18.02.2013 Views

File - Dipartimento di Matematica

File - Dipartimento di Matematica

File - Dipartimento di Matematica

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

5.3. TORRICELLI E LA CURVA LOGARITMICA 169<br />

do l’equivalenza. Esaminiamo il testo corrispondente al primo argomento <strong>di</strong><br />

Torricelli.<br />

Sia data una semiperbole il cui solo asintoto (Fig. 5.12) sia AD, l’or<strong>di</strong>nata<br />

più grande AC e CL sia tangente e si consideri una or<strong>di</strong>nata ulteriore qualsiasi,<br />

come DE, e si tracci la parallela EF all’asintoto che interseca la tangente<br />

in L. Dopo <strong>di</strong> che si tracci la retta verticale HLM passante per L. Dico che il<br />

quadrilatero misto CADE compreso tra l’iperbole, l’asintoto e le due rette verticali<br />

è equivalente al rettangolo CAHM. Se infatti così non fosse, il rettangolo<br />

CAHM avrebbe area o minore o maggiore del quadrilatero misto summenzionato.<br />

Iniziamo a supporre, se possibile, che sia minore e si consideri il rettangolo<br />

MHPN minore della <strong>di</strong>fferenza tra il rettangolo ed il quadrilatero misto, così che<br />

l’intero rettangolo CAPN sarà minore del quadrilatero misto CADE. Si consideri<br />

la congiungente CO, che intersecherà la semiperbole dal momento che CL<br />

è l’ultima delle rette tracciate da C che non intersecano (la semiperbole) e sia<br />

Z il punto <strong>di</strong> intersezione da cui si tracci ZY parallela all’asintoto; Si bisechi<br />

allora AD e si proceda con bisezioni successive fino a che non determiniamo una<br />

sezione AQ che sia minore <strong>di</strong> ZY; fatto questo, si <strong>di</strong>vida l’intero AD in parti<br />

uguali allo stesso AQ e si assumano queste singole parti come lati <strong>di</strong> altrettanti<br />

rettangoli circoscritti al quadrilatero misto CADE; sia CAQB il primo <strong>di</strong> questi<br />

rettangoli il cui lato QB tagli l’iperbole in I. Si tracci CI che certamente giace<br />

tra i segmenti <strong>di</strong> retta CL e CZ e che interseca LO nel punto V da cui si traccia<br />

la retta verticale RVT. Ora, la figura rettilinea circoscritta al quadrilatero misto<br />

CADE, che è formata da rettangoli <strong>di</strong> uguale altezza il primo dei quali è CAQB,<br />

è equivalente al rettangolo CART; pertanto è minore del rettangolo CAPN che<br />

a sua volte era minore del quadrilatero misto CADE, da cui segue che la figura<br />

circoscritta deve essere a maggior ragione più piccola del suo quadrilatero<br />

misto a cui è circostritta; dunque l’intero è minore <strong>di</strong> una sua parte, che è<br />

assurdo. 29 (Torricelli, De hemihyperbole logarithmica, pp. 84-85 <strong>di</strong> [10], pp.<br />

342-343 <strong>di</strong> [11].)<br />

29 Esto hyperbola monoasymptota (Fig. 5.12) cuius asymptotos AD, maxima applicata AC,<br />

tangens vero CL, et sumatur quaelibet alia applicata, puta DE, ducaturque EF parallela<br />

asymptoto, et occurrent tangenti in L. His peractis applicatur per L recta HLM. Dico quadrilineum<br />

mixtum CADE contentum sub hyperbola, asymptoto, duabus applicatis, aequale esse<br />

rectangulo CAHM. Nisi enim ita sit erit rectangulum CAHM vel minus vel majus prae<strong>di</strong>cto<br />

quadrilineo mixto. Sit primum, si possibile est, minus, et ponatur rectangulum MHPN minus<br />

defectu quo rectangulum deficit a quadrilineo mixto, et erit totum rectangulum CAPN adhuc<br />

minus prae<strong>di</strong>cto quadrilineo mixto CADE. Jungatur recta CO, quae omnino secans erit,<br />

cum CL sit ultima inclinatarum ex puncto C, et non secantium secet ergo in Z, et agatur<br />

ZY parallela asymptoto; tum secetur AD bifariam, eiusque partes iterum bifariam, atque hoc<br />

fiat semper donec veniamus ad aliquam sectionem puta AQ minorem quam sit ZY; quo facto<br />

secetur tota AD in partes aequales ipsi AQ, statuanturque singulae partes pro lateribus<br />

totidem rectangulorum circa quadrilaterum mixtum CADE descriptorum; et sit ex huiusmo<strong>di</strong><br />

rectangulis primum CAQB cuius latus QB secet hyperbolam in I. Ducatur CI quae omnino<br />

cadet intra rectas CL, CZ, occurratque ipsi LO in puncto V et applicetur RVT. Iam figura<br />

rectilinea circumscripta circa quadrilaterum mixtum CADE, quae constat ex rectangulis<br />

aeque altis quorum primum est CAGB (Si legga CAQB), aequalis est rectangulo CART; ergo<br />

minor est rectangulo CAPN rectangulorum vero CAPN minus erat quadrilineo mixto CADE,<br />

ergo multo magis figura circumscripta minor erit suo quadrilineo cui circumscribitur; nempe<br />

totum sua parte minus erit. Quod est absurdum.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!