klik hier - Cranio Sacraal eindwerken

Eindwerk Cranio Sacraal Therapie
Peirsman Academie
April 2012
HILDE VAN BAEL
MIDLIJNEN
Biodynamische velden, ritmes en midlijnen
Subtiele aspecten van ademen
Afbeelding door Pieter Weltevrede uit ‘Microchakra’s’ van Sri Shyamji Bhatnagar

Inhoud
Inhoud ..................................................................................................................................................... 1
Dank ......................................................................................................................................................... 3
Woord vooraf .......................................................................................................................................... 4
1. Biodynamische cranio sacraal therapie ............................................................................................... 5
1.1 Biodynamische principes ............................................................................................................... 5
1.1.1 Dynamische Stilte ................................................................................................................... 5
1.1.2 Breath of Life of Primaire Levensadem, ................................................................................. 5
1.1.3 Het trage ritme of Lange Tij – cyclus van 1x op 100 seconden .............................................. 6
1.1.4 Het midden ritme, mid–tij of fluid tide – 2-2,5 cycli per minuut ........................................... 6
1.1.5 Het snelle ritme of craniale ritmische impuls (CRI) – 8-14 cycli per minuut .......................... 6
1.2 Overzicht Transmutatie van subtiel naar grofstoffelijk ................................................................. 8
2. De Midlijn (Franklyn Sills) .................................................................................................................... 9
2.1 Vormende krachten ....................................................................................................................... 9
2.2 De Levensadem organiseert en genereert vorm ......................................................................... 10
2.3 De organiserende krachtstromen of ‘winden’ ............................................................................. 14
2.4 Beschrijving van de midlijn volgens Oosterse tradities ............................................................... 17
2.5 Midlijnen en embryologische ontwikkeling ................................................................................. 19
2.6 Primaire midlijn ........................................................................................................................... 21
2.7 De midlijnen, samenvatting ......................................................................................................... 23
2.8 Oriënteren naar de midlijn .......................................................................................................... 23
2.9 Natuurlijk verschuivende fulcrums .............................................................................................. 27
3. Overzicht midlijnen ........................................................................................................................... 29
3.1 Ontwikkeling in het embryo ........................................................................................................ 29
3.2 In het gevormde lichaam ............................................................................................................. 29
3.2.1 Kwantum midlijn .................................................................................................................. 29
3.2.2 Primaire midlijn .................................................................................................................... 30
3.2.3 Vloeistoffen midlijn .............................................................................................................. 30
4. Ignition ............................................................................................................................................... 31
4.1 Conceptie ignition ....................................................................................................................... 31
4.1.1 Relationele interactie ........................................................................................................... 32
4.2 Hart ignition ................................................................................................................................. 32
4.2.1 Relationele interactie ........................................................................................................... 34
4.3 Geboorte ignition ........................................................................................................................ 34
4.3.1 Relationele interactie ........................................................................................................... 35
5. De ademhaling ................................................................................................................................... 36
5.1 Anatomie van de ademhaling ...................................................................................................... 36
1

5.1.1 Reguleren van de ademhaling .............................................................................................. 36
5.1.2 Regulering van het hartritme ............................................................................................... 37
5.1.3 Respiratoire sinus aritmie..................................................................................................... 38
6. Subtiele anatomie van de ademhaling .............................................................................................. 39
6.1 Drie lichamen............................................................................................................................... 39
6.2 Drieledige breinstructuur ............................................................................................................ 39
6.3 Prana ............................................................................................................................................ 40
6.4 Nadi’s ........................................................................................................................................... 41
6.4.1 Het centraal kanaal sushumna ............................................................................................ 41
6.4.2 Linker en rechter adem-kanalen .......................................................................................... 42
6.5 Elementen ................................................................................................................................... 45
6.5.1 Chakra’s en elementen ......................................................................................................... 45
6.5.2 Levensadem en elementen .................................................................................................. 45
7 Mediteren ........................................................................................................................................... 46
7.1 Mediteren en ademritme ............................................................................................................ 46
7.2 Aanwezigheid .............................................................................................................................. 46
7.3 Hersengolven en de twee hersenhelften .................................................................................... 47
8 Chronobiologie ................................................................................................................................... 49
8.1 Ultradiane ritmes ..................................................................................................................... 49
8.1.1 Nasale cycli ........................................................................................................................... 49
8.1.2 Het nasale ritme en diverse functies .................................................................................... 50
8.2 Circadiane ritmes ..................................................................................................................... 50
8.2.1 De pijnappelklier................................................................................................................... 51
8.3 Infradiane ritmes ......................................................................................................................... 51
8.3.1 Zon- en maancyclus .............................................................................................................. 51
8.3.2 Een balans............................................................................................................................. 52
8.4 Prana kalender Shyam Bhatnagar ............................................................................................... 52
8.5 Chakra ritmes .............................................................................................................................. 53
9 Cranio en ademen .............................................................................................................................. 56
10. Besluit .............................................................................................................................................. 58
11. Bronnen ........................................................................................................................................... 59
2

Dank
Mijn dank gaat uit naar Etienne en zijn docenten voor hun efficiënte en
praktische aanpak gedurende de opleiding. Van nature beoefent Etienne
de kunst van het tot essentie komen, Ocham’s Razor, shave away, shave
away … Ik bewonder zijn grondige kennis en vakmanschap.
Dank ook aan Franklyn Sills voor de toelating om een deel van zijn werk te
vertalen. Toen ik aan deze scriptie begon had ik het gevoel het wiel te
moeten uitvinden, het bleek al uitgevonden te zijn.
Een speciale vermelding voor Shyamji Bhatnagar, ‘Master of Sound’, naadi
yogi en grondlegger van InnerTuning en Micro Chakra Psychology, mijn
ervaringen in de talloze workshops met hem, gedurende meer dan 20 jaar,
zijn nog steeds van onschatbare waarde.
3

Woord vooraf
Tijdens mijn opleiding cranio sacraal therapie bij de Academie van Etienne
Peirsman was ik enorm gefascineerd door de verschillende ritmes die
voelbaar zijn in een menselijk systeem, en hoe je toegang krijgt tot een
bepaald energieveld of systeem door je er met intentie en attentie op af te
stemmen. Het trage ritme, het midden ritme, het snelle ritme … het ritme van
het lymfe systeem, … hoe zit dat in mekaar? Wat is hun onderlinge relatie?
Wat hangt ermee samen? Heeft onze gewone ademhaling een invloed op
deze ritmes? En het belangrijkste, hoe ga ik ermee om? Het liet me niet meer
los.
Ook het woord ‘notochord’ klonk als een klok. Hoe wonderbaar … te zien
hoe van bij het prille begin van een mensenleven cellen door een Goddelijke
Intelligentie georganiseerd worden en het Goddelijke Plan zichtbaar wordt.
Het maakt me nederig en de vraag rijst: Wat hoort bij onze blauwdruk, wat
niet? Hoe krijg ik mijn behandelingen optimaal met blijvend effect, zonder in
te grijpen in het groeiproces van de cliënt en zonder het gevoel te hebben
achter de feiten aan te lopen?
Mijn zoektocht naar antwoorden bracht me bij de biodynamische
benadering van cranio. Door het bestuderen van de werking van het
subtiele lichaam vanuit holografisch standpunt, en het verfijnen van mijn
waarnemingsvermogen van de bio-energetische actievelden en hun
midlijnen, vielen de puzzelstukjes in elkaar. Ik kreeg het gevoel van waarheid.
Het begrijpen van de functie van midlijnen en hun actievelden verzekert een
niet-invasief contact van behandelaar naar cliënt toe, waardoor maximale
ruimte gegeven wordt aan het zelfhelende vermogen van de cliënt. Na een
beknopte inleiding tot biodynamische principes, wijd ik daarom het grootste
deel van deze scriptie aan de vertaling van het hoofdstuk ‘The Midline’, uit
het boek van Franklyn Sills, ‘Foundations in Craniosacral Biodynamics (2011)’.
Het is niet mijn bedoeling de volledige werking van het biodynamische
cranio-sacraal systeem uiteen te zetten. Ik beperk me tot het duidelijk
maken, hoe het menselijk systeem zich manifesteert door van het
onnoembare subtiele zich trapsgewijze in de stof te hullen.
Het tweede deel ga ik dieper in op de subtiele anatomie en de sleutelfunctie
van de adem. Via de ademhaling zijn we in directe verbinding zowel met het
subtiele, als met het meest grofstoffelijke. Het is mijn betrachting het
bewustzijn van de samenhang van mens en kosmos in de vingertoppen te
krijgen.
To see a world in a grain of sand
And Heaven in a wild flower.
Hold infinity in the palm of your hand,
And eternity in an hour.
(William Blake)
4

1. Biodynamische cranio sacraal therapie
Met de biodynamische benadering van cranio sacraal therapie oriënteren
we ons voornamelijk naar de energetische krachten die werkzaam zijn in en
rond het menselijk systeem en de diepe stilte waar ze uit voort komen. De
mens is niet alleen een ingenieus mechanisme, maar wordt gestuurd door
een diep spirituele bron. We richten ons bewust met intentie en attentie op
de inherente gezondheid die overal en altijd aanwezig is. Door dit te doen
scheppen we de ruimte waarbinnen organische processen, die mogelijk
verstard zijn, opnieuw geïntegreerd kunnen worden.
In dit hoofdstuk worden de voornaamste concepten van de biodynamische,
holistische zienswijze toegelicht, meer specifiek het dynamisch proces van
transmuteren van subtiel naar grofstoffelijk.
1.1 Biodynamische principes
1.1.1 Dynamische Stilte
Dynamische Stilte is een belangrijk concept in cranio sacraal therapie. Het is
de grond van waaruit alles voortkomt, die alles in stand houdt, en waarnaar
alles terugkeert. Als we in stilte luisteren naar het menselijk systeem is het
mogelijk dat we via een mysterieuze poort in een staat komen die met geen
woorden kan beschreven worden. In deze stilte valt de gescheidenheid van
waarnemer en wat waargenomen wordt weg. Je voelt een serene
Aanwezigheid, een Stilte die niet leeg is maar vibrerend, dynamisch en vol
potentiële intelligente creativiteit. De Indische filosofie Vedanta stelt dat alles
Consciousness is, Bewustzijn. Bewustzijn ontvouwt zich door transmutatie. Alle
beweging wordt georganiseerd vanuit die Dynamische Stilte, en in het
centrum van elke beweging is een kern van stilte die de bewegingen rond
de kern mogelijk maakt. Door contact te maken met Dynamische Stilte zijn
we in contact met onze oorspronkelijke gezondheid.
1.1.2 Breath of Life of Primaire Levensadem,
Breath of Life of Levensadem komt voort uit de diepte van Dynamische Stilte
waarin de potentie voor de creatie van elke vorm vervat ligt. Breath of Life
verbindt ons met deze Bron en zijn creatieve intenties zo lang we leven. Iets in
die Dynamische Stilte splitst zich af met de intentie in de stof te komen, hierin
is de Breath of Life de beweger.
De voeding van de Levensadem is licht en vibratie. Breath of life genereert
de vormende krachten van het oorspronkelijke ademhalingssysteem (primaire
ademhaling Sutherland). Het is de manifestatie van Kosmische Intelligentie
die ontsteekt in de lichaamsvloeistoffen en getijde-achtige bewegingen
voortbrengt. Breath of Life is de kern van alle ritme. Deze Goddelijke
stralende aanwezigheid toont zich alleen als de therapeut zich vanuit een
staat van niet-weten, volledig open en nederig overgeeft, in het moment van
nu. Door zich te oriënteren naar de stilte kan de inherente gezondheid heling
bewerkstelligen.
5

1.1.3 Het trage ritme of Lange Tij – cyclus van 1x op 100 seconden
De Breath of Life genereert getijde-achtige bewegingen. Hierdoor ontstaan
organiserende en vormgevende krachtvelden en kan orde komen in chaos.
Het traagste getijderitme dat zich laat voelen noemen we het Lange Tij (Long
Tide) en heeft een frequentie van 1 op 100 seconden. Het laat zich voelen
als trage, stabiele ademcycli van 100 seconden; 50 seconden inademing, en
50 seconden uitademing. Long Tide kan ook ervaren worden als een
getijdeveld waarvan de beweging schijnbaar van buiten naar binnen gaat,
van de horizon richting midlijn en weer terug.
Het model van Schauberger (zie afbeelding 19.1), van de centripetaal en
centrifugaal spiralende krachten, kan helpen bij de beeldvorming. Deze
krachten zijn in alle levende vormen aanwezig, van sterren tot microscopisch
klein leven.
In dit trage ritme ervaren we de Helende Bron op een diep niveau en is
therapeutisch werk gebaseerd op resonantie.
1.1.3.1 Ordenende matrix
Het Lange Tij en de Breath of Life genereren en organiseren een
samenhangend kwantumveld. Bij de conceptie wordt een precieze matrix
gevormd waarrond de vloeistoffen en de cellulaire wereld van het embryo
zich gaan organiseren.
1.1.3.2 Midlijn
In de ordenende kwantum-matrix vormt zich een organiserende en
oriënterende midlijn. Vanuit deze kwantum midlijn wordt ontsteking en
transmutatie gegenereerd.
In volgend hoofdstuk gaan we dieper in op deze midlijnen.
1.1.4 Het midden ritme, mid–tij of fluid tide – 2-2,5 cycli per minuut
Na het ontstaan van de bio-elektrische matrix, ontstaat een ander getijdeachtig
fenomeen van 2,5 cycli per minuut (12-15 sec primaire inhalatie en 12-
15 sec exhalatie). In dit ritme kan je de werking van potentie, vloeistoffen en
celweefsels afzonderlijk onderscheiden, maar je ervaart ze als onderdeel van
een geheel. In dat veld ontstaan de primaire ademhalingscycli van
inademing en uitademing als een innerlijke beweging; ‘Motiliteit’. Potentie is
de aandrijvende kracht en de organiserende factor, en de vloeistof is het
medium waarmee weefselvelden worden georganiseerd. Op dit niveau is
zowel geconditioneerdheid en onopgeloste trauma’s als gezondheid
aanwezig. Therapeutisch werk is bij dit ritme gebaseerd op potentie en
transmutatie. De behandelaar werkt holistisch en met intuïtie.
1.1.5 Het snelle ritme of craniale ritmische impuls (CRI) – 8-14 cycli per minuut
Dit is de craniale ritmische impuls in een frequentie van 8-14 cycli per minuut
(dus een cyclus van 5 à 6 seconden), die ook wel het craniale ritme
genoemd wordt. Dit ritme ontstaat bij de vorming van de eerste weefsels en
wordt dus al beïnvloed door genetische factoren. Het is een samengesteld
ritme waarin we een eigen cranio-sacrale beweging kunnen waarnemen van
afzonderlijke celstructuren: de beweging van falx en tent ten opzichte van
6

mekaar, de pare botjes die ten opzichte van elkaar naar binnen en naar
buiten toe bewegen, etc. In dit ritme ervaren we de geconditioneerde
toestand van het menselijk systeem. Het CRI is geen directe expressie van de
Breath of Life maar wordt er door aangedreven. De kwaliteit en het tempo
van het ritme wordt beïnvloed door onze genen, door de beperkingen die
we hebben ervaren en de onopgeloste trauma’s die zich in ons lichaam
hebben vastgezet. De staat van het autonome zenuwstelsel heeft hierop
een grote invloed. Het lichaam kan compressie of verklevingen van weefsel
vertonen, verandering van kwaliteit van celweefsel, spanningen en
vloeistoffluctuaties. De aandacht van de behandelaar is op de vorm gericht
en op hoe weerstanden en onopgeloste trauma’s worden vastgehouden. Is
het centrale zenuwstelsel hyper of hypo? Vertonen de weefsels en de
vloeistoffen inertie? Hoe is de emotionele en psychologische gesteldheid?
Zijn er pathologische processen aan de gang?
Therapeutisch werk is in dit ritme gebaseerd op weerstand en reactie. De
behandelaar kan vanuit analyse doelgericht oplossingen zoeken en werken
met technieken en methoden.
7

1.2 Overzicht Transmutatie van subtiel naar grofstoffelijk
DYNAMISCHE STILTE
‘Vol’-‘ledige’ Stilte
Oorspronkelijke Creatieve Potentie
Consciousness of Bewustzijn
▼
BREATH OF LIFE
Primaire Levensadem
Ontsteekt het Oorspronkelijk Ademhalingssysteem
Goddelijke Intentie om te creëren in actie
Beweger van het tij
▼
TRAGE RITME – LANGE TIJ
100 seconden cyclus
Kwantumveld en kwantum midlijn
▼
MIDDEN RITME – MID TIJ – VLOEISTOFFEN TIJ
2.5 cycli per minuut
▼
SNELLE RITME – CRANIALE RITMISHCHE IMPULS
8-14 cycli per minuut
8

