Karola van Nie: 'Jeugdgroepen niet onaantastbaar' Sietske H ...

RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | NR 12 | JAARGANG 18 | DECEMBER 2012
Karola van Nie:
'Jeugdgroepen niet onaantastbaar'
Sietske H. bewaarde
haar baby’s in een koffer
Hoe pak je foute
motorclubs aan?

6
12
16
28
Elke jeugdige krijgt bij haar een kans,
maar soms moet ze ingrijpen. Zéker bij de
“kopstukken” in criminele jeugdgroepen waarop
de Utrechtse jeugdofficier Karola van Nie haar
pijlen richt. “Kopstuk” blijkt gelukkig geen
keuzennaam. 'Jongens vragen de politie hoe ze
van de kopstukkenlijst af kunnen komen.’
Interview met een officier die zelf vroeger ook wel
eens wat uitspookte
Een kind op de wereld zetten zonder
dat iemand het door heeft. Dat is al bijna niet voor
te stellen. Sietske H. deed het vier keer. En vier
keer doodde ze haar baby’s direct na de geboorte.
‘Het luik was dicht’ vertelt ze later over de staat
waarin ze tijdens de bevallingen was. Deskundigen
vinden het een persoonlijkheidsstoornis.
De zaak die Friesland schokte
Zijn ‘loopbaan’ ging van marinier,
drugsgebruiker en veelpleger naar begeleider van
‘zijn jongens’. Afgestrafte veelplegers hebben
behoefte aan structuur. Hij kan dat bieden.
‘Natuurlijk zou ik liever helemaal uit mijn oude
wereldje stappen, maar zonder VOG kan ik nergens
anders terecht.’
Lees het verhaal van Fred Bossenbroek
Ze lappen regels aan hun laars en
zaaien angst. Dit beeld van motorclubs als Hells
Angels en Satudarah overheerst. De aanpak is dan
ook streng. Outlawbikers vragen volgens OvJ Van
Luijn om een breed gezamenlijk offensief. Elk
mogelijk strafrechtelijk optreden wordt
aangegrepen.
Hoe pakt het OM outlawbikers aan?
OPPORTUUN | RELATIEMAGAZINE VAN HET OPENBAAR MINISTERIE | JAARGANG 18 | NUMMER 12 | december 2012 Opportuun wordt gratis verstrekt
aan de medewerkers van het OM en andere geïnteresseerden. Het magazine verschijnt twaalf keer per jaar. De redactie is verantwoordelijk voor de
inhoud. Aan de in Opportuun verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.
Abonnementenadministratie Wijzigingen? Stuur de adresdrager met de aangebrachte wijzigingen naar het retouradres, of e-mail de wijzigingen naar
opportuun@om.nl. Redactieadres Openbaar Ministerie, Parket-Generaal, afdeling Communicatie, Prins Clauslaan 16, Postbus 20305, 2500 EH Den Haag.
Eindredacteur Pieter Vermaas, 070 - 3399840 of p.vermaas@om.nl. Plaatsvervangend eindredacteur Thea van der Geest, 070 - 3399825 of t.v.d.geest@om.nl.
Foto omslag Ivar Pel Bladformule en vormgeving Kris Kras Design Druk Tuijtel Oplage 8800
Inhoud
Vastpakken en nooit meer loslaten
Hoe worden we als partners in veiligheid effectief in gedragsbeïnvloeding van onze
criminele jeugd?
Jeugdgroepen zijn niet onaantastbaar. Politie, Openbaar Ministerie, gemeente en
bewoners kunnen grip krijgen op criminele en overlast gevende jongens. Dat leest u
in het interview met de Utrechtse jeugdofficier Karola van Nie op pagina 6-10 in dit
nummer. Uit haar woorden spreekt kracht en hoop. We worden in het veiligheidsdomein
steeds sterker in onze externe oriëntatie, in het netwerkend werken, in het
verbinden op een gemeenschappelijk doel, in denken in termen van kracht in plaats
van macht. Onze jeugd en daarmee onze samenleving verdient het dat we als overheid
maximaal investeren op veiligheid en rechtvaardigheid.
Onlangs organiseerde het Parket-Generaal een expertmeeting om te onderzoeken
wat we zouden moeten doen om effectiever te worden in de aanpak van de nieuwe
stelselmatige dader; de daders tussen 18 en 24 jaar, bij wie geen enkele aanpak lijkt
te werken. Moet er nieuwe wetgeving komen of nieuwe behandelprogramma’s?
Moeten we niet meer investeren op diagnose en maatwerk? Moet de ontwikkelbaarheid
van de jeugdige niet altijd het uitgangspunt zijn voor de aanpak? Talrijke interessante
adviezen gingen over tafel. Daar gaan we nu mee aan de slag. Graag licht ik er
al één aanbeveling uit. Verbinding, goed! Expertise delen, prachtig! Ketenpartners die
samenwerken: schitterend. Maar… laat de jongere die op het verkeerd pad is nooit
wegglippen tussen al die organisaties die allemaal een beetje verantwoordelijk zijn.
Om met de Belgische wetenschapper J. van Acker te spreken: Laat er altijd één
persoon zijn voor elke jongere, die hem vastpakt en nooit meer loslaat….
Annemarie Penn-te Strake, procureur-generaal
En verder...
De zaak: Steunfraude > 11
4 vragen: over DNA > 19
Het parket van Groningen/Drenthe > 20
Column: Minder functienamen > 23
Kortom > 24
Jurisprudentie: Bedrijfsmatig wiet telen > 31
Gespot: Ik ben óók boer > 32
Opportuun 12 - december 2012 - Inhoudsopgave | 5

Karola van Nie:
‘Utrecht heeft
verschrikkelijk
goede wijkagenten’
Jongerengroepen onaantastbaar? Tegen wie je hooguit anoniem
aangifte kunt doen? ‘Wat een onzin, kom óp zeg.’ Interview met
Karola van Nie, als jeugdofficier betrokken bij de “kopstukken-
aanpak” in Utrecht.
‘CRIMINELE JEUGD ONAANTASTBAAR?
Jeugdofficier Karola van Nie over grip krijgen op jongeren
KOM ÓP, ZEG!’
‘Ik ben ervan overtuigd dat we
bewoners weerbaarder kunnen
maken. Hen vertrouwen moeten en
kunnen geven in de overheid. Dat
we wel degelijk wat doen met hun
meldingen, die we érg nodig
hebben. Ik zet me er altijd voor in
om bewoners niet anoniem te laten
melden. Want, hoezo onaantastbaar?
Niemand is onaantastbaar.’
In een veel te kleine kamer in
parket Utrecht komt Karola van Nie
(44) direct op stoom over de
“kopstukkenaanpak” tegen jeugdgroepen.
De jeugdofficier had van te
voren al gewaarschuwd: ‘Als je niet
oppast ratel ik er uren over door.’
Doet ze ook, en ráák. Met glanzende
ogen (‘Jaaah, ’t is een
fantástisch vak, jeugdofficier’). En
zwaaiende handen. Ook als ze met
duim en wijsvinger een koffiebekertje
vasthoudt, zwiepen drie vrije
vingers door.
Hoe halen we de onaantastbaarheid,
die sommige wetenschappers
toch signaleren, er vanaf?
Kijk, op zichzelf hebben we de
aanpak van veelvoorkomende
criminaliteit (VVC) goed “weggezet”.
We hebben ZSM en een apart
VVC-team, waarin bijna aan de
lopende band dossiers worden
beoordeeld. Hup-hup-hup
eenvoudige strafbare feiten als
beledigingen, bedreigingen en
autokraken afdoen. Via sepots,
Tom-zittingen (taakstraf OM) of
dagvaardingen. Prima, want dan
hebben we in de rest van de
organisatie tijd voor “grote” zaken.
Maar wacht, ho, stop!, zeggen we
nu. Want wat zit er achter zo’n
“eenvoudige” bedreiging? Dat die
wordt geuit tegen die mevrouw die
al een jaar lang last heeft van
jongens. Die staan maar voor haar
deur te hangen en vervelend te
doen. Vergeefs vraagt ze steeds of
ze nou eens een keer weggaan.
Om de haverklap belt ze de politie,
en uiteindelijk is ze bedreigd – dát
zit erachter. Dan is het geen
eenvoudig feit. En als zij ziet dat
die jongens aan de overkant aan
het inbreken zijn, dan gaan wij van
háár verlangen dat ze een getuigenverklaring
gaat afleggen.
Terwijl we haar al een jaar lang in
de kou laten staan. Gaat niet
lukken. Dat moeten we zien om te
buigen. En níet door te zeggen
van: “Ja mevrouw, nou weet u, ga
maar anoniem aangifte doen, want
deze jongens zijn best gevaarlijk.”
Nee! Wát nou. Wat een ónzin. Kom
óp, zeg. Dat gaan we die jongens
toch niet meegeven! Dat wij vinden
dat zij zo gevaarlijk zijn, dat we die
mevrouw anonimiteit willen
garanderen. Ik wil die jongens de
boodschap geven: luister, we weten
wat je doet; we weten waar je
woont, we weten wie je ouders zijn,
wie je broertjes en zusjes zijn,
weten of je naar school gaat, of je
een bijbaantje hebt, waar je
uithangt, en hoe laat je naar bed
gaat. Dat weten we allemaal. Die
aanpak hebben we geleerd.
Waar ontstond die aanpak?
Op de Vasco da Gamalaan op
Kanaleneiland-Zuid. Daar is een
winkelcentrum met overkapping
waar een groep van zo’n 40
jongeren hing. In wisselende
samenstelling. Met veel incidenten.
Wijkagenten wilden die groep nu
eens gericht aanpakken. Richting
bewoners uitstralen: we kunnen
wel dégelijk wat met jullie meldingen.
Maar hun gezag was aangetast.
Ze werden uitgescholden.
6 | Naam artikel - Opportuun 12 - december 2012 Opportuun 12 - december 2012 - Interview | 7

