You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
El dotor de Cucugnan<br />
<strong>Silveria</strong> <strong>Gonzato</strong> Passarelli<br />
EL DOTÓR DE CUCUGNÀN<br />
RIVEDUTO LUGLIO 2008
2<br />
El dotor de Cucugnan<br />
PERSONAGGI:<br />
Il medico<br />
Mario: paesano<br />
Bruno: paesano<br />
Dino: paesano<br />
Antonia: paesana<br />
Maria: paesana<br />
Augusto: paesano<br />
Cesare: vecchio paesano<br />
Livia: ragazza<br />
Pina: paesana<br />
Lisetta: paesana<br />
Bepi: contadino<br />
Piero: stagnino<br />
Arturo: arrotino<br />
Comare: levatrice<br />
Elvira: lavandaia<br />
Nina: contadina<br />
Fausto: gelataio<br />
Irene: gelataia, moglie di Fausto<br />
Rita: vedova, poi moglie di Ottavio<br />
Antonio: vedovo, poi marito di Gigia<br />
Gaetano: possidente terriero<br />
Firmino: figlio di Gaetano<br />
Domenico: fratello di Firmino<br />
Adalgisa: mamma di Marietta<br />
Marietta: ragazza morta<br />
Rosa: confidente di Marietta<br />
Madre Superiora<br />
Marta: nonna di un bambino morto<br />
Ottavio: secondo marito di Rita<br />
Margherita: maestra<br />
2
3<br />
El dotor de Cucugnan<br />
ATTO PRIMO<br />
SCENA PRIMA<br />
La piazza di un piccolo paese.<br />
Il medico passeggia per la piazza leggendo un libro. Alcuni paesani sono seduti fuori da<br />
un’osteria, altri si intrattengono in bozzoli a chiacchierare,<br />
PERSONAGGI: TUTTI, TRANNE LIVIA<br />
DOTTORE (rivolto al pubblico):<br />
Far el dotór l'è, da ‘n ano, el me mestiér,<br />
ma qua no i se cura gnanca par piasér!<br />
A la me siènsa nissùni ghe crede,<br />
la móre par gnénte sta gente sènsa fede.<br />
Bortolo Campanàr de bugànse l'è s-ciopà<br />
e Ménego Forcón par la rogna l’è crepà.<br />
Bèpi el Mato l'è partìo par ‘n ciaón,<br />
qua no ghe n'è uno che no'l sia ‘n sucón!<br />
La sióra Teresina la g'à la pendicìte,<br />
Maria Bogón la sbòssega par la bronchite,<br />
Tonio el Fornàr el g'à el córi-córi,<br />
la sióra Iolanda l’è piena de dolori.<br />
Tuta sta gente la va a farse benedir<br />
e mi, la fame, me tocarà patir.<br />
Dormo al coèrto, ma l’afìto no pago:<br />
ancora ‘n mese e su ‘na strada stago.<br />
Magno con l’aiuto de qualche paesàn,<br />
no posso crompàrme gnanca ‘n tòco de pan.<br />
La Roséta la m’à dato dei vestiti de so fradèl:<br />
braghe, camìsa, scarpe, e ‘n mantèl.<br />
Anca el pàraco el me passa qualcoséta,<br />
ma el g’à da pensar a altra gente poaréta.<br />
Qua gh’è campi e vago spesso a spigàr,<br />
ma altri i ghe va e gh’è póco da catàr.<br />
Me pare e me mare i s’à sempre sacrificà<br />
par farme studiar e védarme laureà.<br />
Presto i è andè e la me fine no i à visto,<br />
de ‘n poaréto e de ‘n bacàn mi són ‘n misto.<br />
‘Na carta incornisàda la me dise che són dotór,<br />
ma mi fasso sto mestiér se me curo ‘n me dolor.<br />
Continuo a studiàr , de curar g’ò la passión,<br />
ma i libri i costa assè e no tróvo solussión.<br />
No g’ò gnanca la moiér, né ‘n tòco de morosa:<br />
de sposàrse no se parla, né de fiòchi blu e rosa.<br />
3
4<br />
El dotor de Cucugnan<br />
‘Na faméia bèla e granda la faréa con tuto el cór,<br />
ma i è i schèi che me manca e gran tanti ghe ne ocór.<br />
MARIO (rivolto a Bruno)<br />
Vàrdelo là, el nostro siór dotór!<br />
El crede de far miracoli come el Signor.<br />
Ma mi no ghe credo, l'e 'n imbroión,<br />
se'l sèita a studiar, l'è solo ‘n sucón.<br />
Ci tuto sà, de lézar no ‘l g'à bisogno,<br />
quel el g'à la testa più dura de 'n codogno.<br />
Se a le so sate, qualchedùn el se consegna,<br />
.mèio l’è ch’el se confessa e ch’ el se segna.<br />
El finisse a vardàr el cimitero dal de sóto,<br />
a ciuciàr le raìse del pissacàn gnanca còto.<br />
E in più, i ghe disarà anca “pòro pampalùgo”<br />
quei più furbi che i à capìo, del dotór, tuto el zugo.<br />
De le òlte, la paura, anca le ciàpe la fa tremar<br />
e le tràpole del dotór i è lì pronte par scatàr.<br />
Quando me moiér l’ultimo fiól la spetàva<br />
e le robe tanto ben par éla no le andava,<br />
desperà, ‘na matìna, l’è andà dal dotór<br />
che ben el l’à ricevùa co’ le mane sul cór.<br />
Come ‘na sginsa, la me spósa l’è scapàda via,<br />
come se, là drénto, l’avésse visto ‘na stria.<br />
L’à m’à dito ch’el dotór el miràa a quel posto,<br />
tocàrla el voléa par fòrsa e a ogni costo.<br />
BRUNO:<br />
Ma alóra, quel là, l’è ‘n bel sporcación!<br />
Èto lassà córar o gh’èto dato ‘na lessión<br />
MARIO<br />
Copàrlo mi voléa, ma me són trategnùo;<br />
són corso a casa sua e g’ò dato el dovùo:<br />
el s’à ciapà ‘n stramusón ch’el l’à rebaltà,<br />
l’è finìo lóngo destéso e così mi l’ò lassà.<br />
BRUNO<br />
Se se fosse tratà de la me cara spósa,<br />
mi, a quel porçél, ghe cavàvo qualcosa.<br />
Nel coro de le voci bianche el saréa finìo,<br />
o in quel dei grandi, ma co’ ‘na man dedrìo.<br />
MARIO<br />
Dopo sìnque giorni, è rivà i caraboniéri,<br />
ò messo su la tòla ‘na bròca e dei bicéri.<br />
4
5<br />
El dotor de Cucugnan<br />
G’ò udà, a tuti quanti, el vin piassè bòn,<br />
subito el marassiàl el se n’à beù ‘n sgorlón.<br />
Rossi i gh’è deventà i so bafi a spassaóra,<br />
nei òci el m’à vardà e dopo l’à beù ancora.<br />
Pó l’à scominçià a farme ‘n saco de domande,<br />
mi, par póco, no me la faséa ne le mudànde.<br />
Secondo lu, in cità, così se fa e così se usa,<br />
par no finir in presón, al dotór gh’ò dito: “scusa”.<br />
El g’à zontà che quel tocàr el se ciàma “giconologìa”,<br />
e che mi, quel gran s-ciafón, no dovéa darlo mia.<br />
BRUNO<br />
Ma le sai che ste robe se ghe le fa a le ciòche<br />
Par sentìr, dal dedrìo, se dei óvi gh’è le gnòche<br />
MARIO<br />
Quei, par conto mio, i è tuti sémi e ignoranti,<br />
se in cità così se usa, vól dir che i sémi i è tanti.<br />
Ma varda ti che rassa de tipi, in giro, te tróvi!<br />
Quei là i è convinti che le dòne le fassa i óvi!<br />
BRUNO<br />
El nostro siór dotór anca manco el sà,<br />
parché, la moiér, lu ancora no ‘l ghe l’à.<br />
MARIO<br />
Ma mi me dimàndo come i fa a ragionar;<br />
quando èlo che i à visto ‘na dòna coàr<br />
Nóve mesi par farlo e altri nóve cucià…<br />
Ma el butìn apéna nato no l’ài mai vardà<br />
Ài visto in un cantón le sgusse de l’óvo...<br />
Mi, ‘na spiegassión, proprio no la tróvo.<br />
Par tornàr al discorso che prima t’ò fato,<br />
de me moiér no ghe mando gnanca el litràto.<br />
No ne serve el dotór, g’avémo la comare,<br />
la Berta la va da éla, come à fato so mare.<br />
