30.08.2013 Views

Untitled

Untitled

Untitled

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

avtoris gamocemuli wignebi: `bediswera~<br />

(romani), `legendebi~ (leqsebi), `generali<br />

goridan~ (monografia), `bolo vagonis leqsebi~,<br />

`mxiaruli riTmebi~, `ixareT~ (sabavSvo<br />

leqsebi), `xsovnis wigni~ (sam nawilad), `siTbo<br />

Cemken da Cemgan~ (leqsebi), `kibis 75 safexuri~<br />

(leqsebi), `almasa~ (moTxrobebi, novelebi),<br />

`ajafsandali~, `miniaturebis aRlumi~,<br />

`telepaTiuri Tavgadasavlebi~, `igav-arakebi~,<br />

`mtevnis naJuri~ (leqsebi), `nostalgia~<br />

(leqsebi, novelebi), `publicistika~ (pirveli<br />

nawili), `aba gamoicani~ (sabavSvo leqsebi),<br />

`Tikunebi~, `gvelebis sasaflao~ (novelebi),<br />

`rogor gavzardoT mogebis Sansi~.<br />

redaqtori Tamaz klimiaSvili<br />

dizaineri Salva muradaSvili


vaxtang WankotaZe 3<br />

winasityvaoba<br />

bolo 15-20 wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi myarad<br />

moikida fexi saTamaSo (kazino, internet-kafe, loto,<br />

toto, totalizatori) biznesis qselma.<br />

gamomdinare qarTveli kacis (zogadad ki kavkasielebis)<br />

azartuli xasiaTidan, mosalodneli iyo, rom saTamaSo biznesis<br />

dawesebulebebs miawydeboda aseulaTasobiT, ioladgamdidrebis<br />

msurveli da asec moxda.<br />

rom ityvian, Tavpiriswyvetaa fsonebis mimRebebTan.<br />

kompiuterebTan momuSave operatorebs mZime Sromis Sesruleba<br />

uwevT, radgan moTamaSeTa raodenoba dRiTidRe<br />

izrdeba.<br />

SedarebiT wynari samuSao aqvT mogebebis gacemis dros,<br />

radgan (ase iyo, aris da iqneba) mogebulTa ricxvi sakmaod<br />

mcirea.<br />

aRsaniSnavia, rom moTamaSeTa absoluturi umravlesoba<br />

_ axalgazrdobaa, romelsac (Tavi rom davaneboT azartul<br />

xasiaTs) ZiriTadad, dausaqmeblobam ubiZga da CarTo<br />

sabediswero (azartul TamaSebs Waobisa da narkotikebis<br />

buneba aqvs. Tu erTi CagiTria _ Zneli xdeba Tavis daRweva)<br />

TamaSebSi, ramac araerTxel miiyvana adamianebi savalalo<br />

Sedegebamde. wagebasTan Segueba uWirs qarTvel<br />

kacs da Waobic iTrevs da iTrevs.<br />

am patara wignis saSualebiT avtors surs, dakvirvebis<br />

safuZvelze, gaakeTos mcire mimoxilva im meTodebis, xe-


4<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rxebisa da niuansebis Sesaxeb, romelic yoveldRiurad<br />