Een moeder vertelde
me na de zitting:
‘Ik zou jullie
wel een
bloemetje
willen geven,
want ik heb
mijn zoon
weer terug’
Altijd nét als ze zich hadden
omgedraaid. Of jongens deden
allemaal hun jas voor hun mond ,
en dan riep er één hard: “hoer!”.
Dan kon de politie niet hard maken
wie dat had geroepen. En belediging-in-vereniging
is niet strafbaar.
Bewoners spraken de politie erop
aan: “Je laat je op deze manier
uitschelden!?” En dachten: “Moet ik
deze politie dan gaan bellen als ik
zie dat zo’n jongen daar een auto
staat open te breken?”
Politie, gemeente en OM moesten
grip zien te krijgen. Effectieve
interventies plegen. Een gedragsverandering
laten ontstaan. Begin
2011 startte het Vasco-project.
Hoe probeerden jullie grip
te krijgen?
Een eerste middel was de
Bewonerstelefoon. Dat nummer
hebben we gegeven aan een – aanvankelijk
– klein maar betrokken
groepje bewoners Zo hebben we
eigenlijk onze ogen en oren
verbreid. Dat 06-nummer was altijd
gekoppeld aan een van de wijkagenten
die dat nummer op zak
had. Altijd als er gebeld werd, was
er binnen twee minuten een
politieauto ter plaatse. Dat heeft
bewoners het gevoel gegeven: hé,
wij kunnen wel degelijk grip krijgen
op onze eigen leefomgeving en
eigen wijk. Verder hebben we
bewonersavonden verzorgd, ook
weer samen met de gemeente en
de politie. Ik ben er ook een keer
geweest, samen met een rechter.
Wij hebben uitgelegd hoe we
werken en aangedrongen op
niet-anoniem aangifte doen.
Door angst voor represailles,
de steen door de ruit, zouden
mensen hooguit anoniem aangifte
durven doen.
Het is natuurlijk mooi dat de
mogelijkheden voor anoniem
aangifte doen worden verruimd,
maar daar moet wel zorgvuldig
mee omgegaan worden. In die zin
dat je per geval moet bekijken of
het echt niet anders kan. Ik ben er
als officier immers ook voor de
rechtsbescherming van de verdachte.
Verzoeken om anoniem
aangifte te doen heb ik regelmatig
gehoord van agenten. Dan zeg ik:
laat de wíjkagent dan nog eens met
die mevrouw gaan praten. Die heeft
een goede relatie met de buurt en
kan overtuigen: als jullie niks
zeggen, kunnen we ook niks doen.
Dat heeft gewerkt.
Die woorden om zo’n mevrouw te
overtuigen zetten we kracht bij met
maatregelen. De overlasttelefoon.
De politieauto de er gelijk is. Want
die kwetsbare wijk, waarin al die
kleine criminaliteit plaatsvindt,
door altijd weer die zelfde jongens,
die vinden wij zó belangrijk, dat we
daar capaciteit voor vrijmaken.
Gemeente, politie en OM.
Waaruit bestaat die capaciteit?
Een aantal vaste rechercheurs is op
die groep gezet, die noemen we
adoptie-rechercheurs. En er kwam
één vaste officier voor al die zaken
van al die jongens, dat was ik. Zo
zoomden we op de hele groep van
veertig in, waarbij elke jongen een
eigen aanpak kreeg. Zo zien we wat
er gebeurt, we koppelen alle
informatie aan elkaar, en dan krijg
je er grip op.
Wat déden jullie tegen die
veertig jongeren?
Twee wijkagenten reikten alle
jongens uit die groep een brief uit.
Daarin lazen ze dat zij voor veel
overlast zorgen in de wijk en dat
politie, gemeente en OM er genoeg
van hebben. En hen in de gaten
houden. Van iedere uitreiking
hebben de wijkagenten een “sfeer-
PV” gemaakt. Over hoe die uitreiking
liep. Hoe ouders reageerden.
Hoe die jongere zelf daarop
gereageerde. Sommige jongens
waren niet onder de indruk en soms
stonden die “boven” hun ouders.
Maar in veel gevallen schrokken de
ouders. Ze wísten niet wat hun zoon
– thuis zo lief en behulpzaam – op
straat deed. En dat vonden die
jongens, die allemaal thuis woonden,
weer niet leuk; die zijn gewend
dit soort dingen voor hun ouders
weg te houden. Dat uitreiken van die
brieven was een belangrijke
informatiebron. Er waren ook
jongens bij die aangaven helemaal
niet bij de groep te willen horen. Die
eruit wilden.
Waarom deden ze dat dan niet?
Omdat ze misschien ook niet wisten
hoe. Als je bent veroordeeld,
bijvoorbeeld, kun je heel moeilijk
aan een VOG (verklaring omtrent
het gedrag) komen. Een groot
probleem; juist bij deze jongens wil
je dat ze een baan hebben.
Zou je de VOG afgeschaft
willen zien?
Nee. Want die heb je ook nodig.
Maar als officier zou je een soort
discretionaire bevoegdheid moeten
hebben om te zeggen: geef een
“voorlopige VOG” af. Voor een jaar.
Gééf zo’n jongen alsjeblieft die
kans. Voor een van deze jongens die
eruit wilde, heeft één van de
ketenpartners weten te bemiddelen,
waardoor hij toch aan het werk kon,
ondanks het ontbreken van de VOG.
Die jongen werkt nu nog steeds en
is niet meer in aanraking gekomen
met politie en justitie. Dat is ook
een boodschap naar de rest van de
groep: als je serieus aan je toekomst
wil werken, willen wij daarbij
helpen. We zijn er niet alleen voor
de repressie.
Uit het Vasco-project ontstond
de “kopstukkenaanpak”.
Wat is het verschil?
De kopstukkenaanpak geldt voor
álle criminele en overlast gevende
groepen in Utrecht. We wisten dat
we dat heel intensieve Vasco-project
nooit op die manier voor heel
Utrecht konden doorzetten. We
moeten keuzes maken, dus richten
we ons als OM op de drie jongens
die in de groep de grootste invloed
hebben. Als we die zó consequent
aanpakken dat ze daar last van
hebben, straalt dat uit op de rest
van de groep.
In Utrecht werken we nu met twee
kopstukken-officieren en drie
parketsecretarissen voor 120
kopstukken in de hele regio, die
naast hun andere zaken, alle zaken
van deze kopstukken “draaien”.
In de politiesystemen staat altijd
vermeld dat bij aanhouding moet
worden gebeld met de kopstukkenofficier.
Dat maakte dat we 24/7
bereikbaar zijn. Als één van “mijn”
kopstukken ergens wordt aangehouden
wordt de parketsecretaris of
ik gebeld, ook ’s avonds laat of in
het weekend. Dan gaan we meteen
kijken: waar is hij voor aangehouden,
wat voor zaak is het? We
proberen meteen informatie te
koppelen met elkaar.
“Kopstuk” blijkt geen geuzennaam.
Jongeren hebben zo veel last van
dat etiket dat ze de politie geregeld
vragen hoe ze er af kunnen komen.
Overigens, waar we als OM regie
hebben op de kopstukken, maakt
de gemeente voor de gehéle groep
een plan van aanpak; de andere
jongens worden niet vergeten.
Wat is typisch Utrechts aan
de aanpak?
Typisch voor Utrecht is dat we
jeugdofficieren op de aanpak van
deze groepen hebben gezet. Dat
klinkt voor de hand liggend als je
het hebt over jeugdgroepen, maar
feit is dat slechts een klein deel
minderjarig is. Het overgrote deel is
jong-volwassen, jongens tussen de
18 en 24 jaar. Als jeugdofficier ben
je gewend om een integrale aanpak
toe te passen. In Utrecht laten we
jongens die 18 jaar zijn geworden
dus niet ineens los. De meeste
jongens wonen thuis bij hun ouders.
Deze ouders worden ook uitgenodigd
voor een zitting, net als bij
minderjarigen gebeurt. Ook de
reclassering betrekt ouders bij de
hulpverlening. We vinden dat
gepast zolang een jongen thuis
woont, geen dagbesteding heeft
en zijn school (nog) niet heeft
afgemaakt.
De rechtbank nemen we mee in de
aanpak, bijvoorbeeld door het
organiseren van symposia over
groepsaanpak. Daarnaast hebben
we iedere eerste woensdag van de
maand een kopstukkenzitting
gepland, waar alle soorten zaken
op gepland kunnen worden - dat
vereist logistiek veel voor de
administratie Jeugd. De rechter kan
dus zowel als kinderrechter,
politierechter als kantonrechter
zitten. Voor de kopstukken hebben
8 | Interview - Opportuun 12 - december 2012 Opportuun 12 - december 2012 - Interview | 9

we namelijk de afspraak dat ook
overtredingen worden gedagvaard.
Een kopstuk dat gepakt wordt voor
het voorhanden hebben van
inbrekerswerktuigen komt niet weg
met een bekeuring, hij moet
daarvoor altijd bij de rechter komen.
We noemen dat “de overtredingenaanpak”.
Verder staan bij onze aanpak de
wijkagenten centraal. Zij weten
verschrikkelijk veel, komen bij de
jongens thuis, maken praatjes met
hen. Ze maken voor ieder kopstuk
een sfeer-PV van bevindingen.
Daarin lees je bijvoorbeeld: “Tot een
jaar geleden was alles prima, hij
was altijd aanspreekbaar voor mij,
hij zat op school, was altijd vriendelijk.
Maar als ik nu aan kom lopen,
draait ie zich om en loopt hij weg
met de rest van de groep.”
Die informatie gebruik je als officier
voor je vervolgingsbeslissing.
Voorgeleiden? Alleen dagvaarden?
Een gedragsaanwijzing geven? Gaan
we misschien civiel doorpakken met
een uithuisplaatsing of een ondertoezichtstelling.
Is er sprake van een
gedragsstoornis?
Zijn er successen door de aanpak te
melden?
Ik vind een succes bijvoorbeeld dat
agenten op Kanaleneiland-Zuid
zelden meer worden uitgescholden.
Dat winkeliers als voornaamste
klacht nu de parkeerproblemen
noemen in plaats van jongerenoverlast.
En dat bewoners meer
grip voelen.
Er was een keer een jongen, die na
drie maanden was geschorst uit
voorlopige hechtenis om zich te
mogen bewijzen. Hij had een heel
pakket aan bijzondere voorwaarden,
waaronder een enkelband, reclasseringstoezicht,
werken aan
dagbesteding een gebiedsverbod en
een contactverbod. Toen de politie
mij belde om te vertellen dat hij was
gezien met een vriend waar hij niet
mee om mocht gaan, heb ik niet
klakkeloos een vordering gedaan tot
opheffing schorsing, maar heb ik
hem bij mij op het politiebureau
laten komen. Ik heb hem gezegd:
“Luister, het leek zo goed te gaan, je
krijgt een laatste kans. Tot op de
10 | Interview - Opportuun 12 - december 2012
zitting wil ik alleen maar goede
dingen over je horen. Gaat het mis,
dan heb je aan mij een slechte. Hand
erop?” En hij hééft zich niet meer
laten zien. De zitting verliep goed en
ik sprak hem daarna. Hij ging
inmiddels naar school, nog steeds
trouwens. Hij deed zijn behandelingen
goed, de reclassering was
tevreden. Na de zitting kwam zijn
moeder naar me toe. “Ik zou jullie
wel een bloemetje willen geven”, zei
ze, “zó blij ben ik dat jullie mijn zoon
hebben aangehouden, dat hij heeft
vastgezeten, en dat het nu zo gaat.
Ik heb mijn zoon weer terug.”
Zitten er jongens bij die je eigenlijk
hebt opgegeven?
Er zijn jongens bij die duidelijk
hebben gekozen voor een criminele
carrière. Die zó landelijk actief zijn,
om de haverklap in beeld komen,
altijd met 3, 4 jongens op pad. Daar
ben ik dan wel even klaar mee. Dan
ga ik alleen voor een afstraffing om
de samenleving te beschermen.
Maar in eerste instantie krijgt ieder -
een bij mij een kans. Iedereen. Iedere
jongen, wat voor feit het ook is.
Was je zelf een braaf kind?
Jeminee! Eh… ik heb als puber ook
wel eens wat uitgespookt. Maar als
je in die tijd door de politie bij wijze
van spreken bij je oor werd gepakt
en afgeleverd bij je ouders, nou, dan
wist je niet waar je het moest
zoeken. Maar bij deze jongens is dat
gewoon lang niet altijd genoeg. En
dan móeten we soms ingrijpen.
Sóms he? En soms ook helemaal
niet. En die inschatting moet je keer
op keer maken.
Ben je in staat om het gedrag van
jeugdgroepen te kunnen begrijpen.
Laat ik het zo zeggen: ik zou in deze
tijd niet graag een 15-jarige
Marokkaanse jongen willen zijn. Ik
probeer me altijd te verplaatsen en
te begrijpen waarom dingen soms zo
uit de hand lopen. Waarom nou net
die ene bewoner vaak het mikpunt is
en wordt nageroepen of gepest. Het
is toch het leukst om belletje te
trekken bij die ene bewoner die wél
reageert? Dat begrip kan me
misschien ook soft maken. Maar ik
geloof er niet in dat je alles in het
strafrecht moet trekken en ik vind
ook dát er veel te veel in het
strafrecht getrokken wordt. Dat kan
ook averechts werken.
Soms wel optreden, soms niet. Let
dat eens uit?
Het is de context die meeweegt of je
soft of hard ingrijpt. Ik heb een keer
een jongen voorgeleid voor het
gooien van een steen door een ruit.
Zou ik normaal niet doen; hier
moest het. Het ging om een
Jongerencentrum dat een aantal
zich misdragende jongens had
verboden nog te komen. Die jongens
trokken daarop iedere avond naar
dat centrum: voor de deur joelen,
schreeuwen, vernielen. We wisten
niet welke jongens precies verantwoordelijk
waren voor die vernielingen.
Maar dat jongerencentrum was
toen héél kwetsbaar. Op een avond
is een agent met een handcamera in
de bosjes gaan liggen, dat hadden
we samen afgesproken. Zo hebben
we kunnen vastleggen dat een
jongen een steen door de ruit
gooide. Die jongen heb ik voorgeleid
bij de RC, om hem vast te houden
voor de voorlopige hechtenis. De
advocaat schreeuwde moord en
brand: “belachelijk machtsvertoon
van het OM.” Ik heb het uitgelegd
aan de rechter-commissaris en
kreeg gelijk. Want iedereen had er
last van: het jongerencentrum,
jongens die wél graag terug wilden
komen bij het centrum, en wijkbewoners.
Ben je optimistisch?
Ja. Ik geloof er in dat we er net zo
grip op gaan krijgen als gebeurd is
bij de veelplegers die tien jaar
geleden op Hoog Catharijne bezig
waren. De gemeente heeft het voor
elkaar gekregen om veel van die
veelplegers van de straat te krijgen.
Je hebt er altijd een paar hardnekkige
bij. Maar gemeente, politie, OM
en bewoners hebben zeker al wat
bereikt. We staan aan het begin. Er
valt nog veel winst te behalen. Maar
op deze manier gaan we het dóen.
Tekst: Pieter Vermaas
Foto's: Ivar Pel
Steunfraudeur
De spijtbetuiger vormt de uitzondering
Wie als steunfraudeur de pech heeft
om voor de rechter te belanden, kan
kiezen uit drie strategieën.
De eerste: ik heb het niet gedaan.
De tweede: ik wist het niet.
De derde: het spijt me.
Een combinatie is niet mogelijk. Wat
dat betreft heeft een officier van
justitie meer armslag. Die kan
zeggen: het was moord, maar als
het geen moord was, dan was het
doodslag. De steunfraudeur kan
moeilijk zeggen: ik heb het niet
gedaan, maar als ik het wel heb
gedaan, dan spijt het me.
Het is een van drieën.
Vandaag, bij de politierechter in
Utrecht, kiest mevrouw K. voor
de laatste. Haar advocaat fungeert
als aangever.
‘Wat doet het u’, vraagt hij nadrukkelijk,
‘dat u vandaag moet voorkomen?’
Mevrouw K. schraapt haar keel. ‘Ik
vind het een heel schaamtevolle
toestand dat ik hier nu zit. En het is
moeilijk mezelf in de ogen te kijken.
Ik ben heel laks omgegaan met een
heel goed systeem.’
‘Het is geen leuke gang naar de
rechter toe’, beaamt de rechter. Hij
buigt zich een beetje naar voren,
een empathisch gebaar.
Jarenlang heeft mevrouw K. een
uitkering ontvangen waar ze geen
recht op had. Ze woonde in bij haar
werkende vriendin. De schade over
die jaren, heeft de sociale dienst
becijferd, is 42 duizend euro.
Inmiddels betaalt ze vijftig euro per
maand terug.
‘Heeft u daar nooit over gesproken
met uw partner?’, wil de rechter
weten.
‘Het is ooit wel eens besproken’,
zegt mevrouw K. handenwringend.
‘Ze zei: “Je moet er iets aan doen.”
Maar ik heb het voor me uitgeschoven
en op een gegeven moment
dacht ik: als ik het nu opgeef, kom
ik in de problemen. En toen wist
ik niet meer hoe ik het moest
aanpakken.’
De officier van justitie is clement.
Dat heeft alles te maken met de
schuldbewuste opstelling van
mevrouw K. Ze gaat beneden de
richtlijn zitten: honderdveertig uur
werkstraf, de helft voorwaardelijk.
De rechter volgt haar. ‘Ik vind dat de
officier buitengewoon mild is, maar
ik neem haar eis over, ik ga daar
niet kinderachtig over doen.’
De andere strategie, ontkennen, is
eerder die ochtend voorbijgekomen.
Er ligt een dik dossier over de
Hindoestaanse meneer R. en zijn
ex-vrouw D. De verdenking dat ze
jarenlang twee uitkeringen voor
alleenstaanden ontvingen terwijl ze
feitelijk samenwoonden, wordt
gestaafd door talrijke waarnemingen.
De auto van meneer stond vaak
vlakbij het huis van mevrouw.
Meneer pinde vaak in de buurt van
mevrouw. De telefoon van meneer
maakte vaak contact met de
zendmast in de buurt van mevrouw.
De buren kenden hen als samenwonend
stel. En de drie keer dat de
sociale recherche aanbelde bij het
huis op naam van meneer in
Overvecht, deed er twee keer
iemand anders open.
‘Ik ben onschuldig’, zegt meneer R.
‘Ik heb nooit iets verkeerd gedaan.’
‘Ik heb er niks aan verdiend’, zegt
mevrouw D. ‘Ik heb zoveel meegemaakt,
ik verdien niet wat er
allemaal gebeurd is.’ Ze doelt op
haar ernstig zieke dochter die
inmiddels is overleden. Om die
reden, zegt ze, was haar man vaak
bij haar over de vloer.
‘Dat de hele situatie is ontstaan
door de ziekte van uw dochter, daar
heb ik respect voor’, zegt de rechter.
‘Maar dat laat onverlet dat er
feite lijk sprake was van samenwonen,
al hebt u dat niet zo ervaren.’
Hij veroordeelt ze elk tot een
werkstraf van honderdzestig uur,
waarvan de helft voorwaardelijk.
De mensen die spijt betuigen, zegt
de rechter aan het eind van de
zitting, dat zijn de uitzonderingen.
Tekst: Lars Kuipers
Illustratie: Guusje Kaayk
Opportuun 12 - december 2012 - De Zaak | 11

