Erf en Wereld - Zuivelhistorie Nederland

naar Witmarsum te subsidiëren en maakte het plan commissoriaal. Eerlang
vertrok een drietal leden uit de hoofdstad naar het Westen der provincie, om
de eerste centrifuge op een Friese boerderij in werking te zien en er over te
rapporteren.
(LC. 1885-09-30)
De algemene vergadering van de Friese Mij. van Landbouw van dat jaar - op
11 augustus 1885 te Franeker gehouden -, stond in het teken der beide C's.
Bij de behandeling van het vraagpunt: «Is de tijd niet daar, dat de landbouwers
zich moeten vereenigen, om voor gezamenlijke rekening de melk te verwerken,
om zodoende één qualiteit en één kleur te verkrijgen en bij gevolg
hoogere prijzen op de markt te bedingen?», werd meegedeeld, dat de heer J.
van der Wal 53 , zoals velen bekend was, werkte met een centrifuge, door paardekracht
gedreven. Van der Wal, aldus ging de mededeling verder, legde zich
speciaal op het vak der zuivelbereiding toe; hij had kennis genomen van de
boterfabrieken te Sneek, Bolsward en in Denemarken 54 , en het vorig jaar had
hij een paar Denen bij zich aan huis gehad. In Denemarken, zo hadden dezen
hem verteld, verenigen zich de kleine boeren die 18 á 20 koeien melken -
de grote boeren, die 300 á 400 koeien houden, hebben zulks niet nodig -, om
voor gemeenschappelijke rekening de melk te verwerken. (Waarschijnlijk
kwam hier voor de eerste maal in de kring van Friese boeren de coöperatieve
beweging, begonnen te Hjedding op Jutland, ter sprake).
Hierna stelde Konijnenburg de vraag: «Welk resultaat heeft Van der Wal met
de centrifuge? Is de kwaliteit van de boter, met de centrifuge verkregen, beter?»
Waarop de Witmarsumer boer, ter vergadering aanwezig, antwoordde:
Ik kan de juiste verhouding niet meedelen. Het variëert te veel. Er moet eerst
een jaar zijn verlopen. Spreker zei voorts, dat de boter, die met de centrifuge
werd verkregen, de beste was. Tot dusver had sprekers boter steeds de hoogste
marktprijs behaald.
In deze vergadering van voornamelijk boeren is de Kimswerder predikant F.
Lieftinck een enigszins eigenaardige figuur. Het is een vechtersnatuur, deze
plattelandsdominee; het type van een succesvol spreker, die de liberale politiek
van de Harlinger Vredebond uitdraagt naar dorpen en steden, tot in het
verste gehucht en tot in de Tweede Kamer, en die op zijn spreekbeurten gewend
is vechtenderhand met zijn opponenten af te rekenen. Deze dominee
Lieftinck, een man van forse lichaamsbouw, beschikkend over een imponerend
stemgeluid en een ontwikkelde sprekerstechniek: middelen waarmee hij
soms overdonderen, ofschoon niet steeds overtuigen kon - toen hij eens op
het Binnenhof het R.K. kamerlid Trafalgino, een kleine tengere man, op de
trap tegenkwam, beet hij zijn politieke tegenstander toe: «Ga m'uit de weg, of
ik stop je in m'n zak, jij!», welke onheuse bejegening de hoogedelgestrenge
kleine heer meesterlijk pareerde door op te merken: «Dan zou je méér ver-
53
Abusievelijk vermeldt Spahr (dl. I, blz. 541) J. van der Wal als inleider van het betreffende vraagpunt.
54
Dat Van der Wal van Witmarsum zijn kennis van Deense zuivelaangelegenheden in het land zelf
zou hebben opgedaan, lijkt onwaarschijnlijk. Hij zal die kennis hebben verkregen uit de gesprekken
met de beide Denen, die hem thuis bezochten.
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland 58
© Laverman Drachten