xvdeba TamaSis procesSi CarTul moTamaSes, iqneba axalgazrda<br />

Tu asakovani, kaci Tu qali (SeiniSneba, rom<br />

qalbatonebi masiurad arian CarTulni _ gansakuTrebiT<br />

lotos TamaSSi).<br />

saubari iqneba mxolod fexburTis Sesaxeb, Tumca<br />

vfiqrob, rom yvelaferi is, rac am wignSi iqneba naTqvami<br />

(zogadi saxiT), Tanabrad exeba CogburTs, kalaTburTs,<br />

hokeis da a.S.<br />

imedia, wignSi motanili mosazrebebi, rCevebi da<br />

daskvnebi, SesaZleblobas miscems moTamaSeebs odnav mainc<br />

gaaumjobeson piradi miRwevebi da minimalurad mainc gazardon<br />

mogebis Sansi, Tumca vityviT, rom mogebis asprocentiani<br />

varianti (recepti) ar arsebobs da sasurveli<br />

Sedegis miRweva bevr SemTxveviT faqtorTan aris dakav-<br />

Sirebuli.<br />

avtori


vaxtang WankotaZe 5<br />

ris codna da<br />

gaTvaliswinebaa saWiro<br />

erTxel kidev aRvniSnavT, rom asprocentiani mogebis Sansi<br />

praqtikulad ar arsebobs, magram moTamaSe, raRa Tqma unda,<br />

cdilobs rac SeiZleba miuaxlovdes momgebian Sedegs.<br />

nebismieri TamaSis Sedegze gavlenas axdens uamravi `xiluli~<br />

da aSkara da aseve, mravali `uxilavi~ da SemTxveviTi<br />

faqtori Tu mizezi.<br />

SemTxveviTi sidideebisa da faqtorebis amaTuim mosalodnel<br />

Sedegze zegavlenis Teorias swavlobs maTematikuri<br />

statistikisa da albaTobis Teoriis esaTuis kanoni<br />

Tu debuleba, magram yvelas ver movTxovT amis codnas<br />

(Tumca arc am sakiTxebis sruli codna iZleva mogebis<br />

asprocentian garantias). miuxedavad naTqvamisa, moTamaSe<br />

mainc cdilobs, rom amaTuim TamaSis Sedegis gamocnobisas<br />

daeyrdnos raRac logikas da ukve cnobil raRac winaswar<br />

informacias da ise gaakeTos fsoni.<br />

mainc ra unda icodes moTamaSem (fexburTis SemTxvevaSi)<br />

da ris maqsimalurad gamoyenebas unda cdilobdes igi fsonis<br />

dadebis dros?<br />

SevecdebiT gavamaxviloT yuradReba faqtorTa jgufze,<br />

romelic pirdapir Tu iribad axdens gavlenas amaTuim<br />

Sedegze: (raRa Tqma unda, es CamonaTvali ar aris sruli<br />

da srulyofili, Tumca misi gaTvaliswineba aucileblad<br />

axlos migviyvans (magram ver uzrunvelyofs) sasurvel<br />

mogebasTan. (uamravia SemTxveviTi faqtori, romelTa gaTvaliswineba<br />

ubralod SeuZlebelia).<br />

1. saturniro cxrilSi romel adgilebze imyofebian


6<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

gundebi, ra ambiciebi da Sansebi aqvT (CempionTa ligis an<br />

evroligis gaTamaSebaSi moxvedra Tu saxifaTo-gasavardni<br />

zonidan Tavis daRweva da a. S.)<br />

2. ramdeni turi darCa, vis visTan aqvs saTamaSo da ra<br />

Sansebi aqvT.<br />

3. moTamaSe (mopaeqre) gundebis urTierTSexvedrebis<br />

Sedegebi, Tundac bolo 1-2 wlis periodSi.<br />

4. tradiciulad vin visTvis aris Zneli da arasasiamovno<br />

metoqe (xom gagvigia: am gunds is gundi daCagruli<br />

hyavs, yvelgan yovelTvis amwarebso. aseTi iyo Tavis droze<br />

quTaisis `torpedo~ moskovis xuTive gundisaTvis (moskovSic<br />

ugebda da quTaisSic).<br />

5. rogor Sedegebs aRwevs esaTuis gundi sakuTar moedanze<br />

da stumrad.<br />

6. rogoria TiToeuli gundis Semadgenloba konkretuli<br />

TamaSis dros (tramvirebulebi, diskvalificirebulebi, erT<br />

yviTelbaraTianebi, gripiT daavadebulebi, mwvrTnelTan gar-<br />

Tulebuli damokidebulebis mqoneni, saqorwilo mogzaurobaSi<br />

myofni, ojaxuri tragediiT damZimebulebi, axalbedebi,<br />

debiutantebi, xom ar aris mwvrTneli axladdaniSnuli,<br />

romelmac jer ver aawyo wesieri gundi da a.S. da a.S.<br />

7. saSualod vis ramdeni burTi gaaqvs metoqis karSi<br />

`Sin~ da `gareT~ da rogor gamoiyureba es monacemebi<br />

mopaeqre gundebis SemTxvevaSi.<br />

8. rogori amindia mosalodneli (cnobilia, rom samxre-<br />

Telebs uWirT TamaSi CrdiloeTis regionebSi da piriqiT,<br />

rom aRaraferi vTqvaT autanel sicxeze an kokispirul<br />

wvimebze an Tovlze da yinvaze).<br />

9. vin aris mTavari msaji, ra pirovnuli TvisebebiT


vaxtang WankotaZe 7<br />

an rogori reputaciiT sargeblobs (aris: obieqturi,<br />

arasamarTliani, mkacri Tu liberali, moqmedebs Tu ara<br />

masze maspinZelTa stadionis tribunebi da a.S.).<br />

aqve unda SevexoT erT ybadaRebul faqtorsac, rasac<br />

iRbali hqvia.<br />

aravisTvis ar warmoadgens saidumloebas, rom arseboben<br />

SedarebiT iRbliani da naklebadiRbliani (an uiRblo)<br />

adamianebi. am faqtoris gaTvaliswinebasac SeuZlia, Tundac<br />

umniSvnelo, magram mainc sargeblobis motana. (Tu vinmes<br />

Tavisi Tavi uiRblod miaCnia, man an Tavi unda daanebos<br />

azartul TamaSebs, an unda iTamaSos gansakuTrebuli sifrTxiliT).<br />

raRa Tqma unda, yvelafris gaTvaliswineba (ra faqtorebic<br />

CamoTvlilia da rac ar aris moxsenebuli) Zalian<br />

Znelia (sruli informaciis flobis SemTxvevaSic ki) da<br />

amitom aris mogebac Zneli.<br />

TamaSis Sedegze moqmedebs aseve (albaTobis Teoriis<br />

terminologiiT Tu visargeblebT) e. w. `SemTxveviTi faqtorebi~.<br />

`SemTxveviToba~ Zneladprognozirebadi fenomenia da<br />

mniSvnelovan gavlenas axdens adamianis pirad cxovrebaze<br />

Tu sazogadoebaSi mimdinare mravalferovan procesebze da<br />

movlenebze. mxolod Teoriuli codniTa da praqtikuli<br />

dakvirvebiTa da analizis unariT dajildoebul adamianebs<br />

`uadvildebaT~ mis winaaRmdeg `brZola~ da SedarebiT<br />

mokrZalebuli warmatebis miRweva.<br />

bevri ram damokidebulia moTamaSis fsiqologiur gunebaganwyobaze:<br />

ramdenad mSvidi xarT, Tavi xom ar gaqvT damZimebuli<br />

guSindeli Rvinis smiT, sicxe xom ar gaqvT, nasvami


8<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

xom ar xarT, meuRlesTan<br />

Cxubis Semdeg xom ar waxvediT<br />

saTamaSod da saer-<br />

Tod, ramdenad azartuli<br />

xarT da SegiZliaT Tu<br />

ara `civi gonebiT~ gansja<br />

da amaTuim TamaSTan dakavSirebiT<br />

mkacri logikuri<br />

msjeloba.<br />

saWiroa moTamaSe ganewyos<br />

erTi saocari da evropis Tasis mflobeli<br />

marTlac WeSmariti mc- Tbilisis `dinamo~. 1981 w.<br />

nebis aRiarebisaTvis,<br />

rom `wageba da mogeba Zmebi arian~.<br />

Tu mtkivneulad da ufro metic, tragikulad ganicdi<br />

wagebas, maSin uari unda Tqva azartul TamaSebze.<br />

moTamaSem zogjer isic ki unda gaiTvaliswinos, Tu ra<br />

Sedegia mosalodneli paralelurad mimdinare SexvedraSi<br />

da ra roli SeiZleba Seasrulos am Sedegma mis mier Ser-<br />

Ceuli Sexvedris mosalodnel Sedegze.<br />

seriozul gavlenas axdens SexvedraTa Sedegze e.w. `uxilavi<br />

faqtori, rogoricaa azartuli TamaSebis `Sidalaboratoriuli~<br />

xrikebi da niuansebi, romelTa Sesaxebac<br />

moTamaSem an araferi icis (da es marTlac asea), an Tu icis<br />

_ Zalian cota ram.<br />

zemoTnaTqvamidan gamomdinare, cxadi xdeba (da amas praqtikac<br />

aCvenebs), rom mogeba Zalian Znelia, magram ara Seu-<br />

Zlebeli. am principzea agebuli saTamaSo `industriis~<br />

Senoba.


vaxtang WankotaZe 9<br />

is, rac SeiZleba<br />

gamogadgeT<br />

totalizatorSi moTamaSes sistematurad uxdeba kavSiri<br />

ricxvebTan (koeficientebTan, e.w. `kuSebTan), maT<br />

namravlTan, jamTan da a.S.<br />

logikuria, rom mogebis msurvelebi arCeven im totalizators,<br />

sadac amaTuim TamaSis Sedegis Sesabamisi koeficienti<br />

(`kuSi~) ufro metia, Tundac meaTediT an ramdenime<br />

measediTac ki. erTidaigive TamaSis Sedegis Sesabamisi koeficientebis<br />

(`kuSebis~) gansxvavebac aseve logikuri da<br />

bunebrivia totalizatorebs Soris arsebuli konkurenciidan<br />

gamomdinare (moTamaSeTa mizidvis mcdeloba da dasaSvebi<br />

da xelsayreli sidideebis SerCeva).<br />

mcire ricxvebis sistematuri manipulaciis aucileblobidan<br />

gamomdinare ,sasargeblo unda iyos, rom moTamaSeebma<br />

icodnen elementaruli (martivi) ariTmetikuli<br />

WeSmariteba (gansakuTrebiT ki maSin, roca moTamaSe<br />

irCevs e. w. `minusaoi~ sistemiT TamaSis meTods. amaze<br />

ufro detalurad vimsjelebT qvemoT). kerZod ki is,<br />

rom: 2-amde sididis ricxvebis jami ufro metia, vidre<br />

maTi namravli da rom am movlenaSi (erTi SexedviT ucnaurSi)<br />

aris mogebis gazrdis SesaZleblobis erTgvari<br />

niuansi. magaliTad:<br />

1,3+1,3=2,60<br />

xolo<br />

1,3X1,3=1,69.


10<br />

qarTuli fexburTis ori legenda:<br />

avTandil RoRoberiZe (`basa~) da<br />

boris paiWaZe<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rogorc vxedavT,<br />

sxvaoba (0,91) sakmaod<br />

mniSvnelovania<br />

(jamuri koeficientis<br />

miRebis TvalsazrisiT)<br />

da igi<br />

metyvelebs Sekrebis<br />

sasargeblod.<br />

axla vnaxoT<br />

SemTxveva, rodesac<br />

saqme gvaqvs 2-ze<br />

meti ricxvebis ma-<br />

nipulaciasTan.<br />

magaliTad:<br />

2,4+2,4=4,80<br />

xolo<br />

2,4X2,4=5,76<br />

rogorc vxedavT, 2-ze meti mniSvnelobis ricxvebis<br />

jami naklebia amave ricxvebis namravlze.<br />

vfiqrobT, es `aRmoCena~ mcire sargeblobas mainc moutans<br />

moTamaSeebs, raTa gazardon mogebis Sansi, gansakuTrebiT<br />

e. w. `minusaoi~ sistemiT TamaSis dros.<br />

Tu raime sasargeblos dainaxavT zemoTnaTqvamSi, SegiZliaT<br />

isargebloT TandarTuli cxrilebiT (#1 da<br />

#2).


vaxtang WankotaZe 11<br />

2-mde sididis ricxvebis jami<br />

cxrili #1<br />

striqonisa da svetis gadakveTaze mocemulia Sesbamisi ricxvebis jami.