Advocaat-generaal
Marina Weel:
‘Zelf snapte
Sietske H. het
ook niet’
De zaak die
Sietske H. doodde haar vier pasgeboren baby’s
niemand begreep
12 | Naam artikel - Opportuun 12 - december 2012
Marina Weel met een beeld van
de Friese stamboekkoe,
bijgenaamd ‘Us Mem’. Het
bronzen beeld is gemaakt door
G.J. Adema in 1954.
Een jonge vrouw met een
baan, een vriend, een
sociaal leven. Doodnormaal
leek Sietske H. uit het
Friese Nij Beets. Maar
Sietske kreeg in het geheim
vier baby’s, die zij direct na
de bevalling doodde.
Niemand had iets in de
gaten. Advocaat-generaal
Marina Weel uit
Leeuwarden kijkt terug op
een zaak vol vraagtekens.
Een nacht in juni 2003. Een opmerkelijk warme
en zonnige maand. Sietske H., 18 jaar, ligt in
haar slaapkamer op de zolderverdieping van
haar ouderlijk huis in Nij Beets. Het is al licht
aan het worden. De weeën komen steeds
sneller. Als het zover is gaat ze op haar knieën
op haar bed zitten. De baby komt op het bed
terecht en begint te huilen. Sietske schrikt
ervan. Ze is bang dat iemand het gehuil van
haar pasgeboren dochter zal horen. Haar
ouders, of haar zus. Niemand weet dat ze
zwanger is geweest, niemand mag weten dat ze
een kind heeft. Het geluid moet stoppen.
Sietske pakt een kussen en drukt dat over het
gezichtje van de baby. Het huilen stopt. De
ademhaling ook. Sietske heeft haar kind
gedood. Het eerste van de vier kinderen die zij
in een periode van zes jaar zal krijgen: drie
meisjes en een jongen. En het gaat elke keer
hetzelfde. Sietske slaagt erin haar zwangerschap
verborgen te houden. Als ze moet
bevallen zorgt ze dat ze vuilniszakken, handdoeken,
verband en een schaar voor de
navelstreng bij de hand heeft. Alles gebeurt in
het diepste geheim. Zodra een baby is geboren,
thuis bij haar ouders, maakt Sietske een einde
aan het pas begonnen leven. Met een kussen,
met haar handen en soms met een in elkaar
gedraaid stuk T-shirt als prop in de mond van
de baby. Zij lijkt de zwangerschappen en de
Opportuun 12 - december 2012 - Alles afwegende | 13

