />

Hortis, Nico<strong>la</strong>s: 64


Osores, Fernando. Maestre <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Santiago<br />

Osores, Ferrant: 48<br />

Osores, Ferrando: 142<br />

Otazu, Martín Pérez <strong>de</strong>.<br />

Morador <strong>en</strong> Otazu<br />

Otacu, Martin Pers <strong>de</strong>: 48<br />

Otazu Ochoa <strong>de</strong>. Morador <strong>en</strong><br />

Otazu<br />

Otaçu, Ochoa <strong>de</strong> 59<br />

Ozaeta, Martín Martínez <strong>de</strong><br />

Clérigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia<br />

<strong>de</strong> San Miguel <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Oçaeta, Martin Martines <strong>de</strong><br />

63, 65<br />

Ozaeta, Martin Pérez <strong>de</strong>.<br />

Clérigo <strong>de</strong><br />

Vitoria y notario <strong>en</strong> el<br />

obispado <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra<br />

Oçaeta, Manin Peres <strong>de</strong>:<br />

13-14<br />

P<br />

Paganos, Gonzalo Ruiz <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia<br />

Paganos, Gonçalo Ruys<br />

<strong>de</strong>: 121<br />

Paganos, Juan López <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia<br />

Paganos, Juan Lopes <strong>de</strong>:<br />

121<br />

Pañacios, lic<strong>en</strong>ciado <strong>de</strong>: 133<br />

Parra, Juan <strong>de</strong> <strong>la</strong> Escribano:<br />

117<br />

Paternina, Juan Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Escribano<br />

Paternina, Juan Fernan<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 118, 120<br />

Paternyna, Juan<br />

Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong>: 138, 146<br />

Paternina Pedro <strong>de</strong>: 105<br />

Pedro Abad <strong>de</strong> Salvatierra:<br />

105<br />

Pedro Arzobispo <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>:<br />

141<br />

Pedro Arzobispo <strong>de</strong> Toledo,<br />

primado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

Españas.<br />

Don Pedro: 47,141<br />

Pedro Hidalgo Hijo <strong>de</strong> Pedro<br />

Gonzalo: 121<br />

Pedro Hijo <strong>de</strong> Pedro López <strong>de</strong><br />

Aya<strong>la</strong>: 37<br />

Pedro Hijo <strong>de</strong> Rui Martinez y<br />

morador <strong>en</strong> Gamarra Mayor<br />

Pero: 59<br />

Pedro Infante.<br />

Don Peidro: 21<br />

Pedro Obispo <strong>de</strong> Cartag<strong>en</strong>a<br />

Don Pedro: 19<br />

Pedro Obispo <strong>de</strong> Córdoba<br />

Don Pedro: 47,141<br />

Pedro Obispo <strong>de</strong> Lugo.<br />

Don Pedro 142<br />

Pedro Obispo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia,<br />

notario mayor <strong>de</strong> los<br />

privilegios rodados<br />

Don Pedro: 47-48,<br />

141-142 (confundido con el<br />

<strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>cia)<br />

Pedro Obispo <strong>de</strong> Segovia<br />

Don Pedro: 19<br />

Pedro Primo <strong>de</strong> Juan I <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong><br />

Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Trastámara, <strong>de</strong><br />

Lemos y Sarriá: 141<br />

Pedro Alfonso. Escribano<br />

Pedro Alfonso: 51<br />

Pedro Bernardo Escribano<br />

Pero Bernalte: 53<br />

Pedro Gonzalo. Hidalgo <strong>de</strong><br />

Laguardia.<br />

Pero Gonçalo: 121<br />

Pedro I Rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

En calidad <strong>de</strong> infante y<br />

príncipe here<strong>de</strong>ro 22,<br />

139-140<br />

Don Peydro: 25<br />

Don Pedro: 29<br />

Peller, Guillermo.<br />

Peller, Guyllermo: 140<br />

Peña, Juan Gómez <strong>de</strong><br />

Escribano.<br />

P<strong>en</strong>na, Juan Gomes <strong>de</strong>:<br />

143<br />

Pérez, Alvaro. Alguacil mayor<br />

<strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong><br />

Peres, Alvar: 142<br />

Pérez, Fernando. Morador <strong>en</strong><br />

Lubiano.<br />

Peres, Ferrnad: 59<br />

Pérez, (Garsos) Alcal<strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Peres, Garços: 8<br />