12<br />

1) maCveneblebi damrgvalebulia 0,01 sizustiT.<br />

2) striqonisa da svetis gadakveTaze mocemulia Sesabamisi ricxvebis namravli.<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cxrili #2<br />

2-mde sididis ricxvebis namravli


vaxtang WankotaZe 13<br />

mravalferovneba<br />

Tu satyuara<br />

adamiani dabadebidanve did interess iCens yovelive<br />

imis mimarT, rac mis garSemo aris da xdeba. imavdroulad<br />

adamianebis umravlesoba (zogierTi gamonaklisis garda)<br />

yovelTvis iswrafoda da iswrafis mravalferovnebisken<br />

_ es misi bunebrivi moTxovnilebaa. mravalferovnebisken<br />

ltolva Tavis mxriv iwvevs adamianis SesaZleblobebis da<br />

yuradRebis iZulebiT gadanawilebas mraval mimarTulebaze,<br />

movlenaze Tu faqtze, rac Tavis mxriv gvikargavs<br />

SesaZleblobas Rrmad da safuZvlianad (didi yuradRebiT)<br />

CavwvdeT romelime konkretul sakiTxs.<br />

raRa Tqma unda, totalizatoris mesveurebma kargad<br />

ician adamianis fsiqologia da erTidaigive TamaSis Sesaxeb<br />

gvTavazoben Sedegis aTeulobiT variantis gamocnobis<br />

SesaZleblobas. ubralo maTi CamoTvlac ki gamaognebelia<br />

da damabneveli, rac pirdapir emsaxureba moTamaSis yuradRebis<br />

gafantvas. erTi SexedviT mogvwons kidec es<br />

garemoeba da vfiqrobT: `xedavT, ramden rames gvTavazoben.<br />

midi da airCie, meti raRa ginda?!~ Cvenc xan iqiT vecemiT<br />

da xan aqeT; isic gvinda da esec. xan erTi SemoTavazeba<br />

mogvwons da xan maore; vkamaTobT, varCevT, vfiqrobT,<br />

vwvalobT da bolosdabolos varCevT, rogorc Cven gvgonia,<br />

ukeTes variants (kombinacias).<br />

fsiqologiuri testebi da ubralod praqtikuli<br />

(cxovrebiseuli) dakvirveba gvkarnaxobs, rom maRali<br />

Sedegis miReba, anu warmatebis miRweva SesaZlebelia


14<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

(didi albaTobiT) im SemTxvevaSi, Tu mTeli Cveni codna,<br />

energia da praqtikidan miRebuli gamocdileba mimarTuli<br />

iqneba erTi sakiTxisaken (movlenisken, variantisken) da<br />

igi yovelmxriv iqneba gaanalizebuli.<br />

aba daakvirdiT, ramden gamosacnob sakiTxs gvTavazobs<br />

totalizatori:<br />

1. mogeba-wageba;<br />

2. fre;<br />

3. pirveli taimis Sedegi;<br />

4. golebis raodenoba _ kenti Tu luwi;<br />

5. romel taimSi gava meti goli, Tu iqneba Tanabari<br />

Sedegi;<br />

6. `handikapi~;<br />

7. orive gundi gaitans gols Tu ara (`ki~-`ara~);<br />

8. taimboli;<br />

9. romeli gundi daiwyebs TamaSs;<br />

10. wiTel-yviTeli baraTebis raodenoba;;<br />

11. kuTxurebis raodenoba;<br />

12. autebis raodenoba;<br />

13. rodis (taimebis romel monakveTSi) gava pirveli goli;<br />

14. karSi dartymebis raodenoba;<br />

15. burTis flobis procenti;<br />

16. romeli gundi Camoawvdis pirvel kuTxurs;<br />

17. romeli gundi Camoawvdis met kuTxurs;<br />

18. jarimebis saerTo raodenoba;<br />

da a. S. da a. S.<br />

mokled, zixar da iWylitav tvins, Tu ra SearCio,<br />

ras endo mogebis Sansi rom gazardo. mosalodneli Sede-


vaxtang WankotaZe 15<br />

gis gamocnoba xom Zneli<br />

saqmea _ es yvelas kargad<br />

moexseneba, Tanac SemoTavazebaTa<br />

warmoudgenlad did<br />

simravleSi.<br />

rogor davaRwioT Tavi<br />

Cvens win gadaSlil qaoss<br />

da rogor SevZloT mogebis<br />

Sansis gazrda?!<br />

Setevazea mixeil mesxi<br />

sanam am sakiTxze Cems<br />

mosazrebas gagiziarebT, gavakeTeb<br />

patara lirikul gadaxvevas.<br />

bevri sirTule da siZnele xvdeba adamians yoveldRiur<br />

cxovrebaSi. davuSvaT, rom mogviwia aTi raime (sxvadasxva)<br />

siZnelis gadalaxvis aucileblobam. dakvirvebuli adamiani<br />

SeamCnevs, rom am aT siZneleTa Soris aucileblad<br />

iqneba iseTebi, romelTa gadawyveta Zalian Znelia (Tumca<br />

SesaZlebeli). iseTebic iqneba, romelTa mogvareba (gadawyveta)<br />

aris SedarebiT advili. dabolos iqneba iseTi<br />

kategoriis siZnelec, romelic SeiZleba rom miekuTvnos<br />

saSualo siZnelis problemaTa jgufs. normalurad moazrovne<br />

adamians unda SeeZlos metadZnelis garCeva naklebadZnelisgan.<br />

Tu es ar SeuZlia moTamaSes, maSin mas<br />

gauWirdeba totalizatoris meqanizmSi Cadebuli maxeebis<br />

gverdis avla.<br />

asidan asive adamiani ityvis, rom ormetriani ormos<br />

amoTxra ufro Znelia, vidre, vTqvaT, erTi lursmnis xeSi<br />

CarWoba; RviniT savse yanwis dacla ufro Znelia, vidre


16<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

RviniT galiplipebuli fialisa da a.S. asea im SemTxveva-<br />

Sic, roca arCev mosageb variantebs _ nu miadgebiT (nu<br />

amoiCemeb) yvelaze rTul da SedarebiT Zneladgamosacnob<br />

variants. eZebeT, Tqveni azriT, ufro naklebadZneli (SedarebiT<br />

ioli) varianti.<br />

axla erTxel kidev gadavxedoT totalizatorebis mier<br />

SemoTavazebul gamosacnob Sedegebis zemoTCamoTvlil monacemebs.<br />

Tu kargad daakvirdebiT da gaakeTebT ubralo<br />

analizs _ mixvdebiT, rom aqac SeiZleba metadZnelisa da<br />

SedarebiT naklebadZnelis povna.<br />

Cemi Rrma rwmeniT, amaTuim TamaSis saboloo Sedegis<br />

gamocnoba SedarebiT iolia, vidre `taimbolis~, an Tundac<br />

`vin moawvdis pirvel (an met) kuTxurs da a.S.<br />

Tu am elementarul daskvnaSi xedavT WeSmaritebis marcvals,<br />

maSin scadeT gaiTvaliswinoT es mosazreba, riTac<br />

SesZlebT mogebis Sansis gazrdas. vimeoreb _ `Sansis gazrdas~<br />

da ara asprocentian mogebas.<br />

zemodnaTqvamis sasargeblod metyvelebs koeficientebis<br />

(e.w. `kuSebis~) sidideebic: `taimbols~ aqvs yvelaze meti<br />

`kuSi~ imitom, rom yvelaze Zneli gamosacnobia. yvelaze<br />

naklebi `kuSi~ aqvs SedarebiT Zlier maspinZel gunds<br />

imitom, rom ufro adviladgamosacnobia, Tumca `iaRliSi~<br />

aqac xdeba, magram SedarebiT iSviaTad.<br />

mjera, rom moTamaSeebma yvelaferi es kargad ician, magram<br />

`raRac~ uSliT xels, rom gaakeTon SedarebiT momgebian<br />

arCevani da es `raRac~, Cemi azriT, aris sixarbe, anu<br />

(am SemTxvevaSi) bevris mogeba patara fsoniT, rac, umetes<br />

SemTxvevaSi TiTqmis SeuZlebelia.


