BABA VOEDING - insightcpd.co.za

2003 MODULE 3
HOOFPUNTE
INLEIDING .................................................................. 1
1. BORSVOEDING: ........................................................................ 2
1.1 Bors is die beste ........................................................................ 2
1.2 Anatomie en Fisiologie van die borste ....................................... 3
1.3 Borsmelk word in 3 stadia aan die baba gelewer ....................... 5
1.4 Borsmelk - samestelling ............................................................ 6
1.5 Raad vir borsvoeding en verwante probleme ............................. 7
1.6 Kontra-indikasies vir borsvoeding ............................................. 8
1.7 Borsvoeding ondersteuningsdienste ......................................... 9
2. BESKERMING EN BEVORDERING VAN BORSVOEDING ......... 9
2.1 Waarom ’n WGO (Wêreld Gesondheid Organisasie) Etiese
Kode vir die bemarking van borsmelk plaasvervangers? ........... 9
2.2 Doelwit van die kode ................................................................. 9
2.3 Produkte geraak deur die kode ................................................ 10
2.4 Belangrike kennisgewing aan moeders .................................... 10
2.5 Die afskaffing van gratis voorraad, monsters en donasies van
Baba Voedings ........................................................................ 10
2.6 WHO / UNICEF – Baba Vriendelike Inisiatief ............................ 10
2.7 Tien Stappe vir Suksesvolle Borsvoeding ................................ 11
3. VOEDING VAN DIE PASGEBORE BABA .......................... 11
3.1 Fisiologiese beperkings ........................................................... 11
3.2 Verwagte groei: Geboorte – 3 Jaar .......................................... 12
3.3 Voedingsbehoeftes van babas ................................................. 12
3.3.1 Energie verskaffende voedingstowwe ............................ 13
3.3.2 Voedingstowwe wat die liggaam bou ............................ 13
3.3.3 Beskermende voedingstowwe ....................................... 13
3.4 Funksies van voedingstowwe .................................................. 14
4. BORSMELK PLAASVERVANGERS ................................ 15
4.1 Ongeskikte Borsmelk Plaasvervangers .................................... 16
4.2 Geskikte Borsmelk Plaasvervangers ........................................ 17
4.3 Codex Alimentarius Standaarde vir Baba Formules ................. 17
4.4 Gids vir besluitneming oor baba voeding ................................ 17
4.5 Roetine Baba Formules ........................................................... 17
5. GESPESIALISEERDE FORMULE VOEDING ...................... 19
5.1 Voeding van die vroeggebore baba ......................................... 19
5.2 Die Rol van Funksionele Voedsel by Baba Voeding ................. 20
5.3 Probleme met baba voeding .................................................... 20
. Koliek .................................................................................... 20
. Ligte vertering stoornisse ...................................................... 20
. Koolhidraat intoleransie ......................................................... 21
. Diarree ................................................................................... 21
. Voeding van die allergiese baba ............................................ 22
. Regurgitasie of uitspoeg ....................................................... 22
. Braking .................................................................................. 22
. Konstipasie ............................................................................ 23
6. INDIKASIES VIR ’N BABA FORMULE ............................ 23
7. VOORBEREIDING VAN BOTTELS ................................. 23
8. GEVOLGTREKKING ................................................. 24
BABA VOEDING
STUDIE DOELWITTE
Na voltooiing van hierdie modules sal u: -
ì Die unieke voordele van borsvoeding verstaan en
hoe borsmelk op sy eie, optimale groei en
ontwikkeling van die baba gedurende die eerste
ses maande van die baba se lewe kan verskaf.
ì Toegerus wees om die beskerming en bevordering
van borsvoeding te ondersteun as ’n professionele
gesondheidsorg werker.
ì Die pasgeborene se fisiologiese beperkings besef
indien inligting gegee word oor voeding en geskikte
voedingsopsies.
ì In staat wees om die mees geskikte baba formule
te kies vir babas wat ’n borsmelk plaasvervanger
benodig.
ì Praktiese raad kan verskaf oor algemene baba
voedingsprobleme en weet wanneer om te verwys
as simptome voorkom wat dringende verwysing na
’n meer gespesialiseerde gesondheidsorg
voorsiener noodsaak.
INLEIDING
Die onderwerp van baba voeding veroorsaak nog steeds
vandag baie bespreking en debat onder gesondheidsorg
werkers regdeur die wêreld. Namate die deskundiges aanhou
om te bewys presies waarom borsmelk die beste bron van
voeding vir die groeiende baba is, het die realiteit van die
moderne lewe aanleiding gegee tot ’n paar ernstige kontraindikasies
vir borsvoeding, wat die beskikbaarheid van geskikte
alternatiewe vir borsmelk noodsaak in die vorm van borsmelk
plaasvervangers wat geskikte voeding verskaf.
Gedurende swangerskap behoort gesondheidsorg werkers
nuwe moeders te begin inlig oor die mees geskikte
voedingsopsies wat beskikbaar is. Die inligting wat verskaf
word moet relevant en maklik vir die moeder wees om te
verstaan. Onlangse studies het aangetoon dat daar ’n besliste
verband is tussen swak voedingspraktyke en tekort aan inligting.
Die voorsiening van te veel inligting (dikwels deur familie of
vriende wat dit goed bedoel) kan maklik aanleiding gee tot
gevoelens van angstigheid, mislukking of ’n negatiewe houding
teenoor die swangerskap of baba.
1 Julie 2003

Indien die kwaliteit van die inligting wat verskaf word
deurslaggewend is vir suksesvolle ouerskap, veral op die
gebied van baba voeding, behoort nuwe moeders aangeraai
te word om mediese en babasorg raad van nie meer as een of
twee betroubare bronne te aanvaar nie. Die goed ingeligte
moeder is bewys om meer selfversekerd te wees gedurende
borsvoeding, verskaf ’n goeie voorraad borsmelk en vermy die
risiko’s geassosieer met vroeë speen van die baba.
Danksy die onlangse toename in primêre gesondheidsorg
fasiliteite in Suid-Afrika, is inligting en opvoeding baie meer
toeganklik vir swanger en borsvoedende moeders. Om die
unieke voordele van borsvoeding te verstaan sowel as die
toegang tot professionele raad oor toepaslike borsmelk
plaasvervangers, kan die taak van babavoeding ’n meer
genotvolle en ontspannende ondervinding maak.
Ons kom ’n lang pad van die dae toe morbiditeit en
mortaliteitstempos ontstellend hoog was en byna altyd
geassosieer was met swak voedingspraktyke van die baba
wat nie geborsvoed word nie. Ongelukkig het tradisionele
voedingspraktyke soos soogvroue of saamvoeging van
borsmelk “iets van die verlede” geword, aangesien die tempo
van MIV infeksie aanhoudend toeneem, wat ’n invloed het op
die toenemende aantal babas wat deur borsvoeding geïnfekteer
word.
Die doel van hierdie Alpha Pharm module is om u, die apteker,
met die mees onlangse inligting te verskaf oor baba voeding en
probleme wat met voeding gepaard gaan.
1. BORSVOEDING
1.1 Bors is die Beste
Vra enige professionele gesondheidsorg werker wat die beste
bron van voeding vir die groeiende baba is. Hulle sal byna altyd
antwoord dat “bors is die beste”. Oor die laaste eeu het die
studieveld van wetenskap en tegnologie aanhoudend gegroei,
wat wetenskaplikes in staat stel om meer in-diepte navorsing
te doen wat bewys hoe uniek borsmelk is, en waarom dit
eksklusief gedurende die eerste 6 maande van ’n baba se lewe
verskaf behoort te word.
LW. Eksklusiewe borsvoeding beteken dat geen ander
vloeistowwe (water, tee, sap, melkvoedings ens.)
of vaste kosse gedurende die eerste ses maande
van die baba se lewe gegee behoort te word nie.
Medikasie behoort slegs onder toesig van ’n dokter
of opgeleide gesondheidsorg werker gegee te word.
Die vrou se borste (mammêre klier) kan melk produseer na
gelang van die individuele behoeftes van ’n baba; volume en
samestelling verander na gelang van die groei behoeftes d.i.
gedurende vinnige groeifases benodig die baba gewoonlik
groter volumes borsmelk en die suig aksie verhoog of vergroot
wat die bors laat weet om produksie ooreenkomstig aan te pas
om aan die hoër volume aanvraag vir groei te voldoen.
Die Wêreld Gesondheid Vergadering (WGV) kom gereeld
bymekaar om kwessies wat oor gesondheid handel met
gesondheidsdeskundiges van regoor die wêreld te bespreek.
Bevindings en aanbevelings word aan die Wêreld Gesondheid
Organisasie (WGO) terug gerapporteer. Die mees onlangse
aanbeveling vir die duur van eksklusiewe borsvoeding is as
volg:
“Borsvoeding is ’n ongeëwenaarde wyse om die ideale
voedsel vir gesonde groei en ontwikkeling van babas te
verskaf; dit is ook ’n integrale deel van die reproduktiewe
proses met belangrike implikasies vir die gesondheid van
moeders. As ’n globale openbare gesondheid aanbeveling
behoort babas eksklusief geborsvoed te word vir die eerste
ses lewensmaande om optimale groei, ontwikkeling en
gesondheid te verkry”.
55th World Health Assembly 16 April 2002
As gesondheidsorg werkers saamstem om hierdie
internasionale aanbevelings te ondersteun, dan is die beginpunt
’n duidelike begrip van die belangrikste voordele van
borsvoeding:
Tabel 1
BORSMELK VOORDEEL
Samestelling • Eksklusiewe borsvoeding voorsien die baba van al die nodige voeding-
•
stowwe vir optimale groei en ontwikkeling tydens die eerste 6 maande van
sy/haar lewe.
Die voedings- en immunologiese eienskappe van borsmelk pas by die kind se
behoeftes aan.
• Gereelde borsvoeding stimuleer laktasie.
• Borsmelk bevat al die essensiële aminosure.
• 60% van proteïen is dikmelk, a dun, waterige proteïen wat maklik verteer.
• Koolhidraat (CHO) inhoud is 100% laktose wat die baba van energie
voorsien, die groei van brein weefsel ondersteun en die groei van
bifidobakterieë bevorder, wat die beskermende voering van die dermkanaal
vorm (bifidus flora).
Kolostrum • Die voedsame, gekonsentreerde melk wat deur die borste verskaf word.
• Uitsluitlik beskikbaar vir die baba gedurende die eerste drie dae van
borsvoeding.
• Bevat volop teenliggaampies – verskaf beskermende eienskappe wat die
risiko van diarree en infeksies verlaag.
• Konsentrasie begin afneem namate die borste nuwe melk produseer vanaf
ongeveer die derde dag van borsvoeding.
Oorgangsmelk • Nuut geproduseerde borsmelk gemeng met kolostrum.
• Beskikbaar vir die baba vir ongeveer die volgende 3-10 dae van borsvoeding
• Kolostrum inhoud hou aan om te verlaag namate nuwe borsmelk
geproduseer word.
2 Julie 2003

BORSMELK VOORDEEL
Volwasse melk • Beskikbaar vanaf ongeveer die 10de – 14de dag van borsvoeding.
• Bevat al die voedingstowwe benodig vir optimale groei en ontwikkeling vir die
volgende 6 maande.
• Bevat voormelk (of eerste melk gedeelte van die voeding) afgeskei uit die
bors as die baba begin met die voeding. Is waterig en les hoofsaaklik die
baba se dors. Die agtermelk word afgeskei as verlengde suig die aflaat
refleks stimuleer. Hierdie melk het ’n dikker, romerige samestelling wat die
baba se honger stil en aan die voedingsbehoeftes voldoen.
Immunologiese voordele • Borsmelk besit immunologiese eienskappe wat nie in baba formules
teenwoordig is nie.
Vorming van ’n band tussen • Ondersteun die emosionele ontwikkeling van ’n kind en laat toe dat ’n band
moeder en baba tussen die moeder en die baba ontwikkel.
Ander bekende voordele • Is maklik beskikbaar, steriel en by die korrekte temperatuur.
• Stimuleer die uterus om na die toestand voor swangerskap terug te keer.
• Goedkoper as formule voedings, geen nodigheid vir bottels, tiete of
sterilisasie gereedskap nie.
Geen voorbereiding of herverhitting • Verminderde risiko van infeksie veroorsaak deur verkeerde sterilisasie van
benodig nie bottels en tiete of onhigiëniese voorbereiding van ’n voeding.
• Korrekte samestelling – voldoen aan die baba se veranderende behoeftes.
Hipo-allergeniese eienskappe • Minimaliseer die risiko van allergie as gevolg van die molekulêre struktuur
van die proteïen daarin.
Indien moeders nie voldoende ingelig word nie, kan die bottel
deesdae nog bo die bors verkies word. Hierdie besluit kan
aanleiding gee tot swak voedingskeuses, kontaminasie van
voedings en siektes. ’n Tekort aan voedingstowwe, veral
proteïen en energie produserende voedingstowwe kan tot
wanvoeding lei. Die geskiedenis toon duidelik dat wanvoeding
op sigself verantwoordelik was vir tot en met 60 % van sterftes
jaarliks by kinders jonger as 5 jaar. 60-70 % van hierdie sterftes
het verband gehou met onvoldoende voedingspraktyke by
babas jonger as 12 maande.
LW. Dit is noodsaaklik dat alle gesondheidsorg werkers
moeders inlig oor die voordele van eksklusiewe
borsvoeding en die moontlike risiko’s geassosieer met
swak voedingspraktyke. Die volgende punte behoort
gedurende die gesprek bespreek te word:
• Familie en huishoudelike higiëne
• Beskikbaarheid van veilige water vir die skoonmaak
van gereedskap en meng van voedings
• Korrekte skoonmaak en sterilisasie van die
gereedskap (koppies, lepels, voedingsbottels en
tiete)
• Akkurate hersamestelling van die voeding
• Hoër finansiële kostes geassosieer met bottel
voeding
1.2 Anatomie en fisiologie van die
borste
Dit is voordelig vir alle gesondheidsorg werkers wat inligting
verskaf oor baba voeding aan swanger of borsvoedende
moeders, om oor ’n basiese kennis te beskik van die anatomie
en fisiologie van die vroulike liggaam gedurende swangerskap
en laktasie.
Voorbereiding vir borsvoeding gedurende swangerskap is
noodsaaklik. Die eerste stap is ’n deeglike ondersoek van die
borste om vas te stel of daar enige abnormaliteite teenwoordig
is wat die moeder se gesondheid of haar vermoë om te
borsvoed, kan beïnvloed. Dit moet gepaard gaan met gereelde
opvoeding oor hoe en hoekom haar borste sal verander
gedurende die swangerskap ter voorbereiding van laktasie.
1.2.1 Daar is 3 betekenisvolle stadiums
van bors ontwikkeling:
å In utero
å Puberteit
å Swangerskap
å In utero:
Ontwikkeling van die menslike melkkliere begin vanaf ongeveer
die 6de week van ’n embrio se lewe. Teen die derde trimester
van swangerskap het die lumens reeds ontwikkel en kan begin
om die melkdraende buise en hulle vertakkings te vorm. Die
tepel en areola word ook gedurende hierdie tydperk gevorm.
Ongeveer 15-25 melkbuise is teenwoordig in elke fetale
melkklier net voor geboorte van ’n voltermyn baba. Tydens
geboorte het sommige babas (dogtertjies en seuntjies)
geswelde borste en tepels wat ’n klein hoeveelheid melk lek
(word na verwys as hekse melk). Dit kom voor as gevolg van
die moeder se bloed (wat die hormoon prolaktien bevat) wat
die plasentale skans kruis in die baba se sirkulasie in gedurende
die geboorte. Die prolaktien stimuleer dan die baba se melkklier
om borsmelk te produseer. Dit is ’n kort termyn effek en die
baba se borste keer vinnig terug na normaal.
Onder normale omstandighede bly die melkkliere onaktief tot
die aanvang van puberteit teen ongeveer 10-12 jarige
ouderdom.
3 Julie 2003