Pérez, Gonzalo Merino Mayor<br />

<strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>.<br />

Peres, Gonçalo: 140<br />

Pérez, Juan<br />

Peres, Johan: 140<br />

Pérez, Juan Escribano<br />

Peres, Johan: 9<br />

Pérez, Juan Tesorero <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

iglesia <strong>de</strong> Jaén.<br />

Peres, Johan: 20<br />

Pérez, Nicolás Astero.<br />

Peres, Nico<strong>la</strong>s: 39<br />

Pérez, Ochoa. Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute.<br />

Peres, Ochoa: 59<br />

Pérez, Ochoa Morador <strong>en</strong><br />

Argandoña<br />

Peres, Ochoa: 59<br />

Pérez, Ochoa Tundidor <strong>de</strong><br />

Vitoria<br />

Peres, Ochoa: 39<br />

Pérez, Rui. Morador <strong>en</strong> Ali.<br />

Peres, Ruy: 59<br />

Pérez, Santiago Especiero.<br />

Peres, Santiago: 64<br />

Pérez, Suero. Maestre <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Alcántara.<br />

Peres, Suero: 20<br />

Pérez Dalmara, Miguel.<br />

Escribano<br />

Peres Dalmara, Miguel:<br />

149<br />

Pérez Ponce, Rui<br />

Peres Ponce, Ruy: 20<br />

Pérez Raso, Martin.<br />

Peres Rraso, Martin: 64<br />

Po<strong>la</strong>nco Lic<strong>en</strong>ciado: 170<br />

Ponce, Pedro.<br />

Ponce, Pero: 20<br />

Pu<strong>en</strong>te, Juan <strong>de</strong> <strong>la</strong>. Criado <strong>de</strong><br />

María <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza: 79<br />

Q<br />

Quintana, Martín <strong>de</strong>. Vecino<br />

<strong>de</strong> Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo:<br />

153<br />

Quintanil<strong>la</strong>, Alfonso <strong>de</strong>.<br />

Contador mayor <strong>de</strong><br />

los Reyes Católicos:<br />

98-99<br />

Quiñones, Pedro Suárez <strong>de</strong>.<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l<br />

reino <strong>de</strong> León.<br />

Quinones, Pero Suares <strong>de</strong>:<br />

48<br />

Quesynones (sic), Pero<br />

Suares <strong>de</strong>:<br />

R<br />

Ribera, Juan <strong>de</strong> Capitán<br />

mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> frontera con<br />

Navarra: 101-102,<br />

117<br />

Río, García <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong> La<br />

Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong> Arganzón<br />

Río, Garçia <strong>de</strong>: 162<br />

Rodrigo Arzobispo <strong>de</strong><br />

Santiago, capellán<br />

mayor <strong>de</strong> Juan I y<br />

notario mayor <strong>de</strong>l<br />

reino <strong>de</strong> León.<br />

Don Rodrigo 47<br />

Don Rodrygo: 141<br />

Rodrigo Arzobispo <strong>de</strong> Toledo.<br />

Don Rodrigro: 139


Rodrigo Nieto <strong>de</strong> Sancho Ortiz<br />

<strong>de</strong> Zuazo: 119<br />

Rodrigo Morador <strong>en</strong> Amárita<br />

Rodrigo: 59<br />

Rodrigo Obispo <strong>de</strong> Segovia:<br />

139<br />

Rodrigo Obispo <strong>de</strong> Tuy.<br />

Don Rodrigo: 20<br />

Rodríguez, Diego Bachiller <strong>en</strong><br />

leyes<br />

Didacus Rrodrerici: 143<br />

Rodríguez, Fernando<br />

Camarero <strong>de</strong> Alfonso XI<br />

Rodríguez, Ferrant 20<br />

Rodríguez, Juan. Escribano<br />

<strong>de</strong> Segovia<br />

Rodrigues, Juan: 135<br />

Rodríguez, Rodrigo.<br />

Rodrigues, Rodrigo: 139<br />

Rodríguez, Vasco Maestre <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> Santiago<br />