vaxtang WankotaZe 17<br />

sixarbe amcirebs mogebis<br />

Sanss<br />

gasagebia, rom adamianebi totalizatorebSi TamaSoben<br />

mosagebad. es bunebrivia da logikuric. ver naxavT pirovnebas,<br />

romelic wasagebad iyos ganwyobili, magram umetes<br />

SemTxvevaSi mainc agebs. es aris azartuli TamaSebis Sidasamzareulos<br />

arsi da `filosofia~.<br />

albaT damerwmunebiT, rom saTamaSo baraTis Sedgenis<br />

Semdeg yvelas gvrCeba daukmayofileblobis SegrZneba; ar<br />

gvyofnis is jamuri koeficienti (`kuSi~), romelic Seadgina<br />

Cvens mier SerCeulma koeficientebma, gvecotaveba,<br />

ufro meti gvinda. xSirad gvZlevs cduneba da SerCeul<br />

kombinacias kidev vamatebT, Cveni azriT `naRd~ Sedegs. da<br />

es keTdeba erTaderTi mizniT _ minimaluri fsoniT mivi-<br />

RoT maqsimaluri mogeba.<br />

xSirad Sevswrebivar da minaxavs Tu esaTuis moTamaSe,<br />

romelsac ar akmayofilebs jamuri koeficienti, cdilobs<br />

mis gazrdas (`gasuqebas~) da amatebs kidev erTi an ramdenime<br />

TamaSis mosalodneli Sedegis Sesabamis koeficients.<br />

zustad aq xdeba is, rac unda momxdariyo. Tavisebur sixarbes<br />

mivyavarT wagebis Sansis gazrdasTan da aseTi ram<br />

xSirad momxdara. meore dRes ki sinanuliT gviTqvams: `ra<br />

Zala madga, ratom davamate es TamaSi~-o da ase Semdeg.<br />

ar vapireb imis mtkicebas, rom ukve SerCeul kombinaciaze<br />

kidev erTi Sedegis mimateba (`gasuqeba~) aucileblad


18<br />

migviyvans wagebamde,<br />

magram unda<br />

kargad gvaxsovdes,<br />

rom rac ufro met<br />

TamaSs movuyriT<br />

Tavs erT saTamaSo<br />

baraTSi, miT ufro<br />

naklebia mogebis<br />

Sansi.<br />

ityviT albaT _<br />

es xom Cvenc kargad<br />

viciTo. ki batono,<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

1964 w. Tbilisis `dinamo~ pirvelad<br />

gaxda yofili sabWoTa kavSiris<br />

Cempioni (q. taSkenti).<br />

viciT, magram raRac gviSlis xels da Cemi Rrma rwmeniT<br />

es `raRac~ aris sixarbe, diax Cveulebrivi adamianuri<br />

sixarbe.<br />

sayofacxovrebo filosofiis sferos ganekuTvneba albaT<br />

aseTi banaluri WeSmariteba, rom `mcire garjiT didi<br />

Sedegis miRweva TiTqmis SeuZlebelia~, rom `patara saqmis<br />

gakeTebasac ki didi garja da saxsrebi sWirdeba~ da a.S.<br />

Tu am cxovrebiseul WeSmaritebas gavavrcelebT azartul<br />

TamaSebze da kerZod ki totalizatorSi mosalodnel<br />

Sedegze, SegviZlia, Zalian didi miaxloebiT,<br />

vamtkicoT, rom mcire fsoniT didi mogebis miReba metad<br />

Znelia, piriqiT ki, anu didi fsoniT patara mogebis Sansi<br />

_ gacilebiT advilad misaRwevi gaxlavT.<br />

maS, iqneb virwmunoT is, rom mogebis Sansis gasazrdelad<br />

mizanSewonilia SevCerdeT TamaSebis raodenobis minim-


vaxtang WankotaZe 19<br />

alur raodenobaze da maqsimalurad SesaZlebel fsonze.<br />

gvaxsovdes, rom didi mogebis molodinSi yoveldRiur<br />

wagebas namdvilad jobia yoveldRiuri mcire mogeba. amis<br />

miRwevis Sansis gazrda ki sixarbis daZlevaSi mdgomareobs.<br />

aqve, ar iqneba cudi, Tu xazs gavusvamT cxovrebiT dadasturebul<br />

kidev ramdenime WeSmaritebas:<br />

_ iSviaTia azartuli TamaSebiT gamdidrebuli kaci;<br />

_ vinc totalizatorebSi eZebs arsebobis saSualebis<br />

mopovebas, igi, umetes SemTxvevaSi ganwirulia marcxisTvis;<br />

_ totalizatorebSi mogebulebi xSirad arian adamianebi,<br />

romlebsac uxvad gaaCniaT e. w. `Tavisufali Tanxebi~.<br />

aRvniSnavT, rom daskvnebi, mosazrebebi da rekomendaciebi,<br />

rasac am wignSi SexvdebiT, sulac ar iZleva<br />

mogebis asprocentian garantias da isini ubralod<br />

warmoadgens saTamaSo biznesze dakvirvebis, maTematikuri<br />

statistikis, albaTobis Teoriis principebisa da e. w.<br />

`SemTxveviT sidideTa~ Sidabunebis, farTo sazogadoebisaTvis<br />

naklebadcnobil postulatebis, cxovrebiseul<br />

ganzogadoebas.


