Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko - Hejmo

Ĝenerale ambaŭ vortoj de tiaj vortparoj estas plene uzeblaj. Kaj la malnova Ĥ-formo, kaj la nova
vorto sen Ĥ, estas egale bonaj. Kiun oni uzu, dependas de la propra gusto, sed en kelkaj okazoj la
Ĥ-formo plene malaperis el uzo, kaj ne estas rekomendinde reenkonduki ĝin. Ekzemple Ĥino
plene malaperis. Oni uzu prefere nur la formon Ĉino (krom se oni ial volas uzi malnovecan
lingvaĵon).
Iuj Ĥ-vortoj ankoraŭ ne havas ĝenerale akceptitan sen-Ĥ-an alternativon. Ekzemple eĥo kaj
Ĉeĥo. Kelkaj uzas ekoo° (vidu tamen la neoficialan prefikson EKO), kaj Ĉeko° (kiu havas ankaŭ
alian signifon).
Specialaj elparolaj reguloj
Kromakcentoj
La ĉefakcento sur la antaŭlasta vokalo estas klarigita en "Bazaj elparolaj reguloj".
En longaj vortoj povas aperi pli malfortaj akcentoj, kromakcentoj, precipe en kunmetitaj vortoj.
Kromakcentoj estos ĉi-poste montrataj per la supersigno ´. Ĉefakcenton montras majusklo.
La vorto matenmanĝo povas elparoliĝi: matenmAnĝo, maténmAnĝo aŭ mátenmAnĝo
Oni elparolas matenmAnĝo aŭ mátenmAnĝo, se oni sentas la vorton kiel unu tuton. Oni elparolas
maténmAnĝo, se oni volas distingi la partojn de la kunmeto. Oni kvazaŭ elparolas la vorton
mateno, kiu havas akcenton sur E.
Regulo ekzistas nur pri ĉefakcentoj. Kromakcentoj estas ĉiam libervolaj. Oni principe povas
elparoli tute sen kromakcentoj, sed kiam oni ja uzas kromakcenton, oni povas ĝin meti, kien oni
volas.
Por distingi parton de kunmetita vorto oni en la praktiko ofte eĉ malobeas la regulon pri
ĉefakcentoj. Oni povas tiom akcenti sur la E de maténmanĝo, ke ĝi fariĝas pli forta ol la
ĉefakcento. Tio estas natura, kiam oni volas forte kontrastigi inter ekz. vespermanĝo kaj
matenmanĝo. Tiel oni ofte emfaze akcentas la prefikson MAL, kiam oni volas forte kontrastigi
ion al ĝia malo. Ekzemple: Tio ne estas bona, sed málbona, kun tre forta akcento sur MAL.
Efektive oni tiam elparolas kvazaŭ MAL estus aparta vorto. Tiaj okazaj rompoj de la
akcentoregulo estas tute naturaj kaj permeseblaj.
Distingaj paŭzetoj
Alia maniero distingi la partojn de kunmetita vorto estas enmeti mallongegajn paŭzetojn inter la
partoj. Normale tiaj paŭzetoj estas uzataj kune kun kromakcentoj. Ĉi-poste la signo | montras
tiajn paŭzetojn.
Maten|manĝo kontrastas al ekzemple vesper|manĝo.
Konk|ludo (kunmetita) kontrastas al konkludo (nekunmetita).
28