2. De Midlijn (Franklyn Sills)
Dit is een rechtstreekse vertaling van het integrale hoofdstuk 19 ‘The Midline’,
uit het boek van Franklyn Sills, ‘Foundations in Craniosacral Biodynamics – The
Breath of Life and Fundamental Skills’, Volume 1 van 2011.
In dit hoofdstuk onderzoeken we belangrijke concepten die met de Breath of
Life te maken hebben, en de vormende krachten en midlijnen die
gegenereerd worden. De primaire midlijn of notochord krijgt specifieke
aandacht. De primaire midlijn is de ordenende as in de embryologische
ontwikkeling. Onderzoek hierrond levert een schat aan klinische informatie
op. Het waarnemen van de midlijn-fenomenen is een sleutel-vaardigheid die
het begrijpen van structurele verbanden en van de reorganisatie, die bij
helende processen plaats vinden, preciezer maakt. Automatisch
verschuivende fulcrums en de energetische midlijnen waar ze uit voortkomen
worden ook als midlijn-fenomenen beschouwd. Als inerte fulcrums worden
opgelost, gaan potenties, vloeistoffen en weefsels zich op natuurlijke wijze
opnieuw oriënteren en aligneren naar de midlijn.
2.1 Vormende krachten
Het universum is een geheel, en wij mensen zijn niet afgesneden van deze
heelheid. Zoals we in het werk van natuurkundige David Bohm zien, is het
universum een holografische eenheid. Wat we hieruit verstaan, is dat alle
vormen die het universum voortbrengt, lokale verschijnselen in enorme
actievelden zijn. Het universum is dus niet gescheiden van de galactie
waarin het gevormd wordt. Zo is ook het ontstaan van het menselijk systeem
niet gescheiden van het universum waarin het gecreëerd is. Alle vormen in
het universum, of het nu galacties, menselijke wezens of bomen zijn, komen
voort uit enorme krachten die werkzaam zijn in een holistische matrix. Een
gevoel van afscheiding, fragmentatie, en niet-verbonden-zijn, is illusie. Hoe
gefragmenteerd het menselijk systeem schijnbaar ook is, het is nooit ‘on-heel’.
Heelheid is nooit verloren, en zo ook kan de gezondheid in het menselijk
systeem, die een manifestatie van deze eenheid is, nooit verloren zijn.
Volgens Schauberger zijn deze vormende krachten een uitdrukking van de
oorspronkelijke beweging, het Lange Tij (Coats 1996). Deze beweging, zegt
hij, is de meest vormgevende kracht in het hele universum. Schauberger zag
deze krachten in actie doorheen het hele universum. Hij schreef over
spiralende krachten die gedurende de creatie in het spel zijn. Dit kan gezien
worden bij elke vorm die gegenereerd wordt, zelfs in de geboorte van een
galactie.
Energie en materie lijken centripetaal en centrifugaal te spiralen, in
ontzettend grote winden, om de vorm te genereren. Hij vergeleek dit met
een opstekende tornado in de atmosfeer.
Op dezelfde manier schreef Stone over de vormende centripetale en
centrifugale krachten die het menselijk systeem voortbrengen, die traditioneel
9

de chakra’s genoemd worden (Stone 1986). Schauberger beschouwde de
schepping als een oneindig proces en alle leven zou doorheen elk proces
georkestreerd zijn door Creatieve Intelligentie in actie. Het kan God
genoemd worden, Tao, Brahma, of gewoonweg de Creatieve Intelligentie.
Sutherland verwees naar de Breath of Life als de afgevaardigde van deze
Intelligentie. Door de werking van Breath of Life gaan grote organiserende
winden, die grote vormgevende creatieve krachten zijn, vorm voortbrengen
en ordenen.
2.2 De Levensadem organiseert en genereert vorm
De Breath of Life organiseert vorm door ruimte in te sluiten en te organiseren.
Deze Levensadem doet organiserende fulcrums (groeipolen) en assen van
oriëntatie ontstaan die de cellulaire- en de weefselvormen organiseren. Dit
kan je zien in de bewegingen van het zich ontwikkelende embryo en bij de
volwassene in de beweging van potentie, vloeistoffen en weefsels.
Ik was verrast door een recente theorie in de nieuwe fysica; ‘brane world’
theorie (Boyle 2001). Brane staat hier voor membraan. In deze theorie wordt
gezegd dat ruimte ‘inplooit’ op zichzelf. Het universum wordt gezien als een
membraanachtige laag van op zichzelf geplooide ruimte. Onze bekende
drie-dimensionele wereld bevindt zich in één van zulke membranen. Andere
membranen, die andere universums, andere dimensies en zelfs andere
realiteiten representeren, zijn mogelijk in onze eigen tijd-ruimte ingekapseld.
Drie-dimensionele ruimte zou door zes-dimensionele ruimte omwikkeld kunnen
zijn enz. … Elke dimensie is als een membraan, ingesloten in een andere. Dit
10

grijpt terug naar het concept van het holografische universum van Bohm,
waar alles in alles holistisch is vervat. Het beeld van de ingeplooide ruimte
bevestigde mijn waarneming van de Breath of Life in actie. Ruimte is
geplooid, en organiserende fulcrums en assen ontstaan in de plooien van die
ruimte. Denk aan ruimte als het medium waarin vorm georganiseerd wordt.
Denk aan natuurlijke fulcrums en midlijn-assen als oriënterende vormen in dit
medium. Het is naar deze referentiepunten dat alle vorm zich oriënteert.
Ik kan het fascinerende boek: ‘When Time Breaks Down’ door Arthur Winfree
zeer appreciëren. (Winfree 1987). Ik was vooral geïmponeerd door sommige
van zijn computergemaakte beelden. Winfree, een wetenschappelijk
medisch onderzoeker, hield zich bezig met organiserende factoren in
chemische, biochemische en bio-elektrische verschijnselen. Ik werd getroffen
door de overeenkomsten tussen zijn research werk, Mae Wan Ho’s research,
Schauberger’s ideeën, Stone’s beelden van menselijke energievelden en
Sutherland’s perceptuele begrippen. Winfree stelde dat chemische,
biochemische en bio-elektrische verschijnselen schijnbaar georganiseerd zijn
rond midlijnen en discrete organiserende centra die zich er langs verplaatsen.
Net als in Schauberger’s concept, beweegt de midlijn van de vorm die
georganiseerd wordt, zich voortdurend op een windachtige manier opwaarts
in het veld waar het deel van uitmaakt.
Winfree noemde de organiserende centra die opstijgen langs de midlijn,
‘phase singularities’. Fase singulariteiten zijn bewegende punten van stilte,
die ritmische fasen van elektrochemische of van bio-elektrische beweging en
orde organiseren. Net als Sutherland stelde hij, dat deze organiserende
fulcrums automatisch verschuiven, terwijl ze pulseren en oprijzen langs de as
van de midlijn. Terwijl ze verschuiven ontstaan golfbewegingen, ‘scroll
waves’, die zich manifesteren als een pulserend veld of een organiserende
matrix, die de vorm en de organisatie van de chemische reactie onderligt.
Klinkt dit bekend in de oren?
Dit houdt sterk verband met de ideeën van fulcrums, midlijn-assen, verticale-
en transverse fluctuaties (inherente golving) van potentie, en getij-achtige
golvende vormen in de cranio sacrale biodynamische begrippen.
Winfree merkte op dat alle organiserende centra samenwerken en deel
uitmaken van een voortdurende opwaarts stijgende, vertex-achtige midlijn,
waarrond vorm zich organiseert. De organisatie van de scroll-achtige golven
rond de midlijn heeft een torus- of een appelvorm. Een torus is een holle
doughnut met een centrum dat als organiserende as fungeert (zie figuur
19.2). Ook de ‘tidal body’of het getijde-lichaam van het Lange Tij heeft een
vertex-achtige organiserende midlijn in een enorm grote torus-achtige
actievorm, die tot voorbij de horizon reikt. De actie van het Lange Tij met zijn
organiserende centra en assen doen spiralende bewegingen en torusachtige
organisaties ontstaan. Sommige natuurkundigen stellen dat ook het
universum een torus vorm heeft, en dat het gat in het midden, als
organiserend centrum, ontstaan is bij de big bang.
11

In essentie is de torus een drie-dimensionele ruimte die zich inplooit tot een
stabiele vorm, die onophoudelijk in het nu gegenereerd wordt, in cycli van
centrifugale organisatie, weg van het centrum en centripetale
samentrekking, terug naar het centrum toe.
Dit is gelijkaardig aan de inhalatie- en exhalatiefasen van de primaire
ademhaling. Ook hier organiseert de Breath of Life vorm door ruimte te
organiseren. In figuur 19.3 gebaseerd op Winfree’s boek, kan je een reëel
gevoel krijgen van dit proces van inplooien. Hier zie je hoe het medium
waarin de chemisch-elektrische reactie plaatsvindt, letterlijk op zichzelf plooit,
om zo vorm te gaan organiseren voor de chemische samenstelling die wordt
gegenereerd. Ruimte wordt omhuld met de bedoeling vorm te genereren
(Figuur 19.3).
12

Zoals in de bio-dynamica, oriënteren alle ritmische bewegingen die rond
organiserende centra of fase singulariteiten ontstaan, zich naar de midlijn-as.
De spiralende golfbewegingen of rollende golven die rond deze as
gegenereerd worden, staan niet los van die midlijn waarrond ze zich
organiseren. Dus, organiserende centra, midlijnen, en de vormen die errond
ontstaan, zijn allemaal samen één fenomeen. De vertex-achtige kern is niet
los van de vorm die eruit resulteert. Evenzo, in het craniale concept, is de
midlijn niet los van de vorm die errond georganiseerd wordt. (Figuur 19.4)
Winfree ontdekte verder dat de organiserende centra, of de fase
singulariteiten, en de rollende golven en ordenende matrixen die ze vormen,
een kortstondig bestaan hebben. Ze worden onophoudelijk gegenereerd,
van moment tot moment. De titel van zijn boek ‘When Time Breaks Down’, is
uit dit inzicht afgeleid. Het begrip dat alles een kortstondig bestaan kent,
resoneert met het Boeddhistische begrip dat het leven op grond van
vergankelijkheid, als een constant stromen is van moment tot moment, en
met het begrip in kwantum fysica dat subatomaire deeltjes ook een
kortstondig bestaan kennen, constant verschijnend en verdwijnend in de
kwantum stroom.
Dit heeft belangrijke repercussies voor alle helende praktijken, alles is
vergankelijk en bestaat alleen in het moment van nu. Ten gevolge van deze
kwaliteit van veranderen en stromen, is niets gefixeerd of statisch en is de
potentie tot heling en verandering, inherent aanwezig in elk moment van het
leven.
Gelijksoortige vormen werden gevonden in chemische en biochemische
reacties en bio-elektrische processen in het hartritme, en zelfs in de spiralende
organisatie van DNA. Dit komt overeen met de bevindingen die in Ho’s boek
besproken worden: ‘The Rainbow and the Worm – The Physics of Organisms’
(Ho 1998). Ho beschrijft ontdekkingen vanuit biofysica. In studies rond
13

kwantum effecten bij eencelligen en ongewervelde dieren, stelde ze vast en
toonde ze aan, dat deze dieren georganiseerd worden in kwantumvelden
van licht met een oriënterende midlijn, letterlijk een kwantum-buis van licht.
Ho beschreef ook hoe de lichaamsvloeistoffen, vooral die van het
bindweefsel, het medium blijken te zijn voor transmissie van golfvormen op
kwantum niveau en het uitwisselen van informatie aan een snelheid die de
snelheid van het licht benadert. Dus de realiteit van een organiserend
kwantumveld met een ordenende kwantum-midlijn, wordt besproken in zuiver
wetenschappelijke kringen.
Ho’s verwijzingen naar kwantumvelden zal van pas komen naarmate onze
besprekingen vorderen. Het woord kwantum verwijst naar een subatomair
golfdeeltje, dat gedrag aantoont dat fel afwijkt van onze conventionele
ervaringen in natuurwetenschappelijke wereld van Newton.
Kwantum effecten, of kwantum fysica in zijn geheel, kan een bruikbare
metafoor zijn en mogelijk verschijnselen verklaren die ik heb ervaren in cranio
sacrale bio-dynamica. Toen aan Sutherland werd gevraagd waar zijn werk
over ging, antwoorde hij: “Study quantum mechanics!”. En Becker noemde
zijn palpatiecontact ‘Quantum touch’ (Becker 1997). In 1948 suggereerde
Stone eveneens dat toekomstige atoomfysica zijn energetische principes
zouden bevestigen en verduidelijken (Stone 1986).
Ho’s onderzoeken naar kwantumvelden en naar de eigenschappen van
kristallijne vloeibaarheid van het lichaam, weerspiegelen Sutherland’s
perceptie van vloeibaar licht. In eencelligen en ongewervelde dieren, werd
vastgesteld dat deze velden van licht op de omgeving reageerden vóórdat
de vloeistoffen en de weefsels van de dieren reageren. De intelligente
reactie van het kwantumveld kwam eerst, daarna reageerden de fysiologie
en de vorm van het dier.
Organiserende centra, spiralende vormen, en assen van oriëntatie staan niet
los van het kwantumveld dat de levende systemen lijkt te organiseren.
Begrijpen dat organismen georganiseerd zijn in kwantumvelden van actie,
heeft verstrekkende implicaties voor de helende praktijken. We zijn werkelijk
lichtwezens!
De reden waarom ik deze ideeën bespreek, is om aan te tonen dat de
concepten van organiserende fulcrums en midlijn-assen niet alleen belangrijk
zijn in context van cranio sacrale bio-dynamica. Blijkbaar is dit de manier
waarop vorm op universeel vlak wordt georganiseerd, van de vorm en
beweging van de cel, tot de spiralende, wervelende dans van een galactie.
Fulcrums en oriënterende midlijnen zijn universele mechanismen voor het
ordenen van vorm, zowel in de mens als in het universum in zijn geheel.
2.3 De organiserende krachtstromen of ‘winden’
Het Lange Tij dat de primaire ademhaling onderligt, manifesteert zich als een
getijdelichaam in de vorm van een torus, die plaatselijk in dat veld
verschijnselen veroorzaakt. Deze verschijningsvormen komen overeen met
wat Winfree, Schauberger en Stone beschrijven. Net als Stone beschreef
Schauberger deze bewegingen als middelpuntvliedende en
14

middelpuntzoekende spiralende krachten. Als deze spiralende krachten in
een dynamisch evenwicht komen, ontstaat een stabiel bio-elektrisch/biomagnetisch
veld. Zoals we voordien hebben besproken, is in het hart van
deze bio-elektrische vorm, een subtiele kwantum matrix voor het menselijk
systeem, een mal uit licht gemaakt. De biodynamische beschrijving van
Sutherland’s vloeibare licht is niet alleen maar een metafoor, maar is
gebaseerd op rechtstreeks waargenomen ervaringen. De Breath of Life
genereert deze oorspronkelijke beweging, het Lange Tij, en dit Lange Tij
genereert een stabiel ordenend veld. In dit veld, of deze matrix, is wat Stone
‘pattern energy’ noemde vervat. Deze subtiel energetische vorm is een mal
waarop het menselijk systeem zich ontwikkelt en geordend wordt (Stone
1986). Het is geen willekeurige of mechanische energie, maar een spel van
Bewustzijn en een eigenschap van de Creatieve Intelligentie die de gehele
schepping doordringt. Dus is de Breath of Life een manifestatie van de
goddelijke intentie om te creëren. Zoals de Heilige Geest in het Christendom,
verbindt en informeert Hij alle levende wezens en is Hij de creatieve intentie in
actie. Via de veldfenomenen die we beschreven, organiseert de Breath of
Life ruimte. Organiserende centra en assen krijgen hun plaats in de ruimte.
Dit is een lokaal gebeuren in een enorm groot actieveld.
De Tibetanen noemen het Lange Tij en zijn lokale spiralende krachten ‘the
winds of vital forces’, winden van levenskracht. Volgens hen zijn het de
onvoorwaardelijke krachten die de integriteit en organisatie van de
menselijke vorm verzekeren. Zoals hierboven gezegd, verbinden de
spiralende centrifugale en centripetale krachten die door deze winden
gegenereerd worden zich en verworden zo tot een stabiel bio-elektrisch/biomagnetisch
veld, dat geordend en onderhouden wordt door functie van de
midlijn met in zijn kern de organiserende centra. Het is via het dynamische
evenwicht in de dynamiek tussen de schijnbaar tegengestelde krachten dat
dit bewerkstelligd wordt. Dit is als in het concept van yin en yang in de
Chinese geneeskunst en filosofie en zoals bij de polariteiten in de polariteits-
therapie. Als het ordenend veld ontstaat, ontstaan tegelijkertijd de
oprijzende krachten in het midden. Dit is het verschijnsel van de oprijzende
midlijn dat Winfree opmerkte in de kern van alle organiserende vormen.
Schauberger vergeleek dit met de opstijgende kracht die in een tornado
ontstaat terwijl winden inwaarts spiralen. Dit fenomeen van de midlijn is
aanwezig vanaf het eerste levensmoment en is de grondslag van de
embryologische ontwikkeling. Als op het moment van de conceptie het
Lange Tij het stabiele bio-elektrische/bio-magnetische ordenend veld doet
ontstaan, wordt de opstijgende midlijn in het centrum, de organiserende as
voor embryologische ontwikkeling. Deze as genereert de primitiefstreek
(sulcus primitivus) in de kiemschijf van het embryo, en de notochord en
neurale buis worden hierdoor gevormd. (Fig. 19.5)
15

