MERINDADEAK Nafarroako Historiako Gaiak Bigarren ... - Navarra

Iruñeko erresumatik nafarroako erresumara (XI-XIII. Mendeak)
Bide horietan erromesak ibiltzen ziren, Compostelara, Santiago
apostoluaren hilobia bisitatzera bidean. Horregatik esaten zaie Santiago
bideak. Frantzia iparralde eta ekialdeko puntu batzuetan hasi eta
Galiziaraino joaten zen. Horrez gain beste bide adar asko ere baziren,
garrantzi gutxiagokoak, bidaztiaren komenentziaren arabera erabiltzen
zirenak.
Erromesek eskubidea baitzuten laguntza eta babesa hartzeko, Ospitalak
eratu ziren haien mesederako: Orreagan, kasu. Aberatsenak hirietako
ostatuetan jartzen ziren eta haien diruak zuzpertu egiten zuen
ekonomia. Baina erromes intelektualak, artistak, elizgizonak nobleak
eta printzeak ere joaten ziren batzuetan erromes. Eta Nafarroatik pasabidenabar
hainbat berrikuntza tekniko, arte estilo berriak eragin ideologikoak
etab. utziko zituzten.
6.7. Arte erromanikoa. Erromesbideko artea
Santiagobidean barrena, adibidez, Erromanikoaren arte joera berriak
iritsi ziren. Kanoi erako ganga, puntu erdiko arkua, kapitel historiatuak,
edo Jakako xake-itxurako apaingarriak (Santiagobideko ezaugarri
tipikoa) pixkanaka Nafarroa guztian hedatu eta jaundu ziren,
erromanikoaren aurreko eraikinak lekutuz: haietako ale gutxi iritsi zaizkigu:
Iratxetako garaia, adibidez.
Lehenbizi Aralarko San Migelgo lanak izan ziren edo Leireko San
Salbatoreko kripta eta absideetako lanak, XI. mende bukaerarako akabatuak.
Hurrengo mendean, ehunka eliza eraiki ziren estilo horretan, hasi
herri txikienetatik eta monasterio handietaraino. Iru–eko katedral zaharra,
(zeinetik kapitel batzuk beste hondarrik ez ditugun), Tuterakoa,
Uxueko Santa Maria edo Zangozako Santa Maria, Iratxeko Monasterioaren
eliza, horra hor eraikin inportante batzuk, beste asko aipa balitezke
ere.
Eraikin horietako batzuek atari eta klaustroak dituzte eta bertan askotariko
eskultura taldeak ageri dira, Bibliako pasarteak eta bai ba-
51