IL - MaltaRightNow.com

16
Fost l-G[awdxin mag[rufa filqasam
tal-Li;i u g[all-post
tag[hom fil-;udikatura tal-
G]ejjer Maltin insibu lil Sir
Michelangelo Refalo. Dan
twieled fil-Belt Vittorja fl-1876
min-Nutar Vincenzo Refalo u
Agatina mwielda Cachia.
Sa minn /kunitu, kien mhux
biss ta[t g[ajnejn il-;enituri
tieg[u, imma anki ta[t dawk
ta’ zijuh Mons. Felice Refalo,
Ar/priet tal-Katidral ta’
G[awdex.
Mikelan; studja fis-
Seminarju ta’ G[awdex, li kien
ta[t it-tmexxija tal-Patrijiet
:i]witi. Kien intelli;enti u ta’
memorja tajba [afna u kien
ikun dejjem minn tal-ewwel
fost s[abu fil-klassi.
Jing[ad li Mons. Refalo spiss
kien imur jistaqsi lis-superjuri
tas-Seminarju dwar il-progress
tan-neputi fl-iskola u fiddixxiplina.
Mis-Seminarju, Mikelan; ta
l-Matrikola u da[al l-
Università biex jistudja g[al
avukat. Anki hawn kien dejjem
wie[ed mill-a[jar studenti u
zijuh ma kienx jonqos li jfittex
il-passi tan-neputi.
Fl-1898 Mikelan; [a llawrja
ta’ avukat u nxte[et
b’ru[u u ;ismu fil-professjoni
tieg[u. Kien mag[ruf b[ala
intelli;enti u onest: g[alhekk
ma setax jonqos li jkollu numru
sabi[ ta’ klijenti li jfittxu flopra
tieg[u d-difi]a talinteressi
tag[hom.
Fost id-diversi taqsimiet tal-
Li;i, l-Avukat Refalo wera
kapa/ità spe/jali fid-Dritt
Kummer/jali. Ma damx ma sar
professur ta’ dan is-su;;ett fl-
Università u Assistent-Avukat
tal-Kuruna, l-ewwel tar;a fisservizz
tieg[u mal-gvern.
Qabel ma impjega ru[u malgvern,
lill-Avukat Refalo
nsibuh attiv fil-kamp politiku.
Kien dejjem fl-ewwel ringiela
tan-nazzjonalisti, anzi
Segretarju tal-Partit ta’
Fortunato Mizzi. Dejjem
g[amel [iltu kollha biex
jiddefendi l-interessi tal-partit
tieg[u u jmexxih ’il quddiem.
Dam segretarju sa ma sar
professur fl-Università u, meta
spi//a minn segretarju, dan il-
il-Óadd, 12 ta’ Frar, 2012 PERSUNA::I
PRIM IM{ALLFIN E}EMPLARI (2)
Sir Michelangelo Refalo
post tieg[u ttie[ed mill-
G[awdxi l-ie[or l-Avukat
Arturo Mercieca.
Hemm fatt interessanti talepoka
meta Mikelan; Refalo
kien Segretarju tal-Partit
Nazzjonalista, li juri s-sens ta’
serjetà u dixxiplina li kienet
allura te]isti fi [dan il-partiti
politi/i u anki fil-menti talistess
poplu.
In/ident
Kien qam in/ident li fih ilpartit
ta’ Mikelan; [ass li kellu
jesprimi l-opinjoni tieg[u bla
bi]a’ ta’ xejn u jiddefendi /erti
‘drittijiet’ anki b’sagrifi//ji
kbar, tant li l-mexxejja kienu
ddikjaraw pubblikament li
kienu lesti ‘biex sa[ansitra
j/ar/ru demmhom’.
Peress li l-affarijiet
imbag[ad [adu xejra pjuttost
serja, xi membri tal-partit
tressqu quddiem il-Qorti u anki
mwa[[la tlett ijiem [abs. Xi
individwi mbag[ad talbu lill-
Gvernatur biex ja[frilhom ilkonsegwenzi
tas-sentenza.
I]da dawk kollha li
rrikorrew g[and il-Gvernatur
biex je[ilsu mit-tlett ijiem [abs
kienu m/anfra u tne[[ew minn
kull kariga li kellhom fi [dan
il-partit tag[hom.
Xi nies li ma tantx kienu
j;ibu lill-Avukat Refalo u
kienu jg[iru g[alih xerrdu xxnieg[a
li hu ma kienx
bniedem attiv bi]]ejjed f’dak li
kien uffi//ju tieg[u. I]da
kemm din kienet qlajja falza
SIR MICHELANGELO REFALO
malajr dehret mill-fatt li fl-
1915 il-Professur Refalo sar
Avukat tal-Kuruna.
Naf nies li kienu g[adhom
jiftakru sewwa lil Mikelan;
Refalo u li kienu jg[idulek li
kien jaqdi dmiru b’mod
e]emplari g[all-a[[ar. Anzi
dawn in-nies kienu jistag[;bu
[afna bl-attività tieg[u: fost lo[rajn
kienu jg[idulek li
“:an;inu Refalo dejjem
g[amel kollox hu, sa[ansitra lkopjar
ta/-/itazzjonijiet”!