BRUNO<br />
Mi no lo ciamarò gnanca in punto de morte,<br />
no ghe gnénte da far se così vól la sorte;<br />
El crede de fermar el treno col so dedrìo,<br />
ch’el fassa pura, ma che no ‘l tóca del mio.<br />
DINO<br />
Da ‘n pèsso g'ò ‘n dolor qua su sto fianco,<br />
5
6<br />
El dotor de Cucugnan<br />
ma se vago da lu, i me porta el fior bianco:<br />
quel sarlatàn, le magàgne no ‘l le sà curar,<br />
sóto i grisantemi, in prèssia, el ne fa andar!<br />
Mi sempre credo in quel che faséa me nòna,<br />
tuto la m’à insegnà quéla bràa e santa dòna:<br />
Par i mali, ghe vól bocóni pieni de sostànsa,<br />
vin de quel bòn e magnàr tuto in abondànsa.<br />
ANTONIA<br />
Par le me magàgne, no g’ò bisogno de dotóri,<br />
con decòti de erbe, guarìsse tuti i me dolori .<br />
Par i ciaóni malmaùri, dròpo àqua co’ ‘l sal,<br />
se sgonfia la bògna e te passa tuto el mal.<br />
Par la « micrània », pèsse sul viso de àqua e asé…<br />
De quel òmo ignorante, ghe ne sò tante piassè.<br />
Par el mal de stómego, 'na strassa ben scaldà,<br />
par 'n smarso masselàr, 'n tòco de patata taià;<br />
par la culìte, ‘na bèla scuèla de camamìla calda…<br />
Tute ste robe, la me le à insegnà la pòra Mafalda.<br />
MARIA<br />
Dei rimedi par i mali, èla tuto la paréa savér,<br />
ma l’è morta da ‘n bel tòco sènsa gnénte podér.<br />
ANTONIA<br />
L’è cascàda dal caréto, no l’è stà par malatìa;<br />
varda ben come te parli, quéla l’éra amìga mia.<br />
MARIA<br />
Mi savéa che l’éra morta, no i m’à dito del caréto,<br />
se qualcosa m’è scapà, no l’ò fato par dispèto.<br />
Mi la penso difarènte, tuti quanti qua se móre,<br />
le inutile curàrse, i è contàdi giorni e ore.<br />
ANTONIA<br />
E sicóme la Mafalda la paràva i mali via,<br />
no l’è morta nel so léto, parché malàda no l’éra mia.<br />
G’à volù un incidente, da qualchedùn fòrsi mandà,<br />
senò mi digo che la Mafalda la saréa ancora qua.<br />
MARIA<br />
In soménsa la saréa, la to bòna e cara amìga,<br />
in eterno no se vive, no ocór che te lo diga.<br />
ANTONIA<br />
Come fèto a dir ste robe, se nissùni à mai proà<br />
6
7<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Gh’è ci à fato carte false, ma anca lu l’è stà fregà.<br />
L’è la morte la viliàca, la te ciàpa a tradimento<br />
e par tór qualche rimedio, no la lassa ‘n momento.<br />
DOTTORE<br />
Co’ sti pòri ignoranti, no sò proprio cosa far,<br />
‘n’altra carta mi me zugo par sti mussi da sveiàr;<br />
Par la gente de Cucugnàn, g’ò ‘n schèrso mai visto,<br />
senò vago in depressión, parché mi più no resisto.<br />
Rivolto ai compaesani.<br />
Ò capìo che, a la me siènsa, voàltri no ghe credì,<br />
ma i miracoli che sò far, adesso ve li mostro mi.<br />
Mi posso resussitàr anca 'n omo da ani morto,<br />
tuti quanti ve pentirè de avérme fato torto.<br />
DINO<br />
Le sue i è tute bale, par el dedrìo el ne vól ciapàr,<br />
mi vago par i fati méi e no lo vói gnanca scoltàr!<br />
DOTTORE<br />
Fermo là, sarvèl da òco, ignorante e baùco,<br />
se qua no te me scólti, l’è la òlta che te insùco.<br />
El miracolo che sò far, domàn tuti lo vedarè:<br />
‘n morto soterà, ve riméto de nóvo in piè.<br />
Drénto al nostro cimitero, mi ve vói tuti quanti<br />
e dopo la me cura, i dotóri i sarà dei santi.<br />
AUGUSTO<br />
Sentì, gente, cosa ne costa andar a vardàr<br />
Par ‘na òlta la so siènsa fasémoghe mostrar.<br />
Ch'el possa resussitàr, proprio no lo credo,<br />
ma in cimitero, domàn, mi ghe vago e vedo.<br />
Se fóra da 'na tomba, ‘n morto el saltarà,<br />
el paese tuto intiéro le mane el ghe batarà;<br />
ma se quel ch’el dotór l'à dito i è tute bale,<br />
co' 'na sgnàcara in testa, lo mando a farfàle.<br />
La folla si disperde. Un vecchio si avvicina al medico.<br />
CESARE (sottovoce per non essere sentito dagli altri)<br />
El sènta, dotór, se quel che l’à dito l’è verità,<br />
mi g’ò ‘n problema che sul stómego el me stà.<br />
Risùssitelo anca a tòchi o solo par intiéro<br />
7
8<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Quel che lu el dise, mi spero ch’el sia vero.<br />
DOTTORE<br />
La to fiducia la me ànema ben la consola,<br />
ma de quel che t’è dito, no ò capìo ‘na paròla.<br />
CESARE<br />
L’è ‘n discorso delicato, no vói che i altri i senta,<br />
quel che lu el sà far el me insùsta e el me tenta:<br />
lu l’è zóeno, siór dotór, e problemi no ‘l ghe n’à,<br />
ma ghe digo, in confidènsa, quel che lu fòrsi no ‘l sà.<br />
La stria la riva quando ‘n òmo l’è ancora vivo,<br />
del più grande piasér faséndolo dal tuto privo.<br />
Qualcosa la se fiàpa e, pian pian, dopo la móre,<br />
a mi la m’è sucèssa e ò pianto par ore e ore.<br />
DOTTORE<br />
Spaentàrte no volarìa, ma de paralisi se trata,<br />
quàla èla quéla parte che più viva no la s’à fata<br />
CESARE<br />
L’è quéla parte che a dirla se g’à tanta vergogna,<br />
ghe giuro che, par ‘n òmo, l’è ‘na gran bruta rogna.<br />
Il medico sorride.<br />
DOTTORE<br />
Caro Cesare, el to problema mi ben lo cognósso,<br />
no se trata de malatìa e tuto risùssitàr mi posso.<br />
Insieme a tuti i altri, mi te spèto al cimitero,<br />
indrissàr te vedarè solo el tòco e anca l’intièro.<br />
CESARE<br />
E, alóra, dotór, el me ridàga anca la me spósa,<br />
da tanto tempo la m’à lassà e sóto tèra la riposa.<br />
Se la so cura anca el me tòco la riméte a posto,<br />
el desmìssia la me dòna, la me ocór a ogni costo.<br />
DOTTORE<br />
Se te vól la to dòna, mi domàn te la ridàgo,<br />
ma adesso mi g’ò prèssia, te salùdo parché vago.<br />
Cesare bacia le mani al medico. Il medico esce.<br />
8
9<br />
El dotor de Cucugnan<br />
PERSONAGGI: CESARE<br />
SCENA SECONDA<br />
Cesare si mette a ballare e a saltare sul palcoscenico accompagnandosi con una canzone.<br />
CESARE<br />
Bènvegnùdi, vèci tempi, mi són qua che ve aspèto,<br />
l’è ‘na s-ciànta de sperànsa, ma su mi la fa efèto.<br />
El me sangue el va in bóio, ne le vene el córe forte,<br />
da domàn se riscomìnsia, che se ciàva anca la morte.<br />
PERSONAGGI: CESARE, LIVIA<br />
SCENA TERZA<br />
Entra una ragazza.<br />
CESARE<br />
Oh, bongiorno, signorina, èla l’è ‘na forestiera!<br />
LIVIA<br />
Mi lo scólto, caro siór, ma el se comoda la botoniéra.<br />
Cesare, un po’ imbarazzato, si sistema i pantaloni,<br />
CESARE<br />
Oh, perdón, bèla fioléta, me lo éro desmentegà,<br />
ci è mórto da ‘n pèsso l’è del tempo che è passà.<br />
Se domàn la me incontra, tuti a posto i è i botóni<br />