Figuur 1. Ontwikkeling van die Borste
vel
vet
Voor puberteit
tepel
å Puberteit:
Fibreuse
weefsel
borskas
spiere
Uit: The SA 8 hour lactation management course
Gedurende hierdie periode begin die melk produserende
kliere om te ontwikkel. Estrogeen, teenwoordig in die vrou se
bloed, stimuleer selle in die bors om die proses van mammêre
organogenese te voltooi. Dit behels die verdere buis- en
lobulêre groei totdat die bors parenchiem en omliggende vet
kussings teenwoordig is. Ongeveer 1-2 jaar na die aanvang
van menstruasie vorm alveolêre knoppies in die borste wat sal
ontwikkel in die alveolêre lobbe wat nodig is vir laktasie.
Namate die dogter groei, groei die borste tot hulle finale grootte
en vorm.
LW. Vroue moet daarop let dat elke bors uniek is in
terme van grootte en vorm en die finale vorm sal
wissel van vrou tot vrou. Dit is nie ongewoon vir
een bors om effens groter as die ander een te wees
nie.
å Swangerskap:
Gedurende
adolessensie
Gedurende swangerskap ondergaan die borste baie spesifieke
veranderings ter voorbereiding vir laktasie. Tydens die vroeë
weke van swangerskap, begin die borste ontwikkel in reaksie
op die teenwoordigheid van die hormone progesteroon en
estrogeen wat in die moeder se sirkulasie deur die ovaria
afgeskei word.
Gedurende die tweede helfte van swangerskap neem die
plasenta oor by die ovaria en is dan verantwoordelik vir die
produksie van hierdie hormone. Hierdie aksie stimuleer die
pituïtêre klier om prolaktien te produseer, die hormoon wat
noodsaaklik is vir die ontwikkeling van die lobulo-alveolêre
sisteem in die borste tydens swangerskap.
Ontwikkeling duur voort soos wat die alveolêre kliere in die
bors begin om te vergroot, vermenigvuldig en saam te groepeer
in groepe van 10-100 om die mammêre lobules te vorm. Teen
die 16de week van swangerskap is die borste ten volle
ontwikkel en gereed vir laktasie. Hoë vlakke progesteroon
word benodig om te verhoed dat prolaktien ’n invloed uitoefen
op borsmelk produksie en uitskeiding gedurende swangerskap.
1.2.2 Die lakterende bors
Die menslike bors (mamma klier) bestaan uit:
© Klierweefsel
© Bindweefsel
© Vetweefsel
Met
volwassenheid
Die tepel (papilla mammae):
Dit is net onder die middel van die bors geleë en word deur die
areola omring. Dit bevat ongeveer 15-25 melkdraende buisies
en sensitiewe senuwee eindpunte wat die vrystelling van
borsmelk gedurende borsvoeding veroorsaak. Dit is soepel en
kan aanpas by die baba se mond gedurende borsvoeding.
Die areola (areola mammae) :
Dit is die pienkerige (of bruin, afhangende van die ras)
gepigmenteerde area rondom die tepel. Die areola vergroot en
word donkerder gedurende swangerskap om te verander van
pienk na rooibruin (of bruin na donkerbruin). Die areola bedek
die melk versamelende sinusse in die borste.
Figuur 2. Die lakterende bors
Melk sinus
Areola
Uit: The SA 8 hour lactation management course
Die Montgomery kliere lyk soos geswelde puisies op die areola
gedurende swangerskap en laktasie en skei ’n smeermiddel af
wat die tepel en areola gedurende borsvoeding beskerm.
Hierdie sekresies het antimikrobiese eienskappe wat die pH
van die vel onderhou en die groei van bakterieë op die tepel
verhoed.
Figuur 3. Alveoli in lakterende bors
Mioepiteelsel
Mioepiteelsel wat ’n gedeeltelik
gevulde alveolus omring
Uit: The SA 8 hour lactation management course
Die beskermende Keratien laag:
Die dooie sel laag rondom die tepel staan bekend as die
keratien laag. Hierdie laag vorm as gevolg van druk wat
uitgeoefen word op die tepel en areola as gevolg van die suig
aksie van die baba. Hoe meer druk uitgeoefen word, hoe
dikker is die laag. Keratien verskaf ’n mate van beskerming vir
die baba aangesien dit ’n taai, waterdigte skans teen bakterieë
4 Julie 2003
Tepel
Melkdraende
buisies
Melk
Alveoli
Insetsel - Melk versamelende buisies in die alveolus
Buisie

is. Hierdie laag kan ongelukkig verwyder word deur wrywing.
Dit gebeur as die ma haar tepels hardhandig was en droogvryf
voor borsvoeding, onder die verkeerde indruk dat hierdie
skoonmaak aksie haar tepels sterker sal maak.
1.3 Borsmelk word in 3 stadia aan die
baba gelewer
1.3.1 Stadium 1 - Eerste melk of Kolostrum:
(dag 1-3):
Gedurende die eerste paar dae van voeding, skei die borste ’n
voedende stof af wat kolostrum genoem word. Dit is ’n dik, taai,
semi-deurskynende afskeiding met ’n geel kleur as gevolg van
die teenwoordigheid van b-karoteen. Kolostrum word
geproduseer na ’n proses van vet afbraak in die binneste selle
van die lobules. Hierdie selle breek los en word deur die
buisies uitgeskei in die melksinusse waar hulle verwyder kan
word en deur die baba ingeneem kan word.
Kolostrum bevat al die oorblywende voor-geboorte inhoud van
die melkkliere en buisies:
Kolostrum • Hoë minerale inhoud.
• Hoër natrium, kalium en chloried
konsentrasie as volwasse melk.
• Hoër proteïen inhoud as volwasse
borsmelk.
• Hoër persentasie vet oplosbare vitamiene
en minerale as dié in oorgang - of volwasse
melk.
• Lae vet inhoud – waarvan 97% trigliseriede
is.
• Lae inhoud van vetsure, laurielsuur en
mirresuur.
• Cholesterol teenwoordig
• Min laktose
• Ryk aan immunoglobuliene IgA en
immunoglobulien IgG & IgM
• Ryk aan teenliggaampies
• Bevat anti-oksidante
• Ryk aan Vitamien E, Vitamien A en
karotenoïede
• Ryk aan sink
• Ryk aan laktoferrien
• Help met die vestiging van die
beskermende bifidus flora in die
dermkanaal.
• Ideale samestelling vir die beperkte maag
kapasiteit na geboorte
• Word maklik deur die onvolwasse vertering
sisteem verteer
• Voldoen aan die energie behoeftes -
Energie 67kKal/100ml, 281kJ/100ml
Kolostrum het ’n baie hoër IgA vlak as die serum. Sekretoriese
IgA (sIgA) is teenwoordig in kolostrum, maar die voorraad
verlaag geleidelik namate die oorgangsmelk uiteindelik met
100% volwasse melk vervang word.
Tabel 2
Kolostrum IgA 1740mg/100ml
Serum IgA 1210mg/100ml
Die beskermende eienskappe van kolostrum is goed bekend.
Selle teenwoordig in hierdie sekresie kan bakterieë oorweldig
en verteer en verskaf ook beskerming vir die baba se intestinale
flora teen bakterieë en antigene (wat allergiese reaksies kan
veroorsaak). Kolostrum het ’n voordelige lakserende effek. Dit
verseker dat mekonium, ’n dik, taai, swart substans wat in die
dermkanaal van die pasgeborene is, ten volle uitgeskei word
en die dermkanaal in staat stel om voort te gaan met sy funksie
om afvalprodukte vanuit die liggaam te verwyder deur die
ingewande.
LW. As gevolg van hierdie unieke beskermende
eienskappe, behoort kolostrum uitgemelk te word
en aan vroeggebore babas gegee te word om te
verseker dat hulle dieselfde beskermende effekte
as die voltermyn baba kan kry. Kolostrum is die
ideale voeding vir ’n pasgebore baba wanneer die
maag kapasiteit beperk is. (Sien fisiologiese
beperkings van die pasgebore baba in afdeling
3.1).
1.3.2 Stadium 2 - Oorgangsmelk: (dag 3)
Gedurende borsvoeding stimuleer die baba se sterk suig aksie
die senuwee eindpunte in die tepel om boodskappe na die
hipotalamus te stuur om die hormoon prolaktien vanuit die
anterior pituïtêre klier in die moeder se sirkulasie vry te stel.
Hierdie respons staan as die prolaktien refleks bekend.
Figuur 4.
Uit: The SA 8 hour lactation management course
Borsmelk produksie:
Die moeder se bloed bevat al die komponente wat vir borsmelk
produksie benodig word. Hierdie vloeistof bevat baie
voedingstowwe en vloei in die kapillêre van die mioepiteelselle
van die alveoli kliere, waar dit geabsorbeer en in borsmelk
geprosesseer word. Prolaktien stimuleer die kliere in die
alveoli om kolostrum (eerste melk) te produseer vanaf die
derde maand van swangerskap en is verantwoordelik vir die
nuwe melk produksie in die alveoli na geboorte. Na 2-3 dae
van gereelde voeding, vorm ’n holte in elk van die melk
produserende mammêre lobules wat as versamelpunte dien
vir al die nuut gevormde borsmelk.
5 Julie 2003

Die aflaat refleks:
Oksitonien is ’n hormoon wat deur die posterior pituïtêre klier
geproduseer word. Dit word op dieselfde manier as prolaktien
gedurende tepel stimulasie, vrygestel. Dit word in die moeder
se sirkulasie vrygestel, gaan die mioepiteel selle van die
alveoli deur die kapillêre binne. Gedurende borsvoeding trek
die gladdespier laag rondom die mioepiteelselle van die alveoli
saam wat veroorsaak dat enige gestoorde melk in die holtes
van die melkkliere in die melkbuise beland. Die borsmelk word
dan na die melksinusse vervoer waar dit deur die baba vanuit
die tepel porieë uitgesuig kan word.
Figuur 5
Uit: The SA 8 hour lactation management course
Die sukses van die aflaat refleks hang af van die emosionele
toestand van die lakterende moeder. Angs, stres en te min
slaap kan hierdie sensitiewe refleks aksie negatief beïnvloed,
wat aanleiding kan gee tot onvoldoende voeding wat die baba
honger en gefrustreer laat voel. Ander sensoriese weë kan
oksitosien vrystelling stimuleer wat veroorsaak dat die tepels
melk lek; dit kom algemeen net voor voedings voor as die
moeder haar baba sien, aanraak of aan die baba dink. Moeders
word aangeraai om borsvoeding doekies gedurende die eerste
paar weke van laktasie te gebruik om te voorkom dat hulle
klere nat word.
Oorgangsmelk is ’n mengsel van nuut geproduseerde
melk en kolostrum. Gereelde borsvoeding bevorder die
aanhoudende produksie van melk. Die nuut gevormde melk is
vir die baba van ongeveer die derde dag van gereelde
borsvoeding beskikbaar. Moeders behoort ingelig te word oor
die fisiese en fisiologiese veranderinge wat plaasvind
gedurende die periode as die nuwe melk “inkom”. Die borste
word aansienlik voller en griep-tipe simptome kan teenwoordig
wees. Die moeder kan lusteloos voel en wisselende
gemoedstoestand ervaar. Dit is voordelig vir die moeder om
op hierdie dag te rus en haar baba naby haar te hou om enige
onnodige stres uit te skakel wat die sukses van hierdie
natuurlike proses kan vertraag.
Oorgangs- • Totale proteïen inhoud verlaag
melk • Immunoglobuliene verlaag
• Verhoogde kalorie waarde
• Verhoogde vet inhoud
• Verhoogde laktose vlakke
• Verhoging in water oplosbare vitamiene
• Afname in vetoplosbare vitamiene A, D,
E en K.
• Veranderinge in samestelling kom vinnig
gedurende dag 3-8 voor en word dan
algaande stadiger tot en met die 36ste
dag van die baba se lewe.
Oor die volgende paar dae, namate die volume van die nuwe
melk toeneem, sal elke voeding minder kolostrum bevat. Dit
veroorsaak dat die voeding samestelling van oorgangsmelk
vinnig tussen dag 3-8 verander en dan stadiger verander
totdat daar geen kolostrum meer in die voeding teenwoordig is
nie.
1.3.3 Stadium 3 - Volwaardige Melk: (10 –
14 de dag na geboorte)
Volwaardige borsmelk is vanaf ongeveer die 10de tot die 14de
dag na die bevalling teenwoordig. Hierdie melk het ’n ligte blou
skynsel en die inhoud daarvan word deur die volgende
beïnvloed:
© Tyd gedurende die dag wanneer die voeding gegee word
© Hoe honger of dors die baba is
© Groei vereistes
© Metaboliese vereistes
© Verandering in die moeder se dieet
© Direkte borsvoeding
© Voeding met uitgemelkte melk
Studies wat handel oor die gewigstoename patroon van
borsgevoede babas het aangetoon dat babas tye van vinnige
groei toon en ook tye waartydens die gewigstoename stadiger
is. Elke patroon verskil van baba tot baba.
1.4 Borsmelk - Samestelling
Daar is 2 verskillende melk samestellings vir die baba
gedurende ’n voeding beskikbaar:
Voormelk, - Hierdie melk is ’n dun, waterige lae vet melk wat
in die melk sinusse (agter die tepel) tussen voedings versamel.
Dit is dadelik beskikbaar vir die dors baba.
Agtermelk - Hierdie melk is ’n afskeiding van die melkklier wat
voorkom as gevolg van die aflaat refleks. Dit bevat baie
kalorieë as gevolg van die hoë vet inhoud daarvan. Hierdie
melk is noodsaaklik vir groei en ontwikkeling en stil die baba se
honger.
Vloeistof inname gedurende borsvoeding:
Moeders moet sorg dat hulle vloeistof inname gedurende
laktasie voldoende is om te verseker dat die optimale water
inhoud van die borsmelk behou word. Onvoldoende inname
beïnvloed nie aanvanklik die borsmelk nie; die moeder
ondervind eerder ’n afname in vloeistof verlies deur die urien
en ander uitskeiding sisteme van die liggaam.
Studies het aangetoon dat babas in ’n warm klimaat voldoende
water deur die borsmelk inkry en nie addisionele orale
vloeistowwe benodig nie.
6 Julie 2003

