Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko - Hejmo

Malvasta
malgranda malfermaĵo inter la lango kaj la buŝa plafono (I, U)
Mezvasta
Vasta
mezgranda malfermaĵo (E, O)
granda malfermaĵo (A)
Esperanta vokalo povas esti:
Antaŭa
la malfermaĵo inter la lango kaj la buŝa plafono estas proksima al la dentoj (I, E)
Malantaŭa
la malfermaĵo inter la lango kaj la buŝa plafono estas malproksima de la dentoj (U, O)
La malantaŭaj vokaloj estas preskaŭ ĉiam elparolataj kun rondigitaj lipoj, sed rondeco de la lipoj
ne estas grava en Esperanto.
Esperanto havas kvin vokalojn.
I malvasta antaŭa
U malvasta malantaŭa
E mezvasta antaŭa
O mezvasta malantaŭa
A vasta (antaŭeco ne gravas ĉe A, ĉar ĝi estas la sola vasta vokalo)
Vokala variado
En lingvo kun nur kvin vokaloj la elparolo povas esti sufiĉe libera. Gravas nur, ke ĉiu vokalo ne
tro proksimiĝu al iu alia el la kvin vokaloj. La ĝusta elparolo de vokalo ne estas preciza punkto
en la buŝo, sed povas libere varii inter certaj limoj. Se oni elparolas ie inter tiuj limoj, la elparolo
estas korekta. Sed se oni tro proksimiĝas al la limoj, aŭ transiras ilin, tiam oni riskas
miskomprenon. Iaj reguloj pri diversaj variantoj de la vokaloj ne ekzistas, kaj ne estas bezonataj.
(Bedaŭrinde PAG rekomendas komplikajn regulojn pri variantoj de la vokaloj E kaj O. Tiuj
rekomendoj estas plene fremdaj al Esperanto kaj tre malfacile lerneblaj. La efektiva lingvouzo ne
sekvas ilin.)
La longeco de la vokaloj estas en Esperanto tute sensignifa. Oni povas elparoli ilin longe,
mezlonge aŭ mallonge, laŭplaĉe. Vokalo, kiu estas akcentata, estas tamen normale elparolata pli
longe ol senakcenta vokalo (simIla). Sed se sekvas pli ol unu konsonanto, akcenta vokalo ofte ne
longiĝas (rezIsti). Ankaŭ antaŭ C, Ĉ kaj Ĝ multaj elparolas akcentajn vokalojn mallonge (rEĝo).
Ĉiu Esperanta vokalo estas elparolata "senmove", kio signifas, ke oni ne aŭdeble movas la
langon de unu pozicio en la buŝo al alia pozicio dum la elparolo de unu vokalo. Ekzemple E ne
sonu kiel "ej", O ne kiel "oŭ". Pri J kaj Ŭ vidu ĉi-poste ĉe la duonvokaloj.
22