MERINDADEAK Nafarroako Historiako Gaiak Bigarren ... - Navarra

5
IRUÑEKO ERRESUMAREN SORRERA ETA GORENALDIA
(X.-XI. MENDEAK)
5.1. Konkisten hasiera
X. mendearen hasieran, Antso Gartzes erregetzen delarik (905-925),
erabateko independentzia hasten da al-Andalusko arabeeen aurrean,
eta Iru–eko erresuma sortzen da; horrela deitu zen hiri horrek sinbolizatzen
zuelako kristautasunaren (apezpiku egoitza zen) eta inguruko
nobleziaren aitzindaritza, kristauen agintepeko lurralde guztian ez baitzen
bera adinako herririk.
Erregek, bere menpekoen aho bateko leialtasunaz baliatuz eta Leongo
erregearen laguntzarekin, musulmanen aldi bateko ahultasuna
aprobetxatu eta Estellerria eta Errioxako mendebala bereganatu zituen,
Arabako Errioxa barne, non monasterio (San Mill‡n) eta hiri (Naxera,
Calahorra) handiz betetako kultura aurkitu zuen, bere lehenagoko lurretakoa
baino askoz ere aurreratuagoa. Gainera, Aragoi ere beretu
zuen, semea konderri horren oinordekoarekin ezkondu zitzaiolarik. Garai
hartan itun eta lur bakura asko ezkontzen bidez egiten ziren.
Cordobako kalifatzak X. mendearen gainerako urteetan atake asko
egin bazituen ere (Abd al-Rahman III.a, Almanzor), ezin berreskuratu
izan zituen galdutako lurrak. Aitzitik, Iru–aren gaineko presioa zela
medio, erresuma eremu baketsuagoetara hedatu zen, hala nola Baztan,
43