Tabel 3. Samestelling van volwaardige
borsmelk:
PRODUK VOLWASSE
BORSMELK KOEIMELK
Voedingstof EENHEID 100ml 100ml
Energie kcal 67 66
kJ 280 276
Proteïen g 1.2 3.3
Kaseïen: Dikmelk 40:60 80:20
Bron Menslike Melk
Vet g 3.8 3.7
Bron Menslike Melk Vet Botter Vet
Linoleïese suur mg 380 70
Koolhidraat g 7.0 4.8
Bron Laktose Laktose
Minerale (As) g 0.21 0.7
Vitamien A IU 176 103
Vitamien D IU 0.4-10 0.3-4.0
Vitamien E IU 0.2 0.7
Vitamien K mg 0.3 0.7
Vitamien C mg 4.3 1.8
Tiamien (B1) mg 0.016 0.042
Riboflavien (B2) mg 0.043 0.157
Niasien P P mg 0.172 0.085
Biotien mg 2.0 22
Foliensuur mg 0.18 0.23
Pantoteniese suur mg 0.25 0.34
Vitamien B6 mg 0.011 0.048
Vitamien B12 mg 0.18 0.4
Cholien mg 1.3 1.2
Inositol mg 45 8
Taurien mg 5 0.5
L Carnitien mg 0.8 1.0
Kalsium mg 33 125
Fosfor mg 15 96
Ca:P 2.2 : 1 1.3 : 1
Magnesium mg 4 12
Kalium mg 55 137
Natrium mg 16 58
Chloried mg 43 103
Yster mg 0.15 0.1
Koper mg 0.04 0.03
Jodium mg 7.0 21
Mangaan mg Trace Trace
Sink mg 0.53 0.38
Fluoried
Renale Oplosbare
mg 219
Lading mOsm/l 79 221
LW. Hierdie tabel is slegs ’n riglyn aangesien die
samestelling van volwaardige borsmelk dikwels
verander en verskil van moeder tot moeder.
1.5 Raad vir Borsvoeding en Verwante
Probleme
Wanneer om te voed:
Pasgebore babas behoort so vinnig as moontlik na die geboorte
geborsvoed te word, verkieslik gedurende die eerste dertig
minute van die baba se lewe as die suig refleks die sterkste is.
Voeding op aanvraag word aanbeveel, met 6-10 voedings per
dag of die 4-uurlikse voedingsinterval as ’n riglyn. Dit is nodig
om voldoende melk voorraad te verseker en voldoende glukose
vlakke by die baba te handhaaf.
Hoe om te borsvoed:
Die korrekte posisionering van die baba aan die bors is
noodsaaklik om voldoende melk vloei na die baba te verseker.
Die tepel en die areola behoort in die middel van die mond met
die tong daaronder geplaas te word om die baba in staat te stel
om die melk sagkens vanuit die melksinusse gedurende die
voeding te masseer. Om ’n voldoende voorraad van vooren
agtermelk te verseker, is dit raadsaam om die baba toe
te laat om ten minste een bors per voeding leeg te suig. Die
baba sal ophou om aan die bors te drink as hy versadig is.
Uitgemelkte borsmelk:
’n Moeder kan nie altyd teenwoordig wees om haar baba te
borsvoed nie en dan word die uitmelk van borsmelk met die
hand of ’n pomp aanbeveel. Melk moet in ’n steriele houer
opgevang word om kontaminasie te voorkom. Uitgemelkte
borsmelk moet binne 8 uur gebruik word indien by
kamertemperatuur gehou word, 2-8 dae indien in die yskas
geberg en binne 3 maande indien dit gevries word.
Uitgemelkte melk moet baie versigtig verhit word. Vermy
mikrogolf verhitting aangesien die voedingstowwe sensitief
teenoor die hitte is en maklik vernietig kan word as oorverhitting
plaasvind. Laat die bottel eerder in warm water vir ’n paar
minute staan tot die korrekte temperatuur verkry is. Gooi
dadelik enige oorblywende melk in die bottel weg.
Tepel verwarring:
Moeders moet aangeraai word om bottel tiete en fopspene
gedurende die periode van eksklusiewe borsvoeding te vermy
aangesien die gebruik daarvan aanleiding kan gee tot tepel
verwarring en mislukking van borsvoeding. Om uit ’n bottel te
drink verg nie dieselfde aggressiewe suig aksie soos tydens
borsvoeding nie; die baba hoef slegs die tiet te druk of liggies
te suig om die melk in die hande te kry.
Vergrote borste:
Borste is warm, geswel en pynlik. Die vel voel styf en lyk blink
en die tepel word platgetrek as gevolg van die spanning in die
bors.
Vergroting word veroorsaak deur:
© Verhoogde bloed of melkvloei na die bors (dag 2-4 as die
melk sak)
© As ’n voeding oorgeslaan word (melk uit as ’n
voorsorgmaatreël)
© Swak aflaat refleks
© Skielike staking van borsvoeding om oor te skakel na bottel
voeding of die baba te speen
© Toediening van water of vloeistowwe aan die baba tussen
voedings om dors te les
7 Julie 2003

Behandeling:
© Uitmelk van sommige van die borsmelk voor die voeding
© Neem ’n warm bad of stort
© Dra ’n bra wat behoorlik pas
© Voed totdat die bors(te) leeg is
© Plaas koolblare in die bra tussen voedings.
© Moeders wat drukking agter die tepel voor voedings
ondervind, kan die ongemak verlig deur ’n bietjie melk uit
die bors te melk net voor die voeding. Plaas ’n bietjie
daarvan op die tepel en die areola om die area sag te maak.
© Voed meer gereeld eerder as om alternatiewe vloeistowwe
vir die baba te gee.
Seer of gebarste tepels:
Seer tepels is teer en sensitief vir aanraking en kan ongemak
gedurende borsvoeding veroorsaak.
Bekende oorsake is:
© Verkeerde vassuig aan die bors gedurende voeding
© Swak posisionering van die baba gedurende voeding.
© Aggressiewe suig aksie van ’n honger, angstige baba (te
lang tyd tussen voedings).
Indien onbehandel gelaat kan ’n seer tepel blase vorm of
breek en tot ’n gebarste tepel aanleiding gee.
LW. Die beskikbaarheid van ’n opgeleide laktasie
konsultant om die vassuig tegniek en posisionering
tegnieke vir nuwe ma’s te leer is van onskatbare
waarde om toestande soos seer en gebarste tepels
te voorkom.
Behandeling:
© Hou altyd die tepel of aangetaste area droog
© Plaas ys op die aangetaste area net voor ’n voeding
© Bied die bors wat die minste seer is eerste aan en voed
meer gereeld (2-3 uurliks)
© Melk van die borsmelk uit om die drukking wat deur die
volheid veroorsaak word te verlig, en vryf in die beseerde
area in.
© Verander borsvoeding doekies gereeld.
© Vermy seep, enigiets wat die tepels uitdroog of salwe wat
’n nadelige effek op die tepels kan hê.
© Moet nie die tepels hard droogvryf nie.
© Stel die bors bloot aan direkte sonlig (pasop vir sonbrand).
© Maak seker dat die baba nie sproei in sy mond het nie en
behandel beide die moeder en die baba met antifungus
medikasie indien nodig.
Geblokkeerde buisies:
’n Pynlike klonterige area in die bors word veroorsaak deur:
© Melk wat buisies blokkeer of opeenhoop in die bors
© Bra wat te styf is of verkeerd pas
© Op die bors te slaap vir lang periodes
1.6 Kontra-indikasies vir borsvoeding
Dit is byna altyd medies van aard:
© Langer voeding vanuit een bors as die ander
© Vervanging van borsmelk met formule melk of ander
onnodige vloeistowwe
Behandeling:
© Plaas ’n gemaklike warm, nat kompres op die aangetaste
area van die bors voor die voeding.
© Maak seker dat die baba reg vassuig aan die bors en in die
regte posisie voed.
© As aan die aangetaste bors gevoed word, plaas druk op die
knop met vingers en beweeg af in die rigting van die tepel.
© Verhoog vloeistof inname.
© Gee dikwels voedings van die aangetaste bors.
© Rus wanneer moontlik en monitor enige veranderings wat
op mastitis kan dui.
Mastitis:
Inflammasie van die bors.
Bekende oorsake
© Infeksie van ’n gebarste of geblokkeerde buisie. Dit kan lei
tot die vorming van ’n abses indien onbehandel gelaat.
© Kom voor as ’n rooi, pynlike swelsel op die bors wat
gepaard gaan met ’n verhoogde temperatuur en griep-tipe
simptome.
Behandeling:
© Dieselfde as vir seer of gebarste tepels, maar bly in die bed
totdat die koors bedaar.
© Antibiotika en pynstillers kan voorgeskryf word as die
toestand nie verbeter nie.
Dieet gedurende borsvoeding:
Moeders behoort ’n goed gebalanseerde dieet gedurende
swangerskap en laktasie te volg. Onvoldoende dieet gedurende
swangerskap kan aanleiding gee tot onvoldoende
gewigstoename van die moeder en haar ongebore baba. As
die dieet nie korrek is nie, kan die moeder hipertensie, preeklampsie
en moontlike premature geboorte van ’n swak
ontwikkelde, lae geboorte gewig baba ondervind. As die
liggaam meer energie benodig, verbrand dit gestoorde vet,
wat aanleiding gee tot ’n toestand genaamd ketose. Ketose
produseer ’n newe-produk wat die fetus kan beskadig. Die
verwagte gewigstoename van ’n vol termyn moeder is tussen
12-14 kg. Die gewig behoort gereeld gedurende die
swangerskap gemonitor te word.
Verkeerde eetgewoontes gedurende swangerskap gee
aanleiding tot ’n ongesonde, oorgewig moeder en veroorsaak
dat die baba groter as normaal is. ’n Goeie dieet gedurende
borsvoeding is ook baie belangrik om te verseker dat daar ’n
voldoende melk toevoer beskikbaar is vir optimale groei en
ontwikkeling.
Borskanker Die behandelings wat toegedien word kan teenaangedui wees tydens borsvoeding.
Nuut gediagnoseer Geneesmiddels, chemoterapie en radioterapie is bekende kontra-indikasies vir borsvoeding.
Hepatitis B virus Vertikale oordrag van die infektiewe hepatitis B antigeen van die moeder na die baba kom
gedurende verlossing of vroeg na geboorte via die plasenta voor. Moeders met akute hepatitis
B gedurende swangerskap het ’n 50% kans dat hulle babas hepatitis B-antigeen positief gebore
word. Borsmelk bevat die hepatitis B antigeen. Oordrag volgens hierdie roete is nie goed
gedokumenteer nie.
8 Julie 2003

Hepatitis C virus Oordrag vind hoofsaaklik plaas deur oortapping van bloed of bloedprodukte en intraveneuse
dwelm misbruik.
Sitomegalovirus Borsmelk en servikale afskeidings is bekende bronne van SMV infeksies by babas, maar
borsmelk bevat voldoende teenliggaampies om die baba te beskerm.
Galaktosemie ’n Seldsame toestand; aangebore fout van die metabolisme van die pasgeborene. Dit veroorsaak
die onvermoë om galaktose, een van die finale produkte van laktose vertering, te metaboliseer.
Sosiale en fisiese nadele Soos deur die ouers waargeneem – langtermyn effekte op die liggaam, veral die borste,
skaamte, afkeer aan borsvoeding, vrees van mislukking, angstigheid, tydrowend, verlies
van vryheid en sosialisering is alles bydraende faktore.
MIV / VIGS Virus teenwoordig in borsmelk
Geneesmiddel en alkohol Beïnvloed die ongebore baba, pasgebore baba en die fisiese en verstandelike vermoë en
misbruik gesondheid van die moeder.
1.7 Borsvoeding Ondersteuningsdienste
’n Moeder wat kies om haar baba te borsvoed kan geweldig
baie baat by die dienste van ’n professionele voorgeboortelike
ondersteuningstelsel gedurende swangerskap. Na die geboorte
is nageboorte dienste beskikbaar by plaaslike
gesondheidsentrums of privaat baba klinieke. Beide bied ’n
reeks mediese en praktiese hulpbronne aan om die
borsvoedende moeder te ondersteun.
GAUTENG
Breast-Feeding Association (BFA) 011 883 9873
Le Lechè League SA 011 475 5837
SA Multiple birth Assoc. 011 468 1361 or 011 896 3230
Kontak bogenoemde kantore vir inligting oor takke in
u provinsie.
2. BESKERMING EN BEVORDERING
VAN BORSVOEDING
Na die voorafgaande bespreking oor die hoof voordele van
borsvoeding kan ’n mens verstaan waarom elke poging deur
gesondheidsorg werkers aangewend moet word om
borsvoeding te beskerm en te bevorder waar moontlik.
Dit is belangrik om daarop te let dat vanaf die na-oorlog jare in
die 1950’s, vroue meer ingelig is oor hulle regte en die werk
sektor met mening binnegegaan het. Gesondheidsdienste het
verbeter en vroue is meer ingelig oor hulle opsies aangaande
baba voeding, veral as hulle wou terugkeer werk toe. Die
gebruik van baba formules het skielik die tendens geword.
Namate tegnologie gevorder het, het die beskikbaarheid van
meer wetenskaplik gevorderde formules beskikbaar geword.
Kraamsale het begin om moeders raad te gee oor beide borsen
bottel voeding en het baba formules beskikbaar gemaak vir
moeders wat kies om nie vanaf geboorte te borsvoed nie.
In landelike gebiede waar onhigiëniese toestande dikwels
algemeen voorkom, was bottel babas dikwels blootgestel aan
’n groter risiko van kontaminasie as gevolg van swak of
onvoldoende water voorraad, verkeerde skoonmaak van
voedingsinstrumente en formules wat verkeerd aangemaak
is. As gevolg van hierdie toestande het die insidensie van
diarree verhoog en baba sterftesyfers die hoogtes ingeskiet.
Dit was baie goeie redes om ’n opvoedingsprogram wat
borsvoeding bevorder by families wat in hierdie toestande
lewe, te implementeer.
Hierdie betrokke saak is aangespreek deur internasionale
organisasies soos die WGO en UNICEF (United Nations
Children’s Emergency Fund) wat hard geveg het om die
afname in borsvoeding teen te werk. Voedsel vervaardigers
het ook betrokke geraak met veldtogte om die situasie om te
keer deur die verskaffing van opvoedkundige literatuur oor
borsvoeding en deur aan gesondheidsorg werkers te sê dat
“Bors is die beste!”.
2.1 Waarom 'n ‘‘WGO Etiese Kode’’ vir
die bemarking van borsmelk
plaasvervangers?
Gedurende die 1970’s het voorstanders van borsvoeding
aanhoudend voedselvervaardigers beskuldig van verskuilde
agendas deur die aanhoudende en aggressiewe bemarking
van hulle baba formules. Meer en meer beskuldigings en ’n
aanhoudende weiering om die feite te oorweeg het aanleiding
gegee tot aanhoudende konfrontasies.
Op hierdie tydstip was daar geen internasionale owerheid wat
verantwoordelikheid geneem het vir die daarstelling van enige
regulasies of riglyne wat ’n sekere mate van beskerming en
bevordering van borsvoeding deur beide gesondheidsorg
werkers en voedselvervaardigers vanuit ’n globale perspektief
sou verseker nie.
In 1981, het die WGV (Wêreld Gesondheid Vergadering)
die WGO (Wêreld Gesondheid Organisasie) se
Internasionale Kode vir die Bemarking van Borsmelk
Plaasvervangers (Resolusie WHA34:22) aanvaar.
Hierdie kode verskaf inligting aan beide Gesondheidsorg
Werkers en Baba Formule Vervaardigers oor die etiese praktyk
wat gevolg moet word tydens die verskaffing van inligting oor
baba voeding aan swanger en borsvoedende vrouens:
2.2 Doelwit van die Kode
Die WGO Kode het die volgende stelling gepubliseer:
Doelwit van die Kode: “is om by te dra tot die verskaffing
van veilige en voldoende voeding vir ’n baba deur die
beskerming en bevordering van borsvoeding en deur die
behoorlike gebruik van borsmelk plaasvervangers indien
dit nodig is, te verseker, op die basis van voldoende
inligting en deur toepaslike bemarking en verspreiding”
9 Julie 2003