Sutherland sprak ook van spiralende vormen in het systeem van de mens. Hij
vergeleek de aanwezigheid van potentie in de vloeistoffen met de actie van
spiralen in spiralen. Magoun, in zijn originele versie van ‘Osteopathy in the
Cranial Field’, sprak over deze beweging aan de hand van diagrammen die
doen denken aan Schauberger’s beelden (Magoun 1951 p 72).
Evenzo is het fascinerend hoe de spiraalvorm overal in de natuur terug te
vinden is. In het midden van een celkern zit ons DNA in de vorm van een
driedubbele spiralende helix. De proteïnen die collageen weefsel vormen zijn
ook triple-helix structuren. De organisatie van het leven, zelfs op dit
moleculaire niveau, is op de spiraal gebaseerd. Het lijkt alsof het leven zich
uitdrukt als spiralen binnen spiralen die zich constant vormen en veranderen.
16

2.4 Beschrijving van de midlijn volgens Oosterse tradities
Het concept van een intelligent menselijk bio-energieveld met daarin een
midlijn georiënteerde as, wortelt in de traditionele medische systemen zoals
de Chinese, Tibetaanse en Indische systemen. Volgens de Oosterse
geneeswijzen is de organisatie van het menselijke systeem geest-lichaam op
deze principes gefundeerd. De voedingsbodem voor weefselvorming en
diens functie en van gezondheid en ziekte, is gebaseerd op interacties die in
een belichaamd, levend, bio-energetisch veld plaatsvinden.
In de Chinese tradities is de balans tussen chi (levenskracht) en andere
energetische factoren zoals jing (essentie) een maatstaf bij de diagnose en
blijft een doelstelling in het verloop van sessies. Jing is een subtiele vorm van
levenskracht in de vloeistoffen van het systeem en is vooral actief in
cerebrospinaal vocht en generatieve vloeistoffen. Jing werkt als een
levenwekkende en stuwende kracht, zoals de stroming binnen vloeistoffen in
de bio-dynamica en onderhoudt de gehele organisatie van het lichaam. Dit
is een directe gevolgtrekking uit het begrip van potentie in bio-dynamica, die
in de vloeistoffen werkzaam is om de algehele orde en samenhang van het
systeem te behouden.
In de Chinese geneeskunst wordt de bio-energetische midlijn ‘centraal
kanaal’ genoemd en de vertexen of organiserende centra, ‘dan tien’. Deze
midlijn bevindt zich volgens hen net voor de wervelkolom, en loopt van het
midden van het perineum tot de vertex van de schedel. Het is één van de
esoterische kanalen van de Chinese geneeskunst. Eenvoudig gesteld, is het
een rechte lijn van een energie centrum in het derde ventrikel, - de bovenste
dan tien -, naar de coccyx. Shen, wat vergelijkbaar is met bewustzijn en
geest, verblijft in de bovenste dan tien. In verband met ‘ignition’ is het derde
ventrikel een belangrijke plaats in bio-dynamica. Het ligt aan de basis van
het ontstaan en de werking van de menselijke ordenende matrix.
Ook in de Indische en Tibetaanse systemen is de organisatie van het lichaam
gebaseerd op een intelligente bio-energetische matrix, het chakra systeem.
Het chakrasysteem wordt georganiseerd rond een midlijn, de sushumna, en
rond chakra’s. Chakra’s zijn vertexen, primair organiserende centra of
fulcrums. Net als in het Chinese systeem daalt de sushumna van het derde
ventrikel als een rechte lijn, vóór de wervelkolom tot de coccyx. In het yoga
systeem wordt de sushumna beschreven als een buis van puur en intens licht.
De chakra’s rondom de as kan je je voorstellen als organiserende centra of
primaire fulcrums, pulserende vertexen die vorm, functie en motiliteit
organiseren. Het is mogelijk om deze licht-energie-vormen waar te nemen als
het perceptieveld wijds wordt gehouden. (Figuur 19.6)
17

Het chakra systeem ontstaat via een intens oplichten van, of ontsteken in, het
ordenend veld op het moment van de conceptie. In het yoga systeem
wordt een primair fulcrum, het ajna chakra, gevormd in de bevruchte eicel.
Dit ajna chakra bevindt zich in het derde ventrikel van het volledig gevormde
lichaam. Vanuit dit organiserende centrum daalt de sushumna in, en de rest
van het chakrasysteem vormt zich van beneden naar boven. De rechte
kwantum midlijn is een waarlijk intelligente as, die er gedurende het ganse
leven voor zorgt dat onze geest en ons lichaam zich naar de Bron oriënteren.
De elementen ether, lucht, vuur, water en aarde, die ordenende krachten zijn
in het yoga systeem, komen voort uit deze kwantum midlijn. Stone besprak
en illustreerde de verschillende veld-georiënteerde energiestromen en
pulsaties die aan deze elementkrachten gerelateerd zijn. Ook deze zijn zeer
gelijkend op de beelden die Schauberger en Winfree beschreven (Stone
1986).
18

2.5 Midlijnen en embryologische ontwikkeling
Het onderzoek en de concepten hierboven beschreven, geven aan dat het
embryo georganiseerd wordt en zich mogelijk ontwikkelt, in een ordenend
kwantumveld. De Breath of Life genereert dit kwantumveld en in de kiemschijf
van het embryo ontstaan, anterior, een notochord midlijn, en posterior, een
‘fluid’ midlijn of vloeistoffen midlijn. De as van de wervelkolom, de
schedelbasis en het algemene weefselveld, organiseren zich rond de
notochord midlijn. De ventrikels en het weefsel van het centrale zenuwstelsel,
organiseren zich rond de ‘fluid midline’, dit is de midlijn in de neurale buis van
het embryo. De notochord midlijn wordt de as waarrond weefselvormen en
motiliteit (mogelijkheid tot bewegen) zich oriënteren, terwijl de posterior
midlijn, de oriëntatie-as voor het vloeistoffen lichaam en de ‘fluid tide’ of
vloeistoffengetij wordt. Ik noem de anterior midlijn de primaire midlijn, en de
posterior midlijn de vloeistoffenmidlijn.
In het volledig gevormde lichaam drukt de primaire midlijn zich uit als een
opstijgende kracht in het midden van de wervellichamen en de midlijn van
de schedelbasis. Dit is dezelfde midlijn die door Schauberger en anderen
beschreven wordt. De ‘fluid midline’ zit in de neurale buis van het embryo. Bij
de volwassene zit die in het centrale kanaal van de wervelkolom en in het
centrum van het ventriculaire systeem van het brein. De primaire midlijn is de
belangrijkste as voor de ontwikkeling en de organisatie van vorm in het
embryo en manifesteert zich als een opstijgende kracht in de midlijn van de
embryonale kiemschijf. Het vormen van de primitiefstreek en de notochord in
de kiemschijf is een gevolg hiervan. Wanneer clinici de primaire midlijn
waarnemen, zijn ze in direct contact met een fundamenteel embryologisch
principe dat de menselijke vorm onophoudelijk organiseert. Als een
behandelaar de primaire midlijn voelt, voelt hij of zij ook de innerlijke
aanwezigheid van het Lange Tij als een embryologisch ordenend principe.
Alle klinisch werk, georiënteerd op de primaire midlijn en de embryologische
krachten, bevordert het opnieuw uitlijnen van structuur en functie op deze
meest fundamentele, ordenende energieën.
Terwijl de notochord zich vormt, volgen de ectoderme cellen (cellen van het
buitenste kiemblad van het embryo). De kiemschijf wordt dikker in de midlijn,
en de neurale groef en neurale schijf beginnen zich te vormen, dorsaal van
de notochord. Dit vormend proces is in essentie een organiseren van ruimte.
Zoals we gezien hebben, is de functie van de Breath of Life, het insluiten,
omhullen en het organiseren van ruimte, waarna vorm ontstaat. De neurale
buis organiseert zich rond de ruimte die ontstaat door de intentie van de
Breath of Life. In deze ontstane ruimte ontwikkelen zich cellulaire vormen die
door de potentie van de Breath of Life georganiseerd worden. Naarmate
differentiatie toeneemt, wordt de celgroei ongelijkmatig en plooit de neurale
plaat zodat de neurale buis gevormd wordt (Figuur 19.7).
19

De vloeistoffen midlijn ligt in de centrumlijn van de neurale buis, die het
primitieve zenuwstelsel is en wordt de organiserende midlijn voor de
uitdrukking van potentie, in zowel cerebrospinaal vocht als in de vloeistoffen
van het lichaam in het algemeen. Het vloeibare tij, of mid-tij ontstaat en
wordt georganiseerd rond deze midlijn, wat ook het midlijn principe voor het
vloeistoffen lichaam in zijn geheel is (Figuur 19.8)
De vloeistoffen midlijn staat niet los van de primaire midlijn, ze ontstaan
samen. Deze twee midlijnen oriënteren zich op hun beurt naar de kwantum
midlijn, die in volgend hoofdstuk in meer detail wordt besproken. Alle
organisatie van vloeistoffen en weefsels houden steeds verband met deze
midlijnen. Ze zijn de hoofdassen waarrond structuur en functie zich
organiseren.
20

Door het waarnemen van de midlijnen kunnen behandelaars duidelijke
klinische krijtlijnen zetten die gestoeld zijn op perceptie in relatie tot de
ordenende principes van het systeem. In sessiewerk maakt het waarnemen
van de midlijnen de organisatie van het systeem duidelijk, zowel van de
weefsels als van de vloeistoffen. Het helpt de behandelaar bij het aanvoelen
van hoe het systeem verandert en zichzelf heelt. Als inertie opgelost wordt,
gaan de weefsels en de vloeistoffen van het systeem zich automatisch
heroriënteren naar de midlijnen. Dus, het waarnemen van de midlijnen geeft
de behandelaar een helder inzicht in deze processen van heroriëntatie en
opnieuw aligneren.
2.6 Primaire midlijn
Zoals we hierboven besproken hebben, is de primaire midlijn de
embryologische organiserende as voor het genereren en samenhouden van
vorm. Schauberger vergeleek het ontstaan van deze midlijn met de enorme
vertex-achtige oprijzende kracht, gegenereerd in het centrum van een
tornado. Op dezelfde manier ontstaat de primaire midlijn in de centerlijn van
de embryologische kiemschijf, als een golfachtige, opstijgende kracht en
wordt de organiserende midlijn waarrond structuur en functie zich
ontwikkelen. De primitiefstreek en de notochord ontwikkelen zich in relatie tot
deze midlijn(figuur 19.5) en de lichamen van de wervels worden errond
gevormd. De primaire midlijn manifesteert zich in het centrum van de
wervellichamen. De schedelbasis en cellulaire- en weefselwereld oriënteren
er zich naar, van het moment van conceptie tot het moment van onze dood.
Stone noemde de actie en de ervaring van de primaire midlijn ‘the fountain
spray of life’ (Stone 1986). Als het centrum van een tornado kan het
21

waargenomen worden, opstijgend van de coccyx, door het midden van de
wervellichamen, ombuigend bij de basis van het occiput, de schedelbasis
volgend, door het lichaam van het sphenoïd, en zich manifesterend als een
spuitende fontein van leven door het ethmoïd en voorhoofdsbeen. In
‘Polarity Therapy’ schreef Stone:
“De centerlijn door het lichaam is de plaats waar het pad van ultrasonisch
energetische substantie loopt, als primaire levensstroom en kern van zijn …
Het is de primaire energie die alle andere opbouwt en onderhoudt. Hij
stroomt door het zesde ventrikel van het brein en de wervelkolom als die
gevormd worden vanuit de ‘mind pattern energy field’ (vrij vertaald: veld
van de intelligente patrooneenheid). Het wordt de primitiefstreek en de
notochord in het embryo. Deze kern is het centrum van aantrekking en
uitstraling van alle voedingsstromen van het brein naar de extremiteiten.
Het is de innerlijke zwaartekracht van het individu, te onderscheiden van
de zwaartekracht van de aarde.” (Stone 1986, Volume 1, boek 2 p 9-10)
In de kern van de primaire midlijn is een vibrerende en levendige Dynamische
Stilte die de vorm van cellen en weefsels ordent. Het manifesteert zich als
een ‘ultrasonische’ kern, een kern van hoog vibrerende intensiteit die de
primaire levensstroom is en de bron van ‘zijn’. Volgens Stone heeft deze
middellijn een primaire en ordenende functie in het menselijk systeem. Het is
een uitdrukking van primaire levenskracht die opbouwt en alle andere
energieën en vormen in het menselijk systeem ondersteunt. Het drukt zich uit
als patrooneenheid, die vorm en functie van de menselijke, lichaamgeworden
geest organiseert. Hier spreken we over veldverschijnselen, de
regio of ‘provincie’ van het Lange Tij. Als de primaire midlijn wordt
waargenomen als een oprijzende kracht door het midden van de as van de
wervels en de schedelbasis, dan voelt men, zoals de Tibetanen zeggen, de
innerlijke Aanwezigheid van het Lange Tij als een onvoorwaardelijk
organiserende wind. Het organiserende veld van het menselijke systeem is
dus een uitdrukking van het spel van Intelligentie in het leven. Het is geen
evolutionaire toevalligheid, het is geen artefact, het is de uitdrukking van een
intentionele actie tot bewust creëren. Stone zegt dat de ‘mind pattern
energy field’, een veld van intentionele creatie en organisatie is, die de
vorming van ruimte orkestreert, waarrond het centrale zenuwstelsel zich
vormt. De notochord, het centrale kanaal van de wervelkolom, en de
ventrikels van het brein, zijn allemaal manifestatie van dit organiserende
proces.
Intunen naar de diepte van deze ontwikkeling is waarlijk een nederig makend
proces. Dit leidt tot krachtige verschuiving in het klinisch begrijpen. De
clinicus kan dit proces letterlijk aan het werk zien. Als men het voor het eerst
ervaart, kan het grote vreugde teweegbrengen, vreugde door herinnering
aan iets dat nooit verloren was, maar misschien wel vergeten.
22