Rodríguez, Uasco: 20<br />

Rodrigo Obispo <strong>de</strong> Zamora.<br />

Don Rodrigo: 19<br />

Romeo Don Romeo: 64<br />

Rojas, Fernán Ladrón <strong>de</strong><br />

Merino mayor <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Rojas, Fernant Ladron <strong>de</strong>:<br />

19<br />

Rojas, Lope <strong>de</strong> Tío <strong>de</strong> Diego<br />

<strong>de</strong> Ari<strong>de</strong>o <strong>de</strong> Zúñiga<br />

y señor <strong>de</strong> Santa<br />

Cruz <strong>de</strong> Campezo y<br />

Antoñana: 101-103,<br />

153-159<br />

Rojas, María <strong>de</strong> Hija <strong>de</strong> Lope<br />

<strong>de</strong> Rojas: 153-159<br />

Rojas, Rui Diaz Hijo <strong>de</strong> Rui<br />

Sánchez<br />

Rojas, Ruy Diaz: 16<br />

Rui Céntulo Morador <strong>en</strong><br />

Argandoha<br />

Ruy Ç<strong>en</strong>to: 59<br />

Ruiz, Diego Morador <strong>en</strong><br />

Ullivarri <strong>de</strong> los Olleros<br />

Ruys, Diego: 59<br />

Ruiz, Diego Hidalgo <strong>de</strong><br />

Martioda: 78<br />

Ruiz, Fernando. Arcediano <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra.<br />

Royz, Ferrant: 15<br />

Ruiz, Fernando Morador <strong>en</strong><br />

Lermanda.<br />

Ruys, Ferran: 59<br />

Ruiz, Juan Hijo <strong>de</strong> Juan Ruiz<br />

Gonzalo y morador <strong>en</strong><br />

Abechuco<br />

Ruys, Johan: 59<br />

Ruiz, Juan Morador <strong>en</strong> Ali.<br />

Ruys, Johan: 59<br />

Ruiz, Juan. Morador <strong>en</strong><br />

Amárita<br />

Ruys, Johan: 59<br />

Ruiz, Juan. Escribano real<br />

Johan Ruys: 80<br />

Ruiz, Juan Morador <strong>en</strong><br />

Matauco<br />

Ruys, Iohan: 59<br />

Ruiz, Juan. Morador <strong>en</strong><br />

Retana<br />

Ruys, Johan: 59<br />

Ruiz "el Mayor", Juan.<br />

Morador <strong>en</strong> Arcaya<br />

Ruys "el Maior", Johan: 59<br />

Ruiz "el Mozo", Juan. Morador<br />

<strong>en</strong> Ali<br />

Ruys "el Moço", Johan: 59<br />

Ruiz, Martín Yerno <strong>de</strong> Juan<br />

Lúpez <strong>de</strong> Lasarte.<br />

Ruyz, Martin: 118-119<br />

Ruiz, Miguel.<br />

Ruis, Miguel: 25<br />

Ruiz, Ochoa. Morador <strong>en</strong><br />

Ullivarri-Arrazua<br />

Ruys, Ochoa: 59<br />

Ruiz "el Moço", Ochoa.<br />

Morador <strong>en</strong> Arcaya<br />

Ruys "el Moço", Ochoa: 59<br />

Ruiz Pedro Morador <strong>en</strong><br />

Arcaute.<br />

Ruys, Pero: 59<br />

Ruiz, Pedro Morador <strong>en</strong> Doipa<br />

Ruys, Pero: 59<br />

Ruiz "el Mozo", Pedro Vecino<br />

<strong>de</strong> Laguardia<br />

Ruiz "el Mozo", Sancho.<br />

Morador <strong>en</strong> Matauco<br />

Ruys "el Moço", Sancho:<br />

59<br />

Ruiz Girón, Gonzalo.<br />

Royz Giron, Goncalo: 19<br />

Ruiz Gonzalo, Juan. Morador<br />

<strong>en</strong> Abechuco<br />

Ruys Gonçalo, Johan: 59<br />

S<br />

Sáez, Lope. Prior <strong>de</strong>l Hospital<br />

<strong>de</strong> San Juan<br />

Saes, Lope: 142<br />

Sagarduri, Pérez <strong>de</strong>.<br />

Sagarduri, Peres <strong>de</strong>: 76<br />

Sa<strong>la</strong>zar, Lope Garcia <strong>de</strong>: 16<br />

Salinas, Gonzalo Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Escu<strong>de</strong>ro.<br />