aby’s volledig af te wijzen. Toch kan zij geen
afscheid nemen van de kinderen die zij heeft
gedood. Sietske verpakt elk lijkje zorgvuldig in
plastic en bewaart het in een koffertje. De vier
koffertjes staan op zolder. In dezelfde ruimte
staat een schrijftafel, waaraan Sietske graag zit.
Zo heeft zij haar kindjes om haar heen.
Zwanger
Marina Weel, advocaat-generaal in Leeuwarden,
kijkt met verbazing terug op deze zaak. Zij raakte
erbij betrokken toen deze in hoger beroep werd
behandeld bij het gerechtshof Leeuwarden. Hoe
kan het dat iemand die normaal lijkt te functioneren,
vier zwangerschappen en bevallingen
geheim houdt en al haar kinderen doodt? ‘Er
waren in die zes jaar wel mensen die tegen
Sietske zeiden: “Je lijkt wel zwanger”, maar zij
wimpelde alle opmerkingen en suggesties af’,
zegt Weel. ‘Ook de man met wie zij gedurende de
eerste twee zwangerschappen een relatie had
vond haar soms dik en zei daar dan wat over,
maar dan kreeg hij een sneer. Hij heeft niets van
haar zwangerschappen gemerkt, verklaarde hij
later tegenover de politie. Overigens bleek hij de
vader van alle vier de kinderen, dus ook van de
kinderen die Sietske kreeg toen hun relatie al ten
einde was.’
Één persoon liet zich niet afpoeieren: de tandarts
bij wie Sietske als assistente werkte tijdens haar
laatste twee zwangerschappen. De eerste keer
dat hij ernaar vroeg wist ze er een draai aan te
geven, maar bij de tweede zwangerschap die de
tandarts in de gaten kreeg – Sietskes vierde
zwangerschap – vroeg hij door. Sietske vertelde
dat zij haar baby had afgestaan. Toen zij daarvan
geen papieren kon laten zien ging de tandarts
naar de politie. Zo kwam het dat de politie in
augustus 2010 de vier babylijkjes op zolder
aantrof. Sietske werd in voorlopige hechtenis
genomen, maar weigerde mee te werken aan
onderzoek. Ook tijdens haar verblijf in het Pieter
Baan Centrum, de psychiatrische observatiekliniek,
bleef zij bij haar weigering. Er zat voor de
rechtbank Leeuwarden weinig anders op dan
haar als volledig toerekeningsvatbaar te
beschouwen. In mei 2011 werd ze, conform de eis
van de officier van justitie, veroordeeld tot twaalf
jaar gevangenisstraf, wegens drie keer moord en
een keer doodslag. De maximumstraf. Maar het
was de rechtbank niet duidelijk “wat verdachte er
werkelijk toe heeft gebracht om deze gruwelijke
feiten te plegen”.
Verklaring
‘Bij de behandeling in hoger beroep zat het Hof
met hetzelfde probleem als wij van het Openbaar
Ministerie. Wat moeten we nu met deze ver-
14 | Alles afwegende - Opportuun 12 - december 2012
dachte? Er was geen enkel aanknopingspunt om
TBS, ter beschikking stelling, te eisen, want
Sietske wilde nog steeds niet aan onderzoek
meewerken, ook niet nadat de behandelend
advocaat-generaal en de voorzitter van het hof
haar meerdere keren hadden gevraagd dat tóch
te doen. Maar iedereen voelde op z’n klompen
aan dat er iets aan de hand was. We tastten in
het duister en maakten ons zorgen over de kans
op herhaling. Dus hebben we op de zitting in
november 2011 weer de maximum straf geëist:
twaalf jaar. We konden niet anders.’ Het Hof
besloot, in een allerlaatste poging wijzer te
worden over de verdachte, om Sietske een
weekje te laten opnemen in de TBS-instelling
Oldenkotte. Dat wilde Sietske toen wel. ‘Ze zei
dat ze er aan toe was’, vertelt Weel. Tijdens en
na haar verblijf in Oldenkotte hebben verschillende
deskundigen Sietske gedurende geruime
tijd onderzocht. Dat resulteerde in vijf rapporten.
De conclusie: Sietske lijdt aan een aangeboren
‘Stage’ in de TBS-kliniek
Vanaf haar aanhouding in augustus 2010 tot op de
zitting van het Hof eind 2011 weigerde Sietske H.
mee te werken aan een persoonlijkheidsonderzoek.
‘Ik ben blij dat ze dat uiteindelijk toch heeft
gedaan’, zegt Marina Weel. ‘Alle credits voor de
raadsheren van het Hof, die op de valreep een
laatste poging hebben gewaagd. Zij was toen bereid
een week naar TBS-instelling Oldenkotte te gaan.
Veel verdachten zijn bang voor TBS, omdat die in
theorie oneindig is. Dat verblijf heeft bij Sietske de
angst voor TBS weggenomen. En TBS is hier veel
belangrijker dan een gevangenisstraf. Ik heb niet
eerder meegemaakt dat een verdachte in een TBSkliniek
is onderzocht. Tegen collega’s zeg ik: laat
verdachten daar eens zo’n weekje “stage” lopen,
dat kan ze van mening doen veranderen.’
frontaal syndroom en een persoonlijkheidsstoornis.
Dit beperkt haar in het overzien van problemen
en het maken van keuzes om deze op te
lossen. Weel: ‘Dit gaf inzicht in haar handelen.
Haar stoornis zorgt ervoor dat ze zich kan
afsluiten van de werkelijkheid. Ze functioneert,
maar kan ingewikkelde situaties niet aan en
stopt die weg. Tot het moment van de bevalling
“was het luik dicht”, zo omschreef ze het.
Vergelijk het met iemand die prima op de A12
kan rijden, maar op het Prins Clausplein
letterlijk en figuurlijk de weg kwijt raakt. Toch
biedt de diagnose geen verklaring. Waarom zij
heeft gedaan wat ze heeft gedaan is mij niet
duidelijk geworden, nog steeds niet. Zelf snapt
ze het ook niet, zei ze.’
In augustus van dit jaar zijn de vier baby’s
gecremeerd. Het Hof schorste Sietskes voorlopige
hechtenis, zodat zij erbij kon zijn. ‘Ze heeft
haar kinderen namen gegeven en ze heeft op
een persoonlijke manier afscheid genomen. Dat
ritueel heeft haar goed gedaan.’
Herhaling
Op de zitting eind september van dit jaar eiste
Marina Weel vier jaar gevangenisstraf en TBS.
‘Eerst leek mij, ook op basis van de deskundigenrapporten,
TBS met voorwaarden genoeg.
Ambulant, dus zonder dwangverpleging. Zo’n
TBS duurt maximaal negen jaar. Maar op zitting
legde een van de deskundigen uit dat het gevaar
voor herhaling aanwezig zou zijn zo lang Sietske
kinderen kan krijgen. Dat kan nog zo’n twintig
jaar. Daarom heb ik toch TBS met dwangverpleging
geëist, want die is niet beperkt in tijdsduur.
Bovendien is de noodzakelijke behandeling dan
het meest gegarandeerd. Het Hof heeft die ook
opgelegd. Met drie jaar gevangenisstraf wegens
vier keer doodslag, geen moord. Zelf vond ik drie
van de feiten juridisch wel als moord te kwalificeren,
maar ik heb er vrede mee want het gaat
mij erom dat Sietske nu een passende maatregel
opgelegd heeft gekregen. Volgens de
deskundigen krijgt ze steeds meer inzicht in wat
ze heeft gedaan. Dat is belangrijk bij het
voorkomen van herhaling, maar ook een risico
omdat zij suïcidaal zou kunnen worden. Omdat
de TBS niet automatisch stopt zijn er voorwaarden
mogelijk als zij in de toekomst meer
vrijheden krijgt. Bijvoorbeeld de prikpil, of een
periodieke urine-controle. Sietske heeft heel
veel begeleiding nodig en die krijgt ze nu.’
Tekst: Henriette van Wermeskerken
Foto: Jaap Spieker, Vincent Jannink/ANP
‘Veiligheid
van toe-
komstige
kindjes is
verzekerd’
MARINA WEEL (53):
Is geboren in West-Friesland (de kop van
Noord-Holland) en getogen in het Gooi. Na
haar studie in Utrecht werd zij rechterlijk
ambtenaar in opleiding (raio). In 1992 volgde
een benoeming tot officier van justitie in
Groningen, waar zij nog steeds woont. Sinds
2005 is zij advocaat-generaal in Leeuwarden.
Weel is getrouwd en stiefmoeder van twee
volwassen kinderen. Zij houdt van water. ‘Ik
fiets om het meer, schaats erover als het
bevroren is en sinds een jaar of drie zeil ik er
ook over. Dat is een nieuwe uitdaging.’
Terugkijkend op de Nij Beets-zaak overheerst
de verbazing. Weel: ‘Er waren meer mannen
in Sietskes leven. Zij gebruikte anticonceptie,
behalve met de man van wie zij de kinderen
kreeg. Toch wilde ze niets van zwangerschap
en kinderen weten. Raadselachtig. Maar het
ís gebeurd. Ik wil dat het nooit meer kan
gebeuren en daarom ben ik tevreden met het
resultaat, TBS. De veiligheid van eventuele
toekomstige kindjes is verzekerd.’
Opportuun 12 - december 2012 - Naam artikel | 15

Van veelpleger naar voorbeeld
Fred Bossenbroek, begeleider van “zijn jongens”
Ooit marinier, drugsgebruiker, veelpleger. Nu is Fred
Bossenbroek begeleider van veelplegers, gewaardeerd
lid van het casusoverleg in Deventer, een MBO- en een
HBO-diploma rijker. En sinds kort oprichter van stichting
De-straal, die onderdak biedt aan “zijn jongens”.
Het is druilerig weer in Diepenveen, een
plaatsje aan de IJssel aan de noordkant van
Deventer. Maar op landgoed Nieuw Rande
overwint de herfstgloed de somberheid.
Hier is de buitenploeg van de Stichting Cambio
Buurtbeheer aan het werk. “Afgestrafte”
veelplegers komen in aanmerking voor deze
vorm van dagbesteding. ‘Het is een tegenprestatie
die ze leveren voor de uitkering die ze
krijgen’, legt Willem van der Velde, coördinator
nazorg veelplegers bij de gemeente Deventer,
uit. ‘Door het werk zijn ze uit het straatbeeld
verdwenen. Ze zijn de winkeliers, de burgers
en de politie niet langer tot last.’ De structuur
die de dagbesteding biedt, is welkom bij deze
doelgroep. De maaltijden tijdens diensttijd zijn
mooi meegenomen.
Fred Bossenbroek (51) sjouwt met een jerrycan
benzine over het landgoed om de bladblazers
en motormaaiers aan de gang te houden. Hier
16 | Actueel - Opportuun 12 - december 2012
en daar heeft ook de mens achter het materieel
behoefte aan een energie-injectie. Zoals
Tom. ‘Die is een beetje boos vandaag’, vertelt
Fred. ‘Zijn zus heeft verkering en daar heeft ie
het moeilijk mee.’ Het advies van Fred om zich
niet te bemoeien met de verkeringsperikelen,
neemt Tom schoorvoetend aan. ‘Oké, maar als
ze dan geld of sigaretten nodig heeft, hoeft ze
ook niet bij me aan te komen. Dan gaat ze
maar naar haar vriendje.’
In de bestelbus vertelt Fred zijn verhaal. Zijn lijf
is door het leven getekend, maar de bravoure is
niet uit zijn ogen verdwenen. Op de achtergrond
zoemt de motormaaier. ‘Dat vinden ze mooi
werk, een beetje rondscheuren.’
Spelletje
Fred woont tot zijn achttiende in Deventer en
rondt er een MTS-opleiding werktuigbouwkunde
af. ‘In de tv-gids zag ik een advertentie
van de Marine. Ik heb het bonnetje uitgescheurd
en opgestuurd. Ik was die advertentie
allang weer vergeten, toen er ineens iemand
van de Marine bij ons voor de deur stond. En
zo heb ik zeven jaar op een onderzeeboot
gevaren.’
Geschikt voor de militaire discipline bij de
Marine was hij niet: ‘Ik zei steeds tegen die lui
dat ze niet moesten vergeten dat het allemaal
maar een spelletje was. Dat de wereld niet
zou vergaan als ik mijn schoenen niet
poetste.’ Fred steekt niet onder stoelen of
banken dat hij in die tijd al drugs gebruikte.
‘Het was een taboe. Niemand mocht het
weten, want dan had ik natuurlijk meteen
mijn ontslag gekregen.’
Na zijn tijd bij de Marine komt hij via Almelo
en Enschede op zijn 27e weer in Deventer
terecht. Hij heeft baantjes en relaties, maar
altijd maar voor even. Langzaam glijdt hij af
naar een leven dat in het teken staat van
drugsgebruik en de bijbehorende criminaliteit.
‘Natuurlijk was ik geen lieve jongen. Ik
heb heel wat mensen overlast bezorgd. Maar
nooit geweld of zo.’
Toch belandt Fred nooit écht in de goot: ‘Ik
had altijd wel woonruimte en een goed
gevulde koelkast. Mijn detenties kwam ik
goed door.’ De goot had misschien wel sneller
redding gebracht. ‘Bij mij duurde het lang
voordat het besef kwam dat het anders kon én
anders moest.’
Fred is begin veertig als zijn naam opduikt in
het casusoverleg veelplegers. De aanpak richt
zich ook bij hem op alle facetten: zijn verslaving
wordt aangepakt, eenmaal uit de kliniek
kan hij naar een vorm van begeleid wonen. Als
uit onderzoek blijkt dat er bij hem geen sprake
is van een psychische stoornis, maar eerder
van een hoge intelligentie, geeft de gemeente
hem de kans om een MBO-opleiding sociaal
pedagogisch werk te volgen.
Altijd een oplossing
Hij loopt stage bij een woonvorm voor verstandelijk
gehandicapten. Een vaste baan lonkt,
maar dan gaat het mis. De Verklaring Omtrent
het Gedrag (VOG) wordt geweigerd. Het
maatwerk van de veelplegeraanpak kent
uiteindelijk zijn beperkingen. ‘Iedereen die bij
het casusoverleg zit, vond dat ik die verklaring
verdiende. Maar uiteindelijk is er dan toch een
centraal orgaan in Den Haag dat “nee” zegt.’
De werkgever houdt vast aan de eis dat er een
verklaring moet komen, een stevige lobby
vanuit het casusoverleg ten spijt.
Uiteindelijk brengt het casusoverleg hem op
het spoor van Cambio, waar hij de veelplegers
van de buitenploeg onder zijn hoede krijgt.
‘Natuurlijk was het mijn eerste keus om echt
helemaal uit mijn oude wereldje te stappen.
Via het werken met verstandelijk gehandicapten
leek dat te lukken, tot die VOG roet in het
eten gooide.’ Omzien in wrok past niet bij
| 17

