Erf en Wereld - Zuivelhistorie Nederland

M. Th. van Welderen baron Rengers, ook tot bestuurslid benoemd, heeft z'n
benoeming niet aangenomen.
Riemer Veeman van Marssum voert de pen, en hij doet dat als geen ander.
Van zijn medestander Tjisse Kuperus onderscheidt hij zich hierin, dat, terwijl
de laatste de coöperatieve beweging in de regel meer van het gezichtspunt
der zakelijkheid beziet, Veeman er bespiegelingen aan verbindt en er
naar streeft de beweging met ethische elementen te funderen en te verrijken.
Zijn eerste in 1902 verschenen geschrift, getiteld «Een woord ter overdenking»,
geeft daarvan al dadelijk het bewijs. Van de schrijver vernemen wij,
dat... «één der voornaamste doeleinden van de coöperatie verzoening tusschen
kapitaal en arbeid» is, en even verder stelt hij vast... «dat wij de zinspreuk
der coöperatie bij voortduring hebben miskend». Deze zinspreuk is
«één voor allen, allen voor één»: voor de schrijver «het beginsel van coöperatie»
waarvan hij wenst, dat het zich «in onze daden openbaart». Dit beginsel -
«dit verheven willen» noemt de schrijver het -, wil hij gaarne in de coöperatieve
beweging gediend weten. Hij ziet voor «onze organisatie» - de Bond van Coöperatieve
Zuivelfabrieken in Friesland -, een schone taak weggelegd, namelijk
deze: het bevorderen van de onderlinge steun en de samenwerking van
'allen, opdat boeren en arbeiders niet als twee tegenover elkaar staande klassen
voortleven, maar «in onze organisatie worden samengebracht». Op die
wijze zal de Bond volgens de schrijver «aan zijn roeping: verzoening tusschen
kapitaal en arbeid, naar behooren beantwoorden».
Men hoort in Veemans woorden de nagalm van het bronzen geluid, dat de
hervormer Friedrich Wilhelm Raiffeisen in september 1872 te Heddesdorf-
Neuwied uitzond, te weten in het voorwoord van de tweede druk van zijn
boek «Die Darlehnskassen-Vereine». Daarin leest men: «Die Solidarhaft der
Mitglieder hat bei diesen Vereinen - namelijk de Darlehnskassen of Voorschotbanken
-, nicht allein den Sinn, zur Herbeischaffung der n8thigen
Geldmittel zu dienen; sie soll den Mitgliedern die Pflicht jedes einzelnen Gliedes
der Gesellschaft zum
Bewusztsein bringen, einzustehen Einer f ur Alle und Alle f ur Einen, in
christlicher Solidarit~t sich zu vereinigen und zusammenzuwirken. M~ge
dies das Streben aller St~nde und aller Glieder des deutschen Volkes werden,
dann wird das letztere auch in sozialer Beziehung einer sch~neren Zukunft
entgegengehen, und dazu m~ge Gott seinen Segen geben!»
Men mag waarschijnlijk aannemen, dat deze woorden van de stichter van de
boerenleenbanken op Riemer Veeman een diepe indruk hebben gemaakt en
dat zij hem de ethische impuls gaven, die zijn denken en streven vleugels
heeft verschaft. Wij wagen de onderstelling, dat Veemans «Woord ter overdenking»
destijds niet gunstig is ontvangen, en dat met name zijn naïef geloof
dat de Bond, naast zijn eigenlijke taak waarvoor hij was opgericht, bovendien
nog een «roeping» op ethisch gebied had na te komen, werd afgewezen.
Vier jaar later zou hij op het onderwerp terugkomen in een lezing in de
algemene vergadering van [189] de Bond, getiteld «De onderlinge verhouding
tusschen de coöperatieve zuivelfabrieken en haar personeel», welke voordracht
in extenso in het officieel orgaan van de F.N.Z. werd opgenomen. Zo
vervuld was Veeman van dit onderwerp, dat hij, nadat het verslag twee num-
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland 189
© Laverman Drachten