Meta l-Avukat Refalo [alla
l-kattedra tad-dritt
kummer/jali g[al dan luffi//ju,
kif ukoll g[all-post
ta’ Assistent-Avukat tal-
Kuruna, floku ntag[]el l-
Avukat Arturo Mercieca, li
qabel kien la[aq Segretarju tal-
Partit Nazzjonalista.
Ma[tur CBE
B[ala Avukat tal-Kuruna, fl-
1915 Dr. Refalo sar ukoll
Legal Adviser tal-Forzi
Navali#Militari u tal-Prize
Court. Kien f’din l-epoka li l-
Avukat Refalo n[atar
Commander of the British
Empire.
Ftit snin wara li kien sar
avukat, Mikelan; Refalo
]]ewwe; lit-tifla tal-Perit Gio
Domenico Debono.
G[alkemm bil-pi] tal-familja u
tal-uffi//ju g[oli tieg[u fuq
spallejh, :an;inu Refalo kien
dejjem i[obb ji//ajta: kien
twieled /ajtier u /ajtier
baqa’!
Naf nies, li kienu jiftakruh
sewwa, li kienu jg[idulek li
qatt ma tiddejjaq fil-kumpanija
tieg[u. Kont tara /-/ajta i]da
ma kontx tara wi// :an;inu
jid[ak.
Kien jissemma’ aneddotu,
gustu] imma ta’ tag[lim, ta’
]mien meta Dr. Refalo kien
Avukat tal-Kuruna. Wie[ed
sie[eb tieg[u ta’ ]mien liskola,
/ertu Grima, sikwit
kien jitolbu biex isiblu post
mal-Gvern li jkun “ta’ ftit
tbatija”: ma kienx ra;el
mo[[u tajjeb u ma kienx
jirnexxi fl-e]amijiet.
Dr. Refalo fl-a[[ar
idde/ieda li, permezz ta’
/ajta, juri lil Grima ftit tarrealtà.
Iffissalu ;urnata meta
kellu jmur sal-uffi//ju tieg[u
fil-Palazz. Dakinhar Dr.
Refalo lil Grima po;;ielu
quddiemu volum antik
miktub bil-pinna u b’karattru
li bi tbatija kbira seta’ jaqrah
wie[ed im[arre; sewwa filqari
ta’ manuskritti qodma.
Bla su//ess
Il-povru Grima t[abat g[al
bosta sig[at biex jaqra u
jikkopja xi [a;a i]da bla
su//ess. X’[in l-uffi//ju kien
se jag[laq, Dr. Refalo resaq
lejn Grima, sabu kollu
g[araq u qallu: “Ikkuppjajt
xejn, Grim?”
Imma Grima wie;eb:
“Avukat, ix-xog[ol tag[kom
ma jg[oddx g[alija.”
B[ala Avukat tal-Kuruna,
Dr. Refalo kellu t-titlu ta’
‘Onorevoli’ u kien membru
uffi/jali tal-Kunsill tal-Gvern.
Dam fil-post ta’ Avukat tal-
Kuruna erba’ snin, sa
Awwissu 1919.
Imbag[ad, wara l-mewt ta’
Sir Vincent Frendo
Azzopardi, :an;inu Refalo
n[atar Prim Im[allef u
President tal-Qorti tal-Appell.
Anki f’dan il-post tant g[oli,
Sir Mikelan; Refalo wera
kapa/ità mhux komuni u
[adem [afna. Qalli darba
[abibi l-mejjet Im[allef Bertu
Magri: “Kieku Sir Mikelan;
Refalo g[ex sa meta kellu
jo[ro; bil-pensjoni, illum
Malta kien ikollha
minn Mons. Anton Gauci
;urisprudenza tieg[u tassew
sabi[a u g[arfa!”
Imma Sir Mikelan; ma
kienx destinat li jokkupa dan
l-uffi//ju g[al ]mien twil.
{adem wisq u ddebbolixxa
ru[u, tant li, wara biss erba’
snin b[ala President tal-Qorti,
:an;inu Refalo miet blinfluwenza
spanjola fit-23 ta’
Di/embru 1923.
Dak i]-]mien il-Gvernatur
ta’ Malta kien Lord Plumer.
Dan u Sir Mikelan; kienu
[bieb sewwa u spiss kienu
jkunu flimkien. Jing[ad li
Lord Plumer ma kien jie[u
ebda pass ta’ importanza
ming[ajr ma jkun talab il-parir
ta’ Sir Mikelan;. Tant kienu
[bieb li spiss kienu jieklu
flimkien: Sir Mikelan; kellu
d-dar tieg[u quddiem il-Palazz
ta’ Sant’Anton.
Fuq librett li darba Dott.
Refalo kien kiteb, Maestro
Vassallo, li kien missier ilmara
ta’ Nerik Mizzi u missier
il-Prof. Victor Vassallo, kiteb
opra lirika bl-isem Frazir.
B’tifkira ta’ dan l-iben ta’
g]irithom, l-G[awdxin
semmew g[alih triq fil-Belt
Vittorja u pjazza f’Marsalforn.
Imbag[ad, fi ]mieni,
semmejna anki g[alih dak li
kien it-Technical Institute ta’
G[awdex, kif wie[ed jista’
jara sal-lum.
Sir Mikelan; Refalo baqa’
j[obbhom lill-kumpaj]ani
tieg[u u kien dejjem lest biex
jg[inhom.
B[ala parrinu tal-Gri]ma,
Mikelan; Refalo kellu lil Dun
Alwi; ta’ Savina.