Salinas, Gonçalo Sanches<br />

<strong>de</strong>: 14<br />

Salinas, Pedro Sánchez <strong>de</strong><br />

Escu<strong>de</strong>ro.<br />

Salinas, Pero Sanches <strong>de</strong>:<br />

14<br />

Salvatierra, Diego Martinez <strong>de</strong><br />

Clérigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia<br />

<strong>de</strong> San Pedro <strong>de</strong><br />

Vitoria.<br />

Salvalierra, Diego Madines<br />

<strong>de</strong>: 103 105<br />

Salvalierra, Diego López <strong>de</strong><br />

Clerigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia <strong>de</strong> San<br />

Vic<strong>en</strong>te<br />

Salvatierra, Diego Lopes<br />

<strong>de</strong> 64-65<br />

Salvalierra, Juan Martinez <strong>de</strong><br />

Barbero.<br />

Salvatierra, Johan<br />

Martines <strong>de</strong>: 76<br />

Samaniego, Pedro Ruiz <strong>de</strong><br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia.<br />

Samaniego, Pero Ruis <strong>de</strong>:<br />

121<br />

Samaniego, Pero Ruys <strong>de</strong>:<br />

127<br />

San Vic<strong>en</strong>te, Gonzalo <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Laguardia.<br />

Sant Biç<strong>en</strong>te, Gonçalo <strong>de</strong><br />

121<br />

San Vic<strong>en</strong>te, Martín <strong>de</strong> Sant<br />

Vic<strong>en</strong>te, Martín <strong>de</strong>: 76-77<br />

Sancha. Donna Sancha:<br />

14<br />

Sánchez, Fernando. Notario<br />

real.<br />

Sanchies, Ferrand<br />

Sánchez, Gil Alcal<strong>de</strong>.<br />

Sanches, Gill: 26-27<br />

Sánchez, Gonzalo. Morador<br />

<strong>en</strong> Arcaya.<br />

Sanches, Gonçalo: 59<br />

Sánchez, Iñigo Morador <strong>en</strong><br />

Lermanda.<br />

Sanches, Ynnigo: 59<br />

Sánchez, Juan Clérigo<br />

Procurador <strong>de</strong> Santa<br />

Cruz <strong>de</strong> Campezo y<br />

<strong>de</strong> Orviso: 153-154,<br />

Sánchez, Juan. Escribano.<br />

Sanches, Iohani: 50<br />

Sánchez, Juan, Morador <strong>en</strong><br />

Gamarra Mayor<br />

Sanches, Johan: 59<br />

Sánchez, Mari. Mujer <strong>de</strong><br />

Andrés Martinez <strong>de</strong> Iruña.<br />

Sanches, Mari: 76<br />

Sánchez, Miguel. Procurador<br />

<strong>de</strong> Salvatierra: 166<br />

Sánchez, Pedro.<br />

Sanches, Pero: 6<br />

Sánchez, Pedro. Morador <strong>en</strong><br />

Ali.<br />

Sanches, Pero: 59<br />

Sánchez, Rui. Padre <strong>de</strong> Rui<br />

Diaz <strong>de</strong> Rojas.<br />

Sanchez, Ruy: 16.<br />

Sánchez Manuel, Juan Con<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Carrión.<br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado mayor <strong>de</strong>l<br />

reino <strong>de</strong> Murcia.<br />

Sanches Manuel, Juan: 47


Saes Manuel, Juan: 141<br />

Sánchez Serdiel, Anton,<br />

Sanches Serdiel, Anton: 53<br />

Sancho Hidalgo <strong>de</strong> Laguardia:<br />

121<br />

Sancho Hijo <strong>de</strong> Macora.<br />

Hidalgo <strong>de</strong> Hueto Abajo: 78<br />

Sancho Obispo <strong>de</strong> Avi<strong>la</strong>.<br />

Don Sancho: 19<br />

Sancho IV, rey <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Don Sancho: 9, 13-14, 29,<br />