20<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

ybadaRebuli `erTi gundis~<br />

mudmivi problema<br />

totalizatoris moTamaSeebis mxridan xSirad<br />

gaigonebT aseT sityvebs: `erTma gundma gamifuWa bileTi~,<br />

`erTma gundma damirxia~, `erTma gundma gamisxa~<br />

da a.S.<br />

yovelive am gamonaTqvamSi igulisxmeba is, rom moTamaSis<br />

mier Sedgenil bileTSi erT-erTi TamaSis Sedegi<br />

misTvis ar iyo sasurveli, anu `im erTi~ TamaSis Sedegad<br />

igi wagebuli darCa da axla isRa darCenia, rom Tavi Seacodos<br />

kolegebs (moTamaSeebs) _ naxeT, ra miyo mavanma<br />

gundma, me imis ...... da miayolebs ginebas.<br />

marTlac gulsatkenia is faqti, roca, vTqvaT, bileTSi<br />

aTi TamaSis Sedegs gamoicnob da meTerTmete ki `Cag-<br />

Wris~.<br />

aq, patara fsiqologiur momentTanac gvaqvs saqme, ker-<br />

Zod _ Tu ori an sami TamaSis Sedegs ver gamoicnob, es<br />

did tragediad ar geCveneba da arc aravis Seacodeb Tavs,<br />

magram Tu erTi TamaSis Sedegi arasasurvelia, gangaSis<br />

zarebs SemovkravT xolme.<br />

mTavari ki is aris, rom moTamaSem waago totalizatoris<br />

monstrTan da damerwmuneT, araviTari gansxvaveba<br />

ar aris imaSi Tu ramdeni Sedegis vergamocnobiT waage _<br />

erTis, oris Tu metis.<br />

erT-erTi moTamaSe yoveldRiurad TamaSobda da ram-


vaxtang WankotaZe 21<br />

denime bileTs avsebda. TiToeul bileTSi 8-12 TamaSze<br />

hqonda dadebuli fsoni da meore dRes moTamaSeebs cxvirwin<br />

ufrialebda bileTebs _ naxeT, xalxo, yvela bileT-<br />

Si `erTma gundma gamisxa~, me imis kargio da mamapapuri<br />

ginebiT iqaurobas iklebda. Semcodebeli aravin Canda, ise<br />

ki sityvierad TanaugrZnobdnen da xumrobiTac ki eubnebodnen:<br />

`Senc adeqi da im `erT gunds~ Seelie da masze<br />

fsons nu dadebo~.<br />

saqme ki imaSi gaxlavT, rom ramdeni TamaSiTac ar unda<br />

Seamciro SerCeuli TamaSebis raodenoba, is `erTi gundi~<br />

mainc arsebobs (erT anekdots SegaxsenebT. viRacam Ses-<br />

Civla viRacas: `...kaco, ra vuyoT am qurdebs da yaCaRebs,<br />

Semadgenlobidan bolo vagons xsnian da Zarcvaveno~. mere,<br />

adges mTavroba da nuRar Caubams Semadgenlobas im bolo<br />

vagonso _ upasuxa `aRmoCenis~ mignebiT kmayofilma mopasuxem.<br />

asec rom moxdes, mere ra, im axal SemadgenlobaSi<br />

aRar iqneba bolo vagoni?! _ gaikvirva saubris damwyebma).<br />

Tumca, rac naklebia SerCeuli TamaSebis raodenoba, miT<br />

ufro mcirdeba im `erTi gundis~ faqtoris gavlena da<br />

Sesabamisad izrdeba mogebis Sansic.<br />

aseTia albaTobis Teoriis principebi da moTamaSec unda<br />

cdilobdes gaiTvaliswinos aRniSnuli garemoeba.<br />

Tu irwmunebT, rom TamaSebis raodenobis Semcirebas<br />

mivyavarT mogebis Sansis gazrdamde, maSin gagiadvildebaT<br />

`erTi gundis~ faqtoris nawilobrivi ignorireba.<br />

gavarCioT erTi konkretuli magaliTi. davuSvaT moTamaSes<br />

aqvs gadawyvetili, rom moigos daaxloebiT aTi


22<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

lari. zogi am problemas gadawyvets oTxi, zogi xuTi,<br />

zogi ki ufro meti TamaSis SerCeviT.<br />

davuSvaT, moTamaSem SearCia 5 TamaSi, romelTa Sedegis<br />

koeficientebia: 1,4; 1,4; 1,7; 1,7 da 1,95. am koeficientebis<br />

erTmaneTze namravli tolia 11-is, anu Tu moTamaSe<br />

dadebs erT lars da yvela Sedegi gaumarTlebs,<br />

mogeba Seadgens 10 lars da mizanic miRweulia. magram<br />

arsebobs `erTi gundis~ problema da misi zegavlenis<br />

(anu misi faqtad dadgomis SesaZleblobis) Semcireba (da<br />

ara sruli mousvleloba, ardadgoma) SeiZleba mxolod<br />

da mxolod TamaSebis raodenobis SemcirebiT. magram ra<br />

qnas moTamaSem, romelsac mtkiced aqvs gadawyvetili 10<br />

laris mogeba?!<br />

ra unda qnas da unda Seamcridos TamaSebis raodenoba<br />

da vTqvaT, aiRos pirveli oTxi TamaSi (1,4; 1,4: 1,7 da<br />

1,7). axla mas (moTamaSes) 10 laris mosagebad dasWirdeba<br />

fsonis gazrda 2 larsa da 15 TeTramde. fsonis raodenoba<br />

gaizarda, magram aseve gaizarda mogebis Sansic,<br />

radgan Semcirda `erTi gundis~ dadgomis SesaZleblobis<br />

albaToba.<br />

mogebis gazrda SeiZleba Sesabamisi koeficientebis Ser-<br />

CeviTac; anu aviRebT TamaSebis mcire raodenobas, oRond<br />

didi koeficientebiT, magaliTad: Tu gvinda erTi lariT<br />

movigoT sufTa 10 lari, SeiZleba SeirCes oTxi iseTi<br />

TamaSi, romlebic mogcemen koeficientebis namravls 11-is<br />

raodenobiT.<br />

magaliTad: 1,8; 1,8; 1,8 da 1,9 _ maTi namravli gvaZlevs


vaxtang WankotaZe 23<br />

11-s anu sufTa 10 laris mogebas.<br />

1,8 da 1,9 miekuTvneba e.w.<br />

`saxifaTo~ koeficientebis kategorias.<br />

umjobesia patara koeficientze<br />

`dayrdnoba~ (ndoba).<br />

moTamaSe gasaWirSia: 10 laris<br />

mogebis uzrunvelyofisaTvis aqvs<br />

sami varianti:<br />

1) Seamciros TamaSebis raodenoba<br />

da gazardos fsoni;<br />

2) SearCios didkoeficientebiani<br />

TamaSebi fsonis SemcirebiT, magram am dros saqme<br />

eqneba `saxifaTo~ koeficientebTan da aqedan gamomdinare<br />

mogebis Sansis mosalodnel SemcirebasTan;<br />

3) gazardos TamaSebis raodenoba mcire (ufro `naRdi~)<br />

koeficientebiT, Tumca TamaSebis raodenobis zrdas<br />

mivyavarT `erTi gundis~ faqtoris zrdasTan, anu mogebis<br />

Sansis mosalodnel SemcirebsTan.<br />

ismis SekiTxva: maS ra qnas, ra moimoqmedos moTamaSem<br />

imisaTvis, rom gazardos mogebis Sansi?<br />

Cveni azriT saWiroa TamaSebis raodenobis maqsimalurad<br />

Semcireba da fsonis SesaZleblobis mixedviT gazrda.


24<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cnobili karikaturistis<br />

gigla fircxalavas<br />

megobruli SarJebi.<br />

nodar axalkaci kaxi asaTiani sergo kutivaZe<br />

vladimer gucaevi daTo yifiani ramaz Sengelia


vaxtang WankotaZe 25<br />

boris paiWaZe<br />

firuz kanTelaZe SoTa xinCagaSvili<br />

goCa maCaiZe vitali daraselia vaxtang qoriZe<br />

manuCar maCaiZe daviT gogia Tamaz kostava


26<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

* * *<br />

bajaRlo oqrobiWebo,<br />

Cempionobas gilocavT<br />

da gaisadac gisurvebT<br />

aseT mSvenier Sinmosvlas!<br />

daizepireT damarcvliT:<br />

CvenTvis, axlandel droSia,<br />

fexburTi marto TamaSi<br />

da marto burTi rodia!..<br />

ukve msoflios moedo<br />

da aRar aris maluli,<br />

rom sajarimo moednis<br />

xelaa Tqveni mamuli!..<br />

am moednisTvis ibrZoleT!<br />

ajobeT Semtev grigalebs!<br />

gamoiyeneT burTisa<br />

da dedamiwis simrgvale!<br />

ra vuyoT, zogi arbitri<br />

Tu zogjer naRd gols ar giTvliT,<br />

sul ase xom ar iqneba,<br />

xom Seicvleba amindi!<br />

qarTulad unda iquxoT,<br />

qarTulad unda iWeqoT,<br />

saqarTvelo dgas Tqvens ukan!<br />

aba, Tqven iciT, biWebo!<br />

zaur bolqvaZe


vaxtang WankotaZe 27<br />

motivacia mniSvnelovani faqtoria,<br />

magram ara sakmarisi<br />

totalizatoris moTamaSeebisaTvis, vfiqrob, sasargeblo<br />

unda iyos moTamaSe gundebis motivaciis arsebobis<br />

gaTvaliswineba. TamaSi mosalodnel Sedegze, TiTqmis, gadamwyvet<br />

rols TamaSobs motivacia, anu is Tu: aucileblad<br />

sWirdeba mogeba; yofnis erTi qulac (fre); ar sWirdeba<br />

aucilebeli mogeba da a.S.<br />

arsebobs iseTi variantic, rodesac gunds ar sWirdeba<br />

qulebi, magram stumrad samarcxvino wagebis Semdeg, surs<br />

sakuTari mayureblis winaSe Tavis gamoCena, reabilitacia,<br />

samagieros gadaxda da a.S. arian iseTi gundebic, romlebsac<br />

erTmaneTis e.w. `zubi~ aqvT. aq ukve saturniro motivacia<br />

gadadis ukana planze, radgan sWirdeba Tu ar sWirdeba<br />

qulebi _ imarTeba samkvdro-sasicocxlo `brZola~.<br />

asea, Tu ise, Tu moTamaSes surs mogebis Sansis gazrda,<br />

aucileblad unda dauTmos gansakuTrebuli yuradReba motivaciis<br />

faqtors, Tumca arc es iZleva asprocentiani<br />

mogebis Sanss. saTaurSi aRvniSneT, rom motivaciis gaTvaliswineba<br />

aucileblad migvaCnia, magram mogebis uzrunvelsayofad<br />

_ arasakmarisad.<br />

vTqvaT moTamaSe mivida daskvnamde, rom amaTuim gunds<br />

aucileblad sWirdeba mogeba, anu aqvs Sesabamisi motivacia.<br />

amis Semdeg dgeba SekiTxva _ moigebs ki?! aqvs mogebis<br />

potencialuri SesaZlebloba?! es ukve TiToeuli moTamaSis<br />

informaciulobis donesa da misi analitikuri azrovnebis,<br />

Tu gnebavT, gamWriaxobis unarzea damokidebuli,<br />

Tumca iRbalic TamaSobs garkveul rols.