hem: ‘Ik heb het er natuurlijk zelf naar
gemaakt, en regels zijn regels. En als er iets
mislukt, is er ook altijd weer een oplossing.’
Niet trots
Spijt dat hij pas na zijn veertigste het roer om
wist te gooien heeft hij niet. ‘Alles wat ik tot nu
toe heb gedaan, maakt mij tot de persoon die
ik nu ben.’ Lachend: ‘Anders was ik op mijn
vijftigste misschien een accountant met een
saai baantje geweest. Ik heb niet zoveel
verloren door mijn vorige leven. Ik heb zelfs
nog een beetje pensioen opgebouwd.’ En dan
serieus: ‘Mijn omgeving heb ik het wel moeilijk
gemaakt. Mijn ouders, mijn oude relaties, en
justitie ben ik flink tot last geweest. Ik heb een
dochter, die heeft weinig aan mij gehad. Daar
ben ik natuurlijk niet trots op.’
Nu is hij een voorbeeld voor de jongens van de
buitenploeg. ‘Ze willen allemaal een huis en
een mooie auto. Het kost tijd om schoon schip
te maken. En al die tijd moet je gemotiveerd
blijven. Zolang je een uitkering hebt, laten de
schuldeisers je met rust. Krijg je een baan,
dan staan ze weer op de stoep. Dat is een
proces waar al deze jongens doorheen
moeten.’
Hij tovert een visitekaartje uit zijn binnenzak.
Stichting De-straal staat erop. In het logo
doorbreekt de straal de vicieuze cirkel waarin
een veelpleger zit. Fred is oprichter van de
kersverse stichting, die een kleinschalige
woonvorm voor veelplegers beheert. Via de
woningbouwvereniging heeft de stichting
18 | Actueel - Opportuun 12 - december 2012
inmiddels twee panden gekregen.
Maar om de financiering rond te krijgen,
moeten er wel wat bureaucratische muren
afgebroken worden. En daarbij komen zijn
contacten binnen het casusoverleg goed van
pas. ‘Ik heb nu een samenwerking met Tactus,
de jongens worden in het kader van hun
behandeling bij Tactus bij mij in de woonvorm
geplaatst. Maar als ze reclasseringtoezicht
hebben, moet de financiering weer via justitie
lopen. Een heel gedoe, en dan is het makkelijk
als je de goede mensen kent.’
De oprichting van de woonvorm is een nieuwe
carrièrestap, waarvoor zijn werk bij Cambio
moet wijken. Fred is ambitieus, maar binnen
zijn eigen grenzen. ‘Ik denk dat het niet zo
moeilijk zou zijn om snel uit te breiden naar
een woonvorm voor wel dertig bewoners.
Maar dan moet ik weer op zoek naar mensen
die net zo werken als ik. Dat wil ik niet. Je
kunt ook niet de hele wereld redden. Als je er
vijf écht kunt helpen, is dat ook al mooi.’
De werkers hebben de motormaaiers en
bladblazers tot bedaren gebracht. Ze draaien
een sjekkie en kijken vanaf een afstandje
verwachtingsvol naar hun begeleider. ‘Tijd
voor de maaltijd’, zegt Fred. Even later
hobbelt een busje hongerige arbeiders het
landgoed af. De toekomst tegemoet.
Tekst: Tineke Zwart
Foto: Ewout Staartjes
Casusoverleg veelplegers legt basis
voor ommekeer
De nieuwe start die Fred Bossenbroek
maakte in zijn leven, vindt zijn oorsprong in
het casusoverleg veelplegers Deventer dat
vanuit het Veiligheidshuis IJsselland tweewekelijks
plaatsvindt.
Alle bekende veelplegers passeren hier de revue.
Gekeken wordt naar openstaande strafzaken, drank-
en drugsgebruik, woonsituatie en inkomen. ‘Het doel is
maatwerk voor iedere veelpleger’, zegt Jan Bennis,
senior parketsecretaris bij het OM in de regio Oost-
Nederland i.o. en voorzitter van het overleg. Andere
deelnemers zijn de gemeente, GGZ, de reclasseringsinstanties
(RN, Leger des Heils en Tactus), de coördinator
veelplegers van de politie IJsselland, de traject
begeleider van de ISD inrichting De Grittenborgh, een
medewerker maatschappelijke dienstverlening van de
PI Zwolle en de veiligheidsmakelaar van het veiligheidshuis
IJsselland.
En ook Fred Bossenbroek schuift aan. ‘Fred is natuurlijk
het levende bewijs dat deze aanpak werkt. Eerst
werd hij zelf besproken in het casusoverleg, nu zit hij
bij ons aan tafel en praat mee over andere veelplegers’,
zegt Bennis. ‘Zijn ervaring is goud waard, hij
kent alle tips en trucs.’
Nicole Zandee, hoofdofficier in de regio Oost-
Nederland, vindt het casusoverleg een goed voorbeeld
van lokale samenwerking. ‘Het OM wil betekenisvolle
interventies plegen. Een abstract begrip, dat door een
voorbeeld als dit ineens kleur krijgt.’ Als hoofdofficier
van de grootste regio in Nederland zal ze het maatwerk
vanuit de Veiligheidshuizen blijven koesteren:
‘Met deze aanpak kan het OM samen met de ketenpartners
écht iets betekenen voor de lokale veiligheid.’
4Vragen
Door DNA-onderzoek
is in de zaak-Vaatstra
na dertien jaar een
doorbraak gekomen.
Vier vragen over
DNA-verwantschaps-
onderzoek als
opsporingsmiddel.
1. Wanneer zet het Openbaar Ministerie DNAverwantschapsonderzoek
in?
De Wet die DNA-verwantschapsonderzoek mogelijk maakt, is op 1
april van dit jaar in werking getreden. De nieuwe wetgeving laat dit
opsporingsmiddel alleen toe onder strikte voorwaarden. In principe
komen alleen zeer ernstige misdrijven, die een grote impact hebben
op de maatschappij en waarbij het toepassen van alle andere
beschikbare opsporingsmiddelen niet hebben geleid tot oplossing van
de zaak, voor een DNA-verwantschapsonderzoek in aanmerking. Zo
geldt als ondergrens dat het een misdrijf betreft waarop een
maximale strafbedreiging van acht jaar of meer staat, dan wel een
aantal specifiek benoemde ernstige gewelds- en zedenmisdrijven.
Hoewel DNA-verwantschapsonderzoek nieuw is binnen het
strafrechtelijk onderzoek, wordt het buiten de strafrechtelijke context
al heel lang toegepast bij bijvoorbeeld het vaststellen van ouderschap,
gezinshereniging en het vaststellen van de identiteit van slachtoffers
van rampen.
2. Wie geeft toestemming?
DNA-verwantschapsonderzoek is nu toegestaan voor het oplossen
van ernstige misdrijven, waarvoor het College van procureursgeneraal
toestemming moet geven en de rechter-commissaris
vervolgens de wettelijke machtiging verleent voorzover het betreft
een DNA-databankbevraging en een grootschalig DNA-
(verwantschaps)onderzoek. Voor andere vormen van
verwantschapsonderzoek zijn deze extra waarborgen niet nodig
omdat de ingreep in de persoonlijke levenssfeer veel geringer is.
3. In welke strafzaken is het opsporingsmiddel
DNA-verwantschapsonderzoek gebruikt?
Tot nu toe is het opsporingsmiddel in drie strafzaken ingezet.
In de zaak-Vaatstra zijn in totaal 8080 mannen uit de directe omgeving
van de plaats waar in 1999 Marianne Vaatstra werd vermoord,
uitgenodigd om vrijwillig hun DNA af te staan. Afgelopen maand is
een match gevonden en is een verdachte opgepakt.
Twee verdachten hebben de dubbele moord op een bejaard echtpaar
uit Amsterdam in 1997 bekend. De politie kwam deze verdachten op
het spoor na een tip van Peter R. de Vries en een DNAverwantschapsonderzoek.
Ook wordt DNA-verwantschapsonderzoek ingezet in de zaak van de
Utrechtse serieverkrachter.
4. Blijft het DNA materiaal opgeslagen?
Sinds 1997 worden DNA-profielen van veroordeelden, verdachten,
overleden slachtoffers ten gevolge van een misdrijf en sporenmateriaal
opgeslagen in de DNA-databank bij het Nederlands
Forensisch Instituut. De databank bevat nu meer dan 150 duizend
DNA-profielen.
Bij vrijwillige afname van mensen die geen verdachte zijn, zoals bij
het DNA-verwantschapsonderzoek in de moordzaak Vaatstra, wordt
het DNA-materiaal, behalve dat van de verdachte, niet opgeslagen
maar vernietigd zodra het DNA-verwantschapsonderzoek is afgerond.
Opportuun 12 - december 2012 - 4 Vragen | 19

Weekdienst
Het regent vragen voor officieren en secretarissen
Groningen/Drenthe
Nu eens een rechercheverzoek om tapbevelen te verlengen en
camerabeelden veilig te stellen. Dan weer de GGD aan de lijn
vanwege een niet-natuurlijke overlijden. Tijdens de weekdienst komt
het in hoog tempo voorbij. Opportuun zag de gecombineerde
weekdienst van Groningen en Drenthe aan het werk. ‘Ook al ben je
na zo’n week bekaf, als er íéts leuk is, is het de weekdienst.’
Tot een jaar geleden werkten officieren van
justitie Bart Looijestijn en Sanne Kromdijk nog in
Assen. Maar vooruitlopend op de samenvoeging
van de parketten in Drenthe en Groningen draaien
ze al mee op de gecombineerde weekdienst. De
officier van justitie die weekdienst heeft, wordt
dus zowel door politiemensen uit Groningen als
uit Drenthe gebeld met vragen. Voor Kromdijk en
Looijestijn betekende het een andere manier van
werken, want in Assen bestond de weekdienst
niet. ‘Daar werd iedereen vanuit zijn eigen district
gebeld, de dynamiek van de weekdienst hadden
we daar niet’, vertelt Kromdijk. Het betekende wel
dat de officieren van justitie in Assen volgens haar
meer en beter zicht hadden op een kleiner gebied.
20 | De Afdeling - Opportuun 12 - december 2012
‘Dat heeft als voordeel dat je beter kunt inschatten
wat in dat gebied nodig is. Je weet wat er
speelt, en je kent de mensen met wie je samenwerkt.
Nu zien we voor een groter gebied wat er
gebeurt aan criminaliteit. Daardoor kun je weer
beter inschatten wat er in de breedte gebeurt.’
Twee secretarissen
De gecombineerde weekdienst wordt gedaan door
een stuk of vijftien officieren van justitie. De
vragen die ze krijgen, zijn divers. Zo wil de politie
de ene keer dat een tapbevel wordt verlengd, een
andere keer willen agenten de camerabeelden
van een bank opvragen in verband met een
gestolen pinpas en pincode, of ze hebben iemand
In Assen bestond geen
weekdienst. Daar werd
iedereen vanuit zijn
eigen district gebeld.
op heterdaad aangehouden. Of de GGD belt
vanwege een niet natuurlijk overlijden. De politie
maakt een proces-verbaal op en stuurt die naar
de weekdienst, waar de officier van justitie de
stukken tekent. Dat houdt ook in dat de weekdienst-officier
dan verbonden wordt aan die zaak.
Kromdijk: ‘Na je weekdienst heb je meer zaken
dan ervoor. Mensen die zijn voorgeleid en in
voorlopige hechtenis blijven, zijn jouw zaken
geworden, of dat nou in Groningen is of in
Drenthe.’ Wel maakt de weekdienst gebruik van
twee secretarissen, eentje van het parket
Groningen en eentje van het parket Assen. De
zaken uit Groningen blijven bij eerstgenoemde, de
zaken uit Drenthe worden bijgehouden door de
secretaris uit Assen.
Hond
Maar de weekdienst-officieren houden niet alle
zaken die in zo’n week voorbij komen. Als het om
onderzoeken gaat waarbij een officier van justitie
ter plaatse moet of als er een TGO-onderzoek
(Team Grootschalige Opsporing) wordt gestart,
worden ze overgedaan aan een collega. De
weekdienst officier moet immers achter zijn
bureau blijven. Looijestijn kreeg aan het begin van
zijn weekdienst te maken met een vermissingszaak.
De politie Groningen belde over een
echtpaar dat op stap was geweest. Bij thuiskomst
Officier Sanne Kromdijk:
‘Na je weekdienst heb je meer
zaken dan ervoor. Mensen die
zijn voorgeleid en in voorlopige
hechtenis blijven, zijn jouw
zaken geworden, of dat nou in
Groningen is of in Drenthe.’
ging de man nog even de hond uitlaten, maar hij
kwam nooit meer terug. Looijestijn: ‘Ik bepaal dan
met de politie wat we gaan doen. Toen de hond
werd gevonden in een container, hebben we het
onderzoek opgeschaald van een reguliere
vermissingszaak naar een strafzaak.’ Looijestijn
voerde overleg met de rechercheofficier, en liep
alle scenario’s na wat er mogelijk gebeurd kon
zijn. ‘Toen een paar dagen later de lichaam van de
man werd gevonden, is een TGO-onderzoek
gestart en ging de zaak uit mijn handen.’
Overdragen
Kromdijk had een tijdje geleden een zaak die later
een zelfmoord bleek te zijn. De politie had een
vrouw en kind dood aangetroffen in huis. ‘Dan
moet je uitzoeken wat er is gebeurd en moet er
dus een officier naar toe. Ik had als officier van de
weekdienst contact gehad met de politie, maar ik
kon niet van mijn plek. Dan draag je de zaak dus
over aan een collega.’
De verslagen die de officier van de weekdienst
maakt, gaan naar een grote groep in de organisatie.
Zo zijn veel mensen op de hoogte van de zaken
die spelen en kunnen ze iets met de informatie
doen als dat nodig is. ‘Ik ben bijvoorbeeld ook
jeugdofficier’, vertelt Kromdijk. ‘Als er zaken over
minderjarigen zijn binnengekomen, pik ik die
| 21