2.3 Produkte geraak deur die Kode
Omvang van die Kode:
“Van toepassing op die bemarking en praktyke verwant
aan die volgende produkte:
• Borsmelk plaasvervangers, insluitend baba formules
• Ander melk produkte, voedsel en dranke insluitend
komplimentêre voedings vir bottelvoeding indien
bemark of voorgestel word om geskik te wees, met
of sonder verandering, vir gebruik as ’n gedeeltelike
vervanging van borsmelk
• Voedingsbottels en tiete
Die omvang sluit ook die produk kwaliteit,
beskikbaarheid en inligting verskaf aangaande die
gebruik van borsmelk plaasvervangers, in”.
Die Kode maak die volgende stellings as ’n duidelike boodskap
aan gesondheidsorg werkers en die baba voedselindustrie dat
borsvoeding beskerm moet word:
“borsvoeding is ’n ongeëwenaarde manier om ideale
voedsel vir die gesonde groei en ontwikkeling van
babas te voorsien; dat dit ’n unieke biologiese en
emosionele basis vorm vir die gesondheid van beide
die moeder en die kind; dat die anti-infektiewe
eienskappe van borsmelk help om teen siektes te
beskerm; en dat daar ’n belangrike verband is tussen
borsvoeding en die spasiëring van kinders”
“die aanmoediging en beskerming van borsvoeding is
’n belangrike deel van die gesondheid, voeding en
ander sosiale maatreëls benodig om die gesonde groei
en ontwikkeling van babas en jong kinders te bevorder
en dat borsvoeding ’n belangrike aspek van primêre
gesondheidsorg is”
Die Internasionale Kode het voorheen eksklusiewe borsvoeding
vanaf 4-6 maande aanbeveel. Die volgende stelling van die
WGV bespreking in Mei 2001 moedig Lede State aan:
“versterk aktiwiteite en ontwikkel nuwe benaderings om
eksklusiewe borsvoeding vir ses maande te beskerm,
bevorder en te ondersteun as ’n globale openbare
gesondheid aanbeveling, met inagneming van die WGO
deskundige konsultasie oor optimale duur van eksklusiewe
borsvoeding”
Resolusie WHA54.2 (May 2001)
2.4 Belangrike kennisgewing vir
Moeders
Artikel 4.2 van die Internasionale Kode lui:
Enige geskrewe, oudio of visuele materiale wat inligting oor
baba voeding aan swanger vroue of moeders met jong babas
of kinders verskaf, behoort die volgende belangrike inligting te
bevat:
© Voordele en voortreflikheid van borsvoeding
© Voeding van die moeder en die voorbereiding en onderhoud
van borsvoeding
© Negatiewe effekte op borsvoeding as gedeeltelike
bottelvoeding ingestel word
© Hoe moeilik dit is om van besluit te verander as daar eers
teen borsvoeding besluit is
© Die behoorlike gebruik van baba formules (indien nodig)
Produk etikette en verkoopsmateriaal wat produk inligting oor
baba formules bevat, behoort die volgende voorbeeld van ’n
“belangrike kennisgewing” te bevat:
Belangrike kennisgewing:
Die Wêreld Gesondheid Organisasie (WGO) het
aanbeveel dat swanger vroue en nuwe moeders ingelig
moet word oor die voordele en voortreflikheid van
borsvoeding – in besonder die feit dat dit die beste
voeding en beskerming teen siektes vir babas verskaf.
Moeders moet ingelig word oor die voorbereiding vir, en
onderhoud van laktasie met spesiale klem op die
belangrikheid van ’n goed gebalanseerde dieet
gedurende swangerskap en na die geboorte. Onnodige
bekendstelling van gedeeltelike bottel voedings of ander
voedings en vloeistowwe behoort ontmoedig te word,
aangesien dit ’n nadelige effek op borsvoeding kan hê.
Moeders moet ook gewaarsku word oor hoe moeilik dit
is om van besluit te verander as hulle eers daarteen
besluit het om te borsvoed.
Voordat ’n moeder aanbeveel word om ’n baba formule
te gebruik, moet sy oor die sosiale en finansiële
implikasies van haar besluit ingelig word: byvoorbeeld,
as ’n baba uitsluitlik bottel voedings ontvang, sal meer
as een houer (400g) per week nodig wees, dus moet die
familie se omstandighede en kostes in gedagte gehou
word. Moeders moet ook daaraan herinner word dat
borsmelk nie net die beste is nie, maar ook die
ekonomiesste voeding vir babas is.
As daar besluit word om ’n baba formule te gebruik, is dit
belangrik om instruksies te gee oor die korrekte
voorbereidingsmetodes, met die klem dat water wat nie
gekook is nie en bottels wat nie gesteriliseer is nie of
verkeerde aanmaak metodes alles siektes kan
veroorsaak.
2.5 Die afskaffing van gratis voorraad,
monsters en donasies van Baba
Voedings
Die kwessie van die verskaffing aan hospitale met kraam
fasiliteite in ontwikkelende lande met gratis voorraad baba
voedings het in 1984 ’n punt bereik. Hierdie kwessie is slegs
in 1991 opgeklaar toe WGO, UNICEF en IFM (Infant Food
Manufacturers representative body) tot ’n vergelyking gekom
het oor die samewerking en uiteindelike staking van die
voorsiening van gratis baba voedings aan hospitale in
ontwikkelende lande. Teen Februarie 1993 is ’n gesamentlike
WGO/UNICEF verklaring oor maatreëls wat getref moet word
om gratis baba voedings te staak, vrygestel.
Interpretasie, toepassing en monitering van die Kode is die
verantwoordelikheid van elke individuele regering. Die baba
voeding vervaardigingsindustrie is deur hierdie regerings gevra
om hierdie kode te onderteken. As gevolg van swak
samewerking deur sommige lede van die baba voeding
industrie, het sekere regerings in ontwikkelende lande die
WGO kode in wetgewing vervat om optimale beskerming en
bevordering van borsvoeding te verseker.
2.6 WGO/UNICEF - Baba Vriendelike
Inisiatief
In 1992, het WGO/UNICEF die “Baba Vriendelike Hospitaal
Inisiatief’’ bekend gestel om moeders in kraaminrigtings met
inligting oor borsvoeding te voorsien, in ’n omgewing “sonder
kommersiële invloede”. Een van die aanvanklike kenmerke
was om alle gratis voorraad baba formules uit te skakel.
10 Julie 2003

Hospitale wat hierdie inisiatief aanneem kan “baba vriendelike”
status ontvang as hulle ’n streng verifikasie proses gevolg het
en hulle aan al die daargestelde standaarde voldoen, insluitend
die implimentasie en volg van die “Tien Stappe vir Suksesvolle
Borsvoeding”.
WHA54.2:5 Moedig Lidmaat State aan: “om die Baba
Vriendelike Hospitaal Inisiatief te ondersteun en maniere
te ontwikkel, insluitend wetgewing en of ander
maatreëls, wat daarop gemik is om direk of indirek die
periodieke herbeoordeling van hospitale te ondersteun
en om die onderhouding van standaarde en die Inisiatief
se langtermyn uitvoerbaarheid en geloofwaardigheid
te verseker;”
2.7 10 Stappe vir Suksesvolle
Borsvoeding
Beskerming, Bevordering en Ondersteuning van
Borsvoeding: Die Spesiale rol van die Kraamdienste (’n
Gesamentlike WGO/UNICEF verklaring).
Die verklaring begin deur die 10 belangrike stappe vir
suksesvolle borsvoeding vir toepassing in elke fasiliteit wat
kraamdienste verskaf en vir pasgebore babas sorg, te lys.
Lesers word ingelig dat moeders binne ’n halfuur na geboorte
gehelp moet word om te borsvoed, dat pasgebore babas geen
ander voedsel of vloeistof behalwe borsmelk gegee moet word
nie, tensy medies aangedui. Die baba behoort ook 24-uur per
dag by die moeder te bly.
Elke fasiliteit wat kraamdienste verskaf en vir
pasgeborenes sorg, behoort hierdie tien stappe vir
suksesvolle borsvoeding te volg
1. Beskik oor ’n geskrewe borsvoeding beleid wat gereeld
aan al die gesondheidsorg werkers gekommunikeer
word.
2. Lei alle gesondheidsorg werkers op en voorsien hulle
van die vaardighede om hierdie beleid te implementeer.
3. Lig alle swanger vrouens in oor die voordele en beheer
van borsvoeding.
4. Help moeders om te begin borsvoed binne ’n halfuur na
geboorte.
5. Wys moeders hoe om te borsvoed en hoe om laktasie
vol te hou al word hulle van hulle baba geskei.
6. Moet geen voedsel of vloeistof anders as borsmelk aan
die pasgebore baba gee nie, tensy medies aangedui.
7. Laat die baba by die moeder in die kamer bly – 24 uur
per dag.
8. Moedig borsvoeding op aanvraag aan.
9. Moet geen kunsmatige tiete of fopspene aan
borsvoedende babas gee nie.
10.Moedig die daarstelling van borsvoeding
ondersteuningsgroepe aan en verwys moeders na hulle
tydens ontslag van die hospitaal of kliniek.
LW. Geneesmiddel terapie gedurende swangerskap
en borsvoeding: Vroue moet hulle apteker
raadpleeg oor watter middels en dosisse veilig is
gedurende swangerskap en laktasie.
Geneesmiddels kan die plasentale skans na die
ongebore baba oorsteek of kan teenwoordig wees
in die borsmelk in hoeveelhede wat ’n nadelige
effek op die baba kan toon.
3. VOEDING VAN DIE PASGEBORE
BABA
Gedurende die eerste lewensmaande is dit belangrik om te
verseker dat die “eksklusiewe melk” dieet van ’n vroeggebore
of voltermyn baba aan al die voedingsbehoeftes benodig vir
optimale groei en ontwikkeling voldoen, sonder om die
onvolwasse verterings- en renale sisteme te kompromitteer.
Na die volledige bespreking oor die voordele van borsvoeding,
stem gesondheidsorg werkers steeds saam dat borsmelk,
onder optimale toestande, steeds die beste voedingsbron vir
die groeiende baba gedurende die eerste 6 lewensmaande is.
In hierdie afdeling sal ons bespreek hoe om tussen ’n gepaste
en ongepaste borsmelk plaasvervanger te onderskei, die
verskille te herken tussen gewone formules en gespesialiseerde
formules, fisiologiese beperkings van die pasgeborene met
betrekking tot voeding, voedingstowwe en hulle rol in
gesondheid en die belangrikste baba voedingsprobleme en
die aanbeveling vir die behandeling daarvan.
3.1 Fisiologiese Beperkings
Die liggaam van ’n baba funksioneer anders as dié van ’n
volwassene; groei tempos is vinniger en die interne organe is
onvolwasse wat aanleiding gee tot sekere fisiese beperkings
wat kan beïnvloed hoe die baba gevoed behoort te word
gedurende die vroeë weke en maande van sy/haar lewe.
LW. Die fisiologiese beperkings wat bespreek word moet
in gedagte gehou word tydens die keuse van ’n
toepaslike voedingsopsie.
Onvolwasse vertering sisteem:
• Klein maag
• Lae soutsuur afskeiding
• Lae galsoute
• Lae toleransie teenoor hiperosmolare voedings
• Lae amilase aktiwiteit (dit kan egter maklik
gestimuleer word)
Babas word met baie klein magies gebore; ’n voltermyn baba
het ’n beperkte maagkapasiteit van slegs 30 ml met
geboorte. Dit verhoog na 60 ml teen dag 7 en 120 ml teen een
maand. Vroeggebore babas is nog meer fisies beperk en
benodig gespesialiseerde verpleging om te verseker dat daar
aan hulle unieke voedingsbehoeftes voorsien word en benodig
dikwels streng toesig. Soos bespreek, bly kolostrum die
ideale eerste voedsel vir babas want dit verskaf voeding in
’n gekonsentreerde vorm. Namate die maag se kapasiteit
verhoog, word die maag voering meer volwasse om enige
veranderinge in die samestelling of verhoging in die volume
van borsmelk of baba formule te akkommodeer.
Borsmelk versterkers (bv. FM 85 ® - Nestlé, Nutriprem ® – Cow
and Gate) is ontwikkel om die energie behoeftes en
voedingswaarde van uitgemelkte borsmelk wat aan ’n
vroeggebore baba gegee word te verhoog. Pediaters beveel
die gebruik van hierdie produkte aan, aangesien hulle aan die
verhoogde behoeftes vervul sonder om die volume te vergroot.
Beperkte beskikbaarheid van soutsuur:
Die volume en konsentrasie van soutsuur in die baba se maag
is gedurende die eerste paar weke van die baba se lewe
beperk. Dit is as gevolg van die onvolwassenheid van die suur
11 Julie 2003

produserende selle in die wand van die maag. Die hoof funksie
van soutsuur is om die pH van die maag te verlaag nodig vir:
© Koagulasie van kaseïen in die maag
© Aktivering van die ensieme rennien en pepsinogeen
As gevolg van die lae volume van die beskikbare soutsuur, is
die tipe voeding wat aan die baba gegee word belangrik
aangesien proteïene (hoofsaaklik kaseïen) voldoende soutsuur
benodig vir optimale vertering.
Beperkte beskikbaarheid van galsoute:
Alhoewel pankreatiese lipase beskikbaar is om te verseker dat
’n mate van vet vertering voorkom, is galsoute die tempo
bepalende faktor en word as die oorsaak van lae vet absorpsie
beskou gedurende die eerste paar lewensmaande. Swak
voorsiening beperk energie opname en gee aanleiding tot
swak absorpsie van die vet oplosbare vitamiene A, D, E & K.
Dit kan die algehele groei en ontwikkeling van die baba
beïnvloed indien dit nie aangespreek word nie.
Onvolwasse nier funksie:
Die doel van die niere is om afvalstowwe uit die bloed te
verwyder en dit uit die liggaam te elimineer. Hierdie proses is
beperk tydens die vroeë weke van die baba se lewe as gevolg
van onvolwassenheid van die niere. Gedurende hierdie periode
moet sorg gedra word om oor-konsentrasie van formule
voedings te verhoed aangesien verhoogde proteïen, natrium,
kalium of chloried inhoud aanleiding kan gee tot moontlike
nierskade, indien dit nie reggestel word nie. As die baba egter
gedehidreer word, kom ’n hormonale reaksie in die liggaam
voor wat veroorsaak dat water in die weefselselle terug getrek
word vir intrasellulêre ondersteuning. Vloeistof verlies deur
uitskeiding word dus verhoed, d.i. urien sal in ’n
gekonsentreerde vorm uitgeskei word.
Beperkte Urinêre Osmolariteit:
Osmolariteit is die hoeveelheid opgeloste stowwe wat die
niere uit die bloedstroom moet verwyder; dit word uitgedruk as
mOsm / per liter oplossing. Konsentrasie word hoofsaaklik
deur verhoogde vlakke van natrium, kalium, chloried en urea
in die bloed beïnvloed. Die onvolwasse niere het ’n beperkte
vermoë om urien te konsentreer; dus word ’n groter volume
water benodig om urea en opgeloste stowwe uit die bloedstroom
te verwyder gedurende hierdie tydperk van onvolwassenheid.
Figuur 6.
Die hidrasie status van ’n baba beïnvloed Osmolaliteit, die
eenheid wat gebruik word om die osmotiese druk te meet wat
deur ’n opgeloste stof op ’n selmembraan uitgeoefen word; dit
word in mOsm/kg water gemeet. Osmotiese druk sal verhoog
as dehidrasie voorkom of verlaag as die vloeistof inname
oormatig is.
LW. Indien borsmelk nie beskikbaar is vir voeding
nie behoort die apteker of gesondheidsorg
werker ’n geskikte borsmelk alternatief voor te
skryf wat ontwikkel is met inagneming van die
fisiologiese beperkings van die pasgebore baba.
Dit is belangrik om moeders in te lig oor die
gevare verbonde daaraan om die voeding
verkeerd aan te maak. Moeders moet die meng
aanwysings op die etiket noukeurig navolg;
byvoeging van ’n paar ekstra skeppies kan die
baba in gevaar stel van nier oorlading of vetsug.
Ondervoeding is net so gevaarlik en kan
aanleiding gee tot toestande wat verband hou
met swak groei en ontwikkeling.
3.2 Verwagte Groei: Geboorte -
3 jaar
Die volgende tabel verskaf ’n indikasie van die verwagte
gewigstoename van ’n normale, voltermyn baba vanaf geboorte
tot 3 jaar, gebaseer op ’n geboorte gewig van 3,4kg.
Tabel 4
OUDERDOM GEWIGSTOENAME
Geboorte – 6 maande Dubbel geboorte gewig
Geboorte – 12 maande Drie keer geboorte gewig
12 maande - 3 jaar 25% verhoging per jaar
Figuur 7.
3.3 Voedingsbehoeftes van Babas
Optimale groei en ontwikkeling hang af van die dieet wat al die
nodige voedingstowwe volgens die Aanbevole Daaglikse
Toelae (ADT) verskaf. Waardes word uitgedruk as g/100 kkal
of as gram/kg liggaamsmassa per dag.
12 Julie 2003