28<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

sistemebi X-iT<br />

sistemuri dakvirvebisa da ariTmetikis (maTematikis)<br />

SedarebiT martivi elementebis codnis safuZvelze advilad<br />

davaskvniT, rom amaTuim Sexvedris sami mosalodneli<br />

Sedegidan (wageba, mogeba, fre) oris `xelSi daWera~<br />

(oris Sen sasargeblod kontroli) sagrZnoblad zrdis<br />

mogebis Sanss.<br />

albaTobis Teoriis fuZemdebluri principebidan gamomdinare,<br />

mosalodneli Sedegis sami variantidan (mogeba,<br />

wageba, fre) erT-erTze aqcentis gakeTeba (erT-erTis Ser-<br />

Ceva) niSnavs imas, rom Tqveni mogebis Sansi aris 33,33%,<br />

anu garantirebuli mogebis mxolod mesamedi; 66,66%-Si<br />

ki (or mesamedSi) Casafrebulia wageba. sxvanairad rom<br />

vTqvaT _ sami variantidan igeb erTSi, xolo ageb orSi.<br />

axla aviRoT SemTxveva, rodesac vTamaSobT e.w. daz-<br />

RveviT, anu erTi variantis nacvlad fsons vdebT erTdroulad<br />

or varianze: an 1X-ze, an X2-ze, an1/2-ze. am<br />

SemTxvevaSi mogebis Sansi Seadgens 66,66%-s, xolo wageba<br />

gvelodeba mxolod 33,33%-iT, rac gacilebiT ukeTesia,<br />

vidre is SemTxveva, rodesac fsons vdebT erT romelime<br />

mosalodnel Sedegze.<br />

es Zalian kargad moexsenebaT totalizatoris `mamebs~<br />

da amitomac aris, rom or Sedegze erTdroulad dadebuli<br />

fsonis SemTxvevaSi Sesabamisi koeficienti (`kuSi~) gacilebiT<br />

naklebia, vidre calkeulad aRebuli (fre, wageba,<br />

mogeba) SedegisaTvis, Tumca mainc 1-ze meti (1,1-1,15-1,20-


vaxtang WankotaZe<br />

29<br />

1,25-1,30 da a.S.).<br />

anu, erT SemTxvevaSi totalizatori<br />

gaZlevs SesaZleblobas,<br />

rom gazardo<br />

mogebis Sansi 33,33%-dan<br />

66,66%-mde, magram iqve<br />

gimcirebs mosagebi Tanxis<br />

moculobas, Tumca gitovebs<br />

Sanss, rom moigo dadebul<br />

fsonze meti.<br />

ganvixiloT aseTi magali-<br />

Ti. vTqvaT, rom maspinZels<br />

mogebaze koeficientad aqvs<br />

2, xolo 1X-ze _ 1,2 (fsonis<br />

sidide 10 lari). Tu<br />

SevCerdebiT mogebaze da bileTSi CavwerT 1-ans, maSin<br />

33%-is (CamovaSoroT measedebi, msjelobis gamartivebis<br />

mizniT) albaTobiT SeiZleba movigoT 10 lari Tavnis<br />

gamoklebiT. xolo, Tu fsoni davdeT erTdroulad or<br />

Sedegze anu 1X-ze, maSin ukve mogebis Sanss vzrdiT 66%mde,<br />

anu 2 laramde.<br />

anu, rogorc vxedavT, erT Sedegze Tu vakeTebT fsons,<br />

SesaZloa (33%-is albaTobiT movigoT erTi-erTze (radgan<br />

koeficienti iyo 2), xolo or Sedegze fsonis erTdroulad<br />

dadebis SemTxvevaSi vigebT (66%-is albaTobiT) fsonis<br />

me-5-s, anu 2 lars.<br />

ismis SekiTxva _ romeli sjobia: 33%-is albaTobiT


30<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

moigo meti, Tu 66%-is albaTobiT<br />

moigo naklebi.<br />

damerwmuneT, rom pasuxis gacema<br />

arc Tu ise advilia. yvelaferi<br />

damokidebulia moTamaSis gemovnebaze,<br />

azartis xarisxze, finansur<br />

SesaZleblobaze da a.S.<br />

pragmatuli (praqtikuli) mosazrebebidan<br />

gamomdinare vfiqrob,<br />

rom moTamaSem kursi unda aiRos<br />

SedarebiT mcire mogebaze Sansis<br />

66%-mde gazrdis SesaZleblobis gamoyenebiT, anu iTamaSos<br />

X-is sistemiT an 1/2-is kategoriiT. yvela am Sem-<br />

TxvevaSi koeficienti 1-ze metia, anu raRac mogebis Sansi<br />

(66%-s albaTobiT) mainc arsebobs.<br />

yvela damerwmuneba elementarul WeSmaritebaSi, rom<br />

SedarebiT didi albaTobiT (66%) wagebas, gacilebiT<br />

jobia SedarebiT didi albaTobiT (66%) mogeba, Tumca<br />

ukanasknel SemTxvevaSi mogebuli Tanxa iqneba naklebi.<br />

vZlevT ki sixarbes?! _ es ukve TiToeuli moTamaSis<br />

gadasayveti gaxlavT.<br />

aqve, kidev erTxel gavusvamT xazs isevdaisev banalur<br />

WeSmaritebas, rom mainc nebismieri mogeba (rogori mcirec<br />

ar unda iyos is) jobia wagebas.


vaxtang WankotaZe<br />

`monusaois~ niuansebi<br />

miuxedavad totalizatoris `drakonuli~ wesebisa da<br />

kanonebisa, moTamaSeebs mainc sTavazoben mogebis Sansis<br />

gazrdis raRac SesaZleblobebs (gvamarageben sainformacio<br />

masalebiT, telemimoxilvebiT, gasuli sezonebisa da<br />

wlebis statistikuri monacamebiT, yoveldRiuri TamaSebis<br />

SedegebiT, gundebis `SidasamzareuloSi~ mimdinare mdgomareobis<br />

Sesaxeb analiziT da a.S.).<br />

am SemoTavazebaTa Soris (erT-erTze, kerZod X-ebiT<br />

TamaSze Cven ukve visaubreT) mniSvnelovnad SeiZleba<br />

CaiTvalos e.w. `minusaoi~ sistemiT TamaSi, rac iTvaliswinebs<br />

mogebis Sansis gazrdis SesaZleblobas mosalodneli<br />

Sedegis e.w. dazRveviT.<br />

es sistema rTulia X-ebiT TamaSis sistemasTan SedarebiT,<br />

magram, vfiqrob, rom qmnis mogebis gazrdis ufro<br />

met Sanss, Tumca moiTxovs fsonebis mniSvnelovan gazrdasac.<br />

sxvanairad rom vTqvaT, es sistema iZleva saSualebas,<br />

moigo (bevri an cota) im SemTxvevaSic ki Tu SerCeuli<br />

TamaSebis saerTo raodenobidan ar gaamarTla erTma, orma,<br />

samma da a.S. Sedegmac ki.<br />

#3 cxrilidan kargad Cans, Tu ramdeni varianti arsebobs<br />

e.w. `minusaoi~ sistemaSi da romel SemTxvevaSi<br />

(variantSi) SeiZleba mogebis Sansis gazrda. dasanania,<br />

rom moTamaSeTa umravlesoba ar TamaSobs am sistemiT,<br />

radgan am sistemaSi ufro metia arwagebis (Sesabamisad<br />

mogebis) Sansi.<br />

31


32<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

cxrili #3


vaxtang WankotaZe 33<br />

imisaTvis, rom SedarebiT naTeli gaxdes am sistemiT<br />

TamaSis niuansebi _ ukeTesi iqneba ganvixiloT konkretuli<br />

magaliTebi.<br />

msjelobisa da angariSis gamartivebis mizniT saTamaSo<br />

koeficientad SevarCioT ricxvi `2~ (damerwmuneT, rom<br />

sxva sididis koeficientebis, anu `kuSebis~ SemTxvevaSi<br />

saerTo daksvnebi da Sedegebi iqneba analogiuri _ gansxvaveba<br />

iqneba mxolod mogeba-wagebis absolutur sidide-<br />

Si.<br />

varianti (3-1)<br />

anu virCevT sam TamaSs da Sesabamisi wesiT vavsebT<br />

(vadgenT) baraTs (bileTs).<br />

#3 cxrilis mixedviT fsonis minimaluri Tanxa aris<br />

sami (an misi jeradi) lari. Tumca Tanamedrove kompiuteruli<br />

programebi iZlevian nebismieri sididis fsonis<br />

dadebis saSualebas da mogebis saboloo Sedegic mis<br />

mixedviT iangariSeba. unda gvaxsovdes, rom TamaSSi `muSaobs~<br />

dadebuli fsonis mxolod mesamedi anu Cven SemTxvevaSi<br />

1 lari (Tu fsons davdebT 6 lars, imuSavebs 2<br />

lari, 12 laris SemTxvevaSi _ 4 lari da a.S.).<br />

Tu samive Sedegi gamovicaniT, maSin baraTi uzrunvelyofs,<br />

am SemTxvevisaTvis, maqsimalur mogebas. raki `samuSaod~ avir-<br />

CieT koeficienti `2~, maSin bileTi (baraTi) igebs:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)=12 lars