139-140<br />

Sancholez. Juan <strong>de</strong> Cogedor<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> barra <strong>de</strong><br />

Burgos.<br />

Santçoles, Juan <strong>de</strong>: 91-93<br />

Santa, Diego Doctor <strong>en</strong> leyes<br />

Santa, Didacus: 143<br />

Santa Cruz, Martin Diaz <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong> Salvatierra: 166<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Diego Pérez: 78<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Juan <strong>de</strong> Alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> fortaleza <strong>de</strong> Hueto<br />

Abajo: 78-79<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Juan Sastre y<br />

criado <strong>de</strong> Dª. María <strong>de</strong><br />

M<strong>en</strong>doza: 79<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Pedro<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Pero: 64<br />

Sarmi<strong>en</strong>to, Pedro. Repostero<br />

mayor <strong>de</strong> Juan II<br />

Sarmi<strong>en</strong>to Pero: 70<br />

Saseta, Pedro <strong>de</strong><br />

Saseta, Pero <strong>de</strong> 64<br />

Sastre, Iñigo Vecino <strong>de</strong> Vitoria<br />

Sastre, Ynigo: 147<br />

Segovia, Alonso <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Vitoria: 146<br />

Segovia, Bartolomé <strong>de</strong><br />

Segovia, Vartolome <strong>de</strong>: 69<br />

Serna, Cristóbal <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Escribano.<br />

Serna, Christoval <strong>de</strong> <strong>la</strong>: 133<br />

Soloa, Aparicio Otane <strong>de</strong><br />

Morador <strong>de</strong> Hueto Abajo:<br />

78<br />

Subijana, Juan Ibáñez <strong>de</strong><br />

Clérigo <strong>de</strong> <strong>la</strong> iglesia<br />

<strong>de</strong> San Il<strong>de</strong>fonso<br />

Subijana, Juan Ybannes<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

T<br />

Téllez Girón, AHonso<br />

Telles Giron, Alfonso: 142<br />

Tello Obispo <strong>de</strong> Pal<strong>en</strong>cia.<br />

Don Tello: 139<br />

Tello, Alfonso: 139<br />

Tello, Suero: 140<br />

T<strong>en</strong>oiro, Alfonso Lufre <strong>de</strong><br />

Almirante mayor y<br />

Guarda mayor <strong>de</strong><br />

Alfonso XI<br />

T<strong>en</strong>oyro, Alttonso Lufre <strong>de</strong>:<br />

20<br />

Teresa Hermandad <strong>de</strong> Pedro<br />

Manrique: 31<br />

Toledo, Diego Diaz <strong>de</strong>.<br />

Bachiller<br />

Escribano real: 67<br />

Toledo, Fernando Alvarez <strong>de</strong>.<br />

Secre<strong>la</strong>rio <strong>de</strong> Isabel "<strong>la</strong><br />

Católica".<br />

Toledo, Fernando Alvares<br />

<strong>de</strong>: 96-97<br />

Toledo, Fernando Díaz <strong>de</strong><br />

Oidor y secretario real<br />

Toledo, Ferrando Dias <strong>de</strong>:<br />

69<br />

Toledo, Fernando Dias <strong>de</strong>:<br />

73<br />

Toledo, Martín Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Notario mayor <strong>de</strong> Caslil<strong>la</strong>.<br />

Toledo, Martin Fernan<strong>de</strong>z<br />

<strong>de</strong>: 20<br />

Toledo, Pedro <strong>de</strong>: 69<br />

Toledo, Pedro Suárez <strong>de</strong>.<br />

Notario mayor <strong>de</strong>l reino <strong>de</strong><br />

Toledo.<br />

Toledo, Pero Suares <strong>de</strong>:<br />

48, 142<br />

Toro, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Escribano.<br />

Toro, Juan Martines <strong>de</strong>: 63<br />

Torre, doctor <strong>de</strong> <strong>la</strong>: 133<br />

Tovar, Fernando Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Almirante mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong> mar.<br />