2.7 De midlijnen, samenvatting
Breath of Life genereert een ordenende matrix op kwantum niveau. Deze
matrix is de blauwdruk voor de vorm en organisatie van het menselijk
systeem.
Kwantum midlijn, of centraal kanaal wordt gegenereerd in deze matrix. Het
kan waargenomen worden als een buis van licht in het centrum van het
lichaam. Hij oriënteert en aligneert het wezen met de bron van diens creatie.
In de yoga traditie is dit het centraal kanaal of sushumna, waarrond het
chakrasysteem zicht vormt. Alle andere midlijnen, zoals de primaire en de
fluid midlijnen, komen voort uit de actie van de kwantum midlijn.
Primaire midlijn (notochord in embryo), ligt ventraal van de ruggengraat, is de
as waarrond cellen en weefsels zich oriënteren. Deze as kan waargenomen
worden als een subtiele kracht, oprijzend als een midlijn, die via het ethmoid
schijnbaar in de biosfeer of in het energetisch veld rond de cliënt verdwijnt.
De kwaliteit is lucht- en vuur-achtig.
Fluid midlijn (meer dorsaal in de ruggengraat) is de organiserende as van de
‘fluid tide’, het mid-tij, van het algemene vloeistoffen lichaam. Hij bevindt
zich in de neurale buis van het embryo en in de centerlijn van het
ventriculaire systeem bij de volgroeide persoon. De kwaliteit is aarde- en
water-achtig.
2.8 Oriënteren naar de midlijn
Het waarnemen van deze midlijnen door de behandelaar heeft duidelijk
klinische waarde. Naarmate inerte fulcrums opgelost worden in het lichaam,
gaan de cellulaire- en weefselwereld zich als vanzelf weer oriënteren naar de
functies van de midlijn. Als de behandelaar de midlijn-fenomenen
waarneemt, wordt door resonantie het systeem van de cliënt geholpen bij
het opnieuw uitlijnen naar diens ordenende matrix. Als de cellulaire- en
weefselwerelden zich heroriënteren naar midlijn-fenomenen, worden hun
oorspronkelijke intentie herinnerd, en gaan weefsels zich weer richten op hun
natuurlijk organiserende centra en midlijn-assen. Het afstellen op de midlijnen
is een goede manier om toegang te krijgen tot de prioriteiten van het
inherente helingsplan. In de midlijn kan je de potentie van de Breath of Life
voelen stromen en zijn werkzaamheid in het lichaam, waar nodig, voelen
uitdrukken. Het in perceptie houden van midlijnen is een manier om te
voelen hoe het inherente behandelplan zich in het menselijk systeem
ontvouwt.
In het volgende klinische onderzoek zal je je afstellen op de primaire midlijn.
In deze midlijn drukken de intenties van de Breath of Life zich uit als centraal
organiserend principe van vorm, structuur en motiliteit. Als je je op deze
energie afstelt, kan je een lucht-achtige maar krachtige levensenergie
voelen opkomen. Door dit waar te nemen kan je je bewust worden van
specifieke inerte gegevens en hun helingsprocessen. Het is ook belangrijk op
te merken dat er mogelijk zoveel inertie rond de as van de wervels en de
schedelbasis is, dat de primaire midlijn ‘mistig’ aanvoelt en daardoor moeilijk
voelbaar is voor de behandelaar. Dit is niet zelden het geval. Het komt ook
23

vaak voor dat bepaalde regio’s van de wervelkolom inert zijn en dat in die
gehele regio de midlijn onduidelijk is. Ook dit geeft de behandelaar een
schat aan klinische informatie. Onthoud dit tijdens de volgende oefening en
wees niet ontmoedigd als de oprijzende midlijn niet voelbaar is in het begin,
of als in bepaalde regio’s van de midlijn-as de waarneming niet duidelijk is.
Een duidelijke uitdrukking van de primaire midlijn kan een diep helend proces
inleiden.
Afstellen op de primaire midlijn vraagt weer om een shift in je perceptieveld.
De kwaliteit die je ervaart bij het waarnemen van deze midlijn is ‘lucht- en
vuur-achtig’, in tegenstelling tot ‘waterig’ in de mid-tij, of ‘fluid tide’. In deze
oefening hou je een wijds perceptieveld, oriënterend naar het Lange Tij en
zijn getijde-lichaam, terwijl je je tegelijkertijd oriënteert naar de midlijn in de
wervellichamen en de schedelbasis. Als je je afstelt op deze midlijn, kan je
een luchtige maar krachtige oprijzende levensenergie beginnen voelen door
de centerlijn van de wervellichamen en de schedelbasis. Dit is de kracht van
de opkomende Lange Tij als een midlijn-ordenend principe in de plaatselijke
biosfeer van de cliënt.
Mogelijk kan je deze beweging voelen van de coccyx, door de wervelkolom,
de schedelbasis en het ethmoïd. Je kan de primaire midlijn waarnemen als
een lege luchtpijp waarin constant hete lucht opstijgt. Als je de lucht in de
pijp traceert, kan je voelen hoe ook je bewustzijn mee opwaarts gevoerd
wordt.
In de volgende oefening werk je per twee om de primaire midlijn als een
oprijzende energie te voelen door het midden van de wervellichamen en de
schedelbasis. Ik heb studenten die dit onderzoek rechtstaand doen. Het
oprijzen van de primaire midlijn is in deze positie aanvankelijk het makkelijkst
voelbaar door de oppositie van de zwaartekracht van de aarde.
Oefening: perceptie van de primaire midlijn
Werken per twee. Een student neemt de positie in van behandelaar, de
andere die van cliënt. Beiden kijken dezelfde richting uit en de behandelaar
staat achter de cliënt. Beiden oriënteren naar hun eigen primaire midlijn en
brengen intentie en attentie naar de primaire ademhaling van het Lange Tij
en diens getijde lichaam. Zowel cliënt als behandelaar rust in deze
waarneming en voelt hoe zijn systeem gedragen wordt in dit wijds veld. De
persoon vooraan in cliëntpositie houdt zijn oriëntatie naar zijn eigen midlijn en
het Lange Tij, relatief aan zijn systeem. De persoon achter hem, de
behandelaar, verplaatst traag zijn oriëntatie naar de midlijn van de cliënt en
oriënteert zich naar het Lange Tij en het getijde lichaam relatief aan deze
midlijn. Beiden ankeren zich in deze waarneming.
Na een paar minuten voelen behandelaar en cliënt mogelijk een opstijgende
energie door de as van de wervels, die zo krachtig is dat de voeten van de
cliënt van de grond schijnen te worden getild. De behandelaar kan ook een
meer algemene stijgende kwaliteit voelen door het vloeistoffenveld, dat als
de kelp-bedden op de bodem van de oceaan door de kracht van het getij
bewogen worden.
Na een paar minuten wisselen behandelaar en cliënt van positie en herhalen
de oefening.
24

Oefening: perceptie van de primaire- en de ‘fluid’ midlijnen
Cliënt ligt op zijn rug. Als behandelaar sta je aan de zijkant van de tafel en
stel je je eerst af op je eigen primaire ademhaling, nadien op die van de
cliënt. Eens je rust hebt gevonden in het relationele veld, ga je naar de
sacrale handpositie.
Anker jezelf in de behandelaars-fulcrums in een wijds perceptieveld, zoals
gewoonlijk. In dit wijds luisterend veld oriënteer je je naar de notochord of
de primaire midlijn van de cliënt, zoals in vorige oefening. Met deze midlijn in
het centrum van je perceptieveld, hou je je aandacht in de lokale biosfeer
en verbreed je traag je perceptieveld in de richting van de horizon, tot je een
gevoel krijgt van het Lange Tij en diens getijdeveld. Neem de tijd om jezelf in
deze waarneming te ankeren, tot je fysieke lichaam zich gedragen voelt door
dit uitgestrekte veld.
In dit wijds perceptieveld blijf je je oriënteren naar de primaire midlijn als een
midlijn in het wijds getijdeveld en wordt dan simpelweg bewust van diens
aanwezigheid. Wees geduldig, laat elke druk tot iets te moeten voelen los.
Misschien vraagt het wat oefening maar uiteindelijk zal het zich tonen en
wordt het je duidelijk hoe de midlijn zich uitdrukt. Je kan deze midlijn
aanvoelen als een oprijzende kracht door het midden van de
wervellichamen en de schedelbasis. Vaak beschreven behandelaars dit als
een oprijzende wind, als een geyser en als een spiralende kracht. Stone
noemde het ‘the fountain spray of life’(Stone 1986). Je kan het gewaar
worden als een hete luchtpijp waarin constant warme lucht opstijgt. Als dit in
je bewustzijn komt, is het alsof je door deze luchtstroom mee opwaarts
gezogen wordt. Het komt op bij de coccyx en verdwijnt schijnbaar in de
ruimte via het ethmoid Merk op hoe dit gebeurt. Is er klaarheid terwijl die
doorheen de as van wervels en schedelbasis gaat? Zijn er plaatsen waar het
minder duidelijk is, of mistig aanvoelt? Vertoont de midlijn inertie in een
bredere context? Zo krijg je duidelijke klinische informatie over inerte
gegevens rond de midlijn.
Eens je zicht hebt op de primaire midlijn, verplaats je je aandacht naar de
vloeibare midlijn die meer dorsaal ligt. In een wijds perceptieveld oriënteer je
je naar het vloeistoffenveld van de cliënt en dan naar de midlijn van het
ventriculair systeem die hierin de midlijn is. Voel, visualiseer, dat het lichaam
van de cliënt een vloeibaar veld is, dat 25 tot 40 cm groter is dan het fysieke
lichaam. Laat dit vloeibare veld in je perceptieveld komen. Kijk of de
longitudinale fluctuatie van het mid-tij opklaart. Het mid-tij of vloeistoffen getij
voelt meer solide aan, meer waterig en aarde-achtig, in tegenstelling tot
luchtig en vuurachtig in de primaire midlijn. Oriënteer jezelf naar de midlijn in
de neurale buis, die de vloeistoffen midlijn is in dit vloeibare veld.
Er is nog een simpele perceptie-oefening die helpt bij het oriënteren naar de
primaire midlijn en zijn oprijzende energie. Terwijl je je in het Lange Tij
oriënteert naar de trage cyclus van 100 seconden, met de primaire midlijn in
het centrum van het veld, volg je de exhalatiefase heel traag en zachtjes,
van de horizon naar de biosfeer en midlijn van de cliënt toe. Laat je
waarneming vrijelijk drijven. Het zou kunnen dat het Lange Tij je gidst naar de
25

primaire midlijn, alsof je meegenomen wordt, rijdend op de rug van een
machtige getijdewind.
Deze manier van contact maken is gebaseerd op het werk van Stone. Stone
stelde zich zeer fijn af op bio-energetische processen in de mens en
benadrukte de belangrijkheid van midlijn-fenomenen. De bedoeling van
volgende contactoefening is om je te helpen intunen in je midlijn, en ook om
het systeem van de cliënt te helpen heroriënteren naar het ordenend
principe van de midlijn. In deze oefening zal je contact maken met de beide
polen van de primaire midlijn. Leg een hand op de coccyx-sacrum en de
andere op het gebied van het ethmoid. Hierdoor kan je meer vertrouwd
raken met de uitwerkingen in de ruimere biosfeer en het getijdelichaam.
Heel vaak kan de cliënt toegang krijgen tot de holistische shift, alleen maar
door zich naar de primaire midlijn te oriënteren in het Lange Tij, waardoor
zijn/haar systeem zich weer krachtig gaat oriënteren naar de primaire
ademhaling en zijn helende intenties. Het oriënteren naar de primaire midlijn
aan het einde van een sessie bevordert de integratie van het effect van je
sessiewerk.
Oefening: sacrum-Ethmoid
Zoals gewoonlijk begin je staande aan de zijkant van de tafel en maak je het
eerste contact met de voeten van de cliënt. Vraag de cliënt op de
linkerzijde te liggen en de knieën lichtjes op te trekken. Plaats kussens onder
het hoofd en tussen de benen zodat hij goed ligt. Ga zitten met het gezicht
naar de rug van de cliënt toe. Plaats je rechterhand over het sacrum, vingers
richting voeten. Je middenvinger ligt op de coccyx. Wacht tot je toegelaten
wordt in dit contact. Plaats dan je linkerhand over het ethmoid als volgt: leg
je linkerhand voorzichtig over de top van het hoofd en zachtjes, in overleg,
vorm je met je wijsvinger en middenvinger een ‘V’ over het gebied van het
ethmoid. Zonder echt aan te raken, leg je je pols en onderarm over de top
van het hoofd. Zorg voor steun voor de ellenboog en onderarm (Figuur 19.9).
In deze positie oriënteer je je naar het Lange Tij en zijn getijdenveld, terwijl je
de biosfeer en de primaire midlijn van de cliënt in je waarneming houdt. Rust
nu in deze luisterende houding en kijk of de perceptie van de primaire midlijn,
die van de coccyx oprijst door het ethmoid, duidelijker voor je wordt. Merk
op waar deze waarneming je naartoe leidt in je sessiewerk.
26

2.9 Natuurlijk verschuivende fulcrums
We herbekijken het concept van de natuurlijk verschuivende fulcrums in het
licht van wat we hiervoor besproken hebben. Zoals we zagen, oriënteren
‘suspended automatically shifting fulcrums’, hangend in hun actieveld, zich
van nature naar midlijn-fenomenen, en kunnen in het beste geval vrijelijk
verschuiven in de fasen van inhalatie en exhalatie van het tij. Zoals we in het
onderzoek van Winfree zagen, organiseerden alle vormen zich rond de
functie van een midlijn die herkenbaar is als een oprijzende energie in een
wijds ordenend veld. Dit geldt voor biochemische, zowel als voor bioelektrische
vormen. Organiserende centra verschuiven automatisch langs
deze midlijn en als het organiserende centrum shift, shift ook de rollende
golfbeweging die zich naar diens actie oriënteert. Deze verschuivende
centra zijn gelijkaardig aan de natuurlijk verschuivende fulcrums die we
kennen uit de biodynamica. Natuurlijk verschuivende fulcrums zijn plaatsen
van gecondenseerde potentie die zich uitdrukken als Stillness, een
Dynamische Stilte in het wijds veld, voortgebracht door de werking van het
Lange Tij. Dynamische Stilte ligt in het hart van al deze condensaties en
centert de werking ervan. Stillness is dus het vormende, ordenende principe
voor alle weefselvormen en hun organisatie.
Laat ons een beeld hiervan vormen. Visualiseer een holistisch coherent veld
van potentie. Misschien is het een lichtend, vibrerend veld van vloeibaar
licht. Visualiseer dat zich in de midlijn van het veld een condensatie van
potentie vormt. De plaats van gecondenseerde potentie staat niet los van
het veld waarin het zich manifesteert. Als deze plaats van potentie
condenseert, wordt het hele potentieveld er naartoe getrokken, wat
patronen van spanning genereert. Als dit gebeurt, worden in het weefselveld
dat hieraan gelinkt is, ook natuurlijke spanningen gegenereerd.
Ga door met visualiseren. De plaats van gecondenseerde potentie is een
centrum van stilte dat verschuift in het ritme van de ademhalingscycli van het
tij. Als het verschuift, verschuift ook het hele potentieveld dat er zich rond
organiseert op een wederkerige manier (Figuur 19.10).
Daarom wordt potentie soms wederkerige spanningspotentie genoemd
(reciprocal tension potency). Als de potentie verschuift, verschuift ook het
actieveld dat zich ernaar oriënteert.
Gelijkaardig aan de rollende golven in Winfree’s onderzoek, organiseren
weefsels, net als spanningsvelden, zich rond de actie van natuurlijke fulcrums.
Fulcrums zijn plaatsen van gecondenseerde potentie en stilte in het wijds
veld. Als een natuurlijk fulcrum verschuift, dan doet het specifieke
weefselveld ,dat zich rond dit fulcrum en zijn werking organiseert, dat ook.
Het fulcrum dat zich situeert, anterior aan de rechte sinus, - Sutherlands’
fulcrum -, is zo een fulcrum. Shift Sutherlands’ fulcrum, dan shift ook het hele
veld van het bindweefselmembraan dat er zich rond organiseert.
Deze ‘hangende’ en automatisch verschuivende fulcrums organiseren alle
inherente bewegingen in het lichaam, inbegrepen die van de potentie,
vloeistoffen en weefsels. Elk actieveld heeft een natuurlijk fulcrum waarrond
het georganiseerd wordt en waaraan het beweging ontleent. Een fulcrum
27

verschaft aan het hele actieveld een focus die orde en coherente
uitwisseling handhaaft. Fulcrums organiseren het veld en zijn tevens de
stillpoints waarrond het beweegt. Natuurlijke fulcrums zijn al ordenend
werkzaam in het embryo en handhaven die orde in de loop van het leven.
Alle beweging van wederkerige spanning wordt georganiseerd en
gegenereerd door de werking van deze fulcrums. Als deze fulcrums er niet
zouden zijn, zou alles in chaos vervallen. Automatisch shiftende fulcrums
bepalen dus de natuurlijke spanning.
28

3. Overzicht midlijnen
3.1 Ontwikkeling in het embryo
- Vanuit Dynamische Stilte komt Breath of Life in de vorm en kwantumveld
ontstaat
- Kwantum midlijn daalt in, neerwaartse beweging
- Van onder naar boven stromen twee wederzijds spiralende krachten van
coccyx door ethmoid. Organiserende centra, chakra’s, ontstaan van
onder naar boven. Ignition in de drie belangrijkste primaire fulcrums: in 3 e
ventrikel (conceptie), hart (being) en navel (geboorte).
- Vierde week embryo: 2 e midlijn-fenomeen: oprijzende kracht in kiemschijf
(Schauberger’s model, zichtbaar in elke ordenende matrix, tornado). Een
midlijn oriënterende as voor de organisatie van cellen en weefsels ontstaat
= primaire midlijn.
- Rond en in deze midlijn vormen zich primitiefstreek en notochord (anterior)
en in de neurale buis de vloeistoffen midlijn (posterior).
- Ruggengraat, schedelbasis en algemeen weefselveld organiseren zich
rond de notochord.
- Vloeistoffenlichaam, fluid tide, ventrikels en weefsels van het centraal
zenuwstel vormen zich rond vloeistoffen midlijn in neurale buis.
3.2 In het gevormde lichaam
3.2.1 Kwantum midlijn
- Lange Tij (cyclus 1x/100sec)
- Torusvormig veld met centrale as, centraal kanaal, shushumna
- Buis van puur intens licht
- Loopt van midden perineum tot kruin
- Bevindt zich voor de wervelkolom
- Verbinding met de Bron
- Kwaliteit: vuur en lucht-achtig, warm, opstijgende beweging.
Chinese traditie:
- Bio-energetische midlijn, centraal kanaal genoemd, met dan tien als
organiserende centra.
Indische traditie:
- Een intelligente bio-energetische matrix met het chakrasysteem
- Wordt gevormd bij de conceptie door ontsteking in het ordenend veld.
- Ajna chakra vormt zich, sushumna daalt in en chakra’s vormen zich van
onder naar boven
- Elementen ether, lucht, vuur, water, aarde, komen voort uit deze kwantum
midlijn
- Primaire midlijn en vloeistoffen midlijn oriënteren zich naar de kwantum
midlijn gedurende het ganse leven.
29