Die daaglikse inname van proteïen, vet, koolhidrate,
vitamiene, minerale, spoorelemente, vesel en water sal
afhang van elke baba se individuele groei behoeftes. Elke
voedingstof speel ’n rol in die onderhoud van die gesondheid
status van ’n baba en behoort nie verhoog of verlaag of
uitgeskakel te word nie, tensy onder die toesig van ’n opgeleide
gesondheidsorg werker.
Voedingstowwe is die voedende stowwe wat ons uit ons kos
moet kry wat die liggaam vir behoorlike funksionering benodig.
Hulle kan as volg geklassifiseer word:
© Die hoeveelheid waarin hulle in die dieet teenwoordig is
© Hulle funksie in die liggaam
Die hoeveelheid waarin hulle in die dieet teenwoordig is
bepaal of dit ’n makro- of mikro-voedingstof is.
Makro-voedingstowwe Mikro-voedingstowwe
(Teenwoordig in die dieet (Teenwoordig in die dieet
in groot hoeveelhede) in klein hoeveelhede)
• Proteïen • Vitamiene
• Koolhidrate • Minerale (ons benodig
• Vet < 100mg per dag)
• Water • Spoorelemente (ons
benodig minder as
100 mg per dag)
Voedingstowwe word na gelang van hulle funksionele
klassifikasie in 3 groepe ingedeel: Energie verskaffers, Groei
en Onderhoud en Beskermende voedingstowwe.
Tabel 5
Voedingstof g Energie Energie
(kJ) (kkal)
Energie • Vette 1 38 9
Verskaffende • Koolhidrate 1 17 4
Voedingstowwe • Proteïene 1 17 4
Voedingstowwe • Proteïene,
Funksie
Weefsel groei, herstel
wat die liggaam • Minerale, & vervanging
bou (Groei en Spoorelemente Gesonde bene en
onderhoud) • Water
• Vette
• Koolhidrate
tande
Funksie
Beskermende • Proteïene Weerstand teen
voedingstowwe • Vitamiene, infeksies en siektes
• Minerale, Vervaardiging van
Spoorelemente
• Vette
teenliggame
3.3.1 Energie verskaffende voedingstowwe
Energie word verskaf deur 3 van die makro-voedingstowwe
in die dieet – proteïen, vet en koolhidrate. Energie waarde
word altyd uitgedruk as kilokalorieë (kkal) of kilojoules (kJ) per
gram proteïen (vet of koolhidraat) of as ’n totale volume in 100
ml of per 100 kKal borsmelk of aangemaakte formule.
Die tabel hieronder dui die gemiddelde energie behoeftes per
kilogram liggaamsmassa per dag vanaf geboorte tot drie jaar
aan. Vroeggebore babas het hoër behoeftes van tussen 100-
140 kkal/kg liggaamsmassa / dag as gevolg van die behoeftes
van die vinnig groeiende selle.
Tabel 6.
MEDIAAN LENGTE EN GEWIG EN
AANBEVOLE ENERGIE INNAME
OUDERDOM Gewig Lengte Gemiddelde Energie
Toelae (kkal)
Totale kg cm Per Kg Totaal Per Dag
0 – 6 Maande 6 60 108 650
6 Maande – 1 Jaar 9 71 98 850
1-3 Jaar 13 90 102 1300
Uit: Energy & Protein requirements FAO / WHO / UNU 1985
Energie word hoofsaaklik vir groei en ontwikkeling in die eerste
lewensjare gebruik, maar speel ook ’n belangrike rol in die
handhawing van al die basale metaboliese benodigdhede en
prosesse van die liggaam soos bloedsirkulasie, asemhaling,
hartklop, vervaardiging van hormone, ensieme ens.
Indien die dieet benodigdhede van ’n pasgebore baba oorweeg
word, is dit belangrik om te oorweeg hoeveel energie deur die
3 makro-voedingstowwe voorsien sal word:
Energie verspreiding:
Die grafiek hieronder wys die energie verspreiding van elke
makro-voedingstof per 100 ml borsmelk en koeimelk.
Aangesien borsmelk die standaard is, toon dit duidelik waarom
koeimelk ongeskik is as ’n borsmelk plaasvervanger as gevolg
van die hoe proteïen en lae koolhidraat inhoud daarvan.
Figuur 8.
3.3.2 Voedingstowwe wat die liggaam bou
Dit is hoofsaaklik proteïene; hulle verskaf aminosure vir groei
en herstel van weefsels. Minerale soute word hoofsaaklik
benodig vir die ontwikkeling van gesonde tande en bene en
help om die liggaamsprosesse te reguleer. Koolhidrate, water
en vet word in alle lewende selle aangetref.
3.3.3 Beskermende voedingstowwe
Vitamine en minerale speel ’n noodsaaklike rol in die beskerming
van die liggaam. Proteïene word benodig om beskerming te
13 Julie 2003

verseker teen bakteriële groei, terwyl vetstore in die vetweefsel
’n beskermende kussing laag rondom interne organe verskaf
en ook die vorm van, en beskerming aan die liggaam verleen.
3.4 Funksies van Voedingstowwe
PROTEÏENE
Proteïen vorm ’n fundamentele deel van alle selle en speel ’n
belangrike rol in die groei, beskerming en handhawing van
energie toevoer. Dit word ook benodig vir die vervaardiging
van hormone, ensieme en teenliggame. Die proteïen in rooi
bloedselle dra suurstof in die liggaam terwyl ander proteïene
glukose molekules in selle in vervoer.
Die boustene van proteïene is aminosure. Hulle word in 2
groepe verdeel:
© Nie - noodsaaklik– die liggaam sintetiseer hulle.
© Noodsaaklik– kan nie gesintetiseer word nie en moet deur
die dieet voorsien word:
Noodsaaklike Aminosure
• Isoleusien • Tirosien
• Leusien • Treonien
• Lisien • Triptofaan
• Metionien • Fenielalanien
• Sisteïen • Histadien
• Valien
Sisteïen en Tirosien is aminosure wat nie noodsaaklik by
volwassenes is nie, maar noodsaaklik word in die dieet
van voltermyn babas. Aminosuur samestelling van dikmelk
is besonder goed aangepas by die fisiologiese behoeftes van
die lae-geboortegewig baba, met hoë vlakke van sekere
aminosure soos lisien, benodig vir vinnige groei, sisteïen, wat
noodsaaklik is vir die onvolwasse organe wat nie in staat is om
metionien na sisteïen om te skakel nie, en relatief lae vlakke
van daardie kritiese aminosure wat kan ophoop en aanleiding
gee tot neurologiese defekte; fenielalanien, tirosien en
metionien.
Proteïen vertering en baba voeding:
Daar is twee proteïene wat in borsmelk en koeimelk aangetref
word. Hulle is Kaseïen (stremsel) en Dikmelk (lakto-albumien).
Die dikmelk tot kaseïen verhouding van borsmelk of baba
formule is belangrik aangesien dit die essensiële aminosuur
patroon bepaal en ’n betekenisvolle effek op maag ledigingstyd
en vertering het.
Tabel 7
Dikmelk Proteïen Kaseïen Proteïen
Borsmelk
Oorwegend dikmelk
60% 40%
beginner formule 60% 40%
Oorwegend Kaseïen 30% 70%
beginner formule 20% 80%
45% 55%
© Die kaseïen teenwoordig in borsmelk vorm nie taai stremsels
nie, maar indien dit gemeng word met maagsuur vorm dit
’n sagte vlokagtige suspensie met nul stremsel spanning
wat dit maklik verteerbaar maak.
© Kaseïen in koeimelk vorm ’n taai stremsel in die maag wat
moeilik verteer en die maag ledigingstyd aansienlik verleng.
© Die verhitting van koeimelk veroorsaak dat die kaseïen
klonte vorm, wat saamtrek as dit verhit word en die dikmelk
proteïen vrystel.
© Dikmelk proteïen is die waterige gedeelte wat vorm as
melk oornag in ’n warm omgewing gestaan het en ’n
stremsel gevorm het wat geskei het. Hierdie proteïen is die
maklikste en vinnigste van die twee proteïene om te
verteer.
© Vroeggebore babas behoort oorwegend kaseïen formules
of onverdunde koeimelk te vermy aangesien laktobesoars
(intestinale melk-bolus obstruksies) kan veroorsaak.
© Normale, gesonde voltermyn babas word gewoonlik ’n
hoofsaaklik dikmelk bevattende formule gegee, aangesien
dit ’n soortgelyke samestelling as borsmelk het en goed
vergelyk met die maag ledigingstempo van borsmelk.
© ’n formule wat hoofsaaklik Kaseïen bevat is ideaal vir die
honger baba met ’n vinniger maag ledigingstempo. Honger
babas huil gereeld tussen voedings en kan die gevaar van
oorvoeding loop, aangesien moeder vir hulle meer formule
gee as wat nodig is vir groei.
Soutsuur en proteïen vertering:
Soutsuur is teenwoordig in die maag en is verantwoordelik vir
die verlaging van die pH na ’n vlak wat benodig word vir
optimale aktivering van die ensieme rennien en pepsinogeen;
albei word vir die vertering van proteïen in die maag benodig.
Proteïen & renale oorlading met opgeloste stowwe
(soluut):
Dit kom voor as oormaat proteïen geoksideer word om groot
hoeveelhede urea in die bloed te vorm. Onder normale
omstandighede word urea uit die liggaam uitgeskei deur die
niere, maar oormatige hoeveelhede urea kan oorlading van
die niere veroorsaak met die soluut, veral as die hoë proteïen
inname volgehou word.
VETTE:
Vetsure is die boustene van vet. Hulle word deur die dieet
hoofsaaklik as trigliseriede voorsien en word in 2 groepe
verdeel:
© Nie-essensiële vetsure
© Essensiële vetsure (voorsien deur die dieet)
Tabel 8
Vet in borsmelk % van Totaal Samestelling
Trigliseriede 97 – 99% 3 vetsure aangeheg aan 'n gliserol
ruggraat
Samestelling en posisie van
vetsure beïnvloed vlak van vertering
Fosfolipiede 1- 3% 2 vetsure en 1 fosfor aangeheg
Sterole
Nie-vet substanse -
(Vit A D E K)
aan 'n gliserol ruggraat
Oormatige vet word in die lewer en die vetweefsel gestoor vir
stadige vrystelling in die bloedsomloop wanneer dit vir ekstra
energie benodig word. Gestoorde vet help om die
liggaamstemperatuur te handhaaf en verleen beskerming aan
interne organe. Vette word benodig vir die absorpsie en stoor
van vetoplosbare vitamiene A, D, E & K en is nodig vir die
integriteit en funksionering van selmembrane. Die essensiële
14 Julie 2003

vetsure, linoleïese sure en alfa-linoliese suur speel ’n rol in
groei, gesonde vel, optimale verbruik van energie en aktiwiteit
van die hart en skeletspiere, niere, lewer ens.
Vette en Renale Soluut Lading – Vette het geen effek op die
renale soluut lading nie.
Vette en Osmolaliteit – Vette beïnvloed nie osmolaliteit nie.
KOOLHIDRATE:
Die rol van koolhidrate in die dieet is om ’n vinnig beskikbare
bron van energie aan die liggaam te verskaf, hipoglisemie (’n
lae bloedsuiker toestand) en ketose te voorkom. Koolhidrate in
borsmelk en koeimelk is hoofsaaklik in die vorm van vry
disaggariede wat as laktose of ‘melksuiker’ bekend staan.
Laktose word deur die ensiem laktase verteer, wat goed
tydens geboorte ontwikkel is, om optimale vertering gedurende
die periode wat die baba slegs melk drink, te verseker. Tot en
met 60g laktose per dag kan in hierdie periode verteer word.
As die laktase inhoud verminder of uit die dieet uitgeskakel
word, d.i. gebruik van ’n voeding wat geen laktose bevat nie,
verlaag die laktase waardes en sal nooit weer na hulle
aanvanklike hoë waardes toe terugkeer nie.
Tabel 9
Koolhidrate Struktuur Tipes
Polisaggariede Versekeie suikers Stysel, dekstriene,
glukogeen, sellulose
Disaggariede Twee mono- Laktose, sukrose,
saggariede maltose
Monosaggariede Enkele suiker Glukose, galaktose,
eenheid fruktose
Ander ensieme wat benodig word vir koolhidraat metabolisme
is sukrase, maltase en gluko-amilase. Tydens geboorte is
vlakke laag, maar produksie word gestimuleer as voedsel wat
hierdie koolhidrate bevat ingeneem word.
LW. Dit is raadsaam om moeders aan te raai om nie
suiker (sukrose) by baba formules te voeg nie
aangesien dit die energie verspreiding van die
formule verander en die totale energie inhoud
verhoog wat aanleiding kan gee tot vetsug.
Koolhidrate en Renale Soluut Lading – koolhidrate het geen
effek op die renale soluut lading nie.
Koolhidrate en Osmolaliteit – Die hoeveelheid en kwaliteit
van die koolhidrate wat ingeneem word het ’n direkte effek op
die osmolaliteit van die voeding. Osmotiese druk verhoog
meer met mono- en disaggariede, terwyl polisaggariede, wat
dieselfde energie waarde verskaf, minder invloed op die
osmotiese druk toon. Maltodekstriene is klein polisaggariede
wat as gevolg van stysel vertering voorkom. Hulle word
dikwels gebruik in baba formules en word maklik verteer.
VITAMIENE:
Slegs baie klein hoeveelhede vitamiene word vir groei,
ontwikkeling en liggaamsfunksies benodig. Hulle verskaf geen
energie nie, maar speel ’n noodsaaklike rol in die regulering
van die metaboliese prosesse van die liggaam. Vet oplosbare
vitamiene A, D, E & K word in die lewer gestoor en deur die
feses uitgeskei. Oormatige inname van vet oplosbare vitamiene
kan toksisiteit veroorsaak. B-kompleks en C vitamiene is water
oplosbaar; enige oormaat word in die urien via die niere
uitgeskei. Borsmelk bevat min vitamien K en D. Al die ander
vitamiene is gedurende die baba se eerste lewensjaar
beskikbaar as die moeder se dieet voldoende is. Babas
benodig hoër vitamien vlakke gedurende vinnige groei periodes.
Belangrike vitamien tekorte is Vitamien C – skeurbuik, Vitamien
A – xeroftalmie en nagblindheid en vitamien D – ragitis.
MINERALE:
Die hoof minerale nodig vir groei en ontwikkeling is kalsium,
fosfor, natrium, kalium, magnesium en chloried. Hulle is oral in
die liggaam in groot hoeveelhede teenwoordig, insluitend
been en liggaamsvloeistowwe. Babas benodig effens hoër
vlakke gedurende vinnige groei periodes. Die mineraal inhoud
van borsmelk is gebalanseer om die risiko’s geassosieerd met
tekort of renale soluut oorlading te vermy. Koeimelk bevat baie
hoër vlakke van alle minerale behalwe yster en koper; dit
veroorsaak yster tekort en renale soluut oorlading indien dit
aan babas jonger as 12 maande gegee word.
Kalsium tekort veroorsaak osteomalasie (swak mineralisasie
van been en tande), swak groei, hipokalsemie en neonatale
tetanie. Oormatige inname gee aanleiding tot swak vet
absorpsie en beïnvloed optimale absorpsie van die
vetoplosbare vitamiene.
Fosfor is ’n hoof komponent van selmembrane en intrasellulêre
organelle. Dit word vir energie transformasie, metabolisme
van proteïen, vet en koolhidrate benodig, speel ’n rol in suur
balans en oordrag van senuwee impulse. Oormatige inname
kan die optimale verbruik van kalsium en ander metale
beïnvloed.
Natrium en chloried is nodig om die water balans binne-in die
selle te handhaaf, regulering van osmolariteit, bloeddruk beheer
en grootte van water komponente in die liggaam. Oormaat
natrium veroorsaak edeem en hipertensie. Onvoldoende
inname gee aanleiding tot swakheid, naarheid, spierkrampe
en dehidrasie.
Kalium in kombinasie met natrium help met die regulering van
intrasellulêre osmotiese druk, vloeistof en suur basis balans.
Minerale en Renale Soluut Lading – kalsium, fosfor, natrium,
kalium en chloried het almal ’n effek op die renale soluut lading
en veroorsaak oorlading indien in groot hoeveelhede ingeneem,
veral as die renale sisteem onvolwasse is.
SPOORMINERALE:
Dit is essensiële minerale wat in klein hoeveelhede in die
liggaamsweefsel teenwoordig is. Sekere stowwe in die liggaam
benodig spoorminerale om strukturele integriteit en /of optimale
funksie van bv. nukleïensure, insulien, vitamien B te onderhou.
12
Gedurende tydperke van vinnige groei is die behoefte aan
spoorminerale groter, veral yster, sink en jodium. Ystervlakke
in borsmelk is gewoonlik onvoldoende na 4-6 maande. Vaste
kosse wat by die dieet bygevoeg word, behoort ’n vorm van
absorbeerbare yster te bevat om tekorte te voorkom.
4. BORSMELK PLAASVERVANGERS
Daar is tans produkte op die mark beskikbaar wat as borsmelk
plaasvervangers beskou kan word, maar hulle geskiktheid as
’n volledige voeding vir babas hang af van hulle vermoë om
aan al die voedingsbehoeftes in die korrekte hoeveelhede te
voldoen om optimale groei en ontwikkeling te ondersteun.
15 Julie 2003