Tovar, Fernan Sanches<br />

<strong>de</strong>: 48<br />

Tovar, Ferrando Saes <strong>de</strong>:<br />

142<br />

Tovar, Sancho Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong>.<br />

Guarda mayor <strong>de</strong> Juan I<br />

Tovar, Sancho Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 47, 141<br />

Trespu<strong>en</strong>tes, Juan Diaz <strong>de</strong>.<br />

Morador <strong>en</strong> Gamarra Mayor.<br />

Trespu<strong>en</strong>tes, Johan Dias<br />

<strong>de</strong>: 59<br />

Trocóniz, Miguel Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Caballero.<br />

Troconis, Miguell<br />

Sanchess <strong>de</strong>: 14<br />

Turiso, Juan González <strong>de</strong>, "el<br />

Mozo"<br />

Turiso, Juan Gonçales, "el<br />

Moço": 160<br />

Turiso, Juan Gonsales <strong>de</strong>:<br />

162<br />

Turiso, López Martinez <strong>de</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> ordinario <strong>de</strong><br />

La Pueb<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Arganzón. Turiso,<br />

U<br />

Lopez Martines <strong>de</strong>:<br />

160<br />

Ullivarri, Juan <strong>de</strong>: 66<br />

Ullívarri, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Vecino <strong>de</strong> Vitoria<br />

Ulivarri, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

116<br />

Ullivarrri, Martin <strong>de</strong> Morador<br />

<strong>de</strong> Hueto Abajo: 78<br />

Ullívarri, Sancho <strong>de</strong>. Morador<br />

<strong>de</strong> Martioda: 78<br />

Unce<strong>la</strong>, Alfonso <strong>de</strong> Barbero:<br />

77<br />

Urbina, Diego <strong>de</strong> Hijo <strong>de</strong> Juan<br />

Ortiz <strong>de</strong> Urbina: 78<br />

Urbina, Juan Ortiz <strong>de</strong>: 78 167<br />

Urbina, Rodrigo Ortiz <strong>de</strong><br />

Alcai<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa<br />

fuerte <strong>de</strong> Martioda:<br />

78-79<br />

Urdaeta, Jesús López <strong>de</strong><br />

Urdaeta, Je<strong>sus</strong> Lopes <strong>de</strong>:<br />

39<br />

Uriarte, Antonio Iñiguez <strong>de</strong><br />

Notario<br />

Uriarte, Anton Ynnigues<br />

<strong>de</strong>: 69<br />

Uriarte, Pedro Sanchez <strong>de</strong><br />

Cuchillero<br />

Uriarle, Pero Sanches <strong>de</strong>:<br />

65<br />

Uribarri, Juan Iñiguez <strong>de</strong><br />

Uribarri, Johan Ynnigues<br />

<strong>de</strong>: 27<br />

Urquio<strong>la</strong>, Francisco Martínez<br />

<strong>de</strong><br />

Urquio<strong>la</strong>, Francisco<br />

Martines <strong>de</strong>: 116<br />

Urusur, Juan <strong>de</strong>. Morador <strong>de</strong><br />

Hueto Abajo: 78<br />

V<br />

Valbu<strong>en</strong>a, Fernán Rodríguez<br />

<strong>de</strong> Prior <strong>de</strong> <strong>la</strong> ord<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>l Hospital <strong>de</strong> San<br />

Juan, mayordomo<br />

mayor <strong>de</strong> Alfonso XI<br />

Ualbu<strong>en</strong>a, Frey Fernant<br />

Rodríguez <strong>de</strong> 19-20<br />

Valcra, Alonso <strong>de</strong> Escdbano<br />

<strong>de</strong> Segovia: 147<br />

Valle Criado <strong>de</strong> Rodrigo Ortiz<br />

<strong>de</strong> Urbina: 79<br />

Vega, Garci<strong>la</strong>so <strong>de</strong> <strong>la</strong> Justicia<br />

mayor <strong>de</strong> Alfonso XI.