me ritorna el promemoria par seràr i patalóni.<br />
LIVIA<br />
Mi no vói spiegassión, se me fermo l’è gentiléssa,<br />
o nostalgia de me nòno che l’età el g’avéa istéssa.<br />
CESARE<br />
Mi me sento de vint’àni, g’ò la fòrsa de ‘n vedèl,<br />
da domàn devènto intiéro, mi ritorno ‘n butèl.<br />
LIVIA<br />
Indóe valo, caro siór, fòrsi a qualche santuario<br />
Se ‘n miracolo lu el vól,ghe regalo el me rosario.<br />
CESARE<br />
Gràssie tante, bèla fioléta, no i è robe da pregàr,<br />
9
10<br />
El dotor de Cucugnan<br />
i è problemi de sto mondo che i santi i lassa star.<br />
Mi domàn, con altra gente, vago drito in cimitero…<br />
LIVIA<br />
I è discorsi da no far, s’el perméte, mi tóco fèro.<br />
Mi cognósso dei veciòti, che à çent’àni i è crepà,<br />
mi lo vedo ancora arsìlo, sènsa i segni del malà.<br />
CESARE<br />
Mi de mali no ò parlà, con l’età se perde i tòchi,<br />
anca i denti i m’à lassà e mi magno sempre gnòchi.<br />
Quei i è tuti molesìni, i va zó che l’è ‘n piasér,<br />
no me serve mastegàr, basta solo ‘n bòn biciér.<br />
Fosse solo par i denti, tante storie mi no faréa,<br />
qua se trata de altre robe che ‘na òlta mi faséa.<br />
LIVIA<br />
El me scusa, caro siór, ma mi credo de no capirlo.<br />
CESARE<br />
La me scusa, signorina, ma sa l’è no posso dirlo.<br />
LIVIA<br />
Lo salùdo, g’ò da nar, gh’è el moroso che me spèta,<br />
a sta ora gh’è freschéto, el se fraca la baréta.<br />
CESARE<br />
La salùdo, bèla fióla, e ghe fasso tanti auguri,<br />
e ghe digo che domàn finirà i giorni duri.<br />
La ragazza esce da una parte e Cesare dall’altra.<br />
ATTO SECONDO<br />
SCENA PRIMA<br />
Nel cimitero, i paesani aspettano il medico. Nel frattempo, chiacchierano fra di loro.<br />
10
11<br />
El dotor de Cucugnan<br />
PERSONAGGI: TUTTI, TRANNE IL MEDICO E LIVIA<br />
PINA<br />
Cara Liséta, come èlo che la sta<br />
La g'à 'na siéra che la me fa de pecà!<br />
La vedo patìa, la tróvo ‘n po’ fiàpa...<br />
LISETTA<br />
Dopo i quaranta, ogni mal el ne ciàpa:<br />
el figà el me spónse, g'ò 'n çércolo a la testa...<br />
Cara la me Pina! De dolori ghe n'ò 'na sésta.<br />
El fil de la schéna ghe l'ò tuto inciodà,<br />
ormai ogni anèl el me s'à come schissà.<br />
Dal copìn, fin indóe sacro se fa l'osso,<br />
tuto s'à inruzinìo, resìstar più no posso.<br />
E anca de nòte l'è sempre ‘n tribular,<br />
el sgranfo el me ciàpa fin a farme sigàr.<br />
PINA<br />
La me diga, Liséta, sa dìselo so marìo<br />
LISETTA<br />
Gnanca el me sente, el me òlta el dedrìo.<br />
El smàstega, el rónfa, la bóca el tien vèrta,<br />
el me tól el ninsól, el me lassa descoèrta.<br />
E quando el se insògna de èssar a l'ostarìa,<br />
con carte, biciér e 'na bòna compagnia,<br />
quando, in sogno, l'intìva 'n stròsso,<br />
el me sbate el carico su qualche osso.<br />
No g'ò comprensión, no g'ò 'n aiuto,<br />
mi stago mal e són stufa de tuto.<br />
Impachi ò proà, decòti e pastròci,<br />
invésse de guarir, me sbrùsia anca i òci.<br />
E questo el vien qua a farne ste promesse<br />
Ma ch'el vaga a reméngo! No semo mia fesse!<br />
E éla, sióra Pina, g'àla fòrsi qualche mal<br />
PINA<br />
De corpo stò ben, ma g'ò zó el moràl.<br />
G'ò ‘na mùcia de dispiaséri grossi assé;<br />
tuti i me dise: "No sò come te fè!".<br />
Du fioi me tróvo, sènsa óia de laoràr,<br />
vècio l'è el pare, el caréto no'l pól tirar!<br />
Adesso l'è malà, par mi l'è 'n'altra bòta,<br />
col pié su 'na caréga, ghe vegnù anca la gòta.<br />
E lóri i continua el mestiér de Michelàsso:<br />
11
12<br />
El dotor de Cucugnan<br />
magnàr, béar e sempre andar a spasso.<br />
Sti du bruti slandróni i è la me rovina,<br />
e sto qua el ne parla de la so medissìna.<br />
Nòte e dì, le scalmàne le me tortura,<br />
l’età l’è quéla, così vól la natura.<br />
Ci dòna nasse, la le g’à da proàr:<br />
dal frédo al caldo, l’è tuto ‘n passar.<br />
Me vien dei calori, che són tuta ‘n sudór,<br />
són sempre nervosa e de bruto umor.<br />
E co’ nissùni mi me posso sfogar,<br />
ancó aprofìto, ma no la vói secàr.<br />
LISETTA<br />
Schèrsela, sióra, la pól pura contàrme,<br />
mi g’ò la ventàla e posso sventolàrme.<br />
L’età l’è quéla, se i conti ben fémo,<br />
portémo passiènsa e avanti tirémo.<br />
Mi tuto sopòrto, me cópa i pensieri,<br />
quei de me fiói, i è dei gran dispiaséri.<br />
Ora saréa de ‘na s-ciànta sponsàrse,<br />
ma cara sióra Pina, no se pól fermàrse.<br />
El mal dei altri no’l medica ma el consola,<br />
me sento solevà, se scambio ‘na parola.<br />
BEPI<br />
Schèi el vól far, ma gnénte laoràr!<br />
Ma sènsa cali, no se pól magnàr!<br />
Mi, a le sìnque, in stala són za,<br />
mónzo la vaca e són stà socolà.<br />
Qua nel zenòcio m'è rivà quela bòta<br />
e storta l'è restà la me gamba róta.<br />
Ma anca se sòpo, nei campi me strapégo,<br />
brusco le vigne e le erbàsse le sbrégo;<br />
pianto biétole, vérze, tegolìne e bròcoli...<br />
Par fermar la tompèsta, impìsso i mòcoli.<br />
De le òlte i tiro, ma subito me pento,<br />
me ciàpa la ràbia, ma l’è solo ‘n momento.<br />
Són ‘n òmo anca mi, co’ le me debolésse,<br />
ma le mane mie i è bòne anca de far carésse.<br />
Ghe le fasso a la me spósa, quando a casa torno<br />
e su la tòla mi trovo minestra, fritàia e contorno.<br />
Sóto i ninsói, me infìlo che són gran straco,<br />
la me spósa la me dise che spusso da tabàco.<br />
Me tègno lontan, fastidio no vói darghe,<br />
ma ‘na òlta al mese, qualcosa rièsso a farghe.<br />
Èlo massa póco El toscàn lo buto via,<br />
12
13<br />
El dotor de Cucugnan<br />
la spussa no la gh’è più e me gòdo la spósa mia.<br />
PIERO<br />
Da tuta 'na vita el parolòto mi fasso,<br />
el se móve da solo questo me brasso.<br />
E pin e pan su pignàte e padèle,<br />
su i dièi 'na smartelà par védar le stéle.<br />
El pin e pan sui stagnà l'è più forte,<br />
de ramine sbusà g'ò piena la corte.<br />
Anca el dotór el g'à el so martèl,<br />
‘n stranfiér picinin, grosso come ‘n dièl.<br />
E pin e pan, i me sente anca lontan:,<br />
g’ò le réce mèze sorde, ma mi bato par el pan.<br />
Mi fasso più ciàsso del vècio campanón,<br />
ch’el ne svéia anca de nòte col so dindòn.<br />
El me mestiér me lo sogno anca de nòte,<br />
col pin e pan, g’ò la moiér co’ le coste róte.<br />
La lo sà che l’è ‘n sogno e ben la capisse,<br />
el pinpàn de la nòte a parole el finìsse.<br />
BEPI<br />
E sa falo con quel martèl Cópelo i pioci<br />
PIERO<br />
I m'à dito ch'el le sbate qua suI zenòci.<br />