3.2.2 Primaire midlijn
- Fountain spray of life (Stone)
- Kan geheel het leven gevoeld worden als oprijzende kracht van coccyx
door de wervellichamen en schedelbasis, schijnbaar door het ethmoid
verdwijnend in de ruimte
- Blijft primaire as voor cellulair en structurele organisatie van het systeem,
alle cellen en weefsels oriënteren ernaar
- Deze oprijzende kracht is een expressie van de actie van de Breath of Life
in het Lange Tij.
3.2.3 Vloeistoffen midlijn
- In het centrale kanaal van de wervelkolom en in het centrum van het
ventriculaire systeem van het brein; dit is het cranio sacraal systeem
binnen de dura mater zoals wij het kennen
- Nauw verband met werking van het centrale zenuwstelsel
- Uitdrukking van potentie in CS vocht en alle vloeistoffen
- Mid tij, fluid tide.
30

4. Ignition
Sutherland schreef over een mysterieuze ‘spark’ die in het cranio-sacrale
vocht ontsteekt en die het eb en vloed in de vloeistoffen veroorzaakt,
waardoor de creatieve intenties van Breath of Life belichaamd worden. Via
transmutatie komt een bewust wezen, stap na stap, in de vorm. Elke stap
maakt de volgende stap mogelijk. Elke stap betekent een veranderde staat
van vibratie en kwaliteit. Elke stap is dus bepalend voor de volgende.
Het proces van indalen van de Goddelijke Vonk in de stof, kan je
beschouwen als een vuurproces, een ignition.
De drie belangrijkste ignitions gebeuren op het moment van de conceptie, bij
het innemen van het hartcentrum en bij de geboorte.
In de ‘Baby-klas’ van de cranio opleiding hebben we gewerkt met
persoonlijke ervaringen rond onze conceptie, het leven in de baarmoeder,
de relatie met de placenta en het geboorteproces. PRACHTIG !
4.1 Conceptie ignition
Bij de conceptie komen genetische, voorouderlijke lijnen van vader en
moeder samen, en versmelten. Er ontstaat een ‘onderhandelen’ op kosmisch
niveau en een subtiele blauwdruk wordt gevormd. Als Dynamische Stilte zich
heeft vastgezet in vorm, spiraalt Lange Tij in de conceptus, en een eerste
primair fulcrum ontsteekt in het ajna chakra, het conceptie fulcrum.
Kwantum midlijn, sushumna, pulseert naar beneden richting voeten. Als deze
midlijn geaard is, spiralen ida en pingala vanuit de basis opwaarts, mekaar
wederkerig kruisend. De vijf volgende primaire fulcrums ontstaan. Deze
natuurlijke fulcrums oriënteren zich naar het conceptie fulcrum, ajna, waaruit
ze voortkomen. Ignition werkt verder door in deze fulcrums, en orbs van bioenergetische
pulsaties maken coördinatie en organisatie mogelijk van
bewustzijn, emotionele processen, weefselvorm en -functie. De belangrijkste
ignitions zijn die van het hartcentrum (anahata, 4 e chakra) en navelcentrum
(manipura, 3 e chakra). Dit is de kwantum matrix voor de ontwikkeling van het
embryo en bepalend voor het verdere leven. Het opwaartse spiralen van ida
en pingala stuwt potentie naar buiten vanuit de midlijn en zorgt voor het
opwaartse en transverse doordringen van potentie in de vloeistoffen. Zo
ontstaat ook de wederkerige stroom van de vloeistoffen in mid tij. Laag na
laag na laag zet ignition zich door tot elke cel erbij betrokken is. Ignition zorgt
er ook voor dat elke cel zich naar deze wijde matrix en zijn midlijn blijft
oriënteren.
Dit fundamentele spel van uitwisseling oriënteert de ontwikkeling van het
embryo naar de primitiefstreek en notochord midlijn in wording. De
primitiefstreek en notochord zijn op hun beurt naar de kwantum midlijn
georiënteerd. De kiemschijven differentiëren zich in relatie tot deze midlijnen
Het embryo krijgt daarom vorm van de periferie inwaarts.
31

In termen van Dr. Stone: De levenskracht door de midlijn manifesteert zich in
zijn vuur- en luchtkwaliteiten van boven naar beneden, en van binnen naar
buiten. In zijn water- en aardekwaliteiten manifesteert vorm en functie zich
van beneden naar boven en van de periferie naar binnen. De pulsatie van
Levenskracht door de midlijn van boven naar onder, staat voor het
mannelijke principe van het Lange Tij, en houdt deze verbinding met de Bron
in stand. De wederkerige doordringing van potentie in het vloeistoffenveld,
van onder naar boven en van binnen naar buiten, representeert het
vrouwelijke principe van transverse doordringing, voeding en openhartigheid.
Vuur-lucht Water-aarde
Mannelijke principe
Van boven naar onder
Verbinding met de Bron
Van binnen naar buiten
Vrouwelijke principe
Transverse doordringing van potentie
in de vloeistoffen,
voeding, en openhartigheid
Van onder naar boven
Van buiten naar binnen
Conceptie ignition manifesteert zich door gans het leven, in elke cyclus van
inhalatie en exhalatie van het Lange Tij.
Vitaliteit, goede stuwing van de vloeistoffenstroom en onderhoud van vorm
en functie hangen af van de klaarheid van conceptie ignition.
4.1.1 Relationele interactie
Als baby de conceptieperiode als traumatisch ervaart, kan dat het
ontstekingsvuur dempen. De relatie tussen de ouders is bepalend. Het kind
moet zich ongeconditioneerd verwelkomd voelen, herkend en erkend in zijn
wezen. Gebeurt dit niet, dan kan tragische dissociatie het gevolg zijn. De
verbinding met de Bron is vertroebeld en relaties zijn moeilijk en pijnlijk. Het is
een diepe wond op zijnsniveau. Het zich ontwikkelend systeem vormt zich
rond de nood zichzelf te verdedigen tegen verdere verwonding, en niet rond
veiligheid en gewoon ‘zijn’ en uitwisselen met anderen. Het onverklaarbare
gevoel uit de gratie gevallen te zijn, en het gevoel van gemis of heimwee,
overschaduwen alles.
4.2 Hart ignition
Conceptie ignition is de basis voor het incarneren van een Wezen, een
centrum van Bewustzijn en aanwezigheid met een waarnemings- en
gevoelsvermogen, de Breath of Life. De ontsteking van ‘zijn’ gebeurt in het
hartcentrum, anahata chakra langs de kwantum midlijn. Dit hartcentrum
maakt ongeconditioneerde interactie van hart tot hart mogelijk. Sills noemt
het ‘interbeing’. Het is het vrouwelijke principe van liefdevolle zachtheid, dat
een directe expressie is van verbondenheid met de Bron.
Gedurende de eerste maand vormt het hart zich als eerste langs de midlijn,
boven het hoofd.
32

De andere organen daarentegen vormen zich in de ingekapselde ruimten
van het lichaam van het embryo. In de vierde of vijfde week wordt ook het
hartcentrum letterlijk in de vorm ingelijfd. Het primordiale hart beweegt zich
naar het hartfulcrum langs de midlijn, die door de opwaarts spiralende ida en
pingala gevormd werd. Dat is het moment waarop ook het ware Wezen in
zijn kern gezogen wordt en het hele lichaampje zich synchroon met de vonk
van conceptie ignition uitlijnt naar de Bron.
Een sterke, centrifugaal spiralende kracht stroomt uit van het hartcentrum,
uitreikend naar het hart van moeder. De uitwisseling van hart tot hart ‘being
to being’ is nu mogelijk.
Het mannelijke principe van verticale verbinding met de Bron, wordt in
werking gezet door het vrouwelijke principe van onderlinge verbinding door
de uitstromende liefde vanuit het hart.
33

Moederliefde ontwaakt en als de omgeving steunend en liefdevol is, zijn de
omstandigheden voor de ontwikkeling van het nieuwe leven optimaal. Baby
is inherent zoekende naar verbinding, zo leert hij zijn eigen natuur en die van
zijn omgeving kennen. De kern van zijn ontwikkeling is gewoon ‘zijn’. Als
moeder in haar liefde verblijft, kan ook baby in zijn eigen natuurlijke hartgecenterde
‘zijn’ verblijven.
In het hartcentrum zijn we in onze natuurlijke staat van ‘zijn’ en zitten we in het
midden op de kruising van de verticale en horizontale assen. In ons hart zijn
we zowel in verbinding met de Bron, als in relatie met andere wezens en
worden het mannelijke en het vrouwelijk principe verbonden. We kunnen ons
afvragen In hoeverre de verbinding met de Bron verhinderd wordt door de
condities van het leven.
4.2.1 Relationele interactie
Als conceptie ignition traumatisch verliep, kan ook de hart ingnition in
gedrang komen. Als dit vroeg-relationele veld niet onvoorwaardelijk
aanvaardend of ontkennend is, of als het wezen incarnatieweigering ervaart,
kan ignition in het hart verminderd zijn en is de belichaming onvolledig.
Kinderen zijn van nature liefhebbende wezens. In de prenatale periode en
vroege kindertijd is dat ‘uitreiken met liefde’ vanuit de kern van hun zijn. De
meest basale behoefte is voelen dat hun liefde ontvangen wordt. Als dat in
dit vroege stadium niet gebeurt, kan een primair trauma het gevolg zijn en
een gevoel van zinloosheid en onwezenlijkheid veroorzaken.
Heling is hier spiritueel en gericht op realiseren wie we werkelijk zijn. Het
voornaamste werk is het opheffen van angst. Als behandelaar is het
belangrijk, zelf vanuit de ware verbinding met de Bron te werken en voor een
veilige bedding te zorgen voor de cliënt.
4.3 Geboorte ignition
Bij de geboorte vindt de ignition van het umbilical fulcrum, het navelcentrum,
plaats. Het navelchakra regelt de beweegkracht en verteringsprocessen.
Het is de motiverende kracht voor de expressie van het vuur van liefde,
passie, compassie en mentale intelligentie. Negatieve emoties van het 3 e
chakra zijn o.a. frustratie, onmacht en kwaadheid. Geboorte ignition heeft te
maken met motivatie en macht en het vuur van expressie, evenals met de
relatie tot de buitenwereld.
Dit is de derde en laatste ignition voordat het kind fysiologisch onafhankelijk
wordt van moeder. Op het moment van de geboorte ontvangt het
navelcentrum, de vuurchakra, een enorme ontsteking van levenskracht. Als
baby zijn eerste ademhaling synchroniseert met de inhalatiefase van Lange
Tij terwijl de navelstreng van nature stopt met pulseren, gebeurt een krachtige
ignition, een opdrijven van potentie in het navelfulcrum. Als dat gebeurt,
stroomt een centrifugaal spiralende levenskracht uit van het navelcentrum,
wat de werking van de potentie in het vloeistoffensysteem versterkt. De
longitudinale fluctuaties van mid tij worden opgedreven en de potentie in de
34

vloeistoffen worden een blijvende bron voor fysieke en emotionele
ondersteuning.
4.3.1 Relationele interactie
Stressvolle processen zoals een moeilijke geboorte, umbilical shock en
effecten van anesthesie kunnen de geboorte ignition dempen. Als gevolg
zwakt het vuur van potentie, dat in de vloeistoffen verspreid wordt, af en
wordt ook de kracht van de stroming in de vloeistoffen zwakker, wat het
energieniveau van de persoon voor het ganse leven verlaagt. Zowel de
ervaringen in de baarmoeder als bij de geboorte kunnen de geboorte
ignition negatief beïnvloeden.
De connectie moeder-kind is uiterst belangrijk. Als moeder deze bedding
sterk en liefdevol houdt gedurende het ganse gebeuren, en de geboorte
verloopt op het ritme dat baby aangeeft, komen beiden zelfs de moeilijkste
momenten emotioneel ongeschonden door. Onnatuurlijke interventies als
vacuüm extractie, forceps en verdoving kunnen het dynamische proces en
het proces van ignition sterk beïnvloeden.
Bij geboorte ignition vindt in het navelcentrum een belangrijke shift plaats:
van naar binnen spiralende kracht naar een buitenwaartse pulsatie, weg van
het navelcentrum. Als geboorte ignition volledig plaatsvond, kan deze naar
buiten en opwaarts gerichte kracht gedurende de rest van het leven
gevoeld worden. Als de navelstreng wordt afgesneden voor die stopt met
pulseren, komt de ignition in gedrang. In de ‘Baby-klas’met Etienne, hebben
we hier uitvoerig over gesproken als we met de placenta werkten. In
helingsessies is het een veel voorkomend probleem, zowel bij kinderen als
volwassenen. Als cranio sacraal therapeut hebben we de mogelijkheid om
mensen bewust te maken van de voordelen en de schoonheid van een
lotusgeboorte. Bij een lotusgeboorte wordt de nageboorte evenwaardig
behandeld als het kind. Het kind blijft met de placenta verbonden tot het
alle voedingstoffen en hormonen heeft opgenomen. Als de placenta
opgedroogd is en baby is klaar om zelfstandig te functioneren, maakt baby
er zich zelf van los.
Geboren worden is een gewichtig moment, dat zowel ons zelfbewustzijn als
onze zin in het leven bepaalt. Zware energetische problemen als Chronisch
Vermoeidheid Syndroom is vaak ten gevolge van geboortetrauma’s. Maar
zelfs bij normale bevallingen kunnen de sterke energieën die in het systeem
komen, oorzaak zijn van een defensieve houding voor de rest van het leven,
samentrekkende weefselpatronen, compressie of diepgewortelde
emotionele problemen.
35

5. De ademhaling
Tijdens een meditatie had ik de ervaring dat door het verleggen en laten
rusten van mijn aandacht in een wijder energetisch veld rondom mijn
lichaam, mijn ademritme automatisch en op zeer korte tijd vertraagde, en
mijn geest rustiger werd. De kwaliteit van mijn gewaarwordingen werd
subtieler en krachtiger. Door mijn perceptie in het wijde veld te houden, ging
ik automatisch in ‘sushumna breath’. Sushumna breath is het ademen door
het centrale kanaal, wat een belangrijke voorwaarde is om tot meditatie te
komen.
Verwonderd door de overeenkomst van de ritmes in de biodynamische
getijdevelden en de ademcycli, gerelateerd aan niveaus van bewustzijn in
de Indische traditie, ging ik op zoek naar verdere overeenkomsten. Door mijn
jarenlange studie met Shyam Bhatnagar is het werken met de subtiele
aspecten van de ademhaling een tweede natuur geworden. Shyam
Bhatnagar is een swar yogi (toegewijde aan de wetenschap van de adem)
en naada yogi (zeldzame mondeling doorgegeven traditie van sacred
sounds) evenals de grondlegger van Chakra- en Microchakra-Psychology.
Volgens de Indische filosofie is klank de oorsprong van alles. Dit is een
boeiende materie, maar een studie op zich en te omvangrijk om hier te
bespreken. Het begrijpen van de subtiele anatomie van de ademhaling
daarentegen, kan bijdragen tot de beeldvorming van onze verbondenheid
en interactie met het grote geheel.
5.1 Anatomie van de ademhaling
De luchtwegen zijn een brug tussen binnen- en buitenwereld. Via ons
ademhalingssysteem ademen we lucht naar binnen. Het bloed haalt daar
zuurstof uit en geeft koolzuurgas CO2 terug, wat we uitademen. Deze
gasstofwisseling vindt plaats in de longblaasjes, kleine luchtzakjes aan het
eind van de bronchiale vertakkingen in de longen. Hier komt het bloed in de
haarvaten in contact met lucht, neemt het zuurstof op en loost het
kooldioxide. Zuurstof is nodig voor het proces van verbranding in de
celstofwisseling. Door die verbranding komen energie en afvalstoffen vrij. De
ademhaling kan bewust worden beïnvloed, maar is ook een reflex. De
ademhalingssnelheid wordt geregeld door het verlengde merg, het
ademhalingscentrum van de hersenen, en richt zich naar het gehalte aan
kooldioxide in het bloed.
5.1.1 Reguleren van de ademhaling
De snelheid van de ademhaling wordt gereguleerd door groepen neuronen
in de reticulaire formatie: de dorsale en ventrale ademhalingsgroepen.
De reticulaire formatie zit in de hersenstam en bestaat uit een serie lange
zenuwbundels die de zintuigen reguleren en info van en naar de cortex
doorsturen. De reticulaire formatie speelt een belangrijke rol in de regulering
36

van het autonome zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor een
evenwichtige innerlijke omgeving. Het bevat zenuwcentra voor verschillende
functies, zoals beheersing van hartslag en ademhaling, het reguleren van de
spijsvertering, speekselproductie, urineren en seksuele opwinding. Het
autonome zenuwstelsel is onderverdeeld in twee systemen, het sympathische
en het parasympatische zenuwstelsel. Onder invloed van de sympathicus
gaat men dieper en sneller in- en uitademen, waardoor meer zuurstof
opgenomen en CO2 uitgeademd wordt. De parasympathicus maakt dat
men langzamer gaat in- en uitademen.
De dorsale en ventrale ademhalingsgroepen in de hersenstam reageren op
de gehaltes aan zuurstof en stikstof in het bloed en proberen die constant te
houden. Ze krijgen hun informatie onder andere van sensoren die in de wand
van de halsslagader liggen.
De neuronen voor de inademing liggen in het middenveld van het onderste
deel van de medulla. De neuronen die de uitademing regelen liggen verder
dorsaal en lateraal.
De neuronen sturen signalen naar de tussenribspieren en het middenrif om
hun tempo van spannen en ontspannen te regelen.
De ademhaling wordt voor een deel mechanisch geregeld maar staat ook
onder invloed van hogere processen zoals denken en emoties.
In het bovenste gedeelte van de hersenstam, de pons, liggen hogere
regelstations voor de remming en stimulatie van de ademhaling (locus
ceruleus).
Onder normale omstandigheden bestaat er een zeker evenwicht tussen
zuurstofopname en koolzuurafgifte. Hiervoor moet er een zekere
samenwerking bestaan tussen hart en ademhaling.
5.1.2 Regulering van het hartritme
De hartslag wordt gereguleerd door hormonale actie van het autonome
zenuwstelsel, dat op zijn beurt gereguleerd wordt door de reticulaire formatie.
De sympathicus versnelt de hartslag, de parasympathicus vertraagt de
hartslag. De medulla in de hersenstam bevat een knooppunt van neuronen,
het cardioregulatorisch centrum, dat in reactie op informatie van het
autonome zenuwstelsel, signalen naar de sinusknoop en de atrioventriculaire
knoop in het hart stuurt. Deze signalen reguleren de hartslag, afhankelijk van
de zuurstofbehoefte.
5.1.2.1 Regeling van bloeddruk, ademhaling en hartslag
(Pieter Langedijk, Agnes van Enkhuizen, de parasympathicus)
Bij de regulatie van de hartslagfrequentie en de bloeddruk zijn ook
vegetatieve kernen van twee andere hersenzenuwen betrokken: de nervus
glossopharyngeus en de nervus vagus. Elektrische prikkeling in het caudale
middenveld van de medulla leidt tot bloeddrukdaling (het
depressorcentrum). Als men het overige deel van de formatio reticularis in de
medulla prikkelt, maakt dit dat de bloeddruk stijgt.
37