Uega, Garci Lasso <strong>de</strong> <strong>la</strong>:<br />

20<br />

Ve<strong>la</strong>, Martin: 26<br />

Ve<strong>la</strong> Núhez, Rodrigo.<br />

Corregidor <strong>de</strong> Vizcaya<br />

Ve<strong>la</strong> Nunnez, Rodrigo 169<br />

Ve<strong>la</strong>sco Bernardino Hurtado<br />

<strong>de</strong>. Con<strong>de</strong> <strong>de</strong> Haro y duque<br />

<strong>de</strong> Frias<br />

Con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong><br />

Ve<strong>la</strong>sco, Vernaldino<br />

Hurtado <strong>de</strong>: 160<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Fernando <strong>de</strong>. Con<strong>de</strong><br />

Haro<br />

Camarero Mayor <strong>de</strong> Juan<br />

II: 70<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong>.<br />

Hijo <strong>de</strong><br />

Fernando Sánchez <strong>de</strong><br />

Ve<strong>la</strong>sco<br />

Ve<strong>la</strong>sco Pero Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 29<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Pedro Fernán<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Con<strong>de</strong>stable <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong>,<br />

con<strong>de</strong><br />

Haro<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Pero Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 108<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Fernando Sánchez<br />

<strong>de</strong><br />

Ue<strong>la</strong>sco, Ferrant Sanchez<br />

<strong>de</strong>: 16, 29<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Pedro Fernan<strong>de</strong>z <strong>de</strong><br />

Camarero mayor <strong>de</strong> Juan I<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Pedro Ferran<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>: 47<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Sancho Jiménez <strong>de</strong><br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>n<strong>la</strong>do Mayor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Frontera<br />

Ve<strong>la</strong>sco, Sancho Sim<strong>en</strong>es<br />

<strong>de</strong>: 13<br />

Ve<strong>la</strong>stegui, Juan Mártinez <strong>de</strong><br />

Ve<strong>la</strong>stegui, Juan Martines<br />

<strong>de</strong>: 64<br />

Ve<strong>la</strong>zquez, Fernando<br />

Escribano real<br />

Ve<strong>la</strong>sques, Ferrand: 25<br />

Velliza, Fernando <strong>de</strong>.<br />

Escribano.<br />

Vellisa, Ferrando <strong>de</strong> 146<br />

Vergara, Juan <strong>de</strong> Brullero: 64y<br />

Vicuña Bachiller: 167<br />

Vil<strong>la</strong>franca Juan Martínez <strong>de</strong><br />

Bil<strong>la</strong>franca, Juan Martines<br />

<strong>de</strong>: 113<br />

Vil<strong>la</strong>franca, Pedro Pérez <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>franca, Pero Peres <strong>de</strong>:<br />

113-114<br />

Vil<strong>la</strong>lobos Fernando<br />

Rodríguez <strong>de</strong>.<br />

Uil<strong>la</strong>lobos, Fernand<br />

Rodríguez <strong>de</strong>: 20<br />

Vil<strong>la</strong>lobos, Juan Rodríguez <strong>de</strong><br />

Vil<strong>la</strong>lobos, Iohan<br />

Rodrigues <strong>de</strong>: 47<br />

Vil<strong>la</strong>lobos, Juan Rodrigues<br />

<strong>de</strong>: 141<br />

Vil<strong>la</strong>lobos, Rodrigo Perez <strong>de</strong><br />

Uil<strong>la</strong>lobos, Rodrigo Peres<br />

<strong>de</strong>: 20<br />

Vil<strong>la</strong>nueva, Alonso <strong>de</strong> Alcal<strong>de</strong><br />

Vitoria: 147<br />

Vil<strong>la</strong>lpando, Diego López <strong>de</strong><br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> los reyes Católicos.<br />

Vil<strong>la</strong>lpando, Diego Lopes<br />

<strong>de</strong>: 93<br />

Vil<strong>la</strong>lpando, Fernando<br />

Sánchez <strong>de</strong>.<br />

Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> Vitoria<br />

Vil<strong>la</strong>lpando Ferrant<br />

Sanches<strong>de</strong> 26<br />

Vil<strong>la</strong>pando, Ferrant<br />

Sanches <strong>de</strong> 58, 63<br />

Vil<strong>la</strong>mayor, Garcia Fernán<strong>de</strong>z<br />

<strong>de</strong><br />

A<strong>de</strong><strong>la</strong>ntado Mayor <strong>de</strong><br />

Castil<strong>la</strong><br />

Vil<strong>la</strong>mayor, Garçia<br />

Ferran<strong>de</strong>s <strong>de</strong>: 12<br />

Vil<strong>la</strong>muriel, lic<strong>en</strong>ciado <strong>de</strong>: 133<br />