Quel, caro mio, el ne vol infenociàr,<br />
ma no sémo òmeni da farse imbroiàr.<br />
ARTURO<br />
Da quarant'àni mi fasso el moléta<br />
e urto el caréto co' 'na vècia biciléta.<br />
La rua la gira sóto fòrbese e cortèi,<br />
me salta le sginse su la fàcia e sui dièi.<br />
E la gira la piéra e mi sempre a pedalar,<br />
le gambe, anca in sogno, le se méte a girar;<br />
i pié i se ingarbùia in mèzo ai ninsói...<br />
mantègno la faméia, no fasso imbròi.<br />
Òio de gómbio ghe vól par magnàr!<br />
Quel no'l sà gnénte, el g'à da imparar.<br />
Si avvicina la comare.<br />
Bongiórno , comare, anca éla l'è qua<br />
Crèdela de vedar ‘n morto resussità<br />
13
14<br />
El dotor de Cucugnan<br />
COMARE<br />
Se pól far nàssar, ma mai resussitàr,<br />
la so smusàda són vegnùa a vardàr.<br />
Nàssar mi ò fato tuti quanti i vostri fiói,<br />
co’ 'n paról de acqua calda e tòchi de ninsói.<br />
Questo el vien qua co i so' stranfiéri:<br />
fèri, siringhe, ùce, bende e clisteri;<br />
'na cassa l'à portà de botìlie e botiliéte,<br />
de fiale, supòste, pìrole e piroléte.<br />
L'è tuto velén, le buèle le roìna!<br />
Ch'el se le tègna par lu la so medissìna.<br />
ELVIRA<br />
Vardè ste man sgiónfe e rosse<br />
e le spale che scurla par i colpi de tosse;<br />
a le sié de la matìna, mi són za al fosso<br />
e ancora el dotór dal lèto no'l s'à mosso.<br />
Insaòno i ninsói, i sbato su la piéra,<br />
par el mal de reni, porto 'na pancera;<br />
i giro, i rimìssio e i sbato ancora,<br />
i struco, i resènto, de finir no l’è mai ora.<br />
La faméia l'è grossa e laoràr bisogna,<br />
la óia de far gnénte l'è 'na gran bruta rogna.<br />
Ne l'àqua fréda sempre i brassi mi tègno,<br />
d'inverno spaco el giàsso co’ 'n tòco de legno;<br />
són tuta 'na bugànsa, són tuta 'n dolor...<br />
Ch'el vaga in malora quel siór dotór!<br />
Brassi ne l'àqua, el dedrìo par aria,<br />
la vita l'è dura, l'è tuta 'na batàlia.<br />
A casa torno co' ‘n gran mal de zenòci,<br />
quando a mezodì sóna tuti i batòci;<br />
destèndo i ninsói là fóra al vento<br />
e za, de magnàr, riva el momento.<br />
G’ò sìnque fiói e ‘n marì sempre straco,<br />
soto el paról, ‘n bel fógo mi taco.<br />
Buto la polenta e par 'n'ora la mìssio,<br />
el lardo el se ròsola e de nóvo la ricomìssio,<br />
e dopo la rebalto qua sóra a la panara,<br />
'na scuèla de late e de fiói 'na gran cagnàra.<br />
La polenta l'è dura, l'à ciapà el brustolìn,<br />
mi, la panàra, ghe la sbataréa sul copìn.<br />
NINA (rivolta a Elvira)<br />
El gal, a la matìna, no'l fa ora a cantar,<br />
che mi, col gran, són za nel puinàr.<br />
i córe i polàstri, i capóni e le ciòche,<br />
14
15<br />
El dotor de Cucugnan<br />
i piti, le ànare e anca i ochi e le oche;<br />
'na bruscà de erba ne la gàbia dei cunèi,<br />
roèrso la pàia sóto vache e vedèi,<br />
cato su i óvi freschi da sóto le galìne:<br />
i è i primi mestieri de tute le matìne;<br />
e dopo gh'è el porco ch'el grugna nel porsìl,<br />
a quel, de pastón, ghe ne porto ‘n barìl.<br />
E dopo le bestie vien anca la me gente,<br />
tri fioi e ‘n marì no i è roba da gnénte.<br />
'Na féta de polenta nel late scaldà,<br />
le braghe e le camìse pulite e stirà.<br />
E ancora gh'è quel che fa tute le dòne...<br />
Sponsàr no se pól, no gh'è Santi nè Madòne!<br />
FAUSTO<br />
Gelati mi vendo, co’ ‘l sol caldo de l'istà,<br />
féte de bòle quando el fosso l'è ingiassà;<br />
giro co ‘'l caretìn che l'éra de me pare,<br />
mantègno sié fioi e anca so mare.<br />
IRENE<br />
Ma sa èlo che te disi Són mi la gelatàra,<br />
e da sempre, par mi, la vita l'è amara.<br />
Ti te ve in giro, ma mi no me grato,<br />
ai nostri sié fiói s'à zontà anca 'n gato.<br />
Acora no l’à imparà indóe far la pipì,<br />
le so pissadìne me le lavo ogni dì.<br />
Són mi che preparo i gelati e la bòle,<br />
su le spale no te són, i è busiàre parole.<br />
Ti te tribuli nando in òlta co’ ‘l to caréto,<br />
mi no g'ò tempo gnanca d'andar in lèto!<br />
Le me fióle i è ancora massa picinìne,<br />
le me giùta a netàr, le para su le galìne.<br />
I altri i è mas-ci e no i pensa che a zugàr,<br />
l’è a sete persone che mi g'ò da badar!<br />
FAUSTO<br />
Ècolo ch'el riva, de nero el s'à vestìo,<br />
sténco el camìna co’ le mane dedrìo.<br />
Varda la gente, tuta l'è qua corsa;<br />
quel, co’ le so arie, i lumini el smòrsa.<br />
SCENA SECONDA.<br />
15
16<br />
El dotor de Cucugnan<br />
PERSONAGGI: TUTTI QUELLI DELLA SCENA PRECEDENTE, AI QUALI SI AGGIUNGE IL<br />
MEDICO.<br />
DOTTORE<br />
Cari compaesani, ècove tuti qua!<br />
Adesso disìme ci volì resussità.<br />
Nessuno si fa avanti. Solo Cesare alza la mano, ma il medico gli fa cenno di aspettare.<br />
Ma cosa g'avìo No parla nissùno<br />
A tuti mi sò che gh'è morto qualchedùno!...<br />
E va ben! Vól dir che decido mi,<br />
ve digo 'n nome se voàltri tasì;<br />
cosa ghe ne disìo de Piéro Bortolón<br />
morto da ‘n ano par ‘n mal al polmón<br />
RITA<br />
El senta dotór, la so vedova mi són,<br />
ch'el fosse 'n bòn òmo no gh'è questión;<br />
con lu ò vissù i me giorni più bei,<br />
l'éra el più fusto de tuti i butèi.<br />
Tanto l'ò pianto e sempre lo piansarò,<br />
ma fra póco l'Otàvio mi me sposarò.<br />
Zóena són ancora e piena de morbìn,<br />
no me basta 'na foto messa sul comodìn.<br />
Pronto l'è el vestito e i fiori i è in césa,<br />
el pranso l'è ordinà e l'è stà 'na gran spesa.<br />
E pó són inamorà, sa vórlo che ghe diga,<br />
l’è rivà massa tardi, par el morto l’è ‘na sfiga.<br />
Ma fòrsi el stà ben là indóe el se tróva,<br />
sprecar no convien la so cura nóva.<br />
Za che són qua, a le nòsse lo invìdo,<br />
così ghe mostro che de lu mi me fido.<br />
DOTTORE<br />
Són òmo de mondo e tuto capìsso,<br />
volìo ancora viva Giusèpa dal Bisso<br />
ANTONIO<br />
No'l se próa gnanca, caro siór dotór!<br />
Dirghe ste robe me fa mal al cór!<br />
Ma quando l'éra viva, pace no g'avéa,<br />
l'éra 'n inferno, par piànsar me scondéa.<br />
Par tuto el giorno la stava a sbraitar,<br />
gnanca al bar la me lassàva andar!<br />
Me sognàa de nòte ‘n trisète co’ 'l morto,<br />
16
17<br />
El dotor de Cucugnan<br />
farla resussitàr el saréa ‘n gran torto!<br />
Tuto el paese el pol farme da testimonio,<br />
la sióra Giusèpa l'éra proprio 'n demonio.<br />
Mai che la casa la se metésse a netàr,<br />
mescolàde ciapàvo se proàa a brontolar.<br />
Za el diése de ogni mese, i schei i finiva,<br />