eruit. Dat doet ook de zedenofficier, de officier die
over afpakken gaat, enzovoort.’
Regiopiket
In de weekdienst beperkt de regio zich nog tot
Groningen en Drenthe, maar in het regiopiket is
dat niet zo. Buiten kantooruren heeft een officier
van justitie piket voor Groningen, Drenthe én
Friesland. Die persoon moet dagelijks aan twee
weekdiensten rapporteren wat er is gebeurd, die
van Friesland en van Groningen/Drenthe. ‘Die
piketdiensten zijn erg druk’, weet Kromdijk. ‘Ik
heb kleine kinderen. Als ik piket heb, moet ik
zorgen dat mijn partner in het weekend thuis is,
anders gaat het niet. Tijdens mijn laatste piket
heb ik op zaterdag van 9 tot 15 uur non-stop aan
de telefoon gezeten.’ Het voordeel van dit
regiopiket is wel dat het met meer mensen wordt
gedeeld, zodat je als officier van justitie minder
vaak aan de beurt bent. Kromdijk: ‘Dus is de
vraag waar je blijer van wordt. Vaker een rustig
weekend, of minder vaak een heel druk weekend.’
Looijestijn blijft enthousiast. ‘Als er iets leuk is, is
het de weekdienst. Je staat echt met je poten in
de klei, denkt mee met de politie en weet wat er
in de regio speelt. Na een week ben je wel bekaf,
want je moet scherp blijven.’ Achter hem aan de
muur hangen verschillende lijstjes met telefoonnummers,
onder meer van de politie, de persvoorlichters
van het OM en de kabinetten van de
rechter-commissarissen. Naast zijn bureau
hangt een bord waar met stift op is geschreven
wie er wanneer moet worden voorgeleid bij de
rechter-commissaris. En ook al is het een
gecombineerde weekdienst, op het bord staan
twee rijtjes voorgeleidingen, een onder het kopje
Groningen en een onder het kopje Assen.
Foto’s: Henk Veenstra
22 | De Afdeling - Opportuun 12 - december 2012
ZSM
De gecombineerde weekdienst voor de
regio Groningen/Drenthe verdwijnt
mogelijk vanaf volgend jaar, als ZSM ook in
het noorden zijn intrede doet. Volgens de
ZSM-werkwijze, waar inmiddels in grote
delen van het land mee wordt gewerkt,
bekijkt en beoordeelt het OM samen met
partners als de politie, de reclassering en
slachtofferhulp alle zaken die
binnenkomen. Daarvoor zitten ze ook bij
elkaar in een ruimte. De bedoeling is om
zoveel mogelijk veel voorkomende
criminaliteit snel en betekenisvol af te
doen, zodat de verdachten weten waar ze
aan toe zijn als ze naar huis worden
gestuurd. In sommige gevallen betalen ze
meteen de boete of de schade die ze hebben
veroorzaakt, of accepteren ze de taakstraf
die de ZSM-officier hen aanbiedt. In andere
gevallen krijgen ze een dagvaarding mee.
Als een verdachte niet akkoord gaat, komt
de zaak alsnog voor de rechter. Het is de
intentie om op alle ZSM-locaties ook de
advocatuur erbij te betrekken. Het is nog
niet helemaal duidelijk wat de komst van
ZSM betekent voor de gecombineerde
weekdienst Groningen/Drenthe. Maar
omdat de werkwijze van beide diensten
bijna hetzelfde is, is de kans klein dat ze
naast elkaar zullen bestaan.
Officier Bart Looijestijn:
‘Je staat met je poten in
de klei, denkt mee met de
politie en weet wat er in
de regio speelt.’
Snoeien om
te groeien
Vroeger was alles beter. Nou oké, niet alles was beter, maar alles was wel een stuk simpeler.
Als je je vriendje wilde bellen, dan belde je met je huistelefoon naar zijn huistelefoon.
De vraag: ‘Waar ben je?’ was nog niet uitgevonden. Als je een leuke vrijdagavond
wilde hebben, dan pakte je je fiets om bij de videotheek om de hoek een videoband te
huren. Wel terugspoelen en binnen een dag terugbrengen graag. En als je nieuws wilde
vergaren, dan moest je zorgen dat je een abonnement op een krant had. Al het nieuws
kwam op één moment op de dag tot ons. Heerlijk simpel dus.
In 2008 ben ik bij het parket Den Haag begonnen aan wat ik hopelijk ooit – in mijn nog uit
te brengen biografie – kan omschrijven als een succesvolle OM-carrière met louter
hoogtepunten en wederzijdse liefde. In 2008 werd ik parketsecretaris. In 2008 was het
leven dan ook nog simpel. Een parketsecretaris beoordeelt namelijk strafzaken. Niet
veel meer, maar ook zeker niet veel minder dan dat. Het beoordelen van strafzaken is
simpelweg hetgeen een parketsecretaris doet. Een heerlijke tijd heb ik daar gehad. Toen
werd ik bij Beleid & Strategie ingelijfd. Een breed pallet aan portefeuille-onderdelen
werd destijds gevangen onder de functie ‘medewerker bestuurlijk juridische zaken’. Tot
enkele weken was dit dan ook mijn functiebenaming. Het stond onder elke mail die ik
verstuurde, maar wat het daadwerkelijk inhield? ‘Juridisch’ snapte ik nog wel, maar het
bestuurlijke deel heb ik nooit echt goed begrepen. Als ik het zelf niet eens kan uitleggen,
hoe simpel is het dan?
Anno 2012 hebben slimme koppen van het rijk bedacht dat er iets te veel verschillende
functiebenamingen waren en hebben daarin rigoureus gesnoeid. Het moest simpeler.
Vanaf nu heet de functie waarbij ik hetzelfde werk blijf doen ineens ‘senior adviseur veiligheid’.
Nou ja, niet helemaal, want in het officiële besluit dat ik heb gekregen staat
eigenlijk ‘(senior) adviseur veiligheid’. Of ik nu dus al ‘senior’ ben of nog ‘junior’ met de
mogelijkheid door te groeien naar ‘senior’ is me nog enigszins onduidelijk. Maar al
met al ben ik wel content met mijn nieuwe baan-naam. Lekker simpel en het dekt
redelijk de lading. Alles wat ik doe is namelijk voor de veiligheid. Natuurlijk, liever
nog had ik ‘senior advisor safety to the headofficer of justice’ willen zijn,
maar er moet wat te wensen overblijven.
Joost Vliegenthart
Illustratie: Sanne Paul
Joost de Simplist
Opportuun 12 12 - december - december 2012 2012 - Het - Column parket | 23

KORTOM
Kijk voor meer actueel nieuws op www.om.nl
Aantal minderjarige verdachten van
misdrijven afgenomen
In 2011 registreerde de
politie 372 duizend
verdachten van misdrijven.
Dat waren er bijna 3 procent
minder dan een jaar eerder.
Ten opzichte van 2008 was
de afname zelfs 19 procent.
Onder jongeren is de
dalende trend sterker dan
gemiddeld. Dit blijkt uit de
publicatie Criminaliteit en
Rechtshandhaving 2011.
Het aantal geregistreerde
minderjarige verdachten was in
2011 met 54 duizend ruim een
derde lager dan in 2008. Het aantal
minderjarige jongeren dat verdacht
wordt van vernielingen en
openbare orde misdrijven, is in die
periode zelfs meer dan gehalveerd.
In 2011 werd bijna 3 procent van
alle jongens en bijna 1 procent van
alle meisjes verdacht van een
misdrijf.
Gestolen mobiele telefoon straks
onbruikbaar
De ministeries van Economische
Zaken, Landbouw en Innovatie en
Veiligheid en Justitie zijn met de
telecomproviders KPN, Vodafone
en T-Mobile in gesprek om in 2013
gestolen mobiele telefoons op
afstand onklaar te maken.
Het onklaar maken van de mobiele
telefoon op afstand kan door het
IMEI-nummer te blokkeren. Het
IMEI-nummer is het serienummer
en is voor elke mobiele telefoon
uniek. Een telefoon waarvan het
Jongeren van 12 tot 25 jaar van wie
de ouders wel eens verdachte van
een misdrijf zijn geweest, hebben
een drie keer zo grote kans om zelf
in aanraking met politie te komen
als jongeren van ouders die nooit
verdachte zijn geweest. In 2010
werd 6 procent van de jongeren
met een verdachte ouder voor
een misdrijf aangehouden, tegen
2 procent van de jongeren zonder
verdachte ouders.
Een kwart van de bevolking van 15
jaar en ouder was in 2011
IMEI-nummer is geblokkeerd
wordt onbruikbaar, ook als er een
nieuwe SIM-kaart wordt geplaatst.
Criminelen zien een mobiele
telefoon als eenvoudig te stelen en
snel verhandelbaar. Dit blijkt onder
meer uit het aantal straatroven
waarbij de crimineel het heeft
gemunt op mobiele telefoons.
Overvallen en ramkraken op
telecomwinkels en transporteurs
van telecomapparatuur bevestigen
dit beeld. Door een gestolen
slachtoffer van een misdrijf, zoals
een vermogens-, gewelds- of
vandalisme-delict. Dit aandeel is
de laatste jaren vrijwel constant
gebleven.
Leeftijd speelt een belangrijke rol
bij de kans op slachtofferschap.
Van de 18-24 jarigen was meer dan
een derde slachtoffer in 2011.
Onder 55-plussers was dit aandeel
minder dan 20 procent. Van de
groep van 75 jaar en ouder werd
10 procent slachtoffer in 2011.
mobiele telefoon op afstand
onklaar te maken worden
dergelijke diefstallen onrendabel.
In meerdere landen, waaronder
België en het Verenigd Koninkrijk,
is het nu al mogelijk om het IMEInummer
te blokkeren. Dit heeft in
die landen geleid tot een
aanzienlijke daling van het aantal
slachtoffers van deze vorm van
criminaliteit.
Sneller afdoen
Met het project ‘Fast lane’
moet in grote strafzaken
sneller worden beslist.
In Den Haag hebben rechtbank,
gerechtshof en Openbaar
Ministerie met het project ‘Fast
lane’ de handen ineen geslagen.
Doel: doorlooptijden te verkorten
en de kwaliteit te verbeteren vanaf
de instroom van een zaak bij
justitie tot aan het arrest van het
gerechtshof in hoger beroep.
Aan de wieg van Fast lane staat het
‘Traject herontwerp keten
strafrechtelijke handhaving’ van
het ministerie van Veiligheid en
Justitie. Dit traject beoogt een
structurele verbetering en
versnelling van afdoening van
zaken in de strafrechtketen.
Bij de Haagse Fast lane gaat het op
jaarbasis om tweehonderd grote
strafzaken, op een totaal van ruim
veertienduizend. Deze zaken
leggen een groot beslag op de
capaciteit van de strafsector en
daarmee op de capaciteit van de
hele strafketen. De duur van een
ingewikkelde strafzaak tot aan een
definitief arrest van het hof is nu
gemiddeld twee jaar.
Beeldopnames tijdens rechtszaken
Journalisten krijgen meer
gelegenheid om beeld- en
geluidsopnames te maken
tijdens rechtszaken. Dat
staat in nieuwe regels voor
de media die door de
presidenten van de
gerechten zijn opgesteld.
Door de ruimere regels kunnen
journalisten een vollediger beeld
geven van rechtszaken.
Journalisten die zich vooraf melden,
kunnen voortaan beeld- en
geluidsopnames maken, tenzij de
rechter anders beslist.
Rechters willen dat mensen een
goed beeld kunnen krijgen wat zich
in een rechtszaal afspeelt.
De persrichtlijn maakt een onderscheid
tussen strafzaken en andere
zaken. Bij strafzaken mogen
er geen beeldopnames worden
gemaakt van de delen van het
proces waarin de persoonlijke
omstandigheden van de verdachte
aan de orde komen. De verdachte
blijft ook buiten beeld, tenzij hij of
zij hiervoor toestemming geeft en
ook de rechter daarmee instemt.
Naast de rechter kunnen bijvoorbeeld
ook advocaten en de officier
van justitie in beeld komen.
De stem van de verdachten mag
straks ook bij strafzaken worden
opgenomen. Journalisten dienen
fragmenten waarin namen voorko-
Met Fast lane komt het erop neer
dat alle partijen zich in een zo
vroeg mogelijk stadium realiseren
wat er voor afdoening door de hele
keten nodig is om adequaat tot een
goede beslissing te komen.
Met Fast lane moeten de
werkprocessen van de betrokken
organisaties binnen drie à vier jaar
zijn doorgelicht, op elkaar zijn
afgestemd en moeten de
knelpunten zijn opgelost.
men wel aan te passen. Als de
verdachte bezwaar maakt tegen
het opnemen van zijn of haar stem,
kan de rechter dit verbieden of
beslissen dat de stem van de
verdachte bij uitzending moet
worden vervormd.
De nieuwe persrichtlijn wordt op
1 maart 2013 van kracht.
24 | KortOM - Opportuun 12 - december 2012 | 25