Borsmelk plaasvervangers word deur die Wêreld Gesondheid
Organisasie as volg gedefinieer:
“…enige voedsel wat bemark of andersins voorgestel word
as ’n gedeeltelike of totale vervanging vir borsmelk, of dit
geskik is vir daardie doel al dan nie”.
In hierdie afdeling van die module sal ons beide geskikte en
ongeskikte borsmelk plaasvervangers bespreek; dit is nodig
om te verseker dat slegs die mees geskikte produkte vir
voeding aan moeders aanbeveel word.
4.1 Ongeskikte Borsmelk Plaasvervangers
Daar is baie “melk” produkte op die mark beskikbaar wat
gewoonlik van diere- of plant oorsprong is en soortgelyk is in
voorkoms as suiwelprodukte. Indien aan babas gevoer word
gedurende die eerste 4-6 maande, kan die baba groei probleme
ondervind wat met gewigstoename en voedingstekorte verband
hou.
Ongeskikte ‘‘melk’’ produkte is:
© Afgeroomde melk
© Koffie verromers
© Tee verromers
© Nagemaakte melk mengsels
© Suiwel mengsels
Hierdie produkte is totaal ongeskik vir baba voedings:
© Energie verspreiding verskil baie van borsmelk en baba
formules.
© Proteïen en mineraal inhoud is hoog wat die risiko van
renale soluut oorlading skep.
© Vette bevat hoë vlakke van versadigde vetsure, laurielsuur,
palmitiensuur en mirresuur wat bloed cholesterol vlakke
kan verhoog. Die byvoeging van palmpitolie en
grondboontjie olie, wat hoofsaaklik gehidrogeniseer is,
klief die dubbel bindings van linoleïese suur, ’n essensiële,
Tabel 10 - Ongeskiktheid van koeimelk
onversadigde vetsuur, wat dit relatief oneffektief in die
dieet maak. Tekort aan linoleïese suur veroorsaak dat die
metaboliese tempo stadiger word, swak groei plaasvind en
verlaagde hormoon produksie.
© Vitamiene – Is nie noodwendig bygevoeg nie en voldoen
nie aan die Codex Alimentarius standaarde nie.
© Minerale – Vlakke is hoog.
© Yster– Dikwels nie teenwoordig nie of baie lae vlakke
beskikbaar
© Lae vet of vet-vry– Energie beskikbaarheid is onvoldoende
wat swak groei, lae cholesterol en lomerigheid tot gevolg
het. Swak absorpsie van die vetoplosbare vitamiene - A, D,
E & K beïnvloed groei.
Sommige produkte bevat bymiddels wat allergiese reaksies in
sensitiewe babas kan veroorsaak:
© Emulsifiseerders
© Teen-koekmiddels
© Middels om vry vloei te verseker
© Anti-oksidante
© Kleurmiddels
© Geurmiddels
© Preserveermiddels
© Verdikkingsmiddels
Dit is belangrik om ’n moeder te vra watter melk (of vaste
kosse) sy haar baba gee; indien sy raad vra oor enige voeding
of allergie verwante simptome.
LW. Hierdie produkte voldoen nie aan die Codex
Alimentarius vereistes nie; het geen
voedingstabelle of maatlepels nie wat hulle
ongeskik vir baba voeding maak. Regulasies
vereis dat hierdie produkte bemark word as “nie
geformuleer vir baba voeding nie”
Koeimelk - 'n Onvanpaste vervanging van borsmelk?
As gevolg van die samestelling en energie verspreiding, word
volledige koeimelk as onvanpas beskou vir babas gedurende
die eerste 12 maande. Die belangrikste redes hiervoor hou
verband met:
Hoë proteïen inhoud Koeimelk bevat ongeveer 3.3g proteïen per 100ml wat hoofsaaklik uit kaseïen (80% van
die totale proteïen) bestaan. Kaseïen proteïen vorm 'n taai stremsel in die maag wat
moeiliker as dikmelk proteïen verteer.
Vette Hoofsaaklik versadig of mono-versadig en bevat slegs klein hoeveelhede van die essensiële
vetsure – linoleïese en alfa-linoleniese suur. Absorpsie van palmitiese suur vanuit koeimelk
is swak as gevolg van die trigliseried struktuur wat van dié van borsmelk verskil.
Koolhidrate Laktose inhoud is laer as borsmelk of baba formules
Yster inhoud te laag Risiko van yster tekort
Energie verspreiding Baie verskillend van borsmelk of baba formules (sien Figuur 8) en het gepaardgaande
gesondheidsrisiko’s.
Indien verdun om die proteïen Die byvoeging van toepaslike vette en koolhidrate is nodig om dieselfde kalorie digtheid as
en mineraal inhoud te verlaag borsmelk te verkry.
Kalsium & fosfor Vlakke is te hoog wat konstipasie kan veroorsaak
Essensiële vetsure Aangesien koeimelk nie die essensiële vetsure bevat nie, sal dit lei tot groei tekort en kan
(linoleïese en alfa
linoleniese suur)
ook lei tot verlaagde brein ontwikkeling en verlaagde immuun funksie van die baba.
Vitamien C As gevolg van die tekort aan vitamien C, het kinders wat onveranderde koeimelk gegee is,
vitamien C tekort ontwikkel
Hoë mineraal inhoud Verhoog die renale soluut lading, beïnvloed die buffer kapasiteit van die voeding en
vertraag maag ledigingstyd.
16 Julie 2003

4.2 Geskikte Borsmelk Plaasvervangers
Indien voedingsopsies oorweeg word, is dit belangrik om te
onthou dat borsmelk altyd die veiligste, bekostigbaarste en
voedsaamste voedingsopsie vir babas is. Sommige moeders
kies egter om nie te borsvoed nie of kan as gevolg van ’n aantal
redes nie borsvoed nie:
© Hulle wil dalk nie borsvoed nie
© Gesondheids- of sielkundige kontra-indikasies
© Chirurgie aan die borste
© Geïnverteerde tepel
© Vrees vir verlies of veranderinge aan die figuur
© Veelvuldige geboortes
© MIV/VIGS
© Vroeë terugkeer werk toe – lekkende borste, geen fasiliteite
om borsmelk uit te melk of te stoor nie.
Deesdae is daar ’n reeks moderne, wetenskaplik ontwikkelde
borsmelk plaasvervangers beskikbaar wat baie naby aan die
samestelling van borsmelk is. Die baba formule reekse verskaf
produkte vir die voeding van die normale, gesonde baba vanaf
geboorte en ook gespesialiseerde produkte wat aan die baba
se gespesialiseerde voedingsbehoeftes voldoen wat verband
kan hou met allergie, laktose intoleransie, ligte vertering
stoornisse, diarree, konstipasie, koliek en wanabsorpsie
verwante siektes.
Baba formules moet onder ideale omstandighede deur
’n professionele gesondheidsorg werker aanbeveel
word, wat opgelei is om die behoeftes van die moeder en
die baba te beoordeel en ook inligting kan verskaf oor
die toepaslike skoonmaak metodes van die voeding
gereedskap en die korrekte aanmaak van voedings.
LW. Voordat daar besluit word om ’n borsmelk
plaasvervanger te gebruik, behoort aptekers en
gesondheidsorg werkers moeders in te lig oor die
geskiktheid van die produk en die negatiewe effek
van bottelvoeding op borsvoeding.
4.3 Codex Alimentarius Standaarde vir
Baba Formules
Alle geskikte borsmelk plaasvervangers moet aan die
Codex Alimentarius standaarde vir die voeding van babas
van geboorte tot ses maande (en ouder) voldoen, om
beheer te verseker. Hierdie kode behels die volgende:
“alle belangrike aspekte van voedsel wat verband hou
met die beskerming van die verbruiker se gesondheid
en regverdige praktyke in die voedselbedryf”. “Die
Voedsel en Landbou Organisasie en die Wêreld
Gesondheid Organisasie (WGO) as deel van hulle
aanhoudende pogings om die Codex Alimentarius te
ontwikkel, het voedsel verwante wetenskaplike en
tegnologiese navorsing en ook bespreking,
aangemoedig. Hierdeur is die wêreld gemeenskap se
bewustheid van voedsel veiligheid en verwante kwessies
na voorheen ongekende hoogtes gevoer en dit het die
belangrikste internasionale verwysing vir ontwikkelings
geassosieer met voedsel standaarde geword”.
Tabel 11. Codex Alimentarius standaarde
dek:
• Belangrikste voedsel– geprosesseer, semigeprosesseer
of rou
• Materiale vir verdere prosessering van voedsel
• Higiëne en voedingsgehalte van voedsel
• Mikrobiologiese norme
• Voedsel byvoegings
• Pestisied residu
• Kontaminante
• Etikettering en aanbieding
• Analise metodes
• Gee van monsters
• Gedragskodes, riglyne, aanbevelings
Codex standaarde vir baba formules:
Omvang: Hierdie standaard is van toepassing op:
© Baba formules in poeier of vloeistof vorm, vir gebruik as ’n
plaasvervanger van borsmelk.
© Voldoen aan die normale voedingsbehoeftes van babas.
© Voorsiening van ’n standaard vir formules vir babas met
gespesialiseerde voedingsbehoeftes, behalwe vir sekere
voorsienings wat aangepas moet word om aan die spesiale
behoeftes te voldoen.
Die baba formule moet:
© Normale groei en ontwikkeling van die baba bevorder.
© Slegs op ’n fisiese wyse geprosesseer word.
© Verpak word om storting en kontaminasie gedurende
hantering, tydens die stoor daarvan en met verspreiding te
verhoed.
© Bestaan uit melk van koeie of ander diere, eetbare
bestanddele van diere, vis of plante wat as geskik vir baba
voeding bewys is.
© Minimum en maksimum vlakke van voedingstowwe soos
in die standaarde gespesifiseer, bevat.
4.4 Gids vir Besluitneming oor Baba
Voeding
Die onderstaande diagram is ’n gids vir die besluitneming oor
baba voeding om gesondheidsorg werkers te help om die
voedingsbehoeftes van moeders te bepaal. Sien bladsy 18. ’n
Baba formule val in drie hoof voedingsperiodes:
• Geboorte tot ses maande – beginner formule periode
• Ses maande tot 12 maande – opvolg formule periode
• Een tot drie jaar– groei met melk periode
LW. Aangesien voedingsbehoeftes na 6 maande en
weer na 12 maande verander, toon produkte in
elke kategorie ’n verandering in samestelling in
ooreenstemming met groei en
ontwikkelingsveranderings wat gedurende
daardie periode voorkom.
4.5 Roetiene Baba Formules
Danksy volgehoue tegnologiese vordering, is koeimelk
aangepas om aan ’n reeks voeding samestellings te voldoen
wat die gesonde en ook die gekompromitteerde (siek) baba
kan versadig.
Met die lees van hierdie afdeling, verwys asb. na die baba
voeding besluitneming diagram van alle handelsname wat
tans op die Suid-Afrikaanse mark beskikbaar is.
17 Julie 2003

å Oorwegend dikmelk beginner formule geboorte tot 6
maande:
Koeimelk is betekenisvol verander om ’n hoofsaaklik dikmelk
bevattende beginner formule te verskaf wat geskik is om
uitsluitlike voeding te verskaf aan ’n voltermyn baba van
geboorte tot 6 maande. Dikmelk proteïen poeier is by koeimelk
gevoeg om ’n verhouding van 60:40 te verkry, dikmelk :
kaseïen verhouding en aminosuur profiel soortgelyk aan
borsmelk. Dikmelk proteïen vorm nie taai stremsels in die
maag nie, wat dit makliker en vinniger maak vir die jong baba
om te verteer as ’n oorwegend kaseïen bevattende formule.
Omdat hierdie produkte so wetenskaplik gevorderd is, is hulle
tans die gewildste keuse vir beginner formule op die mark.
å Oorwegend kaseïen beginner formule van 6 maande:
Hierdie produkte verskaf ’n hoër persentasie van kaseïen
proteïen in ’n baba formule en het die unieke voordeel dat dit
’n honger baba versadig. Kaseïen proteïen vorm ’n dikkerige
stremsel in die maag wat langer vat om te verteer voordat dit
die dunderm binnegaan. Dit veroorsaak dat die honger baba
“voller” of “meer versadig” vir langer voel. Babas met normale
tot stadiger metabolisme behoort nie ’n oorwegend kaseïen
formule aanbeveel te word nie, aangesien koliek kan voorkom
as gevolg van onverteerde proteïen stremsels wat in die
dunderm ingaan.
å Soja gebaseerde baba formules:
Hierdie produkte is geskik vir die voeding van babas met
koeimelk proteïen intoleransie; koeimelk proteïen allergie of
sensitiwiteit en of sekondêre of kongenitale laktose intoleransie.
Normale, voltermyn, gesonde babas wat geen simptome of
geskiedenis van hierdie probleme het nie, behoort nie ’n
laktose vry voeding te oorweeg nie, aangesien laktose wel
sekere voordele vir die baba gedurende die eerste paar
maande inhou.
Soja voedings word dikwels gebruik vir die behandeling van
akute diarree as sekondêre laktose intoleransie voorkom.
Herstel van die villi kan na ’n paar dae voorkom, afhangend
van die omvang van die mukosale skade, As diarree volhou
selfs al word ’n soja formule gebruik, kan dit wees as gevolg
van die teenwoordigheid van sukrose. Sommige soja formules
is as gevolg hiervan beide laktose en sukrose vry.
å Opvolg formule vanaf 6 maande:
Aanbeveel van 6 maande totdat bottelvoeding staak. Die
speen periode is ’n tydperk waartydens die baba oorskakel
van ’n dieet wat net melk bevat tot ’n gediversifiseerde semisoliede
dieet. Dit kan ’n risiko periode vir die baba wees as die
vaste dieet, veral stapelvoedsel met ’n lae voedingswaarde,
nie voldoende voeding wat benodig word vir optimale groei en
ontwikkeling verskaf nie. Opvolg formules is ontwikkel vir
gebruik as hoë proteïen melk voedings of as ’n byvoeging tot
vaste kos om die algehele voedingswaarde te verhoog. Opvolg
formules verskaf ’n hoër proteïen inhoud per 100 ml as
gewonde beginner formules, met sleutel minerale waardes
(kalsium, fosfor, natrium, kalium en chloried) wat verhoog is in
ooreenstemming met die behoeftes van die ouer baba.
18 Julie 2003

