Winter 2012 - Stichting Tubereuze Sclerosis Nederland

14
De epilepsie verdween
volledig
Als moleculaire neurobioloog wil Elgersma begrijpen hoe
de hersenen werken op het meest elementaire niveau, het
niveau van eiwitten die worden gestuurd door genen. Hoe
komt het dat de een beter kan leren dan de ander? Waarom
heeft persoon A een verstandelijke handicap en persoon B
niet? Elgersma’s laboratoriumonderzoek gaat in beginsel over
leren en geheugen bij proefdieren, maar heeft zich ontwikkeld
richting vragen uit de kliniek van het Erasmus MC die
relevant zijn voor verstandelijke handicaps en ziekten bij
mensen. Mede daarom ontwikkelde hij muismodellen met
de TSC 1- of TSC 2-mutatie die leer- en autismeproblemen
lieten zien. “Recent zijn we er in geslaagd dit muismodel
genetisch zo aan te passen, dat er ook epilepsie ontstaat.
En het bijzondere is dat we zelf het moment kunnen kiezen
waarop die epilepsie zich ontwikkelt. Dat maakt het mogelijk
precies te bestuderen hoe de epilepsie precies ontstaat. En
wat gebeurde er dus vervolgens toen wij rapamycine toedienden?
De epilepsie verdween volledig.”
Drankje
De vreugde zou groot zijn als dat verband ook werd aangetoond
bij kinderen. Onderzoeker Overwater: “Vermindert
rapamycine de hoeveelheid epilepsieaanvallen bij dertig
kinderen beneden de twaalf jaar die moeilijk of niet behandelbare
epilepsie hebben vanwege TSC? Dat is onze onderzoeksvraag.
Sommige deelnemers hebben dagelijks een of
meer aanvallen. Het medicijn is een drankje dat gedurende
een half jaar dagelijks een keer wordt ingenomen.” Wat zijn
de verwachtingen? Kinderneuroloog De Wit: “Onderzoekers
buiten het Erasmus MC hebben het medicijn eerder bij mensen
getest voor hersentumoren en ook voor niertumoren die
volwassenen kunnen krijgen als gevolg van TSC. Het werkt
goed. De tumoren worden allemaal kleiner.” Overwater:
“Epilepsie zal in elk geval niet zoals bij muizen van de ene op
de andere dag over zijn. Misschien is er een positief effect,
maar dat is nog niet zeker. We zijn hoopvol en zien bij sommige
patiënten weleens positieve ontwikkelingen. Maar we
constateren af en toe ook bijwerkingen, zoals verhoogde
gevoeligheid voor infecties. Kortom, we moeten tot het eind
van de studie wachten hoe het uitpakt.”
Hoopvol
Thom doet sinds juni mee aan het onderzoek. “Ook wij hebben
goede hoop”, zegt vader Kenneth. “Bij Thom uit een epileptische
aanval zich nooit in het klassieke beeld van iemand
die stuiptrekkend en met schuim op zijn lippen op de vloer
ligt. Zijn gezicht wordt wit en hij gaat zwaar ademhalen.
Maar we weten dat er 24 uur per dag epileptische activiteit
in zijn hoofd is. Hoe dan ook, we hebben de indruk dat Thom
wat minder aanvallen heeft sinds hij meedoet aan het onderzoek.
Maar we weten dat hij voorheen, toen hij het middel
nog niet innam, ook perioden heeft gekend met minder aanvallen.
We moeten simpelweg afwachten of de afname is te
danken aan het medicijn of de natuur.” n
Lab en kliniek
Het is kenmerkend voor het Erasmus MC dat parallel
aan elkaar in het laboratorium en in de kliniek een
antwoord wordt gezocht op dezelfde vraag, in dit geval
het effect van rapamycine op epilepsie. Kinderneuroloog
Marie-Claire de Wit: “Zaken die in het lab naar voren zijn
gekomen bij moleculair neurobiologen, kan ik als arts
sneller naar patiënt en ouders doorvertalen en meenemen
in de voorlichting. Andersom kunnen wij vragen
en problemen van kinderen en ouders ook omzetten in
onderzoeksvragen voor de collega’s in het laboratorium.
Wat beïnvloedt bijvoorbeeld de kwaliteit van leven en
welk probleem zou moeten worden opgelost?”
Autisme tegengaan
Kan rapamycine ook leerproblemen en autisme verhelpen
bij muizen? Na de positieve onderzoeksresultaten
voor epilepsie buigt bijzonder hoogleraar Moleculaire
Neurobiologie Ype Elgersman zich inmiddels over díe
vraag. In het Erasmus MC-Sophia gaat nu ook een
onderzoek binnen dat thema van start. Onderzoeker Iris
Overwater en kinderneuroloog Marie-Claire de Wit willen
achterhalen of everolimus, uit dezelfde geneesmiddelenfamilie
als rapamycine, bij TSC-patiënten een stimulerende
invloed heeft op leren en onthouden. Het zou ook gedrag
moeten verbeteren, vooral door autisme te temperen.
winter 2012 | TSC Contact