In een van de bovenste gangliën van de sympathicus komen enkele
zenuwen, die vanuit de hersenstam naar het lichaam lopen, samen en gaan
van daaruit verder naar het lichaam. Deze zenuwen zijn de nervus vagus, de
nervus facialis en de sympathicus.
Vanuit dit ganglion gaat een zenuw, de ramus sinus carotici, naar beneden
en eindigt in de halsslagader, waar zich twee sensoren bevinden, namelijk de
sinus en de glomus carotucum. Het ene zenuwcentrum reageert op de druk
van het bloed, het andere zenuwcentrum in de halsslagader reageert op het
koolzuurgehalte, CO2, van het bloed. De zenuw geleidt de prikkels van de
drukreceptoren en de CO2-receptoren naar het onderste deel van de
hersenstam, de medulla, en via zijtakken naar de vaguskern in de medulla
(de zogenaamde afferente baan van de sinusreflex).
Van de vaguskern in de medulla lopen vezels naar groepen zenuwcellen in
het hart (de sinusknoop en de atrioventriculaire knoop). Door dit systeem
worden bloeddruk en slagfrequentie van het hart geregistreerd en geregeld.
Als het koolzuurgehalte te hoog wordt, wordt er een signaal aan de longen
gegeven waardoor men sneller in en uit gaat ademen, meer CO2 gaat
uitademen en het CO2 gehalte daalt. Als het koolzuurgehalte te laag wordt,
gaat men juist langzamer uitademen.”
In geval van stress of hyperventilatie functioneren de onderdelen van het
zenuwstelsel niet optimaal. Bij hyperventilatie wordt teveel, bij stress te weinig
CO2 uitgeademd. Dit zal de regulatie van het hartritme beïnvloeden.
5.1.3 Respiratoire sinus aritmie
Als men ontspannen en rustig is, lijkt het hart vrij regelmatig te kloppen. In
werkelijkheid is dat niet altijd zo. De hartslag vertoont regelmatig optredende
versnellingen en vertragingen, die ongeveer synchroon verlopen met in- en
uitademing. Dit verband wordt respiratoire sinus-aritmie, RSA, genoemd. De
relatie tussen ademhaling, hartslag, RSA, is groot als men langzaam en diep
ademhaalt (buikademhaling). De relatie tussen beide is klein als men snel en
oppervlakkig ademhaalt. RSA is het hoogst als men ongeveer vier tot acht
maal per minuut ademhaalt.
De relatie tussen hartslag en ademhaling hangt nauw samen met de nervus
vagus. Een goede RSA geeft aan dat de nervus vagus een goede controle
uitoefent op de samenwerking tussen hart en ademhaling. Een lage RSA
geeft aan dat de nervus vagus weinig controle uitoefent.
38

6. Subtiele anatomie van de ademhaling
6.1 Drie lichamen
Tantra stelt dat het universum bestaat uit drie energievelden. Deze
energievelden zijn vergelijkbaar met de drie biodynamische velden en hun
getijderitmes. Naast het tastbare, fysieke veld zijn er 2 niet-tastbare velden,
het subtiele veld en het causale veld. Zoals we in de biodynamische cranio
zagen, beweegt energie van het subtiele naar het grofstoffelijke. Alles wat
zich op fysiek niveau manifesteert, verschijnt eerst in het causale-, dan in het
subtiele-, en wordt dan tastbaar in het fysieke veld. Dit geldt zowel voor
sterren en planeten als voor mensen.
In het menselijk systeem staat;
- het causale veld voor het ‘gedachten lichaam’, het voertuig van onze
ziel, vibreert op de hoogste frequentie en doordringt de twee andere
lichamen;
- het subtiele veld voor het ‘gevoelslichaam, bevat de chakra’s en nadi’s,
vibreert op een lagere frequentie en doordringt het fysieke lichaam;
- het fysieke veld voor het fysieke lichaam, bestaat uit vijf elementen, werkt
op de laagste frequentie van vibratie en is diegene waar ons bewustzijn
het meest aan gekluisterd is.
Deze drie lichamen komen overeen met de drie biodynamische
getijdenvelden: het veld van het Lange Tij, het vloeistoffenlichaam en het
fysieke lichaam.
Het integreren van de drie lichamen is een doelstelling van vele spirituele
praktijken. Als de drie lichamen geïntegreerd zijn, is het menselijk systeem in
balans en functioneert het synchroon met kosmische cycli.
Dat is ook wat we tijdens een cranio behandeling beogen als we onszelf en
de cliënt tot rust brengen en we naar een holistische shift toewerken. We
vertrekken dan vanuit het fysieke lichaam met zijn biosfeer, om zo via het
Lange Tij tot de Dynamische Stilte te komen. Het kan ook andersom, van een
wijd perceptieveld heel zachtjes richting midlijn cliënt gaan. Mogelijk wordt je
perceptie door het Lange Tij opgepikt en meegevoerd richting midlijn. Het
grote veld én de midlijn worden hierbij in perceptie gehouden.
6.2 Drieledige breinstructuur
Ons brein evolueerde doorheen de tijd. Het oudste brein is het reptielenbrein,
dat verbonden is met onze meest primitieve gedragspatronen. Hierrond
bevindt zich het limbisch systeem dat als belangrijkste functie onze
emotionele expressie heeft. De buitenste laag zijn de twee hersenhelften. In
39

vergelijking tot de andere lagen is deze laag vergevorderd en biedt
perspectieven wat evolutie betreft.
Onze wetenschap ziet het drieledige brein als volgt: 1) primitieve brein, 2) het
limbisch systeem en 3) de twee hersenheften samen. Innertuning ziet het
drieledige brein als 1) oude brein (hersenstam samen met limbisch systeem),
2) rechter hersenhelft en 3) linker hersenhelft.
De functies van beide hersenhelften verschillen. Linker hersenhelft wordt
rationeel genoemd en representeert voornamelijk het principe van creatie
(Brahma). Rechter hersenhelft is overwegend voelende en representeert het
principe van in stand houden (Vishnu). Het principe van transformatie wordt
voornamelijk met het oude brein (Maheshvara) verbonden. Het oude brein
en het limbisch systeem worden doordrongen door het middelste van de drie
belangrijkste energiekanalen langs de ruggengraat. In dit kanaal is alle
abstracte informatie van alle vorige levens opgeslagen en het is drager van
onze parapsychologische potentie. De laag van het oude brein, dat het
fysieke veld beïnvloedt door het autonome zenuwstelsel te sturen,
functioneert reeds volgens universele wetten omdat ze verbonden is met het
subtiele en causale veld. Innertuning betracht het heropvoeden of verfijnen
van dit oude brein door middel van de linker en de rechter hersenhelften. Dit
houdt in dat we de dikke lagen van valse identificaties, die we door de tijd
heen hebben opgebouwd, dienen op te ruimen en te realiseren wie we
werkelijk zijn. In cranio sessies doen we dat via SER.
Het integreren van de drie breinen wordt bevorderd door het begrijpen van
de verbanden tussen subtiele aspecten van het ademproces en het
functioneren van het brein.
De essentie hiervan is dat maanenergie door het linker neusgat stroomt en de
rechter hersenhelft activeert. Deze energiestroom laat relaxatie toe en er
komt ruimte voor gevoelens. Zonenergie stroomt door het rechter neusgat en
activeert de linker hersenhelft, waardoor logisch denken en rationaliteit
gemakkelijker wordt. Als de adem gelijkmatig door beide neusgaten
(sushumna adem) stroomt, is het drieledige brein in balans. Op dat moment
wordt de capaciteit om te mediteren en voor intuïtie groter.
6.3 Prana
Prana is vitale energie. De Chinezen noemen haar chi, de hindoenaam is
prana. Beide energieën worden gezien als de vitale, subtiele energie die al
het leven onderhoudt.
De vijf belangrijkste prana’s (vayu’s), die als deel van het subtiele veld
worden benoemd, zijn vyana, udana, prana, samana, apana. Elke prana is
een type van vitale energie. Kennis van hun werking, helpt het begrijpen van
wisselwerking tussen fysieke en subtiele velden.
Prana
Vult hoofd, hart, longen en keel. Dit is de primaire levensadem en zit in de
lucht die via onze neus in en uit gaat. Regelt inademen, niezen, spuwen,
boeren en slikken. Via prana houden we verbinding met de kosmische
levenskracht waarmee we onze energetische processen regelen, wat we
40

opnemen uit voedsel en water, de vijf zintuigen, de adem en ideeën in onze
geest.
Udana
Bevindt zich in het hoofd en de keel, bestuurt de uitademing en het spreken.
Als we sterven trekt udana ons bewustzijn omhoog en uit het lichaam.
Vyana
Gelokaliseerd in het gehele lichaam. Zet bloedsomloop, lymfestelsel en
zenuwstelsel in beweging. Verplaatst energie door de nadi’s naar de
periferie van het lichaam.
Samana
Gelokaliseerd in de navel en dunne darm. Samana neemt voedsel en
energie op die binnenkomen en verhit en verteert ze. Doet hetzelfde met
onze indrukken, gedachten en ideeën.
Apana
Gelokaliseerd in de dikke darm. Apana bestuurt omlaaggaande impulsen,
waaronder uitademing, urineren, uitscheiding, menstruatie, geboorte en
seksuele activiteiten. Speelt een essentiële rol bij de opening van de Brahmanadi
en beweging van de kundalini.
6.4 Nadi’s
De tantra literatuur beschrijft een netwerk van subtiele zenuwen (nadi’s) in het
subtiele veld. Ze zijn analoog aan zenuwen in het fysieke lichaam, maar zijn
niet-materiële kanalen van vibratie. Door deze subtiele bedrading kan prana
of levensenergie bewegen. Algemeen wordt aangenomen dat we
ongeveer 72.000 van die nadi’s hebben. Alle subtiele zenuwen hebben hun
oorsprong in een basis plexus (khanda) in het 1 e chakra.
De drie voornaamste nadi’s zijn:
- het linker ademkanaal ida,
- het rechter ademkanaal pingala,
- het kanaal dat door het centrum van de wervelkolom loopt, sushumna.
Sushumna bestaat zelf ook nog eens uit drie kanalen die vuur, zonneenergie
en maanenergie geleiden.
6.4.1 Het centraal kanaal sushumna
Sushumna situeert zich centraal in de wervelkolom en loopt vanaf de plexus
van het wortelchakra omhoog door de zes chakra’s, tot in de holle ruimte
van het 7 e chakra. Sushumna heeft een diameter van een fractie van de
dikte van een haar.
De linker en rechter kanalen van sushumna lopen als een lemniscaat, een 8
figuur. Zonne-energie in de regio van de linker hersenhelft van het brein, kruist
ter hoogte van het 6 e chakra naar het rechter sushumna-kanaal (vajrini) en
stroomt naar beneden langs de rechterkant van het lichaam naar de wortel
plexus. Van daar gaat het opwaarts door het linker maankanaal (chitrini,
weer tot op hoogte van het 6 e chakra en maakt zo de onderste lus van de 8
figuur af. De stroom kruist nu over naar de regio van de rechter hersenhelft
en keert uiteindelijk terug naar de linker hersenhelft, om zo de bovenste lus
van het lemniscaat af te maken.
41

Linker en rechter kanalen van het centrale kanaal doorkruisen elke chakra.
Sushumna is de kwantum midlijn in biodynamische cranio taal.
6.4.2 Linker en rechter adem-kanalen
Het linker adem-kanaal ida begint aan de linkerkant van het wortel chakra
en eindigt in het linker neusgat. Onderweg gaat het kriskras door de eerste 5
chakra’s en splitst zich in het midden van het 6 e chakra. Dit kanaal voert
maan-energie en voedt de maan microchakra’s. Terugwerkingen van prana
in dit kanaal activeren de rechter hersenhelft, terwijl ze de linker hersenhelft
verkoelen.
Het rechter ademkanaal pingala begint aan de rechterzijde van de wortel
plexus en eindigt in het rechter neusgat. Het gaat ook kriskras tussen elke van
de eerste 5 chakra’s en splitst zich in het midden van het 6 e chakra. Het
rechter adem-kanaal brengt energie in de linker hersenhelft terwijl het de
rechter hersenhelft verkoelt.
Alle energie in het systeem van subtiele zenuwen of nadi’s komt voort uit de
werking van sushumna, het centrale kanaal. Het linker kanaal chitrini voert
maan-energie naar het linker adem-kanaal ida en het rechter kanaal vajrini
voert zonne-energie naar het rechter adem-kanaal pingala.
42

Door Pieter Weltevrede, uit ‘Microchakra’s’ van Sri Syamji Bhatnagar
43

Sushumna bestaande uit drie kanalen, omgeven door ida en pingala. Zonne-energie van
het rechter kanaal vajrini spiraalt neerwaarts van het 7 e chakra naar het 1 e (in de richting van
de wijzers van de klok), Dit wordt afgebeeld door oranje-gouden cirkels(zon) met een
aangehechte driehoek die de neerwaartse spiraal toont. Als deze mannelijke zonenergie het
1 e chakra bereikt, wordt hij door het koelende aarde element geabsorbeerd, die hem omzet
naar een vrouwelijke maanenergie. Deze maanenergie stijgt dan in het linker kanaal chitrini,
in een beweging tegen de richting van de klokwijzers. Deze wordt gerepresenteerd door
een zilveren wassende maan met aangehechte traanvorm die de opwaarts spiralende
energie naar het 7 e chakra toont.
In het midden is het centraal kanaal (Shiva nadi). Het wordt afgebeeld als vurige oranjerode
vlammen die zowel vajrini als chitrini penetreren. Het Shiva kanaal draagt alle
informatie in zich, van alle levens van de ‘jeeva’, van het bestaan als eencellige amoeba tot
het huidige leven. Jeeva is een entiteit die evolueert door ontelbare cycli van geboortedood-wedergeboorte
in de materiële wereld, en die in de menselijke geboorte de potentie
heeft zijn ware wezen – Aatma- te realiseren. Alle vervulde en onvervulde verlangens zijn
geregistreerd in het centrale kanaal.
Intensiteit van verlangens manifesteert als intensiteit van vuur in het centrale kanaal. Zolang
er onvervulde wensen zijn, is er een vuur van verlangen. Wanneer een verlangen vervuld is, is
er geen vuur aanwezig, dit wordt gesymboliseerd door as.
Het schilderij verbeeldt de hitte van de zon van pingala (rechter adem kanaal) in magenta
vlamvormen. De koelende energie van ida (linker ademkanaal) wordt gesuggereerd door
blauwe watergolven.
Illustratie door Pieter Weltevrede, uit ‘Microchakra’s’ van Shyamji Bhatnagar.
44

