Erf en Wereld - Zuivelhistorie Nederland

eide boter ter markt geen «eerste keur» had verworven, maar het met de
tweede of de derde keur had moeten doen - al deze stemmingen moesten in
het gezin worden verwerkt, [025] terwijl de arbeid volgens het schakelsysteem
voortging, hetgeen betekende: lange werkdagen en korte nachten.
Hoe streng en meedogenloos deze slovende boerenvrouwen voor zichzelve
konden zijn, bleek uit hetgeen passeerde op een boerderij in het gehucht
Klooster-Anjum, waar de boerin tijdens het karnen in barensnood geraakte.
Uiteraard moest het werk worden gestaakt; maar na de bevalling haalde de
jonge moeder eigenhandig de boter uit de karn! De dorpsbakker van Wartena,
die op een hoeve brood kwam brengen, vond de boerin 's morgens laat
nog bezig met het karnen. «Jo binne let fan 'e moarn, boerinne», constateerde
de broodbezorger. «Ja bakker», antwoordde de boerin, «it wurk is hwat opkeard,
ik haw fan nacht in soan krige». (Ge zijt laat vanmorgen, boerin. Inderdaad,
bakker, er is wat oponthoud geweest, ik heb vannacht een zoon gekregen.)
Het was aan deze generatie van boerenvrouwen, die een veelvoud van taken
hadden te verrichten en aan wier bekwaamheid en zorgvuldigheid het te
danken was, dat de Friese boerenboter op de wereldmarkt een vooraanstaande
plaats had bereikt, dat een tafelredenaar, zekere M. H. Brandsma, ter gelegenheid
van een tentoonstellingsdiner in 1868 te Bolsward, hulde bracht in
een berijmd gedicht. Wij nemen deze ontboezeming hier over, omdat de daarin
gehuldigde boerenvrouwen op zo'n gelukkige wijze contrasteerden met de
reeds eerder genoemde boerinnen en boerendochters, die «uit verkeerd begrepen
standsgevoel het bereiden der boter overlieten aan de dienstboden,
daar ze zich voor het boterwerk schaamden» 25
25 H. B. Hijlkema, blz. 3.
Ik tink dit gleske reade wyn
To wijen oan gjin stoommachien,
Mar oan in «Zij» die hwat bereidt
Hwat Frysláns rom en wolfeart spreidt.
Men sil nou mooglik riede kinne,
Dat ik bidoel in goed Boer-inne,
Dy mei oerliz lust en smaek
Har 't butermeitsjen stelt ta 'n taek.
Op hwat al 'n dingen moat se n't lette!
De keldersfinsters iepen sette
Of ticht dwaen, al nei waer en wyn,
Nei kjeld of felle sinneskyn.
Jouns en moarns de molk op jitte,
Reamje, aed bjinne, dat se switte,
Hwant skjin en sindlik as de brán,
Helpt by dat wurk as't heel f orstán.
▲ Heruitgave zuivelhistorienederland 26
© Laverman Drachten