5. GESPESIALISEERDE FORMULE
VOEDING
’n Reeks gespesialiseerde baba formules is ontwikkel om aan
die behoeftes van babas met spesiale voedingsbehoeftes
soos vroeggeborenheid, onvolwassenheid, laktose
intoleransie, allergie, koeimelk proteïen intoleransie,
wanabsorpsie ens. te voldoen.
Hierdie voedings is koeimelk of soja gebaseerde formules wat
aangepas is om aan spesifieke behoeftes verwant aan die
toestand wat behandel word, te voldoen.
5.1 Voeding van die vroeggebore
baba
Gedurende die eerste belangrike lewensweke, as daar geen
suig refleks is nie, word vroeggebore babas uitgemelkte
borsmelk of vroeggebore baba formule deur ’n naso-gastriese
buisie gevoer. Vroeggebore formules is ontwikkel om intrauteriene
groei te simuleer gedurende die derde trimester van
swangerskap.
Vroeggebore formule aanbevelings:
“Die optimale dieet vir lae geboorte babas kan
gedefinieer word as ’n dieet wat die groei tempo van
ongeveer dié van die derde trimester van intra-uteriene
ontwikkeling ondersteun, sonder om spanning te plaas
op die ontwikkelende metaboliese of uitskeiding sisteme
… oormatige vertraging in die hervatting van groei kan
ernstige en blywende nagevolge hê”
American Academy of Paediatrics,
Committee on Nutrition .
Tabel 12
Die vroeggebore baba benodig meer energie en proteïen as ’n
normale voltermyn baba. Ongeveer 12-40% van vette in die
vroeggebore baba formule word in die vorm van medium
ketting trigliseriede (MKT’e) verskaf. Dit is nodig om die vet
absorpsie te verhoog tydens die periode van onvolgroeidheid
terwyl pankrease lipase en galsout beskikbaarheid skraal is.
5.1.1 Borsmelk verryking
Produkte soos FM85 ® en Nutriprem ® is ontwikkel om die
energie waardes van uitgemelkte borsmelk te verhoog.
Alhoewel sommiges ’n mengsel van hipo-allergeniese proteïen,
maltodekstrien en minerale bevat en ’n lae renale soluut lading
het, kan borsmelk verrykers sonder borsmelk nie as ’n volledige
voedsel gebruik word nie.
5.1.2 Spesiale byvoegings
DHS (Dokosaheksanoïese suur)
Vroeggebore formules (Pre Nan DHA ® , C& G Neonatal ® &
S26 Gold ® ) is onlangs bekend gestel met die byvoeging van
Dokosaheksanoïese suur (DHS). Hierdie Omega 3 vetsuur is
nodig vir groei, ontwikkeling, normale funksie van die brein
(veral gedurende die eerste ses lewensmaande), die retina om
sig te ondersteun en die senuweestelsel (miëlinisasie van
senuwee weefsel). Hierdie nuwe generasie formules
ondersteun die baba se onvolwasse ensiem sisteem deur die
finale vetsure wat normaalweg deur voltermyn babas
geproduseer word, te verskaf.
Oorwegings vir voeding by die vroeggebore baba
Lae energie en voeding store Meeste van die voedingstowwe word slegs in die voeding store gedurende die laaste
trimester neergelê. As gevolg hiervan het vroeggebore babas ’n laer spiermassa, lae
vet en glikogeen store en hoër behoeftes om intra-uteriene groei tempo’s te bereik.
Daar is ’n ernstige gebrek aan sommige van die noodsaaklike voedingstowwe soos
kalsium, fosfor en magnesium by die vroeggebore baba.
Hoër metaboliese tempo as As gevolg van die verhoogde groeitempo is die meeste organe proporsioneel
normale termyn babas meer aktief as dié van die voltermyn baba.
Probleem met die regulering van As gevolg van die afwesigheid van vetweefsel.
temperatuur
Oormatige water verlies Vroeggebore babas het baie dun velletjies met hoë deurlaatbaarheid.
Onvolwasse verteringsorgane Verhoed optimale vertering en absorpsie van voedingstowwe.
Onvolwasse nier funksie As gevolg van die onvermoë om urien so veel te kan konsentreer soos die voltermyn
baba, het vroeggebore baba verskeie elektroliet lekkasies.
Voedingstekorte van die vroeggebore baba:
Onvoldoende Energie Inname Risiko van ingeperkte neurologiese ontwikkeling, sentrale senuweestelsel stoornisse,
neurosensoriese gehoorverlies en ernstige retrolentale fibroplasie wat blindheid
kan veroorsaak.
Hipoglisemie Lae glukose vlakke in die bloed.
Hiperbilirubinemie Veroorsaak geelsug as gevolg van hoë bilirubien vlakke in die bloed.
Verlaagde Ingewand Motiliteit As gevolg van vertraagde of ongereelde voeding.
Vitamien Tekorte:
Vit E vetoplosbare vitamien Natuurlike anti-oksidant, wat oksidasie of membraan afbraak verhoed.
Vit D vetoplosbare vitamien Veroorsaak ragitis as gevolg van swak vet absorpsie.
Foliensuur Megaloblastiese anemie.
19 Julie 2003

5.2 Die Rol van Funksionele Voedsel by
Baba Voeding
Prebiotika:
(Nie-verteerbare voedsel bestanddele wat die gasheer se
gesondheid voordelig beïnvloed deur selektiewe
stimulasie van die gastro-intestinale flora)
© Dit word by formules bygevoeg in die vorm van vesel
(frukto-oligosaggariede) en inulien wat in die kolon
gefermenteer word en sodoende die koloniese pH verlaag
en dus die kolonisasie van voordelige bakterieë wat die
ingewande uitvoer, te stimuleer, wat ’n verbeterde skans
effek veroorsaak. Selektiewe stimulasie van laktobasilli en
bifidobakterieë veroorsaak ’n verlaging van kolon pH,
gereeldheid van dermbewegings en verbeterde stoelgang
kwaliteit. Kinders het ’n verbeterde immuun respons en
verbeterde ingewandsgesondheid met die gebruik van
Prebiotika getoon.
5.3 Probleme met Baba Voeding
Tabel 13
Probiotika:
(Lewendige mikrobiale organismes wat die gasheer se
gesondheid bevoordeel deur die vermeerdering in die
aantal bifido en laktiese bakterieë in die dikderm)
Versigtig uitgekieste, lewendige bakteriële kulture word by
baba formules gevoeg om die aantal bifido bakterieë in die
ingewande te verhoog. Probiotiese kulture word gereeld in
joghurt produkte aangetref, ongelukkig is baie verbruikers
onbewus van die wonderlike voordele wat hulle bied in terme
van gesonder ingewande. Onlangse studies het aangetoon
dat verbetering van die natuurlike bifido flora die gesondheid
van babas versterk deur die insidensie van diarree, Rotavirus
storting, luier uitslag en die immuniteit van sommige babas te
verbeter.
LW. Vroeggebore babas kan voedings- of mediese
probleme ondervind na ontslag en behoort dringend
na ’n pediater of ervare klinieksuster verwys te
word. Vroeggebore formule word aanbeveel totdat
die baba ’n stabiele gewig van tussen 2.5 –3.0kg
bereik.
PROBLEEM OORSAKE EN SIMPTOME BEHANDELING PRODUK
Koliek: Koliek kan op 2 maniere voorkom van
so vroeg as 2-3 weke na geboorte:
3 maande koliek Moeders behoort aangemoedig te word om gedurende die dag
Die oorsaak van ‘drie maande’ koliek is te rus ter voorbereiding van hierdie moeilike tyd in die aand.
steeds onbekend. Aanvang is gewoonlik Sy behoort gerus gestel te word dat dit nie ’n permanente
in die laatmiddag of vroegaand en duur toestand is nie en dat dit gewoonlik bedaar vanaf ongeveer
vir ’n periode van ongeveer 1-2 uur. die 12de – 14de week.
Borsvoeding, bottelvoeding of Hierdie tipe koliek is nie ’n indikasie om borsvoeding
medikasie blyk nie om enige blywende te staak nie.
effek op die baba se simptome te
toon nie.
Koliek na voeding Vooraf aangesuurde formule PELARGON
Koliek simptome kom gewoonlik • Deur dit vooraf aan te suur verlaag die pH van die formule.
10 – 20 minute na elke voeding voor. • Twee en ’n half uur na voeding is die maag pH baie
Dit hou gewoonlik verband met die soortgelyk aan dié van borsmelk; dit bevorder optimale
onvolwassenheid van die vertering vertering en verhoed vertraging van gastriese ledigingstyd.
stelsel en hou veral verband met • ’n Fyner, meer verteerbare kaseïen proteïen stremsel is in
onvoldoende soutsuur in die maag wat die maag teenwoordig. Dit veroorsaak ’n sparende effek op
optimale vertering van proteïen verhoed. die beperkte hoeveelheid beskikbare soutsuur.
• Dit gee aanleiding tot die normalisasie van peristalse en
Simptome: verseker optimale proteïen ensiem aktivering.
• Rusteloosheid • Indien daar ’n risiko van formule kontaminasie is – vooraf
• Huil (aanhoudend) aangesuurde formules verleen bottel beskerming, aangesien
• Abdominale pyn – knieë opgetrek die groei van sommige vooraf bestaande kontaminante
teen die maag onderdruk word. ’n Gekontrolleerde dubbel-blinde studie
deur Brunser et al, het aangetoon dat aangesuurde formules
’n groter beskermende effek teen infeksie toon as standaard
(nie-aangesuurde) formules.
• Insidensie van diarree was baie laer by hierdie babas as by
dié wat ’n nie-aangesuurde formule gegee is.
Ander formules is aangepas met sekere bestanddele om die C&G Omneo Comfort
simptome van koliek te help, hulle is nie versuur nie. Sommige S26 Anti
van die proteïen in die formule is egter gehidroliseer, regurgitation
sommiges bevat pro-biotiese vesel en ander vooraf gekookte
aartappel stysel.
C&G Anti Reflux
Ligte vertering Ligte vertering stoornisse kan verband Ligte vertering stoornisse behoort na gelang van die simptome PELARGON
stoornisse: hou met klimaat verwante dehidrasie, behandel te word. Gaan na of vloeistof inname voldoende is.
onvolwassenheid van die vertering Korrekte aanmaak van die formule (sommige formules benodig
stelsel, foutiewe aanmaak van die 1 skeppie per 25 ml water en ander 1 skeppie per 30 ml water).
20 Julie 2003

PROBLEEM OORSAKE EN SIMPTOME BEHANDELING PRODUK
formule, vol sterkte koeimelk of ’n Vermy oorvoeding.
hoofsaaklik kaseïen bevattende formule. Gee ’n aangesuurde formule indien bottelvoeding gegee word
Die volgende simptome kan almal (sien koliek).
verbind word met ligte vertering
stoornisse:
• Regurgitasie
• Koliek
• Rusteloosheid
• Ligte diarree
• Konstipasie
Vermy formules wat hoofsaaklik kaseïen bevat.
Koolhidraat Hierdie toestand kom voor as gevolg Laktose vry formule: Koeimelk gebaseer,
intoleransie: van mukosale skade aan die dunderm Laktose intoleransie kom voor as mikrovilli in die dunderm latose en sukrose vry:
wat die beskikbaarheid van ensieme beskadig word. Dit kom voor as gevolg van ’n akute episode AL110
wat benodig word om koolhidrate te van diarree of ’n intestinale infeksie. Dit gee aanleiding tot
verteer, beïnvloed. sekondêre laktose intoleransie as gevolg van die tydelike Laktose & sukrose
onbeskikbaarheid van die laktase ensiem. vry:
Simptome: Laktose en sukrose vry formule: NAN SOYA 1 & 2
• los, waterige, skuimende stoelgange Indien diarree aanhou terwyl die baba ’n laktose vry formule
• diarree hou aan vir so lank as wat ontvang, kan die sukrase ensiem ook onbeskikbaar wees as Laktose vry:
die betrokke koolhidraat in die dieet gevolg van meer uitgebreide skade aan die mikrovilli. C&G LF, S26 LF
teenwoordig is Oorskakeling na ’n laktose en sukrose vry formule laat INFASOY 1 & 2
gewoonlik die toestand bedaar. Hierdie formules verskaf ISOMIL 1 & 2
maltodekstrien as die koolhidraat bron, wat ’n lae osmolariteit Infacare Soya
voeding tot gevolg het (Hoë osmolaliteit voedings verhoog
osmotiese druk wat veroorsaak dat addisionele water in die
lumen ingetrek word).
1 & 2
Namate die diarree bedaar, begin die mikrovilli geleidelik te
regenereer, en optimale ensiem aktiwiteit nodig vir die volledige
vertering van koolhidrate word herstel.
Babas met ’n seldsame toestand wat Babas wat simptome van kongenitale laktose intoleransie
as kongenitale laktose intoleransie toon, behoort na ’n pediater verwys te word
bekend staan, kan die bors weier en
voedingsprobleme ontwikkel.
Diarree: Diarree word gedefinieer as die As gevolg van die onbeskikbaarheid van die laktase ensiem Koeimelk gebaseer,
gereelde passering van ’n los of (mukosale skade), begin onverteerde koolhidrate om te laktose en sukrose vry:
vloeistof stoelgang. fermenteer wat osmotiese druk verhoog. Water beweeg uit AL110
die selle in die lumen in. Bakteriële hidrolise en fermentasie Laktose en
Algemene oorsake: gaan voort, wat aanleiding gee tot die teenwoordigheid van sukrose vry:
Intestinale infeksies, nie-intestinale organiese sure, eenvoudige suikers en koolstof dioksied. Die NAN SOYA 1 & 2
infeksies, inflammasie soos ulseratiewe abdomen swel op en die baba begin waterige, skuimende Laktose vry:
kolitis, ingewand reseksie, intussepsie, stoelgange te passeer wat met winderigheid gepaard gaan. C&G LF
kongenitale abnormaliteite, metabo- Dehidrasie kom vinnig voor indien die aantal en hoeveelheid S26 LF
liese stoornisse soos seliak siekte of los stoelgange toeneem. Indien nie vinnig behandel nie, kan INFASOY 1 & 2
proteïen sensitiwiteit dit fataal wees, veral by baie jong babas. ISOMIL 1 & 2
Diarree beïnvloed ook beide die elektroliet en suur – Infacare Soya
Simptome: basis balans. 1 & 2
• Los, waterige, groen stoelgang
• Abdominale uitsetting Verhoog die baba se vloeistof inname en gaan voort met die
• Mukus in stoelgang huidige voeding tydens aanvang van die diarree.
• Bloedbevlekte stoelgang
• Verhoogde liggaamstemperatuur Monitor die baba noukeurig vir enige simptoom van dehidrasie.
(moontlike intestinale infeksie)
• Braking Gee ’n kommersiële elektroliet oplossing of tuisgemaakte
rehidrasie oplossing (1 liter skoon, vooraf gekookte water,
8 teelepels suiker en ’n halwe teelepel sout).
Tekens van dehidrasie: Voedingsopsies
• Ingesonke oë Hou aan met borsvoeding
• Ingesonke fontanel Gebruik ’n koeimelk voeding wat laktose en sukrose vry is
• Droë tong, vel en lippe en ’n lae osmolariteit het.
• Swak vel tugor Gebruik soja gebaseerde (koeimelk proteïen vry) laktose en
• Slaperigheid sukrose vry (lae osmolariteit) voeding
• Skok Gebruik soja gebaseerde (koeimelk proteïen vry) laktose vry
voeding.
21 Julie 2003