6.5 Elementen
6.5.1 Chakra’s en elementen
Chakra’s zijn als ‘vliegende wielen’, natuurlijk verschuivende fulcrums die op
vitale punten langs de ruggengraat liggen en de nadi’s met de verschillende
energielagen of –sluiers (koshas) verbinden. Het zijn vertexen van
psychospirituele energie die vanuit het centrale kanaal van Sushumna naar
buiten toe stralen. Zoals antennes, die radiogolven oppikken en ze tot klank
transformeren in een ontvanger, nemen chakra’s kosmische vibratie op en
verspreiden die in de nadi’s van het lichaam. Het lichaam is een duplicaat
van het universum, een microkosmos in een macrokosmos op fysiek, subtiel
en spiritueel niveau.
Elementen zijn de bouwstenen van de chakra’s. De vijf lagere chakra’s
worden gediend door de vijf grove elementen. De twee hogere chakra’s
werken met hogere elementen of met een synthese van de lagere. Ajna, het
6 e chakra, draagt mahat, het ‘opperste element’, dat drie aspecten bevat:
geest, intellect en ik-bewustzijn, het zelfbewustzijn.
De grove elementen van de andere chakra’s ontwikkelen zich uit het
opperste element. Sahasrara, het 7 e chakra, is puur Bewustzijn. Zijn element
strekt zich daarom voorbij ruimte en tijd uit.
7 e chakra puur Bewustzijn, zetel van het Goddelijke, voorbij ruimte en tijd
6 e chakra mahat, opperste element: geest, intellect en ik-bewustzijn
5 e chakra ether (akasha)
4 e chakra lucht
3 e chakra vuur
2 e chakra water
1 e chakra aarde
6.5.2 Levensadem en elementen
De Breath of Life is de drager van prana, de levenskracht van het universum.
Het is de link tussen de drie lichamen en de sleutel tot psycho-spirituele
ontwikkeling. Elke inademing haalt prana uit het causale lichaam om het
subtiele lichaam (gevoelslichaam) te voeden met de elementen en het
fysieke lichaam te voorzien van zuurstof en ander gassen.
De vijf elementen komen afwisselend voor in de adem. In een tijdspanne van
een uur doet zich volgende cyclus voor:
Akash a 4 minuten
Lucht 8 minuten
Vuur 12 minuten
Water 16 minuten
Aarde 20 minuten
‘Spiritus’ in het Latijn betekent ‘adem’. Spiritueel zijn, is bewust zijn van alle
elementen in de adem. Onze reacties op situaties buiten ons, worden
beïnvloed door het element dat we ademen. Met wat oefening kunnen we
deze cyclus veranderen en het element ademen dat we verkiezen.
45

7 Mediteren
7.1 Mediteren en ademritme
Elke chakra heeft een ritme, een ‘spin’ frequentie. Ook bewustzijnsniveaus
hebben een bepaalde frequentie. Het ritme van de adem heeft een
connectie met elk chakra. Gedurende de dag ademen we gemiddeld 15
tot 18 maal per minuut. Naarmate we subtieler worden, gaan we hogerop in
de chakra’s langs de midlijn en vertraagt het ademritme tot 8 per minuut.
Het chanten van mantra’s is hierbij een waardevol werktuig. Pas vanaf 4
ademcycli per minuut ben je klaar om te mediteren. In samadhi, wordt
gezegd, adem je noch in, noch uit. Het vergt soms jaren oefening om een
diepe staat van meditatie te bereiken.
7.2 Aanwezigheid
Door meditatie en subtiele geluiden worden de nadi’s gereinigd en
geopend. Het lichaam wordt steeds ontvankelijker voor fijnere energieën. Je
leert je zintuigen naar binnen te keren via de weg van de oren, waardoor je
leert luisteren met je hele lichaam. Dit is een voordeel als je biodynamisch
werkt.
Je wordt je bewust van je diepste kern van ‘zijn’ en het is makkelijker om
identificaties met tijdgebonden rolpatronen, die we onszelf opleggen of die
ons van buitenaf opgelegd worden, te doorprikken. Ik bén niet dit lichaam, ik
héb dit lichaam. Ik bén niet mijn bezittingen, ik héb een huis, een relatie, … Ik
bén niet mijn gevoelens, nu voel ik dit en straks voel ik dat. Ik ben zelfs niet
mijn gedachten, ze komen en gaan als golven in getijden van eb en vloed.
Dit objectief schouwen of waarnemen maakt dat ik me bewust word van het
Subject. Mijn ‘Grote Ik’, die eeuwig dezelfde blijft en overal aanwezig is, in
waken en slapen. Dit objectief kunnen schouwen of waarnemen heet
saakshi. Het is een inherente kwaliteit van Dynamische Stilte. Door saakshi of
waarneming te ontwikkelen, groeit de mogelijkheid gewoon aanwezig te
‘zijn’, wat de basis is voor een goede uitwisseling van hart tot hart met de
cliënt.
Dit naar binnen richten van de zintuigen via de oren, brengt je direct in het 3 e
ventrikel, waardoor je aandacht naar de werking vanuit de midlijnen gaat en
het makkelijker is vanuit het hartcentrum te werken en de drie lichamen
samen te brengen, fysiek, subtiel en causaal, en dit zonder de midlijnen uit
perceptie te verliezen. Als we vanuit deze plaats het relationeel veld zetten, is
het makkelijker te voelen wat van mij is en wat bij de cliënt hoort.
Door het oefenen van aanwezigheid en alertheid, oefen je zowel het werken
met intentie en attentie, als het loslaten in vertrouwen. In een sessie is dit op
46

de eerste plaats een veilige bedding houden voor de cliënt en gericht blijven
op de inherente gezondheid, zonder mee te gaan in diens proces.
7.3 Hersengolven en de twee hersenhelften
De hersenen ontvangen informatie zoals geluid, aanraking en temperatuur uit
alle delen van het lichaam. Ze versturen informatie om de ademhaling en de
hartslag te regelen, en de spieractiviteit te coördineren. Hiervoor produceren
ze elektrische golven, variërend van 0 tot 26 hertz of cycli per seconde. Vele
van die elektrische boodschappen besturen ook onze gedachten en het
geheugen.
Men onderscheidt vier typen hersengolven, die met bepaalde activiteiten en
bewustzijnstoestanden samenhangen. ( uit Cyndi Dale, Het subtiele lichaam)
Beta
Alfa
Thèta
Delta
13-26 hertz Actief, wakker bewustzijn;
Gericht op overleven en oplossen van problemen;
Hoogste frequentie en laagste amplitudo;
Komen voor bij concentratie en denkwerk.
8-13 herz Ogen gesloten, ontspannen en toch wakker zijn;
Dagdromen met open ogen;
Gemiddelde persoon kan bewustzijn behouden;
Langzamere hersengolven met toename van amplitudo
en synchroon-zijn.
4-8 herz Rustige geest, lichaam en emoties;
Diepe ontspannenheid, slaperigheid en lichte slaap;
Gemiddelde persoon kan bewustzijn niet vasthouden,
mediterenden wel;
Wordt geassocieerd met de eerste twee fasen van de
slaap;
Lager in frequentie en groter in amplitudo dan
alfagolven.
0,5-4 herz Bewusteloosheid en diepe slaap;
Geassocieerd met fasen drie en vier van de slaap;
Langzaamste hersengolven met hoogste amplitudo;
Deltaslaap is diepste slaap, hersengolven lijken het minst
op die van de wakende hersenen;
Slaapwandelen en spreken in de slaap vaak
voorkomend.
Op de grens van twee toestanden laten de hersengolven een mengpatroon
zien. De REM (rapid eye movement) slaap, de fase van de slaap waarin het
meest gedroomd wordt, is een combinatie van alfa-, bèta- en asynchrone
golven.
Volgens onderzoek van het Monroe Institute in Virginia, waar bewustzijn,
geluid en slaapleren wordt onderzocht, is er een vijfde band hersengolven,
de gammagolven, die een frequentie van ongeveer 28 herz of hoger
47

hebben. Bij dit onderzoek werd dit niveau gemarkeerd door mystieke en
transcendente ervaringen.
Het vertragen van de hersengolven hangt blijkbaar zeer nauw samen met de
samenwerking van de linker en rechter hersenhelften. Dit samenwerken kan
getraind worden.
Zenmeesters produceren deltagolven terwijl ze klaarwakker zijn en normaal
praten. Ongetrainde mensen kunnen dat alleen in hun diepe slaap.
Bij mensen met MBD, Minimal Brain Disfunction, functioneren de op zichzelf
intacte hersengebieden niet goed. Ze produceren bijna uitsluitend
bètagolven, wat wijst op grote innerlijke spanning, terwijl ze uiterlijk rustig
kunnen overkomen. Sommige MBD mensen zijn hyperactief, anderen zijn de
stille dromers.
Type mens Bèta
Alfa
Thèta Delta
13-26 herz 8-13 herz 4-8 herz 0,5-4 herz
Ongetraind Tijdens
Ontspannen Tussen Tijdens slaap
dagelijkse en wakker waken en
beslommeringen Gemiddeld slapen
Gemiddeld
65% per dag
35% per dag
Zenmeesters Klaarwakker
en normaal
pratend
MBD*, Bijna uitsluitend
bèta
Zeer
Tijdens zeer
ontspannen
ontspannen
en creatief
creatief
bezig zijn
Topmensen
ongeacht
welk vlak
Bèta + Alfa +een zeker percentage thèta
Door te mediteren komen de hersenen tot rust, waardoor ze steeds meer
langzame golven gaan produceren en de grote hersenen en de thalamus
meer op elkaar afgestemd raken. Zo kan men gemakkelijker in contact
komen met diepere lagen van de geest, waar onverwerkte emoties
opgeslagen liggen. De beide hersenhelften gaan symmetrische patronen
vertonen.
Het op elkaar afstemmen van de hersenhelften en het bevorderen van de
samenwerking van de drie breinen, kan aanzienlijk verbeteren door
aandacht te schenken aan de subtiele aspecten van de ademhaling. Door
dit te doen, komen we uit bij de wondere wereld van kosmische cycli.
48

8 Chronobiologie
Chronobiologie ontdekte wat de Vedische en tantra-tradities al sinds eeuwen
weten, met name, dat optimale gezondheid en algeheel welzijn verband
houden met het in harmonie leven met kosmische ritmes.
Naast de gekende cycli van 4 seizoenen, de maan cyclus en het ritme van
dag en nacht, zijn er nog vele andere ritmes die effect hebben op levende
organismen. Chronobiologie bestudeert de rol van de tijd en het belang van
de ritmische herhalende cycli in biologische processen. Er worden drie types
van ritme onderscheiden.
1. Ultradiane ritmes: doen zich meer dan 1 keer per dag voor.
2. Circadiane ritmes: duren ongeveer 24 uur, 1 keer per etmaal.
3. Infradiane ritmes: doen zich minder dan 1 keer per dag voor.
8.1 Ultradiane ritmes
Een typisch ultradiaan ritme duurt tussen 90 en 120 minuten. E.L. Rossi en B.M.
Lippincot deden onderzoek naar de mogelijkheid dat deze ultradiane ritmes
een brug konden zijn tussen biologie en psychologie. Ze experimenteerden
o.a. met cycli van spiertonus, reactievermogen, lichaamstemperatuur en wat
voor ons hier relevant is, ook nasale cycli.
8.1.1 Nasale cycli
Bij nauwkeurig waarnemen kan men opmerken dat de adem niet in gelijke
hoeveelheden door beide neusgaten binnenkomt, behalve gedurende zeer
korte momenten en in geval van heftige emotionele verwarring. Gewoonlijk
ademt men voornamelijk of door het ene, of door het andere neusgat. Als
men gedurende lange tijd nauwkeurig waarneemt, zal men ontdekken dat
het afwisselen van de neusgaten bij een evenwichtig persoon volgens een
patroon plaatsvindt.
Over de nasale cycli rapporteerden de wetenschappers Rossi en Lippincott
het volgende:
“In a wide ranging series of studies Werntz found that subjects could
voluntarily shift their nasal dominance by forced uni-nostril breathing through
the closed nostril. Further, this shift in nasal dominance was associated with
an accompanying shift in cerebral dominance to the contralateral
hemisphere and autonomic nervous system balance throughout the body …
The ultradian nasal cycle is not only a marker for cerebral hemispheric
activity, but it also could be used to change voluntarily the loci of activity in
the highest centers of the brain and autonomic system that are involved in
cybernetic loops of communication with most organ systems, tissues, and cells
of the body. Some of these investigators hypothesized that this nasal-brainmind
link may be the essential path by which the ancient practice of breath
regulation in yoga led to the voluntary control of many autonomic nervous
systems functions for which the Eastern adepts are noted …”
49

De kennis van de nasale cyclus wordt inderdaad sinds eeuwen door svar
yogi’s toegepast en speelt een belangrijke rol in de Innertuning praktijk. Als
de adem overwegend door het linker neusgat beweegt (ida), is de rechter
hersenhelft meer actief. Als de adem dominant is in het rechter neusgat
(pingala), is de linker hersenhelft actiever. Wetenschap heeft aangetoond
dat de neusgaten de neiging hebben om gedurende de dag, elke 90
minuten van dominantie te wisselen. Als de adem door beide neusgaten
gelijk gaat, is hij in sushumna en zijn beide hersenhelften in balans.
Sushumna ademen gebeurt vanzelf een paar minuten voor zonsopgang. Het
gebeurt opnieuw bij zonsondergang, en heel even tijdens het wisselen van de
adem van het ene neusgat naar het andere. Op zulke momenten duurt het
meestal niet langer dan 56 seconden. Voor meditatie is het daarentegen
een noodzakelijke voorwaarde, en wordt ook getracht de sushumna adem
langer dan 56 seconden aan te houden.
Als her rechter neusgat dominant is, is de lichaamschemie overwegend acid
(de maag produceert meer maagzuur) en de lichaamstemperatuur
verhoogt. Het temperament wordt assertiever.
Als het linker neusgat dominant is, is de lichaamschemie voornamelijk
alkalisch en koelt het systeem af. Het temperament is passiever. Als de adem
in sushumna kanaal is, is de lichaamschemie in een staat van evenwicht.
8.1.2 Het nasale ritme en diverse functies
Sommige taken worden hoofzakelijk geregeld door de rechter hersenhelft,
zoals drinken, werken met melodie, focussen op gevoelens, of het visualiseren
van kunst. Als het linker neusgat op zulke tijden open is, zal de rechter
hemisfeer gevoed worden met maanenergie, waardoor de rechter
hersenhelft zijn taak beter uitvoert.
Hetzelfde geldt voor de taken die voornamelijk door de linker hersenhelft
geregeld worden, zoals eten, werken met ritme, redeneren en praten.
Zonne-energie via een open rechter neusgat verbetert het uitvoeren van die
taken.
Als de drie lichamen, causaal, astraal en fysiek, geïntegreerd zijn, is het linker
neusgat vaker open gedurende de dag en het rechter neusgat gedurende
de nacht. Yogi’s streven hiernaar en gebruiken methoden om de neusgatdominantie
vrijwillig te switchen bij zonsopgang.
8.2 Circadiane ritmes
Het menselijk systeem past zich aan aan het veranderende licht van
zonsopgang tot zonsopgang. Dit zonne-ritme van 24 uur is in feite een
externe klok. De interne fysiologische processen die ermee samenhangen,
worden ‘circadiane’ ritmes genoemd. (Lat. Circa, ongeveer; dies, dag). De
cyclus van waken en slapen is de meest gekende cyclus. In de mens wordt
de nucleus suprachiasmaticus beschouwd als circadiaanse pacemaker.
50

8.2.1 De pijnappelklier
De pijnappelklier ligt in het midden van het brein, achter de ruimte tussen de
twee ogen en is enorm lichtgevoelig. Sommige mystieke tradities noemen
het ‘het derde oog’ en associëren het met parapsychologische gaven zoals
helderziendheid. De pijnappelklier is een ‘zintuig’ voor de 6 e chakra en het
‘uitvoerend orgaan’ voor de 7 e chakra.
De pijnappelklier helpt het regelen van melatonine in het systeem dat hij
gedurende de donkere helft van de dagelijkse cyclus produceert.
Melatonine uitscheiding door de pijnappelklier bereikt een piek rond 3:00
a.m. Melatonine verzorgt verschillende functies waaronder antioxidatie en
ondersteunen van het retina.
De grootste vijand voor de pijnappelklier is de uitvinding van de elektrische
gloeilamp. Voordien leefden mensen synchroon met de natuurlijke cyclus
van licht en donker. De melatonine productie was optimaal en in balans met
serotonine en dopamine.
In deze tijd zien weinigen de zon opkomen of ondergaan. Werken in shiften
en reizen doorheen tijdzones kunnen het systeem zwaar belasten. De
pijnappelklier kan uitgeput raken. Vermindering in activiteit van deze klier
beïnvloedt de diepe slaaptoestand nadelig. In de diepe slaap wordt het
groeihormoon geproduceerd, daarom wordt het verouderingsproces
versneld door een verzwakte pijnappelklier.
Aan te raden is zo weinig mogelijk blootstelling aan onnatuurlijk licht en, waar
mogelijk, kleine lampjes van lage wattage of een zaklamp te gebruiken.
Opstaan voor zonsopgang en het traag laten wennen aan het zacht
toenemende licht is voedend voor het zesde chakra.
8.3 Infradiane ritmes
8.3.1 Zon- en maancyclus
Het inrfadiane ritme is het belangrijkst in Innertuning voor het afstemmen op
de lunaire maand. De lunaire maand wordt gemeten van nieuwemaan tot
nieuwemaan. We zien de maan in fasen van zichtbaarheid omdat de maan
rond de aarde draait. De maan draait om de aarde in 27.3 dagen, maar de
lunaire maancyclus (van nieuwemaan tot nieuwemaan) is 29.5 dagen. De
maan doet 2.2 dagen een ‘inhaalmanoever’ omdat de aarde 72.420.480 km
aflegt in zijn baan om de zon, gedurende de tijd dat de maan 1 keer zijn
cyclus rond de aarde voltooit.
51

