MERINDADEAK Nafarroako Historiako Gaiak Bigarren ... - Navarra

Historiaurretik erdi arora
lak ere hasi ziren, mundua gobernatzen zuten naturaz-gaindiko legeen
intuizioa sortu zen, pentsamentu abstraktoa eta haren plasmazio artistikoa.
Goi Paleolitoko gizonak kobazuloetako pinturetan ozta-oztan igarri
zion zer hura, handik aurrera bizitzaren parte inportantea izango da.
Eta gainera, habitat modu berriek antolamendu sozial askoz sendoagoa
ere behar zuten, eginkizunak ere askoz gehiago baitziren eta ondorioz
nor bere lanean espezializatzea eta koordinatzea ezinbestekoa zen
dena ongi aterako bazen.
Neolitikoa K.a.ko 8.000 urte inguruan hasten da, eta ia 4.000 urte
beharko ditu Mediterranioko beste muturrera ailegatzeko. Ordurako,
kultura berri bat sortua zen lur haietan, metalak lantzen zekiena. Kultura
horren zabalpena askoz arinagoa izanen da, eta beraz askoz denbora
tarte txikiagoetan iritsi ziren Nafarroara ohitura neolitikoak, metalurgiaren
agerpena (Eneolitikoa) eta metalurgiaren zabalpena.
Zenbait aztarnategik aukera ematen digute berrikuntza horiek ailegatu
zireneko bilakaera ikusteko K.a.ko bosgarren milaurtekotik aurrera;
Zatoiako (Abaurregaina) kobazuloan lehenbiziko zeramika aztarnak
aurkitu dira, harri leunduzko tresnak, erabiltzeko errazagoak (azal
leundua, forma borobilekoa); eta Mara–ongo la Pe–an edo Biotzariko
Padre Areson etxa abereen hezurrak, abeltzain lanaren igarbide klaroa.
Nekazaritza beranduxeago hasi zen: basoetan luberriak egiteko
(basoa soiltzeko) zeramika eta harri leunduzko tresna batzuk K.a.ko
3.000-2.000. urteetara arte ez dira ugaltzen, metalurgiaren garaia dagoeneko
hurbil delarik.
Ordutik hasi eta K.a.ko lehenbiziko milaurtekoraino, bata bestearen
ondo heldu dira aurrerapen teknikoak. Brontzezko lehenbiziko piezak
azaltzen dira (Sakulo, Erronkarin) eta zeramika handiak, kanpai-itxurako
ontzia kasu: mantenuak gordairatzeko ontzi handi bat.
Berrikuntza hauekin batera Penintsula hegoaldeko etorkinak ere
azaltzen dira, berekin segur aski ohiturak eta kulturmodu aurreratuagoak
zekartzatela.
Mendietan, abeltzaintza baitzen bertako lanbide nagusia, artean ere
kobazuloak eta aterbe jendedunak erabiltzen dira, baina oso desorgani-
26