34<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

Tu Tavns gamovaklebT, maSin sufTa mogeba Seadgens 9<br />

lars, anu dadebul fsonze samjer mets.<br />

SerCeuli bileTi im SemTxvevaSic igebs, roca gamocnobilia<br />

ori Sedegi, erTma ki ar gaamarTla.<br />

Cvens mier pirobiTad SerCeuli koeficientis (2) Sem-<br />

TxvevaSi bileTi (baraTi) igebs:<br />

2X2=4 lars<br />

anu Tavnis gamoklebiT sufTa mogeba Seadgens erT lars,<br />

Tumca aq ukve drouli iqneba gavakeToT miniSneba koeficientebis<br />

(kuSebis~) sidideze. ori Sedegis gamocnobis<br />

dros bileTi iZleva sufTa mogebas (sxvadasxva odenobiT)<br />

im SemTxvevaSi, Tu koeficientebis namravli metia samze.<br />

Tu ori koeficientis namravli naklebia `3~-ze, maSin<br />

bileTi marTalia igebs, magram igebs dadebul fsonze naklebs.<br />

magaliTad, Tu koeficientebia 1,7 da 1,6 maSin bileTi<br />

igebs 2,72 lars, anu dadebul fsonze naklebs, magram<br />

sagulisxmoa is garemoeba, rom moTamaSe srulad ar aris<br />

wagebuli da raRac Tanxas mainc ibrunebs.<br />

varianti (3-1)+1<br />

am SemTxvevaSic sami TamaSis Sedegi monawileobs, oRond<br />

fsonis sidide ganisazRvreba 4 (an misi jeradi) lariT da<br />

Sesabamisad izrdeba mosalodneli mogebis sididec.


vaxtang WankotaZe 35<br />

Tu (3-1)-is SemTxvevaSi mogeba (roca samive Sedegia<br />

gamocnobili) iangariSeba ase:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)=<br />

(3-1)+1-is SemTxvevaSi mogeba iTvleba Semdegnairad:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)+(2X2X2)=<br />

emateba e.w. `sruli~ (2X2X2).<br />

aqve saWirod migvaCnia aRvniSnoT, rom (3-1)+1 sistemiT<br />

TamaSis dros Tu mxolod ori Sedegia gamocnobili, ma-<br />

Sin e.w. `sruli~ aRar emateba mogebas da iangariSeba ise,<br />

rogorc (3-1)-is SemTxvevaSi. anu (3-1)+1 sistemiT TamaSi<br />

mniSvnelovan efeqts iZleva samive Sedegis gamocnobis<br />

dros.<br />

axla vnaxoT, Tu ras iZleva (3-1)+1 sistema (isev vi-<br />

RebT koeficientebad `2~-s).<br />

vimeorebT _ fsonis sididea 4.<br />

samive Sedegis gamocnobisas gveqneba:<br />

(2X2)+(2X2)+(2X2)+(2X2X2)=20<br />

ori Sedegis gamocnobisas ki gveqneba<br />

2X2=4


36<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

anu miviRebT imas, rac davdeT fsonis saxiT, rac imas<br />

niSnavs, rom ar wavageT, Tumca aqac didi mniSvneloba aqvs<br />

SerCeuli koeficientebis sidideebs (SeiZleba wavagoT,<br />

mxolod nawilobriv).<br />

gTavazobT cxrils, romelic naTel warmodgenas qmnis<br />

imis Sesaxeb, Tu romeli `minusaoi~ sistemiT jobia<br />

TamaSi _ (3-1)-iT, Tu (3-1)+1-iT (koeficientebad viRebT<br />

isev `2~-s).<br />

cxrili #4<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis<br />

raodenoba<br />

1) gamocnobilia 2<br />

2) gamocnobilia 3<br />

3) gamocnobilia 1<br />

mogeba<br />

(3-1)<br />

fsoni 3<br />

4<br />

12<br />

0<br />

mogeba<br />

(3-1)+1<br />

fsoni 4<br />

raRa Tqma unda, mogeba _ nawilobriv wagebis odenoba<br />

damokidebulia koeficientebis (`kuSebis~) mniSvnelobaze<br />

da isini unda SearCios moTamaSem, Tumca cxrilis mixedviT<br />

Tu vimsjelebT, advilad davaskvniT, rom<br />

a) Tu gamovicnobT or Sedegs, maSin jobia viTamaSoT<br />

sistemiT (3-1);<br />

b) Tu darwmunebuli varT, rom gamovicnobT samive<br />

Sedegs, maSin jobia TamaSi (3-1)+1 sistemiT.<br />

4<br />

20<br />

0


vaxtang WankotaZe<br />

varianti (3-2)<br />

cnobilia, rom aseTi sistemiT (aseve 4-3, 5-4, 6-5 da<br />

a.S. sistemebiT) TamaSis dros koeficientebi ikribeba, gansxvavebiT<br />

(3-1) an (4-2), (5-1) da a.S. sistemebisgan, sadac<br />

koeficientebi mravldeba erTmaneTze da mere ikribeba.<br />

zemoT Cven aRvniSneT, rom `2~-ze naklebi sidideebis<br />

jami ufro metia amave sidideebis namravlze da es marTlac<br />

asea. gamoviyenoT ricxvebis es Tviseba da kidev erTi<br />

Sansi CavayenoT mogebis samsaxurSi.<br />

`2~-ze nakleb koeficientad SevarCioT, magaliTad 1,5.<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

(3-1)<br />

Sedegi<br />

0,00<br />

2,25<br />

6,75<br />

cxrili #5<br />

(3-2)<br />

Sedegi<br />

1,50<br />

3.00<br />

4.50<br />

rogorc cxrilidan Cans 1,5 (`2~-ze naklebi) koeficientis<br />

SerCevis or SemTxvevaSi upiratesoba eniWeba (3-2)<br />

variants, xolo erT SemTxvevaSi (3-1) variants. Tum-<br />

37


38<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

ca `2~-ze nakleb koeficientTa Soris moiZebneba iseTi<br />

`kuSic~, roca suraTi icvleba, Tumca (3-2) variantis<br />

nawilobrivi upiratesoba mainc ZalaSi rCeba.<br />

avirCioT 1,2 koeficienti (`kuSi~).<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

(3-1)<br />

Sedegi<br />

0,00<br />

1,44<br />

4,32<br />

cxrili #6<br />

(3-2)<br />

Sedegi<br />

1,20<br />

2,40<br />

3,60<br />

rogorc vxedavT 1,2 koeficientis SerCevis SemTxveva-<br />

Si (3-2) varianti inarCunebs upiratesobas or poziciaSi<br />

_ roca gamovicnobT erT an or Sedegs. sami Sedegis gamocnobis<br />

SemTxvevaSi ki upiratesoba eniWeba (3-1) variants,<br />

iseve rogorc wina SemTxvevaSi.<br />

asea Tu ise, yovel konkretul SemTxvevaSi (roca vTamaSobT<br />

`2~-ze naklebi koeficientebiT da e.w. `minusaoi~<br />

sistemiT), yvelaferi damokidebulia moTamaSis gemovnebaze.


vaxtang WankotaZe<br />

variantebi (5-2) da (5-3)<br />

aseTi variantebiT TamaSi SedarebiT rTulia, vidre (3-<br />

1) an (3-1)+1, magram seriozulad izrdeba rogorc fsonis<br />

odenoba, ise SedarebiT metis mogebis Sansic.<br />

(5-2) da (5-3) variantebiT TamaSis dros fsonis raodenoba<br />

erTidaigivea da udris 10-s.<br />

cnobilia, rom (5-2) variantis SemTxvevaSi minimaluri mogebisaTvis<br />

aucilebelia sami Sedegis gamocnoba mainc, maSin<br />

roca (5-3) variantiT TamaSis dros sakmarisia 2 Sedegis gamocnoba<br />

mainc, raTa moTamaSe ar darCes srulad wagebuli.<br />

imis gasarkvevad, Tu romeli variantia umjobesi, moviyvanT<br />

cxrils, saidanac kargad gamoCndeba maTi `minuspliusebi~.<br />

angariSis gasaadvileblad koeficientad gamoviyenoT<br />

isev `2~.<br />

gamocnobili<br />

Sedegebis raodenoba<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5<br />

(5-2)<br />

Sedegi<br />

0<br />

0<br />

8<br />

32<br />

80<br />

cxrili #7<br />

(5-3)<br />

Sedegi<br />

0<br />

4<br />

12<br />

24<br />

40<br />

39


40<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

rogorc moyvanili cxrilidan Cans, orive variants<br />

aqvs Tavisi naklic da upiratesobac. kerZod, ori da sami<br />

Sedegis gamocnobis SemTxvevaSi upiratesoba aqvs (5-3)<br />

variants, xolo oTxi da xuTi gamocnobili Sedegis Sem-<br />

TxvevaSi sruli upiratesoba aqvs (5-2) variants. aqedan<br />

gamomdinare, Tu myarad gjeraT, rom gamoicnobT samze met<br />

Sedegs, bunebrivia Tqveni arCevani gaakeToT (5-2) variantze.<br />

aRsaniSnavia, rom sxva koeficientebis SerCevis SemTxvevaSi<br />

konkretuli cifrebi da ricxvebi Seicvleba, magram<br />

am variantebisaTvis damaxasiaTebeli minus-pliusebi<br />

ZalaSi rCeba.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT (cxrili #4), `minusaoi~<br />