Vil<strong>la</strong>nueva, Alonso <strong>de</strong> Alcal<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> Segovia: 135<br />

Vil<strong>la</strong>nueva, Pedro Sancho <strong>de</strong><br />

Escribano: 93<br />

Vil<strong>la</strong>res, Pedro <strong>de</strong> Con<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Riba<strong>de</strong>o<br />

Vil<strong>la</strong>res, Pero <strong>de</strong>: 142<br />

Vil<strong>la</strong>san, Juan Núñez <strong>de</strong><br />

Justicia mayor <strong>de</strong> Juan I<br />

Vil<strong>la</strong>san, Juan Nunnes <strong>de</strong>:<br />

48<br />

Vil<strong>la</strong>zén, Juan Muñoz <strong>de</strong><br />

Justicia mayor <strong>de</strong>l rey<br />

Vil<strong>la</strong>zén, Juan Munnos do<br />

14<br />

Villodas, Lope <strong>de</strong>. Morador <strong>de</strong><br />

Huelo Abajo: 78<br />

Vio<strong>la</strong>nte Esposa <strong>de</strong> Alfonso X<br />

y reina <strong>de</strong> Castil<strong>la</strong> 140<br />

Vitoria, Romero Martinez <strong>de</strong><br />

Bitoria, Romero Martines<br />

<strong>de</strong>: 8-9<br />

Vivián Obispo <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong>horra y<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Calzada<br />

Vivian, Ca<strong>la</strong>gurris et<br />

Calci<strong>la</strong>nis episcopus: 3, 5<br />

Vivianus, Ca<strong>la</strong>gurritanus et<br />

Calcitanus episcopus: 3<br />

Vivian, obispo <strong>de</strong><br />

Ca<strong>la</strong>horra e <strong>de</strong> <strong>la</strong> Calçada:<br />

4<br />

Yánez, Diego. Morador <strong>en</strong><br />

Cerio<br />

Yannes, Diego: 59<br />

Yánez, Pedro Canciller y<br />

doctor <strong>en</strong> leyes Yanes, Petrus<br />

51<br />

Yurre, Martin Ibáhez <strong>de</strong><br />

Morador <strong>en</strong> Gamarra M<strong>en</strong>or.<br />

Yurre, Martín Ybannes <strong>de</strong>:<br />

59<br />

Z<br />

Zamora, Pedro Rodríguez <strong>de</strong><br />

Escribano real<br />

Çamora, Pero Rodligues<br />

<strong>de</strong>: 142<br />

Zárate, Juan Ortiz <strong>de</strong>. Vecino<br />

<strong>de</strong> Vitoria.<br />

Çarate, Juan Ortiz <strong>de</strong>: 65<br />

Zarauz, Juan <strong>de</strong> Vecino <strong>de</strong><br />

Santa Cruz <strong>de</strong> Campezo<br />

153<br />

Zuazo, Juan Martinez <strong>de</strong>.<br />

Cuaco, Juan Martines <strong>de</strong>:<br />

64<br />

Zuazo Lope García <strong>de</strong><br />

Çuaço, Lope Garçia <strong>de</strong>:<br />

167<br />

Zuazo, Pascual Perez <strong>de</strong>.<br />

Copero<br />

Cuaçu, Pasqual Peres <strong>de</strong>:<br />

65<br />

Zuazo, Rui Garcia <strong>de</strong><br />

Procurador <strong>de</strong> Salvalierra <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> corte.<br />

Çuaço, Ruy Garsia <strong>de</strong>: 166<br />

Zuazo, Sancho Ortiz <strong>de</strong><br />

Çuaçu, Sancho Ortiz <strong>de</strong>:<br />

119<br />

Zubiaur, Pedro <strong>de</strong>. Vecino <strong>de</strong><br />

Betoho<br />

Çubiaur, Pero <strong>de</strong>: 115<br />

Zúñiga, Diego <strong>de</strong> Ari<strong>de</strong>o <strong>de</strong><br />

Guarda real y sobrino <strong>de</strong> Lope<br />

<strong>de</strong> Rojas<br />

Çunniga, Diego <strong>de</strong> Ari<strong>de</strong>o<br />

<strong>de</strong>: 101

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!