PROBLEEM OORSAKE EN SIMPTOME BEHANDELING PRODUK
Akute aanvang Gedefinieer as ’n skielike, onverwagse aanvang en duur vir ’n paar uur of dae
Ligte diarree Ligte diarree is die gereelde passering van ’n los of vloeistof stoelgang. Gewoonlik minder as een los
stoelgang elke 2 uur. Duur vir ’n paar uur of ’n paar dae
Aanhoudende ’n Diarree wat aanhou vir meer as Gebruik ’n koeimelk formule wat hipo-osmolêr, laktose en AL 110
diarree 10 – 14 dae word as aanhoudend sukrose vry is. ALFARÉ
beskou en kan chronies van aard word C & G Pepti Junior
indien nie toepaslik behandel word nie. Gebruik ’n semi-elementale formule as diarree volume
toeneem, bloed of oormatige hoeveelhede mukus bevat
(sien chroniese diarree).
Verwys hierdie baba onmiddellik na ’n pediater om te
bepaal of daar enige wanabsorpsie verwante toestande is.
Chroniese Chroniese diarree duur vir langer as Semi-elementale formules ALFARÉ
diarree 14 dae en kan weke of maande duur. Aanhoudende en chroniese diarree kan aanleiding gee tot C & G Pepti Junior
Kom voor as gevolg van: wanabsorpsie sindrome.
• ernstige akute diarree Aangesien ’n semi-elementale formule grootliks gehidroliseer
• ernstige chroniese diarree is, is dit hipo-allergenies en veroorsaak nie verdere stremming
• melk proteïen intoleransie
• soja proteïen intoleransie
op die ingeperkte vertering sisteem nie.
• ingewand siektes – sistiese fibrose Dit bevat hipo-allergeniese dikmelk proteïen (hoofsaaklik kort
• Kort derm sindroom ketting peptiede en vry aminosure). 50 % MKT’e vir verbeterde
vetabsorpsie, is laktose en sukrose vry en het ’n lae osmolariteit
om osmotiese spanning te vermy.
Voeding van die Atopiese babas het ’n familie Borsmelk is hipo-allergenies:
Allergiese geskiedenis van hipersensitiewe Dit is die beste voedingsopsie vir atopiese babas. Dit beskik
(Atopiese) baba: reaksies teenoor spesifiek allergene.
Spesifieke IgE immunoglobulien vlakke
is verhoog in reaksie op hierdie
immunologiese eienskappe wat die baba se immuun stelsel
opbou.
allergene. Hipo-allergeniese formules: NAN HA 1 & 2
’n Ware hipo-allergeniese baba formule het spesiaal SIMILAC HA
Simptome: behandelde proteïene (matig gehidroliseer) om sensitiwiteit
• Gereelde verkoues en intoleransie geassosieer met koeimelk of soja proteïen te
• Gereelde gehoes verminder. Dit word gedoen deur die byvoeging van ’n ensiem
• Asemhalingsprobleme om die proteïen kettings te klief, en ’n hitte behandeling wat die
• Fluitbors
• Loopneus
allergenisiteit van die melk sal verminder.
• Dermatologiese manifestasies Enige produk wat hierop aanspraak maak moet oor
soos ekseem wetenskaplike bewyse vir hierdie aanspraak beskik.
Babas presenteer met:
• Allergiese rinitis Pasiënte met allergiese simptome behoort na ’n pediater
• Allergiese brongiale asma verwys te word vir ondersoek van voedsel of omgewing
• Atopiese dermatitis ekseem snellers
Regurgitasie of Dit is ’n skielike, moeitelose uitstoting Die toestand bedaar gewoonlik namate die baba ouer word. Hoofsaaklik dikmelk
Uitspoeg van klein hoeveelheid (5 – 10ml) Gerusstelling en opvoeding van die moeder is gewoonlik bevattende of
gastriese vloeistof deur die mond. genoeg om die aanvanklike bekommernis te laat bedaar. aangesuurde voeding
Dit gebeur gewoonlik spontaan of Beperk moontlike veroorsakende faktore soos onderverdunning
nadat ’n baba ’n wind breek. van die voeding, oorvoeding en die gee van sap voor ’n voeding. NESTAGEL
Die simptoom kom baie algemeen Sluit ’n voedsel verdikker (geskik vir gebruik saam met baba (voeding verdikker)
voor (20 – 50% van babas) veral formules) by die voeding in om verdere episodes te voorkom.
gedurende die eerste paar weke. Indien die toestand voortduur, raadpleeg ’n professionele
gesondheidsorg werker wat ondervinding met die behandeling
van hierdie toestand het.
Braking Dit word gedefinieer as ’n geforseerde Braking kan voorkom as gevolg van oorvoeding of vinnige
uitstoting van ’n gedeelte of die hele voeding (honger baba). Pas volume van voeding en tiet
maag inhoud, deur die mond. grootte (indien bottel voeding gegee word) aan.
Moeders wat borsvoed kan ’n klein hoeveelheid van hulle
melk net voor die voeding uitmelk en voedingstye aanpas
om te vermy dat die baba te honger of dors word.
Dit is belangrik om te verseker dat as projektiel braking
gedurende die vroeë weke voorkom, die baba na ’n
spesialis verwys word om die moontlikheid van gastroesofageale
refluks uit te skakel.
22 Julie 2003

PROBLEEM OORSAKE EN SIMPTOME BEHANDELING PRODUK
Konstipasie Konstipasie kom voor as gevolg van Onder verdunning van formules is dikwels ’n oorsaak by babas NAN 1
onvoldoende massa wat in die inge- jonger as 6 maande. Moeders behoort dus eers raad gegee te Similac 60:40
wande gevorm word om peristalse te word oor die korrekte aanmaak van die formules. Die kalsium: (hierdie is die enigste
stimuleer. Dit veroorsaak dat die feses fosfor verhouding van die formules kan ook ’n rol speel in die twee begin formules
verhard. voorkoming van konstipasie by babas. Formules met te veel met Ca:P van 2:1)
kalsium : fosfor (ideaal 2:1) veroorsaak dat vry kalsium met NAN Pelargon
Simptome: onverteerde vet bind; dit vorm kalsium seep wat konstipasie
• Abdominale uitsetting. veroorsaak. Ouer babas
• Oormatige inspanning om stoelgang Vooraf aangesuurde formules het die bykomende voordeel dat (>6 Maande):
te passeer. dit baie maklik verteer word en ’n biogeniese effek het NAN 2 Bl
• Stoelgang is hard en korrelrig en (ondersteun die groei van bifidogeniese bakterieë in die Laktogen 2 Pre-bio
word met moeite deur die baba ingewande deur die koloniese pH te verlaag).
uitgeskei. Die vloeistof inname van die baba behoort verhoog te word,
• Klein hoeveelhede bloed kan in die veral gedurende die warm somermaande of as die baba
uitgeskeide stoelgang voorkom. koors het.
6. INDIKASIES VIR 'N BABA
FORMULE
Indien borsvoeding sou stop, gestaak word of medies
ontoepaslik sou word, behoort baba formules aanbeveel te
word om aanhoudende optimale groei en ontwikkeling van die
baba te verseker. Bekende redes is die volgende:
© Geneesmiddel terapie (moeders behoort aangemoedig te
word om alle geneesmiddel terapie met die apteker te
bespreek)
© Sielkundige stoornisse– depressie, angstigheid
© Bors verkleining of chirurgie
© Kanker - chemoterapie
© Dood van die moeder
© Verlating van die baba deur die moeder
© Ongeskikte borsmelk plaasvervangers
© MIV / VIGS
Alhoewel regerings hulle fokus behou op gesondheid opvoeding
en MIV / VIGS bewusmaking, het WGO, UNICEF en UNAIDS
’n stel van 3 handleidings in 1998 gepubliseer, wat veilige baba
voedingspraktyke aanbeveel vir moeders wat geboorte skenk
aan MIV geïnfekteerde babas. Hulle verwys na die rol van
voorgeboortelike sorg, MIV toetsing , berading en die
beskikbaarheid van antiretrovirale middels en alternatiewe vir
borsvoeding. (Verwys na MIV / VIGS module 2002).
LW. Alle moeders het die reg om ’n ingeligte keuse te maak oor
hoe om hulle babas die beste te voed. Gesondheidsorg
werkers behoort tyd te spandeer om die
gesondheidsrisiko’s en verwante risiko’s wat met
bottelvoeding gepaard gaan te verduidelik:
• Bottel kontaminasie as gevolg van swak
higiëniese metodes.
• Diarree of infeksie
• Verkeerde aanmaak van bottels –
oorverdunning of onderverdunning
• Koste van tiete, bottels, skoonmaak gereedskap
en sterilisasie gereedskap.
Dit is belangrik dat alle gesondheidsorg werkers die
belangrikste verskille tussen geskikte en ongeskikte
borsmelk plaasvervangers verstaan wanneer die
voedingsbehoeftes van die baba oorweeg word.
7. VOORBEREIDING VAN BOTTELS -
MENG INSTRUKSIES
Sterilisasie van gereedskap
• Melk is ’n ideale teelaarde vir die bakterieë wat
gastroënteritis veroorsaak, ’n siekte wat
•
lewensbedreigend vir ’n baba is.
Was al die voeding gereedskap na elke voeding met
seep en ontsmetmiddel. ’n Bottel borsel moet gebruik
word om deeglik binne in die bottels skoon te maak.
Vryf huishoudelike sout binne in die tiete om van alle
melk aanpaksels ontslae te raak. Spoel onder lopende
water af.
• Steriliseer die gereedskap nadat dit skoongemaak is.
Sterilisasie metodes
• Plaas die skoon gereedskap in ’n pot water en kook vir
15 minute. Laat bedek staan totdat dit weer benodig
word.
• Tiete moet vir drie minute gekook word.
• Chemies – Hipochloriet oplossing.
Daar is verskillende kommersiële handelsname
beskikbaar. Volg die aanwysings noukeurig.
Dit is gedurende die voorbereiding wat die gevare
van kontaminasie en verkeerde verdunning kan
voorkom.
• Was hande voordat die voeding gemaak word.
• Gebruik gekookte water wat afgekoel het om die
formule mee aan te maak.
• Nota: Moet nooit melkpoeier by kookwater voeg nie
• Meet die water, volgens die graderings, tot die
benodigde hoeveelheid.
• Meet die poeier– een skeppie per 25ml. Maak elke
skeppie gelyk met die agterkant van ’n gesteriliseerde
mes. Moet nie die skeppie ophoop nie, of die poeier
styf daarin vaspak nie. Voeg die korrekte aantal
skeppies by, nie meer nie en ook nie minder nie. Maak
die blik dig toe om vog uit te hou. Bêre in ’n koel plek.
Sit die deksel sonder die tiet op die bottel. Plaas ring
ferm op die bottel.
• Skud die bottel goed om die poeier op te los.
23 Julie 2003

• Sit die tiet op die bottel as die voeding benodig word.
Vermy die hantering van die tiet, veral die boonste
deel.
• Plaas die ring op die bottel om die tiet stewig vas te
hou. Maak seker dat die gat in die tiet die regte grootte
is.
Sterilisasie en berging van voedings
• Elke voeding wat vir die baba gegee word, moet steriel
wees. Voedings kan soos nodig of almal op een slag
vir ’n 24-uur voorraad voorberei word. Moet voedings
nie vir langer as 24-uur in die yskas stoor nie.
U baba se individuele behoeftes
• Raadpleeg die kliniek suster of u dokter oor u baba se
behoeftes.
• Die gemiddelde behoefte van ’n normale baba is
ongeveer 150 – 180ml per kilogram liggaamsmassa
per 24 uur.
Was bottel, tiet en deksel totdat
daar geen melk oorbly nie.
Kook of gebruik chemiese
oplossing en laat toe staan
totdat dit benodig word.
Nadat die voeding reg voorberei is, is dit belangrik om te
onthou hoe om dit weer warm te maak vir ’n voeding. Een van
die veiligste maniere is om warm water in ’n beker te sit en die
aangemaakte formule bottel daarin te sit. Die moeder moet
elke minuut of so kyk hoe warm die voeding is. Skud die bottel
elke keer liggies om die hitte deur die oplossing te versprei en
laat dan ’n paar druppels op die agterkant van die hand val vir
die moeder om die temperatuur te toets (dra sorg om nie die
tiet te kontamineer nie). Wees versigtig om nie die voeding te
oorverhit nie, aangesien dit ’n nadelige effek op sommige van
die sensitiewe bestanddele kan hê. Mikrogolf verhitting word
nie aanbeveel nie, aangesien warm dele ontwikkel en indien
die bottel nie goed geskud word en die hitte noukeurig getoets
word nie, kan dit tot ernstige brandwonde in die baba se mond
lei. Baie bottels is ook nie mikrogolf veilig nie.
Kook drinkwater vir 5 minute en
laat afkoel.
Meet presiese hoeveelheid
formule vir die ouderdom van
die baba.
8. GEVOLGTREKKING
Meet presiese hoeveelheid
gekookte, afgekoelde water.
Skud die bottel goed.
Erkenning - A Life Begins
(Nestle) 1999
Baba voeding is ’n baie interessante onderwerp en deesdae,
danksy die vorderings in tegnologie, is produkte beskikbaar
wat ’n omwenteling teweeg gebring het in baba voeding.
Moeders kan nou gerus gestel word dat as sy haar baba ’n
bona fide borsmelk plaasvervanger gee, sy die beste bron van
voeding naas borsmelk vir haar baba gee.
Namate die beskikbaarheid van opvoeding en inligting verbeter,
kan moeders met meer vertroue hulle baba se voedingsopsies
kies, veral nou dat daar so baie nuwe produkte is om van te
kies. Ons vertrou dat hierdie module u, as apteker, in staat sal
stel om met vertroue die baie vrae wat moeders het, te kan
antwoord.
Saamgestel deur Insight Medicine Management namens die Alpha Pharm Voortgesette Onderrigprogram
Posbus 218, Cramerview, 2060, Suid-Afrika
Kopiereg© 2003
Direkteur van Voortgesette Onderrig: Geraldine Bartlett M. Pharm (cum laude) F.P.S.
VPO Bestuurder: Glynis van der Watt Dip. Pharm. M.P.S.
Tel: (011) 706-6939
Gepubliseer deur Bookpress (011) 493-8522
24 Julie 2003