Opening OM-kantoren
In oktober vond de opening
plaats van de nieuwe
kantoren van het Openbaar
Ministerie op de Caribische
eilanden Sint Eustatius en
Saba.
Sinds 2010 hebben de landen
Curaçao, Sint Maarten en de
Nederlandse eilanden Bonaire,
Sint Eustatius en Saba (de BES) elk
een eigen Openbaar Ministerie. De
hoofdofficieren Gilbert Joubert
(Curaçao), Hans Mos (Sint Maarten)
en David de Vries (de BES) voeren
de leiding over een eigen parket in
eerste aanleg. Aan het hoofd van
het OM staat één gezamenlijke
procureur-generaal, Dick Piar, die
kantoor houdt in elk land. Het
parket van de procureur-generaal
bevindt zich in Curaçao. Ter
gelegenheid van de opening van
het kantoor op Saba waren
collega's van de drie verschillende
landen afgereisd.
'Ik ben trots dat wij nu op alle drie
de BES-eilanden (Bonaire, Saba en
Sint Eustatius) een eigen
Stop vuurwerkbommen
onderkomen van het OM hebben.
Op Saba en Sint Eustatius delen wij
het gebouw met de Stichting
Reclassering. Dit is uniek voor het
Koninkrijk en dit hebben wij in
twee jaar tijd weten te realiseren',
zei Hoofdofficier David de Vries
tijdens het openingsceremonie.
Op de foto v.l.n.r.: AG Curaçao Ton van der Schans, ovj BES-eilanden Justine Beumer, ovj Curaçao Gisele Veen-
Jonkhout, medewerkster OM BES-eilanden Ingeborg Coffie, wnd. hovj Curaçao Heiko de Jong, AG Sint Maarten
Taco Stein, hovj Sint Maarten Hans Mos, directeur bedrijfsvoering OM Curaçao Jeffry King en ovj BES-eilanden
Marleen Overmeer.
De Task Force Opsporing Vuurwerk
Bommenmakers richt zich ook dit
jaar op online opsporing van filmpjes
met vuurwerkbommen.
Hiermee wordt het podium dat
bommenmakers gebruiken om
anderen te inspireren afgebroken.
Vorig jaar werden 532 films opgespoord
en zestig procent werd
verwijderd. Deze maand toont de
Task Force opgespoorde bommenfilms
op een online landkaart. De
landkaart wordt als pressiemiddel
ingezet om filmpjes van YouTube af
te halen.
Ook roept de Task Force hulp van
Nederland in om bommenmakers
te traceren en informatie rechtstreeks
door te geven aan politie
of Meld Misdaad Anoniem.
Steeds vaker signaleert de Task
Force dat zwaar knalvuurwerk
online wordt verkocht, vooral via
sociale media. De Task Force
roept ouders op alert te zijn op de
aankopen van vuurwerk door hun
kinderen. Onder meer op
Facebook, Marktplaats en via blogs
wordt het vuurwerk verkocht. Als
de verkoop doorgaat, moeten de
kopers naar een geheime locatie
komen en daar contant afrekenen.
Daarbij gaat het vaak om grote
bedragen.
Meer informatie: www.taskforceovb.nl
Fotografe betreedt wereld van het OM
Fotografe Cornelie de Jong
laat in haar fotoboek “Wordt
Vervolgd” het werk van het
OM zien.
Vorig jaar verleende het parket Den
Haag toestemming aan fotografe
Cornelie de Jong om enkele maanden
het werk van het OM vast te
leggen. Door haar lens volgde ze
tien officieren van justitie van
plaats delict tot de rechtbank.
De Jong: ‘Hoewel ik zelf rechten
heb gestudeerd, had ik geen flauw
idee wat het werk van het OM
precies inhield. Ik dacht dat ze
OMGESLAGEN
WIETPAS
‘De wietpas is niet meer nodig. De huidige
maatregelen werken afdoende en ik verwacht
dat ook zonder wietpas minder mensen op
straat hun softdrugs zullen kopen.’
Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie,
Algemeen Dagblad, 20 november 2012.
VUURWERK
‘Er is er ook een categorie mensen, bijna altijd
mannen, die gewoon gek op vuurwerk is. De
man die zijn zolder opblies, valt daar duidelijk
onder. Op de één of andere manier gaat bij deze
mensen iets uit in de hersenen als het over
vuurwerk gaat. Ook als er vier kinderen in huis
liggen te slapen.’
Ilja van Alten van de Task Force Opsporing
Vuurwerk Bommenmakers, Spits,
20 november 2012
vooral in de rechtszaal en achter
hun bureau zaten. Nu weet ik dat ze
’s nachts kunnen worden opgeroepen,
niet wetende wat ze zullen
aantreffen. Dat heeft me wel de
ogen geopend.’
Nooit eerder heeft iemand zo dicht
over de schouder meegekeken van
het OM.
Een expositie op het Haagse parket,
een reportage in het
Volkskrant Magazine en aandacht
in RTL Boulevard zijn voorafgegaan
aan de publicatie van het boek
‘Wordt Vervolgd’.
Het boek heeft een beperkte op-
WACHTWOORD
Wordt vervolgd
Achter de schermen bij het Openbaar Ministerie
lage en is te bestellen via de website
van Cornelie de Jong: corneliedejong.nl/wordt-vervolgd.
‘Toen de website Baby-dump.nl in 2010 was
gehackt, bleek dat 30 procent van de gebruikers
een heel slecht wachtwoord als welkom
of abcde gebruikte. En datzelfde wachtwoord
gebruikten ze ook bij KPN. Daar schrokken wij
echt van.’
Marjolijn Bonthuis van Digibewust,
Algemeen Dagblad, 20 november 2012.
ORGAANHANDEL
‘Van alle nieren die wereldwijd worden
getransplanteerd, wordt tien procent gekocht
in het illegale circuit. We vermoeden dat het
probleem zelfs nog groter is. In Nederland
komt het nog beperkt voor; ik denk dat zo’n vijf
tot zes Nederlanders per jaar hun nier in het
buitenland halen.’
Willem Weimar, hoogleraar interne
geneeskunde van het Erasmus MC., Parool,
16 november 2012
26 | KortOM - Opportuun 12 - december 2012 Opportuun 12 - december 2012 - OMgeslagen | 27
Cornelie de Jong

De motorclubs Hells Angels en Satudarah worden in verband gebracht
met intimidatie, afpersing, drugshandel, geweld en vuurwapenbezit. Het
is zaak de schijnbare onaantastbaarheid, het aan de laars lappen van
regels en het zaaien van angst te doorbreken. Met andere OM-
onderdelen, de politie, gemeenten en de Belastingdienst vormt het
Landelijk Parket een breed front tegen de outlawbikers.
BREED FRONT TEGEN
OUTLAWBIKERS
Het weekeinde van 9 op 10 april 2011 maakt een
onuitwisbare indruk op Diana. Op zaterdagochtend
wordt haar partner en vader van haar tweejarig zoontje
aangehouden en doorzoeken politie en justitie van
onder tot boven haar woning in Oosterwolde. Het
gezelschap vertrekt met drie dozen die in de badkamer
staan. Met die dozen is het foute boel: er zit
tachtig kilo amfetamine en vijf kilo cocaïne in.
De volgende dag krijgt Diana bezoek van een lange
Nederlander en twee Engelssprekende mannen. Het
drietal neemt geen genoegen met haar uitleg dat de
dozen door de politie in beslag zijn genomen. Diana
wordt ernstig bedreigd. ‘Ik snijd jou en je kind in
stukken en dump jullie.’ De jonge moeder wordt
‘Het lokale
bestuur voelt
zich wel gesterkt
door de landelijke
aandacht’
Einde aan onaantastbaarheid
doodsangst aangejaagd. De Nederlander heeft een
tatoeage in zijn hals, die door Diana wordt herkend als
het teken van de Hells Angels.
In haar requisitoir zegt de officier van justitie in augustus
2012 bij de behandeling van de strafzaak door
de rechtbank Leeuwarden: ‘Ontegenzeggelijk kreeg
de bedreiging/gijzeling een nog heftiger karakter
doordat de verdachte lid is van de Hells Angels. De
zichtbare tatoeage in zijn hals - het gevleugelde
doodshoofd - onderstreepte de ernst van de dreigementen.
Het is niet verwonderlijk dat Diana doodsbang
werd. Wanneer een Hells Angel je dreigt te
vermoorden maak je geen grapjes meer.’
Ondermijnend
In een andere strafzaak maakt een verdachte gebruik
van het netwerk van de Hells Angels om een zakelijke
verhouding te beëindigen. Officier van justitie Joris
Beliën houdt op de terechtzitting de rechtbank voor:
‘De vermenging van boven- en onderwereld komt hier
duidelijk naar voren. Een min of meer crimineel
netwerk zoals dat van de Hells Angels wordt ingezet
om een zakelijk probleem te beslechten. Dat is precies
het soort criminaliteit dat ondermijnend is.’
Deze strafzaken zijn treffende voorbeelden van de
verwevenheid van leden van 1% motorclubs (MC's)
met strafbare feiten. Officier van justitie en teamleider
van het LP Schiphol Johanna van Luijn: ‘De
outlawbikers vragen om een breed gezamenlijk
offensief. Zij die zich schuldig maken aan normoverschrijdend
gedag en criminaliteit moeten - linksom
of rechtsom - de rekening gepresenteerd krijgen.’
Binnen het Landelijk Parket is Van Luijn “themaverantwoordelijk”
voor de OM-aanpak van de motorclubs.
Ze heeft een regierol en is nauw betrokken
geweest bij een Plan van Aanpak bestrijding 1%-motorclubs.
De speerpunten van de aanpak zijn:
- Prioriteit voor strafrechtelijke vervolging;
- Focus op clubhuizen en evenementen;
- Bestrijden van de invloed van 1% motorclubs in de
horeca, beveiligingsbedrijven en op harde kernen
van voetbalsupporters;
- Aanpakken van “windhappers”, personen die geen
bekend inkomen hebben;
- Focus op leden van 1% motorclubs in overheidsdienst.
Spanningen
Johanna van Luijn brengt in herinnering hoe vorig
jaar de spanningen tussen Hells Angels en
Satudarah zijn toegenomen. ‘Er moest rekening
gehouden worden met escalatie. Op basis van signalen
dat leden van de Satudarah en de Hells Angels
hun conflicten in de openbare ruimte zouden gaan
uitvechten, zijn verschillende zogeheten Harley-dagen
afgelast.’
Het OM geeft sinds vorig jaar prioriteit aan strafrechtelijke
onderzoeken naar individuele leden van 1%
motorclubs, al dan niet in georganiseerd verband. Een
centrale rol is weggelegd voor de infocel van de
Nederlandse politie. Omdat het om een landelijk
probleem gaat, heeft het Landelijk Parket met themaofficier
Johanna van Luijn en rechercheofficier Evert
Harderwijk een regierol in de strafrechtelijke aanpak
van outlawbikers.
Van Luijn en Harderwijk wijzen erop dat sinds het
begin van 2012 het toch al forse aantal strafrechtelijke
onderzoeken naar individuele leden van 1% motorclubs
nog verder is opgelopen. ‘Het gaat hierbij om
strafzaken tegen leden van de outlawbikerclubs die
worden verdacht van bedreiging, afpersing, wederrechtelijke
vrijheidsberoving, gewelds- en levensdelicten
en handel in verdovende middelen en (verboden)
wapens. Een aantal van de verdachten is ook
bestuurder van een chapter.’
Beleidsmedewerker Jacco Kiemel stelt tevreden vast:
‘Op deze wijze wordt een breed offensief ingezet en de
insteek is om elke mogelijkheid voor strafrechtelijk
optreden aan te grijpen.’ Over de aanpak van de 1%
motorclubs schreef Kiemel uitgebreide ambtsberich-
28 | Expertise - Opportuun 12 - december 2012 | 29