De zon en de maan vormen de twee polen van de dag-cyclus. De zon
heerst overdag en is elektrisch en heet van natuur. De maan heerst over de
nacht en is magnetisch en koel. Hun fundamentele karakteristieken
corresponderen met die van de hersenhelften en de beide neusgaten. Van
de twee energievormen die de planeet beheersen, is die van de zon de
meest constante omdat deze energiecyclus 365.5 dagen duurt en de zon
geen enkele dag helemaal afwezig is. Dit is bij de maan dus anders. Soms is
de maan vol en helder in de nacht, soms helemaal afwezig. De maan komt
en gaat in een cyclus van ongeveer 28.5 dagen en regeert de getijden van
de oceanen op deze planeet. Op dezelfde manier beïnvloedt de maan het
water in het menselijk lichaam, dat voor 70% uit water bestaat. Gelijk de
getijden hun hoogtepunt op de vollemaan-nacht bereiken, is er op dat
moment hoogtij in het emotionele leven van de mens. Wanneer het tij het
laagst is met de komst van de donkerste nacht, nieuwemaan, is de menselijke
gemoedskracht op zijn zwakst.
8.3.2 Een balans
Het menselijk organisme tracht continu uit de omgeving datgene te halen
dat het nodig heeft om een ideale balans of homeostase te handhaven.
Zodoende wordt de behoefte aan lunaire energie groter als de maan
afneemt en kleiner bij wassende maan. Aan de grotere behoefte aan lunaire
energie wordt voldaan door voornamelijk via het linker (lunaire) neusgat te
ademen en bij verminderde behoefte aan lunaire energie door voornamelijk
via het rechter (solaire) neusgat te ademen. De cyclus van de neusgaten
begint iedere twee weken opnieuw bij het ingaan van de volle- of
nieuwemaan-nacht. De kracht van de maan bereikt haar hoogtepunt in de
nacht van de vollemaan. Het organisme dat aan deze overmaat aan lunaire
energie is blootgesteld compenseert dit door op de drie dagen erna,
gedurende het eerste uur na zonsopgang, voornamelijk door het rechter
neusgat te ademen.
De kracht van de maan is op het dieptepunt in de nacht van de
nieuwemaan. Het organisme compenseert hiervoor met voornamelijk een
ademhaling door het linker neusgat gedurende drie dagen, in het eerst uur
na zonsopgang. De bovengenoemde twee gebeurtenissen in het heelal
duiden de uitersten aan van energie die op onze planeet aanwezig is.
8.4 Prana kalender Shyam Bhatnagar
Met het oog op het balanceren van de hersenhelften en het synchroniseren
met natuurlijke ritmes, brengt Shyam Bhatnagar jaarlijks een prana kalender
uit, waarin de solaire en lunaire kalenders gecombineerd worden. Voor elke
dag van het jaar wordt de tijd van zonsopgang aangegeven en het neusgat
dat op dat moment dominant open zou moeten zijn.
Het checken van de neusgaten en eventueel switchen net na zonsopgang is
een methode om balans te houden en ziekten te voorkomen. Het
veranderen van dominantie van het ene neusgat naar het andere, keert de
werking van de hersenhelften om, waardoor er chemische reacties in het
52

hele lichaam veranderen. Omdat de emotionele staat waarin de mens zich
bevindt het gevolg is van lichaamschemie, veroorzaakt een verandering
hierin een verandering in de gevoelstoestand. Een ziektetoestand is ook het
gevolg van lichaamschemie..
Een andere, niet onbelangrijke reden om van deze kalender gebruik te
maken, is dat door te luisteren naar je lichaam, je vertrouwd kan raken met
de subtiele werking van de adem en zijn effect op het lichaam. Het
verlengen van de sushumna breath bij zonsopgang, is veel makkelijker dan
gedurende de dag, waardoor de staat van meditatie ook makkelijker te
bereiken is.
8.5 Chakra ritmes
Naast de ultradiane ritmes van het fysieke veld, suggereert Innertuning dat er
ook een ultradiaan ritme is in het subtiele veld, de plaats waar de chakra’s
zich bevinden Dit komt doordat in de tijdspanne van 24 uur, energie twee
keer door alle zeven chakra’s circuleert en ieder chakra één na één
gedurende bepaalde tijd activeert. Om te weten te komen op welk moment
welke chakra geactiveerd wordt, verdeel je de tijdsduur tussen zonsopgang
en zonsondergang in zeven gelijke delen. Dit doe je eveneens met de tijd
tussen zonsondergang en zonsopgang.
De chakra energie kaart (zie tabel hieronder) is berekend voor Utrecht. Om
de kaart te gebruiken, moet de lezer de tijdstippen van zonsopgang en
zonsondergang voor zijn geografische plaats kennen en elke chakra-tijd daar
aan aanpassen. De berekening blijft hetzelfde, elk jaar voor elke stad. Dit
ultradiane ritme in het subtiele veld beïnvloedt de ritmes in het fysieke veld
omdat energie van subtiel naar grofstoffelijk beweegt. Bij zonsopgang
openen de bloemblaadjes van elke chakra lotus zich, bij zonsondergang
sluiten ze.
Energie valt van het 7 e chakra in het 1 e chakra, zowel voor a.m. als voor p.m.
De tabel is oorspronkelijk afgeleid van het feit dat, aan de evenaar, de
vroege ochtend ‘energy-drop’, twee uur voor zonsopgang plaats vindt. Het
was in India, naast de evenaar, dat svar yoga ontdekt werd millennia
geleden. Hoe verder je van de evenaar verwijderd bent (geboorteplaats
van het mensdom), hoe meer moeilijkheden je zal ondervinden met het 1 e
chakra.
Als de circadiane cyclus (het zonneritme van 24 uur) zich ontvouwt, wordt de
inherente cyclus van de chakra’s geactiveerd: elke chakra wordt
achtereenvolgens de meest actieve chakra. Deze cyclus van chakra
activiteit heeft belangrijke fysiologische en psychologische gevolgen voor de
mens. De periode voor zonsopgang is van groot belang; het is de tijd dat het
1 e en 2 e chakra geactiveerd worden.
De perfecte tijd voor het ontlasten van de darmen is in het eerste chakra-uur,
in de vroege ochtend, wanneer de energie zich op natuurlijke wijze
concentreert in het 1 e chakra. Vanuit de fysiologie weten we dat de
anabole fase van de darmen plaatsvindt tussen 4:00 uur in de ochtend en
53

16:00 uur in de namiddag, terwijl de katabole fase zich afspeelt tussen 16:00
uur en 4:00 uur in de ochtend. De anabole fase houdt in dat het ontgiften
culmineert, de peristaltiek begint, en de productie van serotonine toeneemt.
Het chakra energie schema geeft met grote precisie het begin van de
anabole en katabole fase aan. De anabole fase valt samen met de
aanvang van het 1 e chakra-uur in de ochtend, terwijl de katabole fase begint
met de aanvang van het eerste chakra-uur in de namiddag.
De anabole fase van de chakra’s betekent een toegenomen uitstoot van
energie van het causale lichaam naar het astrale en vandaar naar het
fysieke lichaam. In de katabole fase van het fysieke lichaam zien we
absorptie, heropbouw en herstelwerkzaamheden, terwijl de melatonine
productie toeneemt. In deze fase werken de chakra’s aan herstel van de
energiebalans tussen de drie lichamen. In chakratuning wordt groot belang
gehecht aan het 1 e chakra-uur in de vroege ochtend voor het ontlasten van
de darmen. Millennia lang hebben yogi’s verschillende vormen van reiniging
aanbevolen in het 1 e chakra-uur: eerst ontlasting, daarna zelfmassage, yoga
en ademhalingsoefeningen.
54

De Nederlandstalige Inner Tuning Prana Kalender is te verkrijgen via
dirkensaskia@upcmail.nl
55

9 Cranio en ademen
Ademkanalen en de kwantum midlijn in het embryo
In het embryo zijn de ademkanalen Ida en pingala ontstaan nadat het ajna
chakra is gevormd en de kwantum midlijn naar beneden pulseerde tot de
stuit. Ida en pingala ontstaan dus uit de kwantum midlijn en spiralen van de
basis opwaarts, mekaar wederkerig kruisend, waardoor het chakrasysteem in
werking gaat. Dit geeft duidelijk de samenwerking aan van de ademkanalen
met de kwantum midlijn.
Ademkanalen en potentie in vloeistoffen
In het embryo
Het opwaartse spiralen van de ademkanalen ida en pingala stuwt potentie
naar buiten vanuit de midlijn en zorgen voor het opwaartse en transverse
doordringen van potentie in de vloeistoffen. Zo ontstaat ook de wederkerige
stroom van de vloeistoffen in mid-tij. Volgens Sutherland is het cerebrospinaal
vocht de initiële ontvanger van deze potentie-zwangere tij.
In de volgroeide mens
De ademkanalen ida en pingala eindigen in linker en rechter neusgat,
waarlangs we prana opnemen. Als we via de neus prana inademen heeft
dat dus een direct effect op de potentie in de vloeistoffen en alle weefsels.
Prana komt uit het subtiele veld
Prana is Levensadem die bij het subtiele veld hoort. Er zijn verschillende
soorten prana met specifieke fysieke functies. De verschillende vormen van
prana die uit het causale veld, of het Lange Tij, via ons ademhalingssysteem
opgenomen worden, tonen de interactie tussen subtiel en grofstoffelijk. Via
het werken met de adem en de subtiele effecten, leer je je af te stellen op de
subtiele lichamen en kan je er ook snel mee in verbinding komen.
Adem willekeurig en onwillekeurig gestuurd
De regeling van hartslagfrequentie, bloeddruk en ademritme verloopt in
nauwe samenwerking en wordt sterk beïnvloed door de diepte van de
ademhaling. Het bewust werken met de subtiele effecten van de
ademhaling heeft vele voordelen.
Het afstemmen op de adem
Maakt bewust
Verhoogt de aanwezigheid
Verscherpt de alertheid en objectief schouwen
Traint het perceptievermogen
Vormt een ingang tot bewustzijn en luisteren naar je lijf, ook voor de cliënt
Het verdiepen van de adem
Bevordert de opname van prana, levenskracht
Verlaagt de frequentie van de hersengolven
Bevordert de samenwerking tussen hart en adem
Bevordert creativiteit
Maakt rustig
56

Werken met nasale cycli
Maakt bewust van subtiele energieën
Balanceert de hersenhelften
Bevordert het synchroniseren met natuurlijke ritmesReinigt en opent de nadi’s
Bevordert integratie van de drie breinen
Bevordert integratie van de drie lichamen
Vergemakkelijkt het verlengen van de sushumna adem
Werken met natuurlijke ritmes balanceert het chakrasysteem. Chakra’s zijn
verbonden met de endocriene klieren, dus de hormonale werking wordt ook
op punt gesteld.
Door het beheersen van de adem krijg je met intentie en attentie onmiddellijk
toegang tot de eigen bio-energetische velden en die van de cliënt. Het
relationele veld met de cliënt kan zuiver gezet worden.
In de sushumna adem kan je gewoon ‘zijn’. De holistische shift zal
gemakkelijker plaatsvinden in sushumna adem. Als ik, als behandelaar, me
daar van bewust ben, zal ook de cliënt hier makkelijker in volgen.
Als conceptie ignition zwak is, is ook de opwaarts spiralende kracht van de
midlijn minder sterk.
Naast de technieken van het versterken van ignition, geloof ik in het werken
met de adem en met klank, waardoor nadi’s opgeschoond worden.
57

10. Besluit
Het schrijven van deze scriptie was een oefening in perceptie. Om de
holistische beeldvorming juist te krijgen, was het nodig om diep in de theorie
te duiken. Nu is de vergaarde kennis inzicht geworden en zit het in mijn geest,
in mijn gevoelswereld en in mijn vingers.
Tijdens de sessies ben ik veel bewuster aanwezig en werk ik gericht met
intentie en attentie met de drie velden en hun respectievelijke midlijnen. Elk
veld vraagt een eigen benadering en ik verlies hierin mijn oriëntatie naar de
midlijnen niet. Mijn vertrouwen is gegroeid en ik kan rusten in niet-weten,
zonder afstand te doen van wat ik weet.
Ik besteed veel meer aandacht aan de veilige bedding voor de cliënt en
aan zijn ‘resource’. Ik richt me meer op de intelligentie van het menselijke
systeem en zijn inherente gezondheid. Op die manier vertrek ik vanuit de
oplossing en niet vanuit het probleem.
De hele creatie, beschouwd vanuit het menselijke standpunt, is een kluwen
van ruimtes in ruimtes, van cycli in cycli. Het is pure schoonheid, te zien hoe
we zelf een kleine kosmos in een grote kosmos zijn. Door het proces van
manifestatie van subtiel naar grofstoffelijk te doorgronden, wordt de
samenhang duidelijker. Ruimte die voorheen leeg was, zit plots vol potentie
en het besef groeit dat aan universele wetten niet te tornen valt. Wat
voorheen als beperkend aanvoelde, wordt zo een basis voor groei,
welbevinden, creativiteit en vrijheid.
In harmonie zijn met de grotere waarheid houdt in:
- Het samenbrengen van de drie lichamen
- Het harmoniseren van de drie breinen
Doen, denken en willen, komen zo op één lijn. Het is niet enkel wat ik denk of
wat ik voel, maar een combinatie van de twee, wat zich uitdrukt in wat ik
doe. Als ik doe vanuit mijn hart, ben ik één met de hele kosmos. Dan ben ik
op de juiste plaats op het juiste moment en komt al wat ik nodig heb naar me
toe. Mijn hart ligt op de kruising van de verticale en de horizontale as, net in
het midden, waar hemel en aarde kunnen samenkomen en vanwaar ik kan
uitreiken naar de ander. Met elke inademing begint een nieuwe cyclus, met
elke uitademing blaas ik uit wat ik niet meer nodig heb, en word zo, steeds
meer, wie ik werkelijk ben.
Als je in stilte naar een mens of een boom kijkt,
wie kijkt er dan?
Iets dat dieper is dan de persoon
Het is bewustzijn dat naar zijn schepping kijkt. –
(Eckhart Tolle)
58

11. Bronnen
Peirsman, Etienne Opleiding Cranio Sacraal Therapie, 2009-2012.
Sills, Franklyn Foundations in Craniosacral Biodynamics, The Breath of Life and
Fundamental Skills - Volume one, North Atlantic Books, Berkeley, California
2011.
Sills, Franklyn Craniosacral Biodynamics, Volume Two, The Primal Midline and
the Organization of the Body, North Atlantic Books, Berkeley, California 2004.
Sills Franklyn Polaritietstherapie, Breng je energie in balans, een vertaling
door Marijke Koekoek, uitgeverij J;H. Gottmer/H.J.W. BECHT BV, Bloemendaal
1996.
Bhatnagar, Sri Shyamji and Isaacs, David Ph.D. Microchakras, Innertuning for
Psychological Well-being, Inner Traditions, Rochester, Vermont – Toronto,
Canada, 2009.
Bhatnagar, Sri Shyamji, Prana kalender, jaarlijks uitgegeven,
shyamji@verizon.net, Nederlandse vertaling Dirk Uittenbogaard,
dirkensaskia@upcmail.nl
Baken, Marijke Workschops Biodynamische verdiepingscursus cranio-sacraal
2011.
Rossi, E. L. and B. M. Lippincott The Wave Nature of Being: Ultradian Rhythms
and Mind-Body Communication, in D. Lloyd and E. L. Ross, eds., Ultradion
Rhythms in Life Processes: An Inquiry into Fundamental Principles of
Chronobiology an Psychobiology, London and New York: Springer-Verlag,
1992.
Braden, Greg The Divina Matrix, Bridging time, space, miracles, and belief,
Hay House USA 2007.
Langedijk, Pieter en Agnes van Enkhuizen De parasympathicus, In relatie met
stress, geestelijke en lichamelijke ziekten, Ankh-Hermes bv-Deventer,1989.
59