al me òcio la mirava co’ 'n colpo de saliva.<br />
La pace, con éla, l'éra solo 'n bel sogno,<br />
el me faga sponsàr, che ghe n'ò de bisogno.<br />
El la lassa indóe l’è, el me fassa 'n piasér,<br />
no 'l me méta indòsso sto bruto pensiér!<br />
‘N bel giorno la Gigia la m'à dito de sì...<br />
Mi l'ò sposàda, no 'l me varda così!<br />
Se la Giusèpa la tornàsse a sto mondo,<br />
la Gigia la perdaréa tuto quel che la g’à de tondo:<br />
el dedrìo, par scominçiàr, e dopo anca el resto,<br />
quel che a mi più me piàse, el finiréa tuto pesto.<br />
E mi faréa la fine del toro che bó el devènta,<br />
la so ofèrta, siór dotór, gnanca ‘n póco la me tenta.<br />
Siór dotór, mi lo scongiùro e me méto qua in zenòcio,<br />
pitòsto de la Giusèpa, mi me ciàpo ‘n dièl ne l’òcio.<br />
GIGIA<br />
Mi, invèsse, stago in pié e lo vardo in fàcia drito,<br />
s’ el problema no ‘l capisse, lu l’è ‘n pòro rimbambito.<br />
Me marì l’è disperà, qua in zenòcio el stà pianséndo:<br />
el calvario el l’à za fato, tuto in mente ghe stà vegnéndo.<br />
Par mostrar la so potènsa, la Giusèpa el pól tór su,<br />
ma ghe digo, siór dotór, che sta òlta la ghe tóca a lu.<br />
A casa sua el se la porta e la dorme nel so léto,<br />
co’ l’Antonio no se pól, parché in fianco mi me méto.<br />
DOTTORE<br />
Són òmo de mondo e tuto capìsso,<br />
ma qua, adesso, ci èlo che indrisso<br />
Cesare alza ancora la mano, ma il medico gli fa ancora il cenno di aspettare.<br />
Ve valo ben el siór Gaetano<br />
L'è quel che è morto che sarà 'n ano.<br />
Qua gh'è i fioi, le nuore e i neodìni,<br />
tuti bei come el sol, grandi e picinìni.<br />
FIRMINO<br />
Siór dotór, me pare quel l'éra<br />
17
18<br />
El dotor de Cucugnan<br />
e ogni matìna ghe digo 'na preghiera;<br />
bòn l'è stà sempre, come 'n tòco de pan<br />
ma a parlar de resussitàrlo, némoghe pian!<br />
L'éra 'n omo che amava più de tuto la pace<br />
e noàltri, tra fradèi, se spachémo le face.<br />
Par spartir quei campéti che 'n giorno el n'à lassà,<br />
la nostre faméie le avémo tute sassinà.<br />
I giorni passémo tra barùfe e tribunài,<br />
bisogno no g’avémo de altri nóvi guai.<br />
Me pare l'è vècio, no 'l pól più laoràr,<br />
noàltri ghe smenémo a darghe da magnàr!<br />
E adesso, se sà, la vita l'è dura:<br />
l'ua la smarsìsse sènsa èssar maùra,<br />
sóto la tompèsta el gran l'è stà schissà,<br />
i pèrseghi,i pòmi e i peri i è tuti botà.<br />
I fossi i è suti e àqua no te tróvi,<br />
le galìne le magna e mai le fa i óvi;<br />
i prèssi i se alsa e la vita l'è cara,<br />
me pare el stà ben drénto a la so bara.<br />
DOMENICO<br />
Par sta òlta, dotór, són d’acòrdo con me fradèl,<br />
anca se, co’ ‘na legnàda, el m’à macà el sarvèl.<br />
Se viva la tornàsse quéla bonànema de me pare,<br />
mi e me fradèi le pagaréssimo gran care.<br />
E anca lu el sofriréa, pòro veciòto,<br />
giustàr no se pól tuto quel che è stà róto.<br />
Le nostre dòne le se fa la guéra,<br />
le se tira i cavéi e le se buta par tèra.<br />
I nostri fiói, co’ la sfióndra i se bombarda,<br />
me pare el stà ben indóe ste robe no ‘l varda.<br />
DOTTORE<br />
Mi credéa de regalàrve 'na roba gran bèla,<br />
ma nel fógo són cascà, passando da la padèla!<br />
Una donna si getta, piangento, ai piedi del medico.<br />
ADALGISA<br />
El me riporta al mondo la me cara fioléta!<br />
El me ridàga, siór dotór, la me Mariéta!<br />
L'éra zóena, bèla, ancora ‘n bòcolo de fior,<br />
mai són guarìa dal me grando dolor.<br />
Biondi i éra i cavéi e rosa la so bóca,<br />
bianca la pèle ch'el sol el tóca,<br />
grandi i éra i so òci e color del cél,<br />
18
19<br />
El dotor de Cucugnan<br />
sempre i ridèa pensando a 'n vél:<br />
‘n vél da spósa lóngo e bianco,<br />
‘n masséto de violéte poncià sul fianco,<br />
canti de césa e 'n organo che sóna,<br />
fiori de campo che ghe fa da corona.<br />
ROSA<br />
No! El se ferma! El me fassa 'na carità!<br />
Prima de morir la s'à confidà:<br />
quéla l'è morta par el gran dolor,<br />
co 'n'altra l'è sparìo el so grando amor!<br />
Sènsa quel òmo vissìn al so fianco,<br />
ancora la moriréa vardàndo el vél bianco.<br />
L’amor dei vivi. de le òlte, l’è egoista,<br />
ma mi l’ò scoltàda e l’ò anca vista.<br />
Èla no la savéa con ci la parlava,<br />
che éro so mama fòrsi la pensava;<br />
mi no ò parlà, póco tempo gh’éra.<br />
Vissìn a éla, ò dito ‘na preghiera.<br />
DOTTORE<br />
‘N òmo són, la me comóve sta storia,<br />
sti fati qua i resta ne la memoria.<br />
Cerchè la pace pensando al Paradiso,<br />
pien de luce l’è adesso el so viso.<br />
Canti de angeli, parfùmi de fiori,<br />
felissità che premia ci à patì dolori.<br />
‘Na spinàda de rosa la te porta al so fior,<br />
su in cél le te ména le pene d’amor.<br />
Ve dimàndo scusa, ma vago avanti,<br />
ò fato ‘na promessa e qua i è in tanti.<br />
Cesare alza ancora la mano.<br />
DOTTORE<br />
Senti, Cesare, se ancora no t’ò ciamà,<br />
vól dir ch’el to turno no l’è gnancóra rivà.<br />
Rivolto ai compaesani,<br />
Cari compaesani, adesso mi són stufo,<br />
ancora ‘n "no" e sta òlta barùfo.<br />
Con le vostre ciàcole devènto mato,<br />
adesso resùssito el vostro curato.<br />
Quel de sicuro, l'éra 'n'ànema bòna,<br />
ogni mez’óra el sgranàa 'na corona.<br />
19
20<br />
El dotor de Cucugnan<br />
I grani l'à consumà, a fòrsa de pregar,<br />
par védar se n'ànema el podéa salvar.<br />
L'è morto pianséndo, a la fine de 'n "Gloria",<br />
strenséndo el Rosario l'à finìo la so storia.<br />
MADRE SUPERIORA<br />
Siór dotór, són la Madre Superiora,<br />
se ritorna don Bórtolo, némo tuti in malora:<br />
vècio l'éra e sordo piassè de 'na campana,<br />
quando el confessàa, l'éra 'na frana!<br />
Sempre el capiva ràvani par naóni,<br />
qua sémo in tanti, i è tuti testimoni.<br />
Par farne sentir, sigàino come mati,<br />
tuti, in paese, i savéa i nostri pecàti.<br />
Tri passi el faséa nel spàssio de 'n quarèl,<br />
sempre fra le nuvole volàa el so sarvèl.<br />
Quando i lo ciamàa par 'n'Estrema Unsión,<br />
el trovàa el malà più stenco de 'n scopetón.<br />
El lo lassa in Paradiso, fra le àneme beate!<br />
Adesso g'avémo ‘n bel tòco de frate:<br />
forte el g'à el brasso e robusta la voce,<br />
da solo, in processión, el porta la Croce.<br />
DOTTORE<br />
Sóto sta piéra, gh'è 'n butìn de du mesi,<br />
l'è morto sènsa proàr de la vita i pesi.<br />
Adesso l'è là, fra i angeli del Paradiso,<br />
questo lo resùssito, l'ò proprio deciso.<br />