sistemas gaaCnia uamravi varianti, romelTa detaluri<br />

garCeva zedmetad migvaCnia. ise ki vityviT, rom sxva yvela<br />

danarCeni varianti bevri arafriT gansxvavdeba ukve<br />

ganxiluli variantebisagan, Tumca sagrZnoblad izrdeba<br />

fsonisa da wageba-mogebis Tanxebis odenoba.<br />

Cven SevexeT yvelaze ufro popularul variantebs, danarCeni<br />

ki warmoadgens TiToeuli moTamaSis tvinis Wyletis<br />

sagans.<br />

elementaruli daskvnis gakeTeba ki (am paragrafis<br />

mixedviT) SeiZleba imasTan dakavSirebiT, rom e.w. `minusaoi~<br />

sistemiT TamaSi ufro met Sanss iZleva mogebis (iseve,<br />

rogroc X-ebiT TamaSi) misaRwevad, vidre e.w. `gadabmuli~<br />

sistemiT TamaSi.


vaxtang WankotaZe<br />

e. w. `piramida~<br />

wina paragrafebSi mokled aRvniSneT adamianis erT<br />

sisusteze, rasac sixarbe hqvia. gvinda, rom rac SeiZleba<br />

bevri movigoT da zogjer, saamisod, yovladgaumarTlebel<br />

riskze mivdivarT.<br />

erT-erTi aseTi sarisko variantad migvaCnia e.w. `piramidis~<br />

sistemiT TamaSi, anu rodesac erT romelime<br />

gunds `misdev~ manamde, sanam ar iTamaSebs fred, romel<br />

Sedegsac yovelTvis aqvs didi koeficienti (`kuSi~).<br />

yovel axal turSi (fres molodinSi) giwevs fsonis<br />

gaormageba (minimum). Zneli warmosadgeni sulac ar aris,<br />

Tu ra raodenibis fsonis dadebamde unda mivides moTamaSe,<br />

Tu arCeulma gundma 10-15 turis ganmavlobaSi ar<br />

iTamaSa fred.<br />

aravis vusurvebT am sistemiT TamaSs. Tumca arian adamianebi,<br />

romlebsac bevri e.w. Tavisufali fuli aqvT da<br />

Tavs uflebas SeiZleba aZlevdnen amgvari `garTobis~.<br />

azartic albaT garkveul sazRvrebSi SeiZleba iyos<br />

met-naklebad gamarTlebuli, radgan azartis gareSe arsebobasac<br />

gahkravs uferuli elferi.<br />

41


42<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

daskvnebi, rekomendaciebi,<br />

mosazrebebi<br />

1 iTamaSe e.w. `Tavisufali TanxiT~, romlis dakargvac<br />

mniSvnelovnad ar daazaralebs ojaxis biujets;<br />

2. patara TanxiT (fsoniT) didi Tanxis mogeba<br />

praqtikulad Zalian Znelia. ufro advilia SedarebiT<br />

didi TanxiT, SedarebiT patara Tanxis<br />

mogeba;<br />

3. rac ufro meti raodenobis TamaSebs mouyri Tavs<br />

erT baraTSi (bileTSi), miT ufro naklebia mogebis<br />

Sansi da piriqiT;<br />

4. mravalnair ZalianZnelad gamosacnob Sedegs Soris<br />

SedarebiT naklebadZneli gamosacnobia erT-erTi<br />

gundis mogeba;<br />

5. sZlie Sen TavSi ucbad, erTi xelis dakvriT didi<br />

mogebis macdunebel survils, anu sixarbes;<br />

6. mogebis SemTxvevaSi ucbaTve nu gavardebi da nu daetakebi<br />

totalizators axali aucilebeli `gamar-<br />

Tlebis~ molodiniT;<br />

7 ar gamoiyeno sxvadasxva baraTSi erTidaigive Tama-<br />

Sis mosalodneli Sedegi;<br />

8. kargad unda gaxsovdes, rom `wageba da mogeba Zmebia<br />

arian~ da erTma an Tundac orma-samma wagebam<br />

ar unda migiyvanos sasowarkveTamde;


vaxtang WankotaZe 43<br />

9. igebs is (umetes SemTxvevaSi), vinc gasarTobad TamaSobs;<br />

10. wagebuli iyo, aris da iqneba is, vinc totalizatorSi<br />

eZebs gamdidrebis wyaros;<br />

11. erTjeradi didi mogebis molodinSi yoveldRiur<br />

wagebas gacilebiT jobia yoveldRiuri mcire mogebis<br />

mcdeloba;<br />

12. mogebis Sansis gasazrdelad sasurvelia baraTSi<br />

TamaSebis raodenobis maqsimalurad Semcireba da<br />

fsonis SeZlebisdagvarad gazrda;<br />

13. sasurvelia `daspecialistde~ 4-5 qveynis safexburTo<br />

`industriaSi~, rac dagexmareba mosalodneli<br />

Sedegebis amocnobis SesaZleblobis gazrdaSi;<br />

14. patara koeficientebis kombinaciiT (e.w. `blokebi~)<br />

didi ricxvebis miRebis mcdeloba iwvevs SerCeuli<br />

TamaSebis raodenobis zrdas, rac Tavis mxriv amcirebs<br />

mogebis Sanss;<br />

15. SeimuSave Seni `sakuTari `stili~, `meTodi~ da<br />

iyavi misi erTguli. Tu ki viRacam moigo raRaca<br />

meTodiT, im wuTSive nu mibaZav mas da nu Seecdebi<br />

`kopirebas~;<br />

16. mosalodneli e.w. alogikuri Sedegi, xSirad SeniRbulia<br />

koeficientebis (`kuSebis~) saSualebiT;<br />

17. mogebis Sansis gasazrdelad sasurvelia moTamaSem<br />

airCios X-ebiTa da e.w. `minusaoiT~ TamaSis variantebi,<br />

rac garkveulwilad anxorcielebs garkveuli<br />

dazRvevis funqcias;


44<br />

rogor gavzardoT mogebis Sansi<br />

18. mogebis saqmeSi dadebiTi rolis TamaSi SeuZlia<br />

momdevno dRis romelime TamaSis Sedegis gamomxatvel<br />

SedarebiT dabal koeficients (1,2-1,3-1,35),<br />

romlis sapirispiro koeficientis mniSvneloba<br />

iqneba didi da misi dazRvevis mizniT gamoyeneba<br />

mogvcems varirebis saSualebas;<br />

19. gaxsovdes, rom motivacia did gavlenas axdens mosalodnel<br />

TamaSis Sedegze;<br />

20. nu dagaviwydeba, rom asprocentiani mogebis recepti<br />

(panacea) ar arsebobs _ mogebis gazrdis Sansi<br />

ki uamravia;<br />

21. SeecadeT aqcenti gaakeToT maspinZel gundze.<br />

gaxsovdeT, rom Sexvedrebis daaxloebiT samocdaa-<br />

Ti procenti mTavrdeba maTTvis sasurveli SedegiT.<br />

dabolos, mkiTxveli albaT ityvis _ am patara wignSi<br />

rac weria, es xom mec kargad vicodio.<br />

geTanxmebiT, rom kargad iciT, magram samwuxaroa da<br />

dasanani, rom ucbad da didi mogebis survili xSirad<br />

gvaviwyebs praqtikiT dadasturebul elementarul WeSmaritebebs.<br />

mTavari ki mainc is aris, rom TamaSi yvelas SeuZlia,<br />

sixarbis Zleva ki mxolod erTeulebs.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!