‘Wanneer een
Hells Angel je
dreigt te
vermoorden,
maak je geen
grapjes meer’
ten aan het College van procureurs-generaal en
verzorgde hij de inbreng van het OM in brieven aan de
Tweede Kamer.
Groter effect
Jacco Kiemel bracht in de zomer officieren van justitie
uit het hele land bij elkaar die zijn betrokken bij de
aanpak van 1% motorclubs. ‘De bijeenkomst was
bedoeld om ervaringen uit te wisselen. Verschillende
officieren hadden aangegeven met collega's te willen
spreken om tot een gezamenlijke benadering te
komen. Het is de bedoeling om in elk opsporingsonderzoek
te bezien hoe ook door bestuurlijke handhaving
een groter effect kan worden bereikt.’
Dat effect wordt in het onderzoek-Akutan al bereikt,
zegt officier van justitie Willem Jan Struik. Met senior
parketsecretaris Marian de Haan vervolgt hij een
reeks verdachten in een internationaal onderzoek
naar de productie van, de handel in en de uitvoer van
synthetische drugs en witwassen. In de drugszaak
komen twee criminele organisaties samen: een groep
Litouwers en een Nederlandse organisatie, die vermoedelijk
wordt geleid door de president van chapter
Southside van de Satudarah.
Raketwerper
Hoewel het onderzoek-Akutan al in 2010 is begonnen,
ver voordat de aanpak van 1% motorclubs tot landelijke
prioriteit werd verheven, is het een strafzaak die
moeiteloos past in het brede front tegen de outlawbikers.
In een arrestatiegolf in november 2011 doorzocht
de Nationale Recherche een groot aantal panden,
waaronder het clubhuis van de Satudarah in
Tilburg. In een garagebedrijf trof de politie behalve
tienduizenden euro's aan contant geld ook een raketwerper
aan. Er werden op andere adressen zes
vuurwapens, vier kilo amfetamine en chemicaliën
voor de productie van synthetische drugs in beslag
genomen.
Het onderzoek-Akutan is niet gestart op de
Satudarah. Willem Jan Struik legt uit dat het is be-
30 | Expertise - Opportuun 12 - december 2012
gonnen op een drugslaborant die door de motorclub in
de armen is gesloten. De man was vermoedelijk al
langer actief in de synthetische drugs. Struik: ‘Wij
hebben wel gezien dat hij omhoog is geschoten binnen
de motorclub. Daaruit leiden we af dat hij belangrijk
was voor de Satudarah. De man doorliep versneld het
hele traject van "hangaround" tot nota bene vicepresident
van de chapter Southside.’
Na het "klappen" van Akutan werden Willem Jan
Struik en Marianne de Haan in raadkamers en tijdens
pro forma zittingen geconfronteerd met de keerzijde
van de aangekondigde harde aanpak van 1% motorclubs.
Advocaten van de Satudarah-leden riepen om
het hardst dat de verdachten niet vanwege de ernst
van de feiten in voorlopige hechtenis zaten. Struik
kreeg voor de voeten geworpen dat ‘het OM de verdenking
veel te zwaar had aangezet. Advocaten stelden
dat het OM in opdracht van de minister zo luid op
de trom roffelde. De verdachten en hun advocaten
hebben geprobeerd de aandacht vanuit de politiek zo
in hun voordeel te gebruiken. De rechtbank heeft zich
hierover niet uitgelaten.’
In Akutan is de voorlopige hechtenis van alle verdachten
kort geleden onder voorwaarden geschorst. Het
OM verzette zich tevergeefs. Willem Jan Struik: ‘Nu de
Satudarah-leden vrij rondlopen, zijn getuigen die nog
gehoord moeten worden minder geneigd om belastend
te verklaren.’ Een belangrijke opsteker is volgens
hem dat de strafzaak ook buiten het gerechtsgebouw
z'n uitwerking heeft: de gemeente Tilburg sluit het
clubhuis van de Satudarah. ‘Op basis van ons onderzoek’,
zegt Struik. ‘Het lokale bestuur voelt zich wel
gesterkt door de landelijke aandacht. Zo'n gemeente
voelt zich niet langer alleen staan. De overheid pakt
de regie terug. Er is geen ruimte voor een staat binnen
de Staat.’
In de Friese strafzaak uit het begin van dit artikel
veroordeelde de rechtbank de Hells Angel tot een
gevangenisstraf van vier jaar. Uit het vonnis: ‘Het
slachtoffer is doodsangst aangejaagd en haar huisrecht
is op grove wijze geschonden. Gelet op (…) de
omstandigheid dat aangeefster meende dat verdachte
lid is van de Hells Angels, neemt de rechtbank aan dat
aangeefster zo bang was dat ze niet durfde te vluchten
uit angst voor de mogelijke gevolgen.’
Tekst: Wim de Bruin
Foto: Judith Dekker
EEN BLOEIENDE
Recente jurisprudentie over bedrijfsmatige wietteelt
BEDRIJFSTAK
Nederwiet zou het belangrijkste exportproduct van de Nederlandse tuinbouw zijn na de
komkommer en de tomaat. Het is maar de vraag of dat klopt. Er zijn nu eenmaal geen harde
cijfers over de omvang van de wietexport. Bovendien moet men het belang van de paprika
voor de Nederlandse economie zeker niet onderschatten. Hoe dan ook, het staat buiten kijf
dat in ons land goed wordt verdiend aan de illegale wietteelt.
Voor een vorig kabinet was dat reden om een hogere straf in te voeren voor die met wietteelt
verband houdende strafbare feiten die worden begaan ‘in de uitoefening van een beroep of
bedrijf’. De minister van Justitie liet het aan de rechtspraak over wat onder ‘in de uitoefening
van beroep of bedrijf’ kon worden verstaan.
Begin dit jaar stond voor het Hof Den Bosch een man terecht die een hennepkwekerij was
begonnen om zijn schulden bij de bank af te lossen (LJN BV3138). Na drie oogsten liep hij
tegen de lamp. Naar eigen zeggen had hij toen voor tienduizend euro wiet verkocht. In eerste
aanleg vond de rechtbank dat de teelt niet op bedrijfsmatige wijze had plaatsgevonden. Het
Hof dacht daar anders over op basis van de wetgeschiedenis en ook op basis van de indicatoren
uit de aanwijzing Opiumwet van het OM. Als criteria voor het al dan niet als professioneel
aanmerken van hennepteelt noemde het hof o.a.: het aantal planten, het aantal oogsten per
jaar, het gebruik van hoogwaardige technologie, de gedane investeringen en het feit dat in
loodsen of onder glas wordt gekweekt. In dit geval had verdachte volgens het hof een
aanzienlijke investering gedaan, de capaciteit (159 planten) was niet gering en het teeltproces
‘geschiedde in een afzonderlijke daartoe ingerichte ruimte onder gecontroleerde
condities en in belangrijke mate geautomatiseerd’.
Een paar maanden later kwam ook het Amsterdamse hof voor de vraag te staan of de teelt
beroepsmatig was geweest (LJN BX4741). In een kwekerij waren 288 planten aangetroffen.
Er was gebruik gemaakt van kweektenten, assimilatielampen, automatische bevloeiing en
isolatiemateriaal. Het hof vond dat getuigen van enige mate van professionaliteit. Maar, zo
stelde het hof voorop, vast moest komen te staan dat ‘het handelen van de verdachte valt aan
te merken als een economische activiteit van een zekere stelselmatigheid en duurzaamheid’.
In deze zaak was volgens het hof niets komen vast te staan ‘omtrent inbedding van de
hennepkwekerij in een wijder verband van gerichte investering en productafzet’. Mede
daarom en omdat niet bewezen was dat er al geoogst was, vond het hof de teelt niet
bedrijfsmatig.
Blijkbaar vinden de Amsterdamse raadsheren het niet genoeg wanneer de kwekerij professioneel
is ingericht. Er geldt ook een eis van stelselmatige en duurzame economische
activiteit.
Het zuidelijke hof heeft zich door het Amsterdamse arrest niet van de eigen criteria af laten
brengen. Onlangs werd weer een teler aangemerkt als professional. Deze keer was het
iemand die de kwekerij in zijn huurflat had ondergebracht (LJN BV3138). Van belang waren
de inrichting van de kwekerij en het feit dat verdachte geld van zijn vader had geleend om in
de kwekerij te investeren. Aan de stelselmatigheid en duurzaamheid van die kwekerij schonk
het hof geen aandacht. Overigens had deze verdachte hart voor de publiek zaak. Naar eigen
zeggen was hij in de wietteelt gegaan om zijn schuld bij de belastingdienst te kunnen
aflossen.
Tekst: Juriaan Simonis (WBOM)
Opportuun 12 - december 2012 - Jurisprudentie | 31

Het boerenleven van een officier
Koppel koeien
in de wei
GESPOT:
Op de boerderij in Twente
NAAM :
Achilles Damen
LEEFTIJD:
51
FUNCTIE:
Pers- en verkeersofficier
arrondissementsparket Almelo
Tekst: Thea van der Geest
Foto: Ruben Keestra
Zeven jaar geleden verruilde het gezin van Achilles Damen de Almelose Vinex-locatie
voor een boerderij. Achilles had gesolliciteerd als pachter. ‘Om er te wonen, en een
koeienfokkerij annex bed & breakfast op te zetten.’
Als officier van justitie sprak hij regelmatig met een bestuurslid van Stichting Twickel
over problemen met illegale motorcross op het landgoed. ‘Op een gegeven moment
vertelde deze dat ze een pachter zochten voor een van de boerderijen.’
Achilles volgde een ROC-opleiding tot rundveehouder - ‘ik ben nu gediplomeerd
boer’ - en zocht naar een koeiensoort die past in het Nederlandse landschap. ‘Ik
kwam bij het vleesrund Herefords uit.’ Van leden van de stamboekvereniging kocht hij
twee drachtige koeien en een kalfje. Binnen een jaar stonden er vijf in de wei. Na
deze zomer komt er weer een stier bij de koppel koeien.
’s Avonds, als Achilles thuis komt van zijn werk, voert hij zijn vee. ‘Dan komt het hele
spul op een drafje op je af. Het is een heerlijke afwisseling van het intensieve leven
bij OM.’ Een keer per jaar wordt een koe opgehaald door de slager ‘en die brengt het
beest diepgevroren in eetbare porties terug.’
Of anderen jaloers zijn? ‘Ja, dat wel, maar realiseer je dat we altijd bezig zijn. Van
april tot oktober is het maaien en snoeien. In het najaar blad opruimen, sloten
schoonmaken en als dat gedaan is brandhout zagen en kloven voor de winter. Het is
een actief leven.’