Lo porto co’ i me brassi sul cor de la so mama,<br />
nel più caldo cantón indóe brusa la fiàma.<br />
Sta òlta la me va drita, no sbàlio de sicuro,<br />
el cór de 'na mama no'l pól èssar duro.<br />
MARTA<br />
Siór dotór, mi són la so nóna,<br />
ridàrghe la vita no l'è opera bòna.<br />
Subito el dovéa farlo, quando i òci l'à serà,<br />
'n'altra creatura el Signor el n'à portà.<br />
Co 'na man el ne l'à tólta e co’ l'altra rendùa,<br />
late no ghe n'è par la bóca sua.<br />
DOTTORE<br />
Basta! Ve salùdo! M'avì proprio stufà,<br />
adesso vago via sènsa aver resussità.<br />
Questo nò e quel altro gnanca,<br />
se spèto voàltri, la testa la me vien bianca.<br />
20
21<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Si fa avanti Cesare.<br />
CESARE<br />
E nò, dotór, no ‘l pól gnancóra andar via!<br />
El g’à da risòlvar la questión quéla mia.<br />
El tòco mi pretendo e anca l’intiéro,<br />
senò lu, caro mio, no l’è ‘n dotór vero.<br />
DOTTORE<br />
Te gh’è tute le resón, me són desmentegà,<br />
se uno el lo vól, el miracolo el g’avarà.<br />
Così tuti i la finisse de dir semàde,<br />
quando i è in piàssa e anca par le strade!<br />
Mi són dotór e a vìvar ben posso giutàrve,<br />
no podì continuàr, par conto vostro, a curàrve!<br />
Cognósso ‘na bèla storia de tanti àni fa…..<br />
CESARE<br />
Fermo lì! La so storia mi la cognósso za.<br />
El m’à fato ‘na promessa, el la g’à da mantegnér,<br />
el risùssita el me tòco e dopo anca la me moiér.<br />
PINA<br />
Finalmente se rièsse a védar qualcosa:<br />
Cesare el vól viva la so cara e bèla spósa.<br />
E dopo gh’è ‘n altro che lu el vól de ritorno,<br />
sperémo de nar, almànco par mezogiórno.<br />
CESARE<br />
Prima el me tòco, me racomàndo a lu,<br />
e,dopo, la me spósa el g’à da tirar su.<br />
MARIO (rivolto al medico)<br />
Ma sa èlo sto “tòco” Se lo pól savér<br />
O èlo ‘n segreto ch’ el g’à da tegnér.<br />
Se l’è ‘na roba che a tuti la ghe interessa,<br />
mi la domanda ghe la rifàsso stessa.<br />
DOTTORE (rivolto a Cesare)<br />
Pènseghe ti, quéla roba l’è tuta tua,<br />
l’è el parón che presenta la merce sua.<br />
CESARE<br />
Ma sa dìselo, dotór Mi le braghe no me le cavo;<br />
se ieri el me lo diséa, mi, a sti pati, no ghe stavo.<br />
21
22<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Questo l’è ‘n posto santo, indóe i morti i se spónsa,<br />
se mi mostro le me robe, mal i me cónsa.<br />
Gnanca in piàssa lo faréa, tanto bèlo no l’è mia,<br />
solo a ‘n mato o a ‘n deficènte, el pól farghe simpatìa.<br />
DOTTORE<br />
Ma ci vuto che la varda quéla strassa a pingolón,<br />
se par ti l’è ‘na desgràssia, risolvémo la questión.<br />
I miracoli se pól far, quando tuti i sta vardàndo:<br />
i g’à da védar la me cura e el tòco che se stà alsàndo.<br />
CESARE<br />
Rimandémo tuto quanto, lo farémo de scondón,<br />
più se spèta e tanto mèio l’è el piasér de l’emossión.<br />
DOTTORE<br />
Te ridàgo la to spósa, l’è ‘n regàl mia da póco!....<br />
CESARE<br />
Ma sa fasso co’ la moiér, se són ancora sènsa tòco<br />
DOTTORE<br />
Èlo questo el to amor verso quéla che t’è sposà<br />
Se l’è questo el to pensiér, te sì ‘n pòro malcunà.<br />
Che ghe pènsa la natura, la sà ben che cosa far:<br />
a ogni fior la so staión, indriocùl no la vól andar.<br />
Cesare si ritira deluso e mortificato.<br />
Adesso mi torno nel me ambulatorio<br />
e lasso sto posto che l'è 'n mortuorio.<br />
Se proprio 'n miracolo volì vardàr,<br />
con queste me mane ve posso curar.<br />
PIERO<br />
Sto òmo el me piàse, no l'è 'n ciacolón,<br />
ghe fago guarìr el me bruto ciaòn.<br />
Se qua 'n'ànema no l'à resussità,<br />
par colpa sua proprio no l'è stà.<br />
IRENE<br />
Quel, la testa, el ghe l'à proprio fina,<br />
la próo anca mi la so medissìna.<br />
ANTONIO<br />
De siènsa el ghe n'à e anca el ghe ne vansa,<br />
22
23<br />
El dotor de Cucugnan<br />
vago a curarme i me dolori de pansa.<br />
FAUSTO<br />
E mi sa fasso No són el più fesso!<br />
Vago a ingessàrme el me brasso scavésso.<br />
BEPI<br />
El decòto de erbe l'è roba vècia,<br />
ghe fasso guarir el me mal de récia.<br />
ARTURO<br />
L'è 'n òmo istruìo, el sarvèl el ghe l'à,<br />
vago a mostràrghe sta óngia incarnà.<br />
ANTONIA<br />
Mama devènto tra qualche mese,<br />
par el me butìn no bado a spese!<br />
Siór dotór, ne le so mane lo méto,<br />
lu el posarà me fiól sul me pèto.<br />
DOTTORE<br />
Sta òlta ghe l'ò fata, stasera se magna,<br />
i clienti ghe i ò, ò ciapà la cucàgna!<br />
Ignoranti za i d'éra e baùchi i resta,<br />
ma adesso i se cura e par mi l'è 'na festa.<br />
Finora ò curà solo i pulsi del me gato,<br />
adesso són dotór par titolo e de fato.<br />
Avanti compaesani, la porta l'è vèrta,<br />
l'è pronta la siringa, la stansa l'è deserta.<br />
Rimedi g'ò par tuto, pomate e clisteri,<br />
ve passa ogni mal, sparìsse i pensieri.<br />
PERSONAGGI: DOTTORE, RITA, OTTAVIO<br />
In ambulatorio<br />
.<br />
Entra la signora Rita assieme al suo sposo.<br />
ATTO TERZO<br />
SCENA PRIMA<br />
DOTTORE<br />
Bongiórno, cari spósi! Qual gran mal ve porta qua<br />
Rita presenta al medico il suo accompagnatore.<br />
23
24<br />
El dotor de Cucugnan<br />
RITA<br />
Questo l'è l'Otàvio che ieri mi ò sposà<br />
Sui scalini de la césa, g'ò dà 'na scapussàda,<br />
par tèra son finìa e ò ciapà 'na sassinàda.<br />
Al brasso del me spóso, me són subito tacà,<br />
nel strapégo massa lóngo, le so gambe l'à infilà.<br />
Avanti e indrìo l'andava, come in scunaróla,<br />
su la fàcia el m'è cascà, no ò dito 'na parola!<br />
Nel zenòcio g’ò ‘na bòta, el naso el me s'à róto...<br />
DOTTORE<br />
La staga calma, Rita! Ghe taco 'n bel ceròto.<br />
Par l'altra parte, invésse, 'na pomata posso darghe,<br />
la le spalma ogni matìna, ‘n gran ben la deve farghe!<br />
E sa g’àlo el so Otàvio No ‘l me pàr tanto de èstro!<br />
OTTAVIO<br />
Siór dotór, qua sento mal, mi lo credo ‘n sinèstro.<br />
DOTTORE<br />
Se l’è colpa del rebaltón, de ‘n sinèstro no se trata…<br />
OTTAVIO<br />
Co’ el volo che ò fato, me s’à storto la gravàta.<br />
Són cascà su la me spósa e mi bòte no ò ciapà,<br />
l’è sul mòrbio de ‘n cussìn, ch’el dedrìo ò posà.<br />
RITA<br />
Vuto dir che són cicióna Mi la tógo par ofésa!<br />
Quando adòsso te me sì cascà, éro là, lónga destésa.<br />
Mi no ò dito gnanca”ahi”, no voléa mortificàrte,<br />
co’ ‘l dedrìo su la me fàcia, te stentavi a alsàrte.<br />
Ben te stavi su sto cussìn, bruto fiól de ‘na bràa dòna!<br />
Tra sé.<br />
Me tratègno nel parlar, qua se trata de la me madòna.<br />
OTTAVIO<br />
Manco mal che te te sì fermà, se me mama te me tocài,<br />
‘n spegàsso qua faséa, de quei che ti no t’è visto mai.<br />
RITA<br />
Bel stranfér me són sposà, mi me fasso i complimenti,<br />
ancora al sén te sì tacà, co’ la barba e tuti i denti!<br />
Se to mama l’è ancora in late, mi te mando a casa sua,<br />
24
25<br />
El dotor de Cucugnan<br />
va a ciuciàr la to rassión, più no són la spósa tua.<br />
DOTTORE<br />
Fermi là, cari i me spósi, più no vói sentir begàr,<br />
se l’amor el vól barùfe, no l’è el posto da scomiçiàr.<br />
Par l’Otàvio ‘na pomata, za la Rita l’ò sistemà,<br />
ve salùdo e tanti auguri, altra gente gh’è de là.<br />
Gli sposo escono continuando a borbottare.<br />
PERSONAGGI: DOTTORE, ANTONIO<br />
Entra Antonio<br />
DOTTORE:.<br />
Bongiorno, siór Antonio! Par lu sa posso far<br />
SCENA SECONDA<br />
ANTONIO<br />
Qua in testa g'ò 'na bògna, el mal no'l vól passar!<br />
Il medico esamina la testa di Antonio.<br />
DOTTORE<br />
'Na sgnàcara l'è questa, de quéle proprio fisse,<br />
la riva fi qua davanti, indóe i cavéi i finisse.<br />
El vaga dal barbiér, el se faga 'na pelàda<br />
e dopo el torna qua, ghe dago 'n'altra ociàda.<br />
Ma el senta, sior Antonio, la storia no'l m'à contà,<br />
come èla che sta bòta in testa el s'à ciapà<br />
ANTONIO<br />
Ieri, dopo çéna, mi són andà a l'ostarìa,<br />
el vin l'éra gran bòn e bèla la compagnia.<br />
‘N biciér el tira l’altro, se sà ben come la va,<br />
la me sé l’éra gran tanta e me són imbriagà.<br />
De note són tornà, la Gìgia la m’à fato festa,<br />
rompéndome el paról qua sóra su la testa.<br />
DOTTORE<br />
La gh’è andàda anca ben, el paról el pesa assè,<br />
se la testa no la fosse dura, lu l’andava a dar via i pié.<br />
Béar vin l’è ‘n bruto vìssio, mèio l’è che lu el se penta…<br />
25
26<br />
El dotor de Cucugnan<br />
ANTONIO<br />
El se pensa, siór dotór, nel paról gh’éra polenta!<br />
L’éra quéla restà vansà da la çéna de la sera,<br />
se savéa come l’andava, la magnàvo tuta intiéra.<br />
Mi qua fasso ‘na promessa: a la sera stago a casa,<br />
ma la Gìgia, órco can, mai ‘na òlta che la tasa!<br />
La continua a brontolar, più de tanto no sopòrto,<br />
vorà dir che, da domàn, vago fóra in mèzo a l’orto.<br />
DOTTORE<br />
‘Na promessa la se mantién, mi là spèto tra mez’óra,<br />
se no ‘l móre par el paról, l’è el figà che va in malora.<br />
ANTONIO<br />
Mèio l’è andar ne l’orto, a snasàr i pearóni,<br />
che le ciàcole scoltàr de ‘na dòna spaca-maróni.<br />
DOTTORE<br />
La so sèlta mi rispèto e la posso anca capir,<br />
la spariènsa mi no g’ò e no tróvo da ridìr.<br />
L’aria fresca de la sera, la ghe cava anca la sé,<br />
fòrsi mèio stà la so dòna, se lu l’è fóra dai pié.<br />
Antonio esce<br />
SCENA TERZA<br />
PERSONAGGI: DOTTORE, FIRMINO, DOMENICO.<br />
Entrano i figli di Gaetano pieni di lividi e sorreggendosi l’un con l’altro.<br />
DOTTORE<br />
Ma varda ci se vede! I du fiói del siór Gaetano,<br />
quel bòn òmo che n'à lassà da poco più de ‘n àno.<br />
FIRMINO<br />
Bongiórno, siór dotór, anca i ossi s'èmo róto,<br />
par 'n àlbaro de nespole e ‘n tòco de casòto.<br />
L’àlbaro l’è mio, el se tróva drénto el confìn,<br />
e così, anca el casòto, ch’el fa ombra lì vissìn.<br />
DOTTORE<br />
La questión dei confini a mi proprio no la me interèssa.<br />
Quante bòte ve sio dati, quanta fòrsa ghe stà messa<br />
DOMENICO<br />
Siór dotór, i è stade tante, s’émo anca smorsegà,<br />
26
27<br />
El dotor de Cucugnan<br />
i me brassi e la ganàssa ghe i ò tuti smastegà.<br />
FIRMINO<br />
‘Na peàda lu el m’a dato, indóe el sol no ‘l bate mai,<br />
co’ la forca de me pare, el m’à sbusà pié e stivài.<br />
El me brasso l’è a pingolón, sóra el gómbio l’è scaessà,<br />
s’à sentìo el rumór de ‘n menàtolo in du spacà.<br />
DOTTORE<br />
Mi adesso ve sistemo, ve ingèsso anca i dièi,<br />
descuèrti mi ve lasso solo busi, òci e i cavéi.<br />
Intanto sentève de là, stà rivàndo altra gente,<br />
ingessàrve tuti quanti no l'è mia roba da gnénte.<br />
DOMENICO<br />
G’ò ‘na récia a pingolón, l’è tacàda co’ la pèle,<br />
‘na peàda ne la pansa, la m’à schissàdo le buèle.<br />
El me varda la deolìna, questa qua ne la man destra,<br />
la me pàr ‘na mortadèla, el me l’à schissà ne la finestra.<br />
FIRMINO<br />
Par el còl el m’à ciapà e con fòrsa el l’à strucàdo,<br />
‘na peàda mi g’ò dato e così el l’à molàdo.<br />
Me sentéa sofegàr, mi sbatéa gambe e brassi,<br />
e dopo, siór dotór, l’à tacà a tiràrme sassi.<br />
Dapartùto el m’à ciapà, el tiràa con bòna mira,<br />
g’ò le bòte che me fa mal e g’ò anca ‘na gran spira.<br />
DOTTORE<br />
Mi no són ‘n tribunàl, a tuti du ve dago torto,<br />
se la pace no fasì, va a finir che ghe scapa el morto.<br />
Vergognève de ste robe, le vegnì anca a contar,<br />
tra fradèi l’è l’interesse ch’el fa spesso barufàr.<br />
Par ‘na pianta e ‘n casòto, ve sì mèsi sassinà,<br />
de curàrve g’ò el dover, anca se sì desgrassià.<br />
Andè fóra a spetàr, l’è ‘n laóro da do ore,<br />
mi g’ò altri da curar, de ste robe no se móre.<br />
I due fratelli escono.<br />
SCENA QUARTA<br />
PERSONAGGI: DOTTORE, MARGHERITA<br />
Entra Margherita.<br />
DOTTORE<br />
27
28<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Bongiòrno, signorina, éla l’è ‘na fàcia nóva!<br />
MARGHERITA<br />
Mi són qua come maestra, par adesso solo in prova.<br />
De cognome fasso Fior e de nome Margherita…<br />
DOTTORE<br />
‘Na cubiàda così bèla, mai ò sentìo ne la me vita.<br />
De bei fiori la parfùma, de mughéti, rose e viole…<br />
Són in mèzo a ‘n giardìn e no tróvo le parole.<br />
Stago qua a bóca vèrta, la me lassa contemplar,<br />
solo ‘n àtimo la spèta, che me devo riciapàr.<br />
La so ósse l’è ‘n violìn, drénto el cór la me caréssa,<br />
sento ’n ben che no se sà, par mi l’è ‘na dotoréssa.<br />
MARGHERITA<br />
La ringràssio, siór dotór, ma són mi che g’ò bisogno!<br />
DOTTORE<br />
La me diga tuto quanto, stò vivendo ‘n bel sogno.<br />
MARGHERITA<br />
Da du mesi o fòrsi tri, mi g’ò tanta malinconia…<br />
DOTTORE<br />
Ghe la fasso passar mi, se l’acèta compagnia!<br />
MARGHERITA<br />
A sti passi, ai buteléti, mi no posso narghe drìo,<br />
i g’à bisogno de sorìsi, ma l’è serio el viso mio.<br />
Sento uda la me vita, no me basta el laóro,<br />
proprio gnénte i me interessa la cultura e el decoro.<br />
Questo mondo no ‘l me piàse, vedo odio e malatìe,<br />
gente che se fa la guèra par fortune mal spartìe.<br />
Vedo ati disonesti par aver sempre de più,<br />
a sti passi, siór dotór, come posso tiràrme su<br />
DOTTORE<br />
I è parole sacrosante, la capìsso fin in fondo,<br />
proprio gnénte gh’è da far, l’è così che gira el mondo.<br />
Ma se pól riscomiçiàr con ci nasse inocénte,<br />
con ci ancora no sà odiar, parché nèta l’è la mente.<br />
Se scomìnçia co’ l’amor, se continua co’ le nòsse,<br />
riva fiói da educar, queste i è le prime gósse.<br />
I è el princìpio de un mar, sempre chièto e mai rabiòso,<br />
da l’amor el sarà creà, ch’el fa l’òmo più mostóso.<br />
28
29<br />
El dotor de Cucugnan<br />
Medissìne no ghe n’è par la so malinconia,<br />
gh’è ‘na vita da cambiar co’ ‘na bòna compagnìa.<br />
Signorina, la me scólta, mi no vói profitàr,<br />
mi no sò ci l’è adàto, ma con mi la pól proàr.<br />
Mi són ‘n òmo serio e onesto e la vói tanto giutàr,<br />
se l’acèta amicìssia, sarò mi a ringrassiàr.<br />
MARGHERITA<br />
Mi me sento, qua nel cór, ‘n sentimento tuto nóvo,<br />
mi no penso ch’el sia amor, ma gran ben con lu me tróvo.<br />
Za el spartìsse i me pensieri, el capìsse le me emossión,<br />
sola al mondo più no me sento, l’è cambià la situassión.<br />
Tróvo giusto el so discorso, sémo àneme che se capìsse,<br />
fòrsi istéssi sémo fati, saréa bèlo se no la finìsse.<br />
Siór dotór, sa devo dirghe G’ò portà la malinconia,<br />
medissìne me spetàvo, lu el me ofre compagnia.<br />
Ancora póco la cognósso, ma quel póco l’è za tanto,<br />
disperàda són vegnùa, l’à sugàdo el me pianto.<br />
DOTTORE<br />
Za mi tóco el Paradiso, i me sogni i se fa grandi,<br />
al domàn mi adesso vardo e són qua ai to comandi.<br />
Vedarémo sa sucéde, l’orizónte l’è tuto rosa,<br />
se l’amor el nassarà, te sarè la me cara spósa.<br />
I due si stringono le mani. Margherita esce.<br />
SCENA QUINTA<br />
PERSONAGGI: DOTTORE, MADRE SUPERIORA.<br />
Entra la madre superiora.<br />
DOTTORE<br />
Bongiórno e riverìsso, cara Madre Superiora!<br />
De védarla qua sentà no vedéa proprio l'ora!<br />
La tróvo ‘n pó spaìsa, qualcosa gh'è capità,<br />
la me diga in un minuto cosa l'è che qua l'à portà.<br />
MADRE SUPERIORA<br />
El nostro caro frate le campane el ne sonàva,<br />
con tanta de quela fòrsa, che incantà i lo vardàva.<br />
El dindòn el se sentiva fin làssù, su la montagna,<br />
el paese el traversàa e tuta quanta la campagna.<br />
Anca mi éro incantà, da più vissìn mi vardàvo<br />
e batéa le me mane a quel frate proprio bravo.<br />
Mi spero, siór dotór, de èssar ben capìa:<br />
29
30<br />
El dotor de Cucugnan<br />
me piàse star lì a vardàr, ma óie no ghe n’ò mia.<br />
Me piàse la beléssa che à creà nostro Signor,<br />
e de questa Lo ringràssio con tuto el me ardor.<br />
La tróvo ne la natura, nei boschi ciàri e scuri,<br />
nei pra tuti fiorìdi, ne l’edera sui muri;<br />
nei laghi che i pàr spèci, nei mari calmi e chièti,<br />
ne l’òmo e ne la dòna, nei òci dei buteléti;<br />
nel canto del rossignòl, nel dindòn de le campane,<br />
nel fior de gelsomìn, nel glicine su le altàne.<br />
La tróvo dapartùto e sempre mi me incanto,<br />
l’è tanta la me emossión, che la riva fin al pianto.<br />
Ma muta la campana de boto l'è restà,<br />
el peso del so batòcio la testa el m’à spacà.<br />
DOTTORE<br />
Me despiàse, cara Madre, mai se sà quel che sucéde,<br />
el batòcio el dovéa cascar su la testa de ci no crede.<br />
MADRE SUPERIORA<br />
“No se móe fóia che Dio no vöia”: così dise la brava gente,<br />
tuti adesso i pensa mal, cissà cosa i g’avarà in mente.<br />
I dirà che l’è ‘n castigo par qualcosa che mi ò fato,<br />
són sicura, siór dotór, ò confessà ogni pecàto.<br />
G’ò avù l’assolussión, prima ancora de la bòta,<br />
fòrsi el Cél el s’à sbalià, ma l’è la mia la testa róta.<br />
Són vegnùa par medicàrme e pó vago in ritiro,<br />
se qualcosa El manda ancora, da ‘na parte mi me tiro.<br />
30
31<br />
El dotor de Cucugnan<br />
DOTTORE<br />
No se trata de pecàti, queste robe le sucéde,<br />
anca a ci fa sempre el brao e nel Cél devoto el crede.<br />
Se la pensa ai santi martiri, la ghe tróva consolassión:<br />
i éra eroi de la virtù, ma i à subìo la persecussión.<br />
MADRE SUPERIORA<br />
Són vegnùa par la me testa, ma lu l’ànema el me cura,<br />
finalmente mi ò capìo de èssar ancora malmaùra.<br />
DOTTORE<br />
No la diga de ste robe, mi són solo ‘n pòro can,<br />
quando posso e g’ò tempo, mi són pronto a dar ‘na man.<br />
La vaga subito dal giassaról, qua ocór ‘n pó de giàsso,<br />
la lo tègna su la testa, mi, de più, proprio no fasso.<br />
La ringràssia el bòn Dio, el g’à dato protessión,<br />
póco o gnénte la s’à fato, resta solo ‘n bugnón.<br />
Èco, adesso la pól andar, l’è a posto la so testa,<br />
anca sènsa la campana, domàn l'è ‘n dì de festa.<br />
E fin ch'el batòcio al so posto no'l sarà tacà,<br />
in coro, i nostri córi tuti insieme i cantarà.<br />
EPILOGO<br />
QUATTRO ATTORI RECITANO IN CORO TENENDOSI PER MANO. AL DICIOTTESIMO<br />
VERSO LE MANI SI STACCANO ED ENTRANO NEL CORO ALTRI CINQUE ATTORI. SI<br />
RIPRENDONO TUTTI PER MANO E RECITANO I RESTANTI VERSI.<br />
Quéla che avì scoltà l'è 'na storia inventà,<br />
ma sóto a sto schèrso, ghe stà la verità.<br />
Vardémose drénto, vardémose fin in fondo,<br />
egoismo ghe n'è tanto in sta sòrta de mondo.<br />
Curémo le piaghe, ne passa ansie e dolori,<br />
i orbi i ghe vede e cambiémo anca i córi.<br />
Andémo su la luna, spiémo l'universo,<br />
ma no gh'è medissìna par 'n òmo che s'à perso.<br />
L'egoismo l'è ‘n mal che se se cura da soli,<br />
se fa de la fadìga, ma guai se te ghe mòli!<br />
Démosse 'na man, strensémola ben forte,<br />
l'è sempre con l'amor che se vinse la morte.<br />
No stémo qua a pensar a schèi e semàde,<br />
incrosémo insieme le nostre strade!<br />
De carne sémo fati e de fòrsa ghe n'è póca,<br />
ma insieme vivarémo la sorte che ne tóca.<br />
E ste mane che se strénse ogni tanto verzémo,<br />
par dirghe a ci arìva che noàltri lo volémo.<br />
31
32<br />
El dotor de Cucugnan<br />
L'è nera la man che strénse quéla bianca,<br />
gnanca 'n color a sta fila ghe manca:<br />
man de operaio, de dotór, de impiegato,<br />
man de ingegnér, de professór e de prelato,<br />
man de séngalo, de barbón, de malàdo,<br />
man de galéra, de politico, de drogàdo.